Есеп саясаты және бухгалтерлік есепті ұйымдастыру

Мазмұны

Кіріспе

1. Есеп саясаты және бухгалтерлік есепті ұйымдастыру

1. 1. Кәсіпорынның бухгалтерлік есебін ұйымдастыру және есеп саясаты

1. 2. Есеп саясатының әдістемелік бөлімі

2. Есеп саясаты, есептік бухгалтерлік бағалаулардағы өзгерістер және қателіктер

2. 1. Есеп саясатын таңдау мен қолдану

2. 2. Есеп саясатындағы өзгерістерді қолдану

2. 3. Қателерді түзету

3. Есеп бөлімі

3. 1. Негізгі құралдардың есепке алынуы

3. 2. Материалдық емес активтердің есебі

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе

Кәсіпорынның есеп саясаты осы ұйымның құрылған уақытында пайдаланады. Оны дайындаумен кәсіпорынның бас бухгалтері немесе арнайы есеп бөлімі айналысады. Дайындалған есеп саясатын кәсіпорынның басшысы өзінің бұйрығымен есеп өкімімен бекітеді.

Бұйрықтың құрамында есеп саясатының есеп беру жылына қабылданған барлық пунктерінің мазмұны толық ашылып жазылады. Сонымен қатар әр пункке тоқтала келіп қандай нормативтік құжат бойынша немесе қандай заң негізінде есеп саясатының дайындалғандығы көрсетіледі.

Кәсіпоынның есеп саясатына енгізілген өзгертулер осы ұйымның басқарушылықтарымен, яғни бұйрық, өкім немесе қаулыларымен рәсімделуі қажет.

Ұйымның қабылдап бекіткен есеп саясаты сол кәсіпорынның қызмет атқару барысында қолданылады. Оған өзгеріс енгізу мынадай жағдайларда жүргізілуі мүмкін:

• Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы заңының өзгеруіне сәйкес;
• Бухгалтерлік есеп бойынша нормативтік актілердің өзгеру салдарынан;
• Жаңа бухгалтерлік есептің стандарттарына көшуге байланысты және т. б.

Кәсіпорынның бухгалтерлік есепті жүргізу жолдары ұйымның есеп саясатының дайындалған кезінен таңдалып алынады. Бұл есеп саясаты кәсіпорынның барлық құрлымдық бөлімшелерінде олардың орналасқан орындарына қарамастан қолднылады. Ұйымның, филялдарының еншілес және тәуелі серіктестерінің және тағы басқа бөлімшелерінің өзіндік бухгалтерлік есеп жолдарын жүргізуіне, яғни басқа есеп саясатынын таңдауына құқығы жоқ.
Бас кәсіпорын қаржылық қызметтің бөлімшелерін есеп саясатында болған өзгерістер туралы алдын ала қамтамасыз ету қажет.

Ұйымдардың түсініктеме жазуларының жыл бойы орындалған жұмыстар бойынша жасалынған қаржылық талдаудың мәтінімен қатар бухгалтерлік қорытынды есеп туралы шығарылған шешім және таза табысты бөлу тәртібі жазылады. Сонымен қатар осы түсініктеме жазуда кәсіпорынның келесі жылға қабылдаған есеп саясаты (егер оған, яғни есеп беру жылына өзгерістер енгізілген болса) жазылады.

Сонымен қатар, кәсіпорынның есеп саясаты сол кәсіпорында қолданылатын бухгалтерлік есеп жүйесінің тұтастығын және оның құраушы әдістемелік техникалық, ұйымдастырушылық жақтарды қамтиды.

Есеп саясатының әдістемелік жағына мына элементтер кіреді: мүлік пен міндеттемелерді бағалау әдістері, мүліктің әрбәр түрлері бойынша амортизация есептеу әдістері, табысты(түсімді) есептеу әдістері және сол сияқты.

