Коре мемлекетінің қалыптасуы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР:

І.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 2-3
ІІ. 1. Ерте орта ғасырлардағы Корея тарихы
1.1. Ерте Корей
мемлекеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 4
1.2. Корей тарихындағы үш хандық
кезеңі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .5-6
1.3. Бохай және біріккен Силла
кезеңі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 6-7
2. Орта ғасырлардағы Корея тарихы
2.1. Коре мемлекетінің қалыптасуы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7-8
2.2. Қидандар мен Чжурчжендердің басып кіруіне қарсы Корелықтардың
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8-9
2.3. Монғолдардың Коре еліне
жорығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 10-13
2.4. 14 ғасырдағы Корея: Билік басына Ли династиясының келуі ... ... ...13-
15
2.5. 15-16 ғасырлардағы Корея: Чосон мемлекетінің қалыптасуы ... ... ...15-
17
3. Ортағасырлардағы Корей халқының мәдениеті
3.1. Ғылыми - техникалық жетістіктері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17-19
3.2. Тарихи шығармалар мен әдебиеттердің басылып шығарулуы. Кореядағы білім
саласы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .19-21
ІІІ.
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..22-23
IV. ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..24-25
V.
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .26-36

КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Қазақстан әлемнің 150 мемлекетімен
дипломатиялық қарым - қатынас орнатқан. Олардың әр қайсысының тарихын
зерделеп білу Қазақстан Республикасының экономикасының дамуына және
дипломатиялық қатынастарды одан әрі жақсартуға өз ықпалын тигізеді. Корея
мемлекетінің ортағасырдағы тарихы соғыстармен өз ара қырқыстарға толы осы
тарихқа қарай отырып біз бейбітшілікті қалай ұстану керек екендігін ұғына
аламыз. Өйткені Қазақстанның негізгі байлығы ол халқы және олардың бірлігі.

Корея Қазақстанның бастамашы болуымен дүниеге келген Азиядағы өзара
ықпалдастық және сенім шаралары жөніндегі кеңеске тұрақты қатысып келеді,
Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезін өткізуді қолдайды. Ал
Қазақстан солтүстіккореялықтардың ядролық проблемаларын бейбіт жолмен
реттеуді жақтайды. Сонымен қатар, Корея Қазақстан экономикасына тікелей
инвестиция салуда алдыңғы орындардың бірінде тұр. Оның көлемі бүгінде 2,5
миллиард долларға жетті.
Сонымен қатар осы тақырыпты таңдап алуыма осы жылы қазастанда Корей жылы
деп жариялануы әсер етті.
Тақырыптың зерттелу деңгейі: Орта ғасырлардағы Корей мемлекетінің
тарихы қазақстан тарихшыларының ішінде аз зерттелген, тіпті зерттелмеген
деп айтуға болады. Берілген тақырып бойыншы тек Ортағасырлардағы Шығыс
елдерінің тарихы Тортаев. . атты жалғыз әдебиет кездеседі. ал ресей
тарихшылары әлем тарихын зерттеуге көп ата салысаны бәрімізге аян. Ресей
тарихшыларының мынадай әдебиеттері кездеседі: Истоpия Коpеи (Новое
прочтение) А. В. Торкунов, Корея в огне войны И. М. Попов, С. Я.
Лавренов, В. Н. Богданов. - Жуковский-М..
Зерттеу жұмысының пәні: Орта ғасырлардағы Корей тарихы.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері: зерттеу жұмысының негізгі
мақсаты: орта ғасырлардағы Корей мемлекетінің тарихын зерттеу.
Осы алға қойылған мақсаттан мынадай міндеттер шығады:
• Ерте ортағасырлардағы Корей тарихындағы мемлекеттер мен хандықтардың
тарихын зерттеу;
• Кейінгі орта ғасырлардағы Корей тарихындағы мемлекеттердің тарихын
зерттеу;
• Корей халқының мәдениеттін салалары бойыншы зерттеу;
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы: Корея елінің тарихы Қазақстан елінің
тарихы сиақты Бірігу тарихы, Бірақ олармен салыстырғанда біз
тұтастығымызды сақтай алдық және дұрыс бағыт - бағдар ұстай алдық.
Зерттеу жұмысының хронологиялық шеңбері: бізге белгілі орта ғасырлар
шығыс елдерінде ұзақ уақытты қамтыған. Егер біз Корей тарихындағы ерте
мемлекеттерді қоса есептесек біздің хронологиялық шеңбер б.з.б 108 жылдан
басталып б.з 17 ғасырымен аяқталады.
Қолдануға ұсынылатын негізгі тұжырымдар:
• Біздің антропологилық жағынан Қытайлармен салыстырғанда ұқсас
болуымыз Монғолдардың басқыншылығында болуымыз
• Қазақ елі сиақты монғолдарға ұзақ төтеп берген ел

1.1. Ерте Корей мемлекеттері
Ерте Корей мемлекеттері термині Ежелгі Чосон мемлекетінің жойылуы мен
жаңа Когуре, Пекче және Силла мемлекеттерінің пайда болу кезеңінде
қолданылады. Бұл кезең біздің заманымыздың алғашқы 3 ғасырын қамтиды.
Осы кезңнің тарихына тоқталсақ. Ежелгі Чосон б.з.б 108 жылы Қытай
мемлекетінің Хань династиясынан жеңілістауып көптеген майда мемлекеттерге
ыдырап кетті. Түбектің солтүстік бөлігі және Манчжурия Пуе, Когуре, Окчо
және Тонъе мелекетінің билігіне өтті. Когуре мемлекетінің құрылған жылы
ресми түрде б.з.д 37 жыл, алайда қытай жазбаларында кемінде б.з.б 2 ғасыр
делінеді. Ал Косочон территориясында Қытай елі төрт провинция құрды,
кейінен олардың үшеуі негізгі тұрғындар тарапынан қарсылыққа жолығып
жойылды, ал төртіншісін 313 жылы Когуре жаулап алды.
Оңтүстікте аз зерттелген Чин мемлекеті Чинхан, Пенхан және Махан атты
тайпалардың бірігуіне ықпал жасады. Жалпы айтқанда оларды Самхан деп
атайды. Б.з.б 18 жылы Махан тайпасының территориясында Пекче мемлекеті
құрылды. Кейінен оны толықтай жаулап ала бастады. Чинхан одағының алты
тайпасының бірігуі нәтижесінде б.з.б 57 жылы Силла хандығы пайда болды.
Пенхан бөлігі Кая мемлекетімен жаулап алынды, өз кезегінде ол Силланы
жаулап алды.
Бұл кезеңнің ерекшелігі Корея территориясында темір қолданысынң кеңейюі.
Оған дәлел археологиялық қазба жұмыстары кезінде темірден жасалған қару
жарақ пен ауылшаруашылығында қолданылатын құралдардың табылуы.

1.2. Корей тарихындағы үш хандық кезеңі

Сурет - 1
Самгук сөзі корей тілінен аударғанда үш мемлекет деген мағына
береді.
Б.з.б 1 ғасыр мен б.з 7 ғасыры аралығында өмір сүрген Когуре, Пекче
және Силла(сурет - 1 көре аламыз) мемлекеттері кореяның ерте феодалдық
мемлекеттері болып табылады. Олар Корей түбегі мен Манчжурияны алып жатқан
. Бұл мемлекеттер Қытайға қарсы соғыс нәтижесінде қалыптасқан.
Корей халқының жылнамаларына сәйкес үш хандық кезеңі б.з.б 57 жылы Силла
елінің Қытай еліндегі Хань династиясынан автономиялық құқыққа ие болған
кезден басталды. Ялуцзян өзенінің солтүстік және оңтүстік бөлігін алып
жатқан Когуре елі тәуелсіздігін б.з.б 37 жылы алды. Когуре ханының екі ұлы
мемлекетті бөліп басқаруға келімпей елден кетіп б.з.б 18 жылы Пекче еліннің
негізін қалады. Осылайша үш хандық қалыптасты. Кейінен 1 ғасырда пекче
елінен Кая елі бөлініп шықты.
3 ғасырда Қытайда Хань династиясының құлауы корей мемлекеттеріне сырттан
қауіптенбеуге мүмкіндік берді. Үш елдеде мәдениет бірдей болды. 1 ғасырдан
бастап халықтың жоғары сатыларында конфуций ілімі кең тарай бастады,
кейінен оны толықтай буддизм ығыстырып шығарды.
Мемлекеттер ішінде территориясы жағынан ең үлкені Когуре өз тарихында
астансын екі рет өзгертті. Алғашқысы Ялуцзян өзенеің бойындағы Хвандо
қаласы болса(қазіргі Цзиань) кейінен оны Пхеньянға өзгертті. Алғашыда
қытаймен шекаралас жатқан Когуре өз территориясын Манчжурия арқылы
кеңейтті. Когуренің мәдени ықпалы 4 ғасырға дейін сақталды. 372 жылы
буддизмды қабылдағанға дейін. Осы жылы буддзимды пекче елі де қабылдады
оңтүстік өңірге осы мемлекеттің вқпалы күшейді.
4 ғасырдың басында Саро елі Кая елін толықтай бағындырды. 503 жылы өз
атын Силла деп өзгертті. Силла елінің астанасы қазіргі Чинджу қаласы.
Буддизм бұл елде мемлекеттік дін ретінде 528 жылы қабылданды.
Үш мемлекетің жер көлемінің ұлғаюына байланысты үш хандықтын барлығы
корей түбегіне өз билігін жүргізуге тырысты. Мұндай ынтаны Қытай елі өз
пайдасына асырмақшы болды. 621 жылы Қытай миператоры Ян - ди Когуреге қарсы
өзінің үлкен армиясын жіберді бірақ жеңіліс тапты.
Қытай династиясы Тан 644 жылдан бастап Когуре еліне нәтижесіз соққылар
беріп отырды, тек 660 жылы Силла елімен одақ құра отырып Когуре және Пекче
еліне басып кірді. Тан билеушісі Когуре және Пекче елінің терииториясын өз
уысында ұстап тұруға тырысқанмен тұрғындар тарапынан қатты қарсылыққа тап
болды, оларға Силла еліненде көмек көрсетілді. 676 жылы Тан династиясы
Когуре және Пекче территориясынан қуылып шықты және Силла еліне үш
мемлекеттің басын қосуға мүмкіндік туды.
Осылайша Біріккен Силла елінің тарихы басталды.