-4-

1. Есеп саясаты және бухгалтерлік есепті ұйымдастыру

1. 1. Кәсіпорынның бухгалтерлік есебін ұйымдастыру және есеп саясаты

«Жол жөндеуші компания ЖМС-22 Кумшагал» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің есеп саясаты Қазақстан Республикасының “Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы” Заңына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп стандарттары мен әдістемелік ұсынымдарына сәйкестендіріліп жасалынған. Тиісті заңдылықтардың өзгеруіне байланысты «Жол жөндеуші компания ЖМС-22 Кумшагал» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің өзінің есеп саясатының ережелеріне шұғыл түрде өзгеріс енгізіп, құжатты пайдаланушыларға ескертеді.

Есеп саясаты деп-ҚР бухгалтерлік және қаржылық корытынды есеп, бухгалтерлік есеп стандарттары және бухгалтерлік есептің типтік шоттар жоспарының талаптарына және ұйымдар қызметін жүргізу ерекшеліктеріне сай бухгалтерлік есеп пен қаржылық қорытынды есеп жасау үшін ұйымдардың қабылданған принциптерін, негіздерді, ережелер мен тәжірибені айтады.

Әр түрлі типтегі ұйымдар саны аса көп. Осыларға байланысты әрдбір ұйым өзінің алға қойған мақсат- мүддесіне жету үшін өз қызметтеріне тән: өнім өндірудің технологиялық ерекшеліктері, басқарудың ұйымдық құрылымы, қызмет көлемінің түрі мен деңгейі, операциялар жүргізу, клиенттермен жұмыс істеудің тәртібі, ақпараттарды өңдеу т. б ерекшеліктерін зерделеуі керек. Мұның барлығы да шаруашылық жүргізу ерекшеліктеріне байланысты ұйымдарда есеп саясатын қалыптастырудың мазмұны мен маңызын көрсетудің негізін қалайды.

Ұйымдар өздерінің есеп саясатын қалыптастыру барысында тәжірибедегі есеп әдістері мен қорытынды есеп жасаудағы ережелердің ішіндегі ең тиімділерін таңдап алуына құқылы.

Есеп саясатының жалпы ережелерінде жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің (ЖШС) бухгалтерлік есебін жүргізудегі және қаржылық есеп беруді құруда Қазақстан Республикасының “Бухгалтерлік есеп және қаржылық

есеп беру туралы” Заңына (1) және Бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес талаптарға сүйеніп, Типтік жоспар шоттарын қолданып (13), сондай-ақ олардың қағидалары, негіздері, жағдайлары, тәртіптері жазылған. Сондай-ақ Серіктестік ҚР-ң 1999 жылдың 1-шілдедегі “Азаматтық Кодексіне” (өзгерістер мен толықтырулармен), ҚР-ң 1998жылғы 22-сәуірдегі “Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер туралы” (өзгерістер мен толықтырулармен), Серіктестіктің Жарғысы (20. 07. 2001ж. №1 хаттама) және де басқа да нормативтік актілер мен нұсқауларға сүйеніп қаржы-шаруашылық қызметтерін атқарады.

Есеп саясатының келесі бөлімі ұйымның заңды статусы мен ұйымдастырылу құрылымын қарастырады. Қоғам жекеменшіктік заңды тұлға болып табылады.

Есеп саясатының келесі бөлімінде бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы мен ішкі бақылау жүйесі келтіріледі. Ұйымдастыру негізіне қарай:

-қабылданған есеп саясатын есепті мерзім бойы бақылау;

-қаржылық міндеттемелер мен мүліктерді инвентаризациялау нәтижелерін сондай-ақ барлық шаруашылық операцияларын түгелдей есепте қамтылғанын;

-есепті мерзімге шығындар мен табыстардың дұрыс жатқызылғандығын;

-аналитикалық және синтетикалық есеп нәтижелерінің дұрыстығын қамтамасыз етеді.