1.3. Бохай және біріккен Силла кезеңі

Қытай тілінде Бохай немесе корей тілінде Пархэ елі. Манчжурия, Примор
өлкесі және Коей түбегінің солтүстік территориясында орналасқан алғашқы
тунгус - манчжурлық мемлекет. 926 жылы Қидандықтар жаулап алды.
Когуре ыдырағанан кейін оның оңтүстік бөлігі біріккен Силла еліне
тиесілі болды, ал солтүстік бөлігінде мохэсец, Да Цзожун жаңа мемлекеттің
негізін қалады. Бохай еленің негізгі халқын Мальгаль тайпасының адамдары
құрады әжен белгілі бір бөлігін когурелықтар құрады.
Алғашында мемлекет Чжень деп аталды, бірақ 713 жылы Қытай елінен
жіберілген тағайындаммадан кейін мемлекет атауфн Бохай деп өзгертті.
Мемлекеттің гүлдену кезеңі 9 ғасырғатап келді. Ол кезеңде бохай елінің
территориясы қазіргі Манчжурияны, Примор өлкесін және Когуре елінің
солтүстік бөлігін алып жатқан еді.
20 жылдық қидандарға қарсы соғыстардан кейін 926 жылы Бохай елі жеңіліс
тапты. Оның территориясында қидандан Дундань мемлекетін құрды.

2.1. Коре мемлекетінің қалыптасуы
918 жылы Тхебон елінің жоғары билеушілерінің жиналысында Кунъе тақтан
тайдырылып орнына 41 жастағы талантты Ван Гон отырды. Сол жылы ол елдің
атын Коре деп өзгертіп, 919 жылы мемлекеттің астанасын Сонак(қазіргі Кэсон)
қаласына өзгертті. Астанның аты Кэген деп аталды. Корей тілінен аударған
Жаңа қала дегенді білдірді.
Ван Гон халықты күшпен емес, салиқалы саясатпен біріктірді. Таққа
келісімен ол янин атағын, яғни жақсы адам атағын жаңартты. Бұл атақ
салықтарды қалмай төлеп отыратын адамға берілетін болған. өзінің
көмекшілерінде осыған қарай таңдады. Бейбітшілік орнату мақсатымен ол
лауазымды адамдарға сый сыйапат тартып отрыған, дипломатиялық қатынастарды
жақсарту үшін сол елдің қызын өзіне әйелге алып оырған. Осылайша Ван Гонда
29 әйел болған.
Саясатты ауыздықтай отырып Ван Гон 930 жылы кейінгі Пекче еліне жорықтар
жүргізді, кейінен Силла елінің 110 қаласы өз еркімен Коре елінің құрамына
өз еркімен кіруге ұсыныс білдірді, осы жағдайдан кейін Силла елі түгелдей
Коре елінің құрамына кіруге ұсыныс білдірді. 935 жылы бұл ұсыныстар жүзеге
асты. Көптеген жоырқтар нәтижесінде 936 жылы Коре елі Пекче елін
бағындырды.

2.2. Қидандар мен Чжурчжендердің басып кіруіне қарсы Корелықтардың
саясаты
Чжурчжендер Корелықтардың солтүстік - шығыс және солтүстік бөлігімен
шектесіп жатқан. Жалпы чжурчжендықтар Корелықтарға қатысты бейбіт қатынаста
болатын, бірақ қидандықтардың агресситы жорықтары чжурчжендықтардың
позициясын әлсіретті. Осыны Корелықтар тиімді пайдаланып өзінің
территориясын Амноккан өзенінің жағалауына дейін кеңейтті. Осылайша
Корелықтар Ляо елімен көршілес ел болды. Қидандықтар бұл кезеңде Шэн - цзун
қағанның басшылығымен басқыншылық саясат ұстап отырған. Осыған байланысты
Коре өзінің солтүстік - батыс шекарасын күшейтуге көп көңіл бөлді. Осыған
байланысты үш армия құрылды. Олар: Пак Янью басшылығымен Сангун армиясы, Со
Хи басшылығымен Чунгун армиясы, Чхве Рян басшылығымен Хагун армиясы
құрылды.
Қидандықтар Корееліне үш рет шапқыншылық жасалды. Алғашқы жорығы 993
жылы болды. Бұл соғыста негізгі күш қидандықтар жақта болды, соның әсерінен
қидандар әскері Коре елінің орталық аймақтарына дейін жетіп Понсан
бекінісін жаулап алды. Осы кезде қидан елінің басшылары Коре еліне Бұрыңғы
Когуре елінің территориясын берсін деген талап қойды. Коре елінің патшасы
бұл талапты қабыл алмақ еді , бірақ Со Хи қолбасшы бұған қарсылық білдіріп,
қидандықтармен келіссөзге өзі кетті. Келіссөз 7 күнге созылды, сондағы
талқаланған тақырып қидандықтардың айтуы бойнша олар Когуре елінің тікелей
ұрпақтары сондықтан Когуре елінің территорисы соларға тиесілі, ал Со Хи
қолбасшы қолындағы дерек мәліметермен керісінше пікірді дәлелдеп шықты.
Және де Коре мен Ляо елінің арасында бейбітшілік және ынтымақтастық жайлы
келісімге қол қойды, Со Хи Ляо елінде ерекше құрметке бөленіп 500 бөлік
жібек мата сыйлығына ие болды.
994 жылы Соксон сарайында шекаралық өткізу орны ашылды, осылайша
қидандармен 15 жылдық бейбітшілік орнады. Алайда Корелықтар бұл
бейбітшіліктің тек уақытша екенін білді, сондықтан 994 және 1008 жылдар
аралығында Корелықтар шекара бойынды 21 қамал соқты.
Екінші жорық 1010 жылы орын алды. Қидандар алғашында Хынхвачжин
шекаралық қамалын алуға әрекет жасады, бұдан ешқандай нәтиже шыпаған соң,
бұл қамалды айналып өтіп Коренің ішкі территорисына өтпек болды. Келесі
соққы Тхончжо беікісіне бағытталды. Бұл бекіністе қарсы соғысты Кан Чжо
басқарды. Кан Чжо қаза тапқанмен Соген қамалында да қидандықтар жеңіске
жете алмады. Сондықтан олар төте жолға көшті олар бірден Коре елінің
астансын басып алмақ болды. Осындай әркетттен шошынған сарай қыщметкерлері
қидндардың талабын орндап берілуге әрекет жасағанда Кан Гванчхан қолбасшы
басқа айла тәсіл қолданды. Ол барлық сарай қызметкерлерін сарайдан алып
шығып берілген сыңай танытты, алайда қидандықтардың азық түлік қоры аз
болғандықтан олар кері қайтуға мәжбүр болды. Осылайша қидандықтардың екінші
жорығы нәтижесіз аяқталды. Сонымен қатар 2000-ға жуық әскерінен айырылды.
Қидандардың үшінші жорығы 1019 жылы болды. Бұл жорығының тактикасыда
алғашқы жорықтары сиақты болды. Бұл жолы да қидандар бірден Кэгенге басып
кірмек болды, бірақ астананың айналасындағы қорғаныс қамалдары мен әскер
санын көріп олар беттей алмады және жолай олардың азығын Коре әскери жойып
олар тағы да кері қайтуға мәжбұр болды. Осы жорықтан кейін қидандықтар коре
елін мазаламады, өйткені коре әскері қидандарды қуалай отырып қырып салды,
соғыс кезінде 100 мыңға жуық қидан әскері қаза болды, тек бірнеше мың
әскері аман есен еліне қайтты.