Серіктестік бухгалтерлік есебін активтер, меншікті капитал, міндеттемелер т. б. шаруашылық операцияларын екі жақты жазу әдісімен, Типтік жоспар шоттарына сәйкес және де Қазақстан Республикасының “Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы” Заңына, Бухгалтерлік есеп стандарттарына, есеп саясатына және басқа да Серіктестіктің бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға байланысты бұйрықтары мен ережелеріне, нұсқауларына сәйкес іске асырады. Барлық бухгалтерлік жазбалар Серіктестіктің бухгалтерлік есеп жүйесіндегі Халықаралық жоспар шоттарына сәйкес жасалынған Жұмыс шоттар жоспары жіктемесіне қарай жасалынып, Серіктестіктің қызмет ерекшелігіне байланысты құрылады. Жалпы бухгалтерлік жазбалар келесідей тәртіппен жасалады:

Бухгалтерлік жазбалар шаруашылық операцияларының мазмұнына қарай алғашқы құжаттарға жазылады;

Алғашқы құжаттардағы мәліметтер екі жақты жазумен корреспонденцияланып, журнал-ордерлер, ведомостерге немесе машинограммаларға жазылады;

Осы құжаттардың негізінде қаржылық есеп құрылады.

Серіктестікте шаруашылық операцияларының құжатталу тәртібі, құжаттардың айналымы, бухгалтерияға немесе архивке түсу уақыты, өңделуі ішкі есеп аппаратының құжат айналымына сәйкес жүргізіледі. Серіктестікте бухгалтерлік есептің келесідей әдістері қолданылады:

-аналитикалық және синтетикалық есеп регистрлары мен қаржылық есеп беру үшін дербес компьютерлер беріліп - есеп жартылай автоматтандырылған немесе журнал-ордерлік нысанда жүргізіледі яғни екі нысанда да жүргізіліп отыруға болады ;

-барлық жасалынған құжаттардағы мәліметтер Серіктестіктің қызметінің коммерциялық құпиясына жатады;

-құжаттардағы мәліметтермен танысуға Серіктестіктің басшысының рұқсатын алу керек;

-серіктестікте келесідей ішкі ұйымдық құжаттар жасалынады: ережелері, қызметкерлердің қызметтік нұсқаулары, іс және іс- жүргізу нұсқаулары, мүліктерге инвентаризация жүргізу нәтижелерін рәсімдеу мен талаптар, материалдық емес активтер, тауарлы-материалдық қорлар, негізгі құралдар, есеп айырысу құжаттары, инвестициялар, қатаң есеп берудегі құжаттар т. б. туралы инвентаризациялық жеке құжаттар;

-қаржылық есеп нәтижелеріне аудиторлық тексеру жүргізіп отыру;

Серіктестікте жоспар шоттарының негізінде жұмыс шоттары қарастырылған. Бухгалтерлік есеп принциптері бойынша кәсіпорынның есеп саясаты деп ұйымның бухгалтерлік есепті жүргізу әдісінің жиынтығын, яғни алғашқы бақылау, құндық өлшеу, ағымдағы топтау мен шаруашылық (жарғылық және басқа) қызметтің фактілерін жинақтап қорытындылау жолдарын айтады.

Есеп саясатын қолданып форматтарға бухгалтерлік есеп принциптерін мұқият орындау керек:

• Үздіксіз қызмет. Субъект үздіксіз қозғалушы ретінде суреттеледі, яғни функцияланған болашақта көзделіп жалғастырушы.
• Аударым. Кірістер мен шығыстар бухгалтерлік есепте бекітіледі және субъектінің қаржылық есеп беруінде байқалады және пайда бола бастағанда, қажеттілікті төлеу және қолма - қол түрінде емес.
• Анықтылық. Ақпарат, шаруашылықтағы субъектінің қаржылық есеп беру ұсынымы барлық қолданушыларға түсінікті болуы керек.
• Мағналық. Қаржылық ақпарат үлкен және аса мағыналы болуы керек, қолданушылардың қажеттіліктерін қанағатандыру үшін және оларға дұрас шешім қабылдауға көмек көрсету.
• Маңыздық. Есеп саясаты қаржылық есеп беру ақпаратын ашып көрсету үшін бағытталған және ол өте маңызды болуы керек, оның дұрыс болмай және қате кетуі қаржылық есеп беру пайдаланушыларының экономикалық шешімдеріне кері әсер тигізу мүмкін.
• Сенімді анықтылық. Ақпарат анық болып табылады, егер онда маңызды қателіктер кетпесе оған пайдаланушылар сенім артуға болады.
• Бейтараптылық. Ақпарат, ұсынылып отырған қаржылық есеп беру еркін бейтарапта болуы өте маңызды.
• Байқаушылық. Шаруашылық шешім беру кезінде муқияттылық, активтермен кірістер аса бағаланып, ал міндеттіміспен шығындар байқалмай қалуын қадағалау қажет.
• Аяқтау. Қаржылық есеп беруді қамтамасыз ету мақсатында ақпарат сенімді толық болу керек.
• Салыстыру. Қаржылық ақпарат қажетті және мағыналы болу үшін, ол бірінші кезеңнен екіншіге өту үшін салыстырмалы болуы керек.
• Бір ізділік. Есеп саясаты, субъектпен таңдалған, есеп берудің бір кезеңнен келесіге өту үшін қолданылады.
• Шындық ұсыным. Қаржылық есеп беру қолданушы ларға қаржылық қалып туралы шындық ұсыным қалдыру керек, субъектінің ақша қозғалысының, қаржы - шаруашылық іскерлігінің қорытындысы.
• Өз нақты уақытындылығы. Ақпарат өз уақытында қалыптасып ұсынылуы керек.
• Түсім мен ұстаным арасындағы баланс. Берілген ақпараттан түскен түсім, өзінің алған бағасынан жоғары болуы керек. Басқа сөзбен айтқанда керек ақпаратты сіз мөлшердегі шығынмен алу керек.
• Принциптер балансы. Жоғарыда көрсетілгендердің оптималды үйлесімділігі болу керек, мақсаттар мен тапсырмаға есеп беру.

«Жол жөндеуші компания ЖМС-22 Кумшагал» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің есеп саясатының анықтылығы. Жылдық амортизациялық құн шегірімдері түзу әдіс бойынша анықталады. Материал шегеру тәтібі сатылған жұмыс арқылы орташа өлшемді құнмен шегеріледі.

Басқарушылық есебіне кірістіру мақсаты компания басшысымен жедел толық және нақты ақпаратпен анықталады, қажетті басқарушылық шешім қабылдау үшін.

Тауар - материал қорын қайта өңдеу шығындары (жұмыс, қызмет) өзіне өндірісте шікізат, мунай, энергия, еңбек ресурстары және т. б. шығындарды қосады.

Атап айтқанда, есеп саясатын әзірлеген кезде кәсіпорын өз мүліктері мен міндеттемелерін басқа кәсіпорынның мүліктері мен міндеттемелерінен бөліп көрсету тиіс ( яғни мүліктік жеке дараланған қағидасы бойынша), кәсіпорын өзінің көз жетерлік болашақ кезеңінде өз қызметін жалғастыруды көздейтін болса, яғни өз қызметін тоқтату жөнінде ниетінің жоқтығын білдерсе, онда толассыздық, үздіксіздік қағидасын сақтағаны болып табылады, кәсіпорын өзі тандап алған бухгалтерлік есепті жүргізудің тәсілін жүйелі пайдаланып, тек тиымді түзетулерді ғана жасап отырса, онда ол жүйелі қағидасын сақтағаны, ал егерде кәсіпорында орын алған барлық шаруашылық фактілерін сол кезеңіне жатқызатын болса, онда мерзімділігі анықталған қағидасын ұстағаны болып табылады.

Кез келген ұйымның өзінің қызметін іске асыру үшін таңдап бекіткен есеп саясаты толықтылық, уақыттылық, сақтық, қарама-қайшылықсыздығы мен орындылық талаптарына сай болу қажет.

1. 2. Есеп саясатының әдістемелік бөлімі

Қазақстанның бухгалтерлік есеп стандарттарында және ол бойынша жасалған әдістемелік ұсыныстарында басқарушылық пен қаржылық есебін жүргізудің қоғамдық тұрғысынан танылған тәсілдері мен әдістері, ережелері мен қағидалары белгіленген, онда әрбір кәсіпорындардың теэхникалық базасына, олардың шешетін міндеттемелердің күрділілігіне, басқарушы қызметкерлердің біліктілігіне қарап нақтыланған.

Бухгалтерлік есеп жүйесін жүргізудің жалпы қағидасы мен ережесі нормативтік құқықтық құжаттарда белгіленген. Оларды жүзеге асыру барысында нақты кәсіпорынның есептік саясаты келесідей жорамалдардан алынуы тиіс.

̶ кәсіпорын өз мүлкімен өзімен өзі болушылығы (кәсіпорын өз балансында тек заң бойынша танылған мүліктерді ғана көрсетеді, ал қалғани барлық өқндылықтар мен міндеттемелер баланыстан тыс шоттарда есепке алынады) ;

̶ толассыз қызметі (есеп саясатының мәселесі бойынша қандай да бір қабылданатын шешім, кәсіпорын өз қызметін болашақ кезеңде тоқтатпайтындығы) ;

̶ есеп саясатын пайдаланудың жүйелігі (шаруашылық операциясын көрсету әдісінің тұрақтылығы, есеп беру жылының барысында міндеттеме мен мүлікті бағалау, сондай ақ бір есептік жылдан басқасына өткен кезде де) ;

̶ шаруашылық қызметіндегі фактілердің мерзімдік анықтылығы (әр фактілердің түскен немесе төленген көзіне қарамастан, олар өзінің орындалған немес орын алған кезеңіне жатқызылуы керек) .

Пайдаланылатын есеп саясатының басты міндеті мен негізгі арналымы кәсіпорынның қызметін барынша пара пар көрсету, іс мүддесі үшін осы қызметтің тиімділігін реттеу мақсатында толық, обьективті және шынайы ақпарат пен қалыптастыру.

Ол есеп процессінің барлық тараптарын қамту керек:

Әдістемелік, техникалық, ұйымдық жақтарын.

Әдістемелік аспектісі деп кәсіпорында өнімнің өзіндік құнын есептеу, амортизацияны шығару, міндеттеме мен мүлікті бағалау үшін пайдаланатын әдістерін айтады;

Техникалық деп осы әдістердің синтетикалық шоттарында көрсету сызбасы, есеп ригистерлерінде осы әдістің қалай жүзеге асқандығын айтады;

Ұйымдық деп осы әдістердің бухгалтерлік қызмет тұрғысынан жүзеге асқандығын, оның кәсіпорынды басқару құрылымындағы алатын орнын айтады.

Кәсіпорын бухгалтерлік есептің келесідей ережелерін өз бетінше шешуіне болады: келіп түскен негізгі құралдар объектісін бағалау-бухгалтерлік есептің №16 шы ̋̋̋ Негізгі құралдардың есебі̋ стандарттарындағы әдістемелік ұсынысына сайкес, пайдалануға берілген және кәсіпорынның сатып алуға төлеген нақты шығындар негізінде негізгі құралдар объектісінің бастапқы құны анықталады; құрылтайшылардың берген объектілері-олардың өзара келісімі бойынша; тегін берілген объектілер - эксперттік жолмен немесе алыс-беріс фактілерінің мәліметі бойынша;

̶ Негізгі құрадың амортизациясы̵ бухгалтерлік есептің №16-шы Негізгі құралдар есебі стандарттарындағы әдістемелік ұсынысына сайкес, амортизацияны есептеудің келесідей тәсілдерінің бірін немесе бір нешіуін пайдалануға болады: құнын есептен шығарудың бір қалыпты әдісі; құнын есептен шығару үшін орындалған жұмыстардың пропорционалды түрде есептелетін әдісі (өндірістік әдісі) ; құнын есептен шығарудың сандық соммасы бойынша есептелінетін әдәсә (кумулятитівтік әдіс) ; қалдық құнын азайтатын әдіс.