2.3. Монғолдардың Коре еліне жорығы
Монғолдар Корелықтарға 13 ғасырдың басынан жорықтар ұйымдастыра бастады.
Алғашында монғолдардың Корелықтармен қатынасы достық деңгейді болды,
өйткені қидандықтарға өқарсы әрекеттер жүргізіп отырған. Осылайша монғолдар
Коре территориясына енді және Коре елінде өзінің 40 өкілін тастап оларға
коре елінің тілі мен мәдениетін зерттеу деген тапсырма берді.
Сол жылы корей сарайына монгол елшілері үлкен ағалық-мыс қамқорлық
көрсету мақсатымен жіберді, яғни өзіне тәуелді елге айналдыруды көздеді.
Корей еліндегі Чхве Чхунхонның қаза табуы таққа талас, ұлт басшылары
арасында қырқыстың және батыс және солтүстік шекарада қозғалыстардың
басталуы монғолдардың қойған талабын қабыл алуға итермеледі.
Осы кезден бастап монғол елшілері Коре еліне салық жинау үшін келіп
отырды. Осындай елшілердің келуі тек 1221 жылы төрт рет орын алды.
Монғолдар тарапынан көрсетілген мұндай сорақылыққа Корелықтар шыдамай 1225
жылы келген елшілерді өлтіріп денесін моңғолдарға жібереді. Мұндай іс -
әрекетті монғолдар соғыс ашуға түрткі деп қабылдап. Коре еліне қатысты
жорықтарын бастады.
Тарихи деректерде монғолдардың корей еліне қанша жорық жасағаны жайлы
көптеген пікірлер бар, біз соның ішіндегі ең шындыққа жақындарын есепке
алып. Монғолдар корей еліне 5 жорық жасады деген ұйғарымға келдік.
Алғашқы жорық монғолдар 1231 жылдың 9 айында жүргізді, ол кезде олар
Қайтға қарсы жорықтарды бастап қойған болатын. Соған қарамастан Саритай
бастаған әскер Аммокан теңізінің арғы жағынан бірақ шықты. Монғолдар
Чхольчжу және Анбокпу бекіністерін еш қиындықсыз өздеріне бағындырды, ал
Кучжу бекінісінің алдында үлкен қарсыластыққа тап болды. Осы жерде
тұрақтамай монғолдар Кэген қаласына қарай бет алды, 1231 жылдың 12 айында
Кэген қаласын қоршап алды. Ал әскерінің бір бөлігін Чхунчжу бекінісіне
қарай жіберді.
Корелықтардың жігерлі қарсылықтарына қарамастан оларды өздерінің
ыңғайына көндіріп Коре еліне салық мөлшерін 2-3 есе ұлғатты. Осыған Коре
елінің басшылары қол қоюға мәжбүр болды.
Келісім шартқа қол қойғаннан кейін монғолдар Корей елінен өз әскерін
шығарды, монғолдар көшпелі халық болғандықтан оларға малына жайылым жерлер
керек еді, ал Корей территориясында ондай бос жерлер жоқ болатын барлығы
дерлік егін шаруашылығына игерілген еді.
Осы жорықтан кейін Корелықтар екі есеге артық салық мөлшерін төлеуге
мәжбүр болды деп жоғарыда айтып өттік, сонымен қоса ендігі жерде Корей
елінен Солтүстік Қытайға жіберуге егіншілер мен қол өнершілерді талап етті.
Осындай жағдайдан мезі болған корей халқы Чхве У басшылығымен Коер
астанасын Канхвадо аралында ауыстырады, аз уақыт ішінде хан сарайын
салдыртып оның қорғанысына 1000 ерекше даярланған әскерін қояды. Монғолдар
тарапынан қалдырылған өкілдерді қарусыз қалдыдырады.
Екінші жорық 1232 жылдың 8 айында басталды, бұл жолы да монғолдардың
Кореға енуі тез жүзеге асты. Монғолдардың алғашқы мақсаты Пукке бекініс алу
болды содан кейі олар оңтүстікке бет ала отырып Кэген қаласына соққы
жасады. Сарай қызметшілерлі қаладан шығарылсада қаланың тұрғындары
монғолдарға берілуге көнбеді, сондықтан оларға қатты қарысылық білдірді.
Монғолдар Канхвадо аралына жете алмай Кванчжу қаласына соққы береді, бұл
ретте Коре елінгің әскерін Ким Юнху қолбасшы бастап, монғолдардың Саритай
қолбасшысына жебесін дөп тигізіп монғолдардын бетін қайтарды.
Үшінші жорығы 1235 жылы монғолдар чжучжендердің Цинь империясын жаулап
алып күш жинаған кезі еді, барлық жеңістер олардың Коре елінде де жеңіске
жететінің кепілі сиақты көрінді. Расында да 1235 жылы монғолдар Коре елінің
едәуәр бөлігіне енді, тіпті Тонджу, Наемнга қаларына дейін жетті. Үшінші
жорық кезінде Коре елінің басшылығы монғол халқына өқарсы ешқандай іс -
әрекет жасамады. Ал сол кезде халық жоғарыдан ешқандай бұйрық келмеседе
өздері қарулы қарсылық көрсетті. Хыйген және Менчжун қалалрының тұрғындары
өз белсенділігімен қарулы әскер құрып 1236 жылдың 7 айында монғолдарға
қарсылық көрсетті. 9 айда Чукчу қаласының тұрғындары монғол әскеріне
берілмей аянбай соғысты.
Нәтижесінде монғолдардың үшінші жорығы Корелықтар тарапынан үлкен
қарсылыққа тап болып ойланғанын іске асырамай қалды. 1236 жылдың соңына
қарай коер мен монғолдар арасында бейбітшілікке келу жайлы келіссөздер
жүзеге асты.1238 жылы Монғолия еліне коре елінің қолбасшысы Ким Бочжон
аттанды, нәтижесінде 1239 жылдың 4 айында Коре елінен Монғол әскері
шығарылды. Осы жылдың 8 айында Монғол елінен Канхвадо аралында орналасқан
КОчжон қаласына сол кездегі астанаға 137 адамнан тұратын елшідер келді.
Олар Коре еліне астанасын кері Кэгне қаласына ауыстырсын және Коре елінің
басшысы монғол еліне келіп өз баласын кепіл ретінде қалдыруын талап етті.
Бұл талап қабылданбағанмен Коре еленің басшысы баласы Синанды 1239 жылы
монғол еліне жібереді.
Төртінші жорық 1247 жылдың 7 айында басталды. Монғолдар Емчжу қаласына
дейін Коре еліне енді. Бірақ, сол кездегеі Темучиннің балалрының арасында
таққа талас одан әрі әскери іс - қимылдарды жалғасытруға мүмкіндік бермеді.
Сондықтан 1248 жылы монғолдар коре ленің территориясынан өз әскерін
шығаруға мәжбүр болды.
Бесінші жорығы 1253 жылдың 7 айнда басталды. Бұл жолы монғол әскерін
жаңа қолбасшы - Амугань бастап келді. Сонымен қатар монғол әскеріне коре
елінің сатқындары Хон Бо-гвон секілділер көмектесті. Монғол әскері аз ғана
уақыттың ішінде Коре еленің солтьүстік - батыс бөлігін жаулап алып оңтүстік
- шығыс бөлігіне ұмтылды. Бірақ Чхунджу бекінісінен ары монғолдар жылжи
алмады. Бұл бекіністің әскери іс қимвлдарын Ким Юнху қолбасшы басқарды ол
өзін 1232 жылы монғолдармен соғыс кезінде көрсеткен болатын. Бекініс 10 ай
қоршауда отырды, азқы түлік қоры біткенен кейін Ким Юнху құлдарға бостандық
беріп солардың көмегімен монғолдарға қарсы шықты. 10 ай нәтиже шықпағанан
кейін монғолдар әскер басын ері бұруға мәжбүр болды.
1254-1259 жылдар аралығында онғолдар тағы да бірнеше жорықтар жасаған
бірақ бұл жорықты бір 1253 жылдан бастап бір кезең деп қарастыруға болады.

2.4. 14 ғасырдағы Корея: Билік басына Ли династиясының келуі
14 ғасырда Кореяның әлеуметтік- экономикалық жағдайы қызығарлық деңгейде
емес еді. Монғолдар тарпынан жорықтар Корей әлін әлсіретіп қана қоймай
солтүстік территорияларынан айырды, бұл мемлекет тқазынсына өз зардаптарын
тигізіп қана қоймай, мемлекет басшысының беделін түсірді. Жалпы Корея
тарихында 14 ғасырды дағдарыс кезеңі деп атаған дұрыс болар. Оған себеп үш
фактор болды. Біріншісі - мемлекеттің жер иеліктеріне билігінің азаюы, ол
өз кезегінде мемлекете қазынасына түсетін ақша сомасының азюына алып
келеді. Екіншісі - шалғай жатқан қалаларға билік үстемдігіңн азаюы, ол өз
кезегінде мемлекеттің тұтастығына нұқсан келтіреді. Үшіншісі - монғолдардың
мемлекетке алып келген зардаптары.
Биліктің ауысуы үшін жұмыс жасап отырған билік басындағылардың
құлдырауынан басқа жаңа саяси күштің пайда болуы қажет. Корея елінде сондай
күш орта және кіші тап өкілерінен шықты, оларды садэбу деп атады. Олар
мемлекетік жері өзінің иеліген алып алған бай- аристократтарға қарсы шықты.

Садэбу өкілдері кедей кепшіктер қатарынан емес еді. Олар ғасырлар бойы
құрылған неоконфуцандық жолды қалыптастырған орта және кіші жер иелері еді.
Кейінен олардың қатарына әскери сановниктер кірді. әсіресе 14 ғасырдың
аяғында олар белсенді іс - қимылдар жүргізді.
1356 жылы Конмин - ван мырза Аммокан өзенеің ар жағына өзінің әскерін
жіберп монғолдардың үш тірек пунктін талқандады. Сол жылы солтүстік -
батысқа бірнеше жорықтар жүргізілді, нәтижесінде монғолдардың Ссансон
бекінісі алынып, Коре мемлекетінің террриториясы біршшама кеңейді. Хамген
қаласының оңтүстік бөлігіне дейін толықтай бағындырылды. 1369-1371 жылдары
Ляодун жеріне корелықтар үш рет жорық жасап Тонненбу қаласын басғындырып,
түгелдей Ляодун жерін өзіне қаратты. 1374 жылы 25 мың әскерімен және 300
кемесімен коер әскері Чечжудо аралын өзіне бағынждырды. Ал 1350-1389
жылдары оңтүстік жақтан келген жапон теңіз қарақшыларының бетін қайтарды.
Монғолдардан жерін азат ету мақсатымен коре халықының төменгі таптарының
өздері жоғары лауазымдарға ие болып әскер құрамына еніп жатты. Осылайша
коер елін реформалау талап етілді.
Коерей еліне реформа жүргізуге алғаш талаптанған Чхунсон-ван болды. Ол
23 жасында 1289 жылы таққа келген болатын. Бірақ, оның көтерген
бастамаларын сарай қызметкерлері қолдамай оның тақтан кетуіне ықпал етті.
Оның орнына бұрыңғы ел ханы Чхуннел -ван келді. 1308 жылға дейін билік
құрды.
Тек Чхунмог - ванның таққа келуімен реформалар іске аса батады. өйткені
оларға монғолдық Қытайда оған қолдау көрсетті. Чхунмог ван билігі кезінде
Коре елінде қолданылған жұмысы үшін жер берілу дәстүрі жалғасын тапты.
Реформация жүргізуде өзгеріс таққа Конмин - ван келуімен болды. Оған
себеп сонымен қоса Қытай елінің монғол үстемдіген юосап өздерінің Мин
династиясының басталуы болды. Дәл осы кезеңде мемлекет басшысыляодун жерін
өзіне бағындырды.
Конмин - ван билігі кезінде садэбу табы жер бөлінісінің ретке елтірілуі
жайлы жердің тек қызметкерлерге бөлініп жеке меншіктен алынуын талап етті.
Конмин - ван таққа келісімен Чонмин тогам жерін қайта бөлу үшін арнайы
әкімшілік құрған болатын, бірақ 1364 жылы монғолдардың ықпалымен бұл іс -
әрекет тоқтатылды. Алайда 1365 жылы Буддлық монах Сиондонның көмегімен бұл
үрдіс жалғасын тапты.
Синдонның көмегімен заңсыз алынған жер мен құлдардың иелеріне қайтарылуы
жайлы заңдар, заңсыз ноби , яғнги құл атағын алғандарға янин, яғни
жақсы адам статусының қайтарылуы жайлы, халлянгван яғни еркін
қызметші(белгілі атқаратын қызметі жоқ, бірақ алатын жер телімі мен айлығы
көп) статусының алынуы жайлы, сонгюнгван конфуциандық мектебінің
маңыздылығын арттыру жайлы, мемлекеттік қызметтерге тағайындалуда
мемлекеттік емтиханнның күшейтілуі жайлы заңдарды шығарды.
Ван тармағынан шыққан ел билеушілері соңғы кезде тек алдамшы ойыншықтың
ролін ойнады ал шын мәнісінде билік Ли Сонгенің қолында болатын. Ли Сонге
алдымен таққа У-ван ды, кейінен Чхан - ванды отырғызды. Жоғарыда айтып
өткендей Қытай елі монғолдардң бодандығынан босап өз елін құрып жатқанда,
оре еліт ілі де монғолдардың кезіндегідей мемлекет үлгісін ұстап отырды,
тіпті тақ басынды Ван династиясының болуы орынды еместей болды. Сондықтан
мемлекет басына жаңа дингастия ЛИ келді. Олар содэбу тапты қолдаушылар
болатын .
Ли династиясынан алғаш шыққан билеуші Ли Сонге болды. Ол солтүсік -
шығыс аймағынан шыққан. Ли Сонге өзінің алғашқы билік құрған жылдары елдің
атын Коре деп сақтап отырды, ал 1393 жылы Елдің атын -Чосон деп өзгертті.
Бұл корей тарихындағы ежелгі мемлекетпен аттас еді. Сондықтан Пхеньянда
Тангунға арналған храм слдырды. 1394 жылы астанны Ханьян қалсынан
оңтүстікке қарай жылжытып оны Хансон деп атады, жалпы халық сеул деп таап
кетті.
Осылайша корей тарихында 500 жыл билік еткен Ли династиясы құрылды.
өзінің билігінің аяғына қарай мемлекет атын империя деп өзгерртті, бірақ
жапондарда бодандықта қалды.

2.5. 15-16 ғасырлардағы Корея: Чосон мемлекетінің қалыптасуы
Жоғарыда айтылып өткендей Чосон мемлекеті Ли Сонгенің таққа келуімен
қалыптасты. Жаңа құрылған үкімет әлі де болса өз күшіне ене алмай, біршама
тұрақсыз жағадайда болды, оған себеп сонымен қоса билікке бірнеше топтардың
таласуы еді. Бұл таласқа аристократия араласпады, Ли Сонге таққа келуімен
оларды биліктен аластатып жіберген болатын. Топхеныйсаса атты орталық
жиналыс мүшелерін қысқартты. 1393 жылы Ли Сонге қызметшілерді тағайындаудың
жаңа сипатын енгізді, оларды 7 категория бойынша бөлді. Және де қызметке
тағайындалуда өтетін Кваго емтихан қиындатты, осылайша ариистократиялық
лауазымның мұрагерлік жолмен берілуіне тосқаыл салды. Коре елінің
билеушілерін Канхвадо және Кочжедо аралына айдауға жіберді.
Алайда жаңа билікті Ли Сонге бұрыңғы династия кезіндегі лауазымды
адамдарға реформаторлар париясына арқа сүйей отырып жүзеге асырды. Олар:
Чон Джон, Чо Чжун, Нам Ын және т.б. осы тұлғалар Ли династиясы кезінде
жоғары басқарушы орндарды иеленді, бұл жағдай ли династиясын құруда
еңбектенген санновниктердің көңілінен шықпады. Сондықтан олар Ли Сонгенің
бесінші баласы Ли Банвонның айналасында жиналды.
1398 жылы сарайда тақ мұрагері мәселесі көтерілді. Чон Дочжон Ли
Сонгенің сегізінші ұлы Ли Бансокқа тақты қалдыру жайлы ұсыныс тастады осы
кезде, Ли Банвон өз беделін түсіріп алудан қорқып, Чон Дочжонға Ли Сонгенің
баларын өлтірмекші болды деп айып тақты. Осыны сылтауратып Ли Бонвон
реформаторлар партиясымен және інісі Ли БонСокты қырып салды. Осы іс
әреткеті халықтың наразылығын тудырмас үшін таққа өзін есем ағасы Ли
Банкваны(Ли Сонгенің екінші ұлы) ұсынады, сол жылы ол таққа отырады.
Кейінен Ли династиясын Ли Сонгенің төртінші ұлы Ли Банхан тырады. Ол Пак
Пхо бастаған көтерілісті жаншып басқанымен көзге түсіп тақ мұрагері
атанады. Ли Банхан билік құрған кезде Чососн мемлекетінің билік тәсілі
қалыптасты.
Чосон мемлекеті кезінде Корей тарихында алғаш рет белгілі заң жинағымен
басқарылатын мемлекет құрылды. Заң жинағы Чосон кенгук - чон деп аталды.
Оның мәтіні Чон Джонның басшылығымен 1394 жылы жазылды. Алғаш түп нұсқасы
билікке таласқан бірнеше топтар әсерінен бірнеше өзгеріске түсті тек 1460
жылы нақты нұсқасы анықталды. Ең соңғы да нақты нұсқасы 1485 жылы Кенгук
течжон деген атпен басылып шықты.
Алғашқы жылдары Чосон мемлекетінің мемлекеттік әкімшлілік басқаруын 1400
жылы құрылған Ыйчжонбу құрылымы басқарды. Үшінші билеуші кезінде бұл
құрылымның билік айясы тарылып тек алданыш үшін сақтылып отырған құрылымға
айналды, жалпы Ыйчжонбуның билік аясы билеушіге байланысты өзгеріп отырды.

Сонымен қатар мемлекеттік жоғарғы кеңес немесе мемлекет билеушісіне
бағынатын алты министрлер палатасы(Юкчо) болды. Олар: қызметтер палатасы,
халық палатасы, әдет - ғұрыптар палатасы, әскерлер палатасы, жазалау
палатасы, қоғамдық жұмыс палатасы.
Палаталар 1894 жылға дейін еш өзгеріссіз жұмыс істеп келді. Солармен
қатар Сеулда 80 әкімшілік бөлімшелер жұмыс атқарды.

3.1. Ғылыми - техникалық жетістіктері
10-15 ғасырларда Корей мәдениетінің жетістігі - кітап басып шығару
болды. Тақтайшаларға басып шығару немес ксилография Корей елінде 8 ғасырда
бастау алды. Коре мемлекеті кезінде кітап басу өзінің шарықтау шегіне
жетті. 1011 - 1090 жылдары алты мың томнан тұратын әулие Буддалық жазбалар
жинағы (Течжанген) жазып шығу үшін сексен мың ағаш тақтайшалар қолданылған
,оны корей тілінде Пхальман течжанген деп ререкшелеп атаған. 1232 жылы
монғолдардың жаулап алу кезінде бұл жазбалар жанып кеткендіктен жинақ қайта
басып шығарылады. Корей леінде кітап баспасының дамығандығының тағы бір
дәлелі 1091 жылы Қытай императоры корей еліне 5 мың том кітап басып
шығаруға тапсырыс береді. Корей елінен сундық Қытайға жіберіледі.
Әр кітап баспасына жаңа тақтайшалардың даярлануы кітап басуды ұзақ және
қымбат үрдіс етті. Сондықтан Таяу Шығыс елдерінде ксилиграфия көптеп
дасыды. Басқа сөзбен айтқанда арнайы дайындаоған тақтайшаларға дайын
иероглифтер қойылып осылайша кітап жызлған. Корейлердің алғаш жылжымалы
шрифтер қолданған деген дерек 1234-1241 жылдарға сәйкес келеді.
Корейліктердің тағы бір техникалық жетістігі корелық ашық жасыл селадон
керамикасы. Бұл керамиканың ерекшелігі нефритке ұқсас ашық жасыл түсті
болуы. Селадонды жасаудың жақсы дамыған кезі 1120-1190 жылдар болып келеді.

Ашық жасыл түсті алу үшін оның глазурына металл ұнтағы және ұсталардың
құпиясы болып табялатын тағы бірнеше қоспалар қосылады. Керамиканы күйдір
үшін ерекше кама пештері қолданылған, олардың ұзындығы 40 метр, ені 1 мерт
болады. Бұл арнайы пештер жоталардың бойында соғылған, өйткені басы мен
аяғының биіктік жағынан айрымашылығы 7 метр болуы қажет. 2,2-2,3 метр сайын
ыстық ауаны шығаруға арналған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.