̶ Негізгі құралдарды жөндеу жұмысын жүргізудің кезеңдігі мен жөндеу жұмысының мерзімі; негізгі құралды жөндеуге арналған резервтік қорларын жасауы: жөндеуді жүргізудің тәсілі туралы мәселені кәсіпорынның өзі шешеді.

1-кесте. 2400 «Негізгі құралдар» бөлімшесі бойынша үлгілік операциялардың шоттар байланысы

̶ материалдық емес активтивтердің амотизациясы ̵ әрбір материялдық емес активиердің әр түрінің пайдалануына қарап пайдалы мерзімі және амортизацияны есептеу әдісін әр бір кәсіпорын өз бетінше анықтай алады;

2-кесте. 2700 «Материалдық емес активтер» бөлімшесі бойынша үлгілік операцияларының шоттар байланысы

- болашақ кезең шығыстары̶ кезеңдері нақты анықталмаған жағдайда, кезең барысында ол өнімнің өзіндік құнына жатқызылуы мүмкін.

̶ ағымдағыт шығыстар мен төлем резервтері ̶ ̶ кәсіпорын қандай резервтерді және қандай көлемде құруды және олардыө пайдалану тәртібін анықтап өзі шешеді. ;

̶ күмәнді қарыздар бойынша резервтері ̶ кәсіпорын түгендеу мәліметтерінің негізінде дебиторлық қарыздардың қандайы күмәнді болып табылмайтындығын, резервтердің құрудың әдісін және резервтеуге жататын шығындарды өзі таңдай алады.

̶ өндірстік шығындарды есептеу мен өзіндік құнын есептеу, яғни калькуляциялау жүйесі ̶ өндірістің технологиялық және ұйымдастырушылық ерешеліктеріне, өндістік циклдің ұзақтылығына, өнім түріне, оның күрделілігіне, өндірістің түрі мен сипатына байланысты кәсіпорындар шығындарды есептеу мен өнім құнын калькуляциялаудың келесі негізгі әдісті қолдана алады:

ͦ нормативтік әдіс

ͦ өндірістік өңдеу сатысы

ͦ тапсырыстық әдіс.

̶ жанама шығындарды калькуляциялау объектілері арасында тарату әдісі Жанама шығындарды тарату базасы ретінде кәсіпорын мына төмендегі әдістерді пайдалана алады:

А) өндірістік жұмысшылардың еңбек ақысын төлеуге байланысты тікелей шығындар;

Б) тікелей шығындардың жалпы соммасы;

В) материалдық шығындардың соммасы;

Г) сметалық мөлшерлеме;

Ғ) өткізілген өнім көлемі.

̶ аяқталмаған өндірістің бағалануы ̶ жаппай және сериялы өндірісте аяқталмаған өндіріс былайша бағаланады: нақты немесе нормативті өндірістік құн бойынша; тікелей шығындар бойынша; жұмсалған шикі заттар мен материалдардың құндары бойынша.

Өнімнің бір ғана түрін өндіретін кәсіпорындардың бухгалтерлік балансында аяқталмаған өндіріс нақты жұмсалған шығындар бойынша есептелінеді.

3-кесте. 7110 “Өнімді өткізу қызметкерлерді көрсету бойынша шығыстар” шоты бойынша үлгілік операцияларының шоттар байланысы

4-кесте. 5400 «Резервтер» бөлімшесі бойынша үлгілік операциялардың шоттар байланысы

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс