Есеп саясаты және бухгалтерлік есепті ұйымдастыру

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе
1. Есеп саясаты және бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
1.1.Кәсіпорынның бухгалтерлік есебін ұйымдастыру және есеп саясаты
1.2.Есеп саясатының әдістемелік бөлімі

2.  Есеп саясаты, есептік бухгалтерлік бағалаулардағы өзгерістер және
қателіктер

2.1. Есеп саясатын таңдау мен қолдану

2.2.Есеп саясатындағы өзгерістерді қолдану
2.3.Қателерді түзету
3. Есеп бөлімі
3.1. Негізгі құралдардың есепке алынуы
3.2. Материалдық емес активтердің есебі
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе

Кәсіпорынның есеп саясаты осы ұйымның құрылған уақытында
пайдаланады. Оны дайындаумен кәсіпорынның бас бухгалтері немесе арнайы
есеп бөлімі айналысады. Дайындалған есеп саясатын кәсіпорынның басшысы
өзінің бұйрығымен есеп өкімімен бекітеді.
Бұйрықтың құрамында есеп саясатының есеп беру жылына қабылданған
барлық пунктерінің мазмұны толық ашылып жазылады. Сонымен қатар әр пункке
тоқтала келіп қандай нормативтік құжат бойынша немесе қандай заң негізінде
есеп саясатының дайындалғандығы көрсетіледі.
Кәсіпоынның есеп саясатына енгізілген өзгертулер осы ұйымның
басқарушылықтарымен, яғни бұйрық,өкім немесе қаулыларымен рәсімделуі
қажет.
Ұйымның қабылдап бекіткен есеп саясаты сол кәсіпорынның қызмет атқару
барысында қолданылады. Оған өзгеріс енгізу мынадай жағдайларда жүргізілуі
мүмкін:
- Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру
туралы заңының өзгеруіне сәйкес;
- Бухгалтерлік есеп бойынша нормативтік актілердің өзгеру салдарынан;
- Жаңа бухгалтерлік есептің стандарттарына көшуге байланысты және т.б.
Кәсіпорынның бухгалтерлік есепті жүргізу жолдары ұйымның есеп
саясатының дайындалған кезінен таңдалып алынады. Бұл есеп саясаты
кәсіпорынның барлық құрлымдық бөлімшелерінде олардың орналасқан орындарына
қарамастан қолднылады. Ұйымның, филялдарының еншілес және тәуелі
серіктестерінің және тағы басқа бөлімшелерінің өзіндік бухгалтерлік есеп
жолдарын жүргізуіне, яғни басқа есеп саясатынын таңдауына құқығы жоқ.
Бас кәсіпорын қаржылық қызметтің бөлімшелерін есеп саясатында болған
өзгерістер туралы алдын ала қамтамасыз ету қажет.
Ұйымдардың түсініктеме жазуларының жыл бойы орындалған жұмыстар
бойынша жасалынған қаржылық талдаудың мәтінімен қатар бухгалтерлік
қорытынды есеп туралы шығарылған шешім және таза табысты бөлу тәртібі
жазылады. Сонымен қатар осы түсініктеме жазуда кәсіпорынның келесі жылға
қабылдаған есеп саясаты (егер оған, яғни есеп беру жылына өзгерістер
енгізілген болса) жазылады.
Сонымен қатар, кәсіпорынның есеп саясаты сол кәсіпорында
қолданылатын бухгалтерлік есеп жүйесінің тұтастығын және оның құраушы
әдістемелік техникалық, ұйымдастырушылық жақтарды қамтиды.
Есеп саясатының әдістемелік жағына мына элементтер кіреді: мүлік пен
міндеттемелерді бағалау әдістері, мүліктің әрбәр түрлері бойынша
амортизация есептеу әдістері, табысты(түсімді) есептеу әдістері және сол
сияқты.

-4-

1. Есеп саясаты және бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
1.1. Кәсіпорынның бухгалтерлік есебін ұйымдастыру және есеп саясаты

Жол жөндеуші компания ЖМС-22 Кумшагал жауапкершілігі шектеулі
серіктестігінің есеп саясаты Қазақстан Республикасының “Бухгалтерлік есеп
және қаржылық есеп беру туралы” Заңына және Қазақстан Республикасының
бухгалтерлік есеп стандарттары мен әдістемелік ұсынымдарына
сәйкестендіріліп жасалынған.Тиісті заңдылықтардың өзгеруіне байланысты Жол
жөндеуші компания ЖМС-22 Кумшагал жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің
өзінің есеп саясатының ережелеріне шұғыл түрде өзгеріс енгізіп, құжатты
пайдаланушыларға ескертеді.
Есеп саясаты деп-ҚР бухгалтерлік және қаржылық корытынды есеп,
бухгалтерлік есеп стандарттары және бухгалтерлік есептің типтік шоттар
жоспарының талаптарына және ұйымдар қызметін жүргізу ерекшеліктеріне сай
бухгалтерлік есеп пен қаржылық қорытынды есеп жасау үшін ұйымдардың
қабылданған принциптерін, негіздерді, ережелер мен тәжірибені айтады.
Әр түрлі типтегі ұйымдар саны аса көп. Осыларға байланысты әрдбір ұйым
өзінің алға қойған мақсат- мүддесіне жету үшін өз қызметтеріне тән: өнім
өндірудің технологиялық ерекшеліктері, басқарудың ұйымдық құрылымы, қызмет
көлемінің түрі мен деңгейі, операциялар жүргізу, клиенттермен жұмыс
істеудің тәртібі, ақпараттарды өңдеу т.б ерекшеліктерін зерделеуі керек.
Мұның барлығы да шаруашылық жүргізу ерекшеліктеріне байланысты ұйымдарда
есеп саясатын қалыптастырудың мазмұны мен маңызын көрсетудің негізін
қалайды.
Ұйымдар өздерінің есеп саясатын қалыптастыру барысында тәжірибедегі есеп
әдістері мен қорытынды есеп жасаудағы ережелердің ішіндегі ең тиімділерін
таңдап алуына құқылы.
Есеп саясатының жалпы ережелерінде жауапкершілігі шектеулі
серіктестігінің (ЖШС) бухгалтерлік есебін жүргізудегі және қаржылық есеп
беруді құруда Қазақстан Республикасының “Бухгалтерлік есеп және қаржылық
есеп беру туралы” Заңына (1) және Бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес
талаптарға сүйеніп, Типтік жоспар шоттарын қолданып (13), сондай-ақ олардың
қағидалары, негіздері, жағдайлары, тәртіптері жазылған. Сондай-ақ
Серіктестік ҚР-ң 1999 жылдың 1-шілдедегі “Азаматтық Кодексіне” (өзгерістер
мен толықтырулармен), ҚР-ң 1998жылғы 22-сәуірдегі “Жауапкершілігі шектеулі
серіктестіктер туралы” (өзгерістер мен толықтырулармен), Серіктестіктің
Жарғысы (20.07.2001ж. №1 хаттама) және де басқа да нормативтік актілер мен
нұсқауларға сүйеніп қаржы-шаруашылық қызметтерін атқарады.
Есеп саясатының келесі бөлімі ұйымның заңды статусы мен ұйымдастырылу
құрылымын қарастырады. Қоғам жекеменшіктік заңды тұлға болып табылады.
Есеп саясатының келесі бөлімінде бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы мен
ішкі бақылау жүйесі келтіріледі. Ұйымдастыру негізіне қарай:
-қабылданған есеп саясатын есепті мерзім бойы бақылау;
-қаржылық міндеттемелер мен мүліктерді инвентаризациялау нәтижелерін
сондай-ақ барлық шаруашылық операцияларын түгелдей есепте қамтылғанын;
-есепті мерзімге шығындар мен табыстардың дұрыс жатқызылғандығын;
-аналитикалық және синтетикалық есеп нәтижелерінің дұрыстығын
қамтамасыз етеді.
Серіктестік бухгалтерлік есебін активтер, меншікті капитал,
міндеттемелер т.б. шаруашылық операцияларын екі жақты жазу әдісімен, Типтік
жоспар шоттарына сәйкес және де Қазақстан Республикасының “Бухгалтерлік
есеп және қаржылық есеп беру туралы” Заңына, Бухгалтерлік есеп
стандарттарына, есеп саясатына және басқа да Серіктестіктің бухгалтерлік
есепті ұйымдастыруға байланысты бұйрықтары мен ережелеріне, нұсқауларына
сәйкес іске асырады. Барлық бухгалтерлік жазбалар Серіктестіктің
бухгалтерлік есеп жүйесіндегі Халықаралық жоспар шоттарына сәйкес
жасалынған Жұмыс шоттар жоспары жіктемесіне қарай жасалынып, Серіктестіктің
қызмет ерекшелігіне байланысты құрылады. Жалпы бухгалтерлік жазбалар
келесідей тәртіппен жасалады:
Бухгалтерлік жазбалар шаруашылық операцияларының мазмұнына қарай
алғашқы құжаттарға жазылады;
Алғашқы құжаттардағы мәліметтер екі жақты жазумен
корреспонденцияланып, журнал-ордерлер, ведомостерге немесе
машинограммаларға жазылады;
Осы құжаттардың негізінде қаржылық есеп құрылады.
Серіктестікте шаруашылық операцияларының құжатталу тәртібі,
құжаттардың айналымы, бухгалтерияға немесе архивке түсу уақыты, өңделуі
ішкі есеп аппаратының құжат айналымына сәйкес жүргізіледі. Серіктестікте
бухгалтерлік есептің келесідей әдістері қолданылады:
-аналитикалық және синтетикалық есеп регистрлары мен қаржылық есеп
беру үшін дербес компьютерлер беріліп – есеп жартылай автоматтандырылған
немесе журнал-ордерлік нысанда жүргізіледі яғни екі нысанда да жүргізіліп
отыруға болады ;
-барлық жасалынған құжаттардағы мәліметтер Серіктестіктің қызметінің
коммерциялық құпиясына жатады;
-құжаттардағы мәліметтермен танысуға Серіктестіктің басшысының
рұқсатын алу керек;
-серіктестікте келесідей ішкі ұйымдық құжаттар жасалынады: ережелері,
қызметкерлердің қызметтік нұсқаулары, іс және іс- жүргізу нұсқаулары,
мүліктерге инвентаризация жүргізу нәтижелерін рәсімдеу мен талаптар,
материалдық емес активтер, тауарлы-материалдық қорлар, негізгі құралдар,
есеп айырысу құжаттары, инвестициялар, қатаң есеп берудегі құжаттар т.б.
туралы инвентаризациялық жеке құжаттар;
-қаржылық есеп нәтижелеріне аудиторлық тексеру жүргізіп отыру;
Серіктестікте жоспар шоттарының негізінде жұмыс шоттары
қарастырылған. Бухгалтерлік есеп принциптері бойынша кәсіпорынның есеп
саясаты деп ұйымның бухгалтерлік есепті жүргізу әдісінің жиынтығын, яғни
алғашқы бақылау, құндық өлшеу, ағымдағы топтау мен шаруашылық (жарғылық
және басқа) қызметтің фактілерін жинақтап қорытындылау жолдарын айтады.
Есеп саясатын қолданып форматтарға бухгалтерлік есеп принциптерін
мұқият орындау керек:
➢ Үздіксіз қызмет. Субъект үздіксіз қозғалушы ретінде суреттеледі, яғни
функцияланған болашақта көзделіп жалғастырушы.
➢ Аударым. Кірістер мен шығыстар бухгалтерлік есепте бекітіледі және
субъектінің қаржылық есеп беруінде байқалады және пайда бола
бастағанда, қажеттілікті төлеу және қолма – қол түрінде емес.
➢ Анықтылық. Ақпарат, шаруашылықтағы субъектінің қаржылық есеп беру
ұсынымы барлық қолданушыларға түсінікті болуы керек.
➢ Мағналық. Қаржылық ақпарат үлкен және аса мағыналы болуы керек,
қолданушылардың қажеттіліктерін қанағатандыру үшін және оларға дұрас
шешім қабылдауға көмек көрсету.
➢ Маңыздық. Есеп саясаты қаржылық есеп беру ақпаратын ашып көрсету үшін
бағытталған және ол өте маңызды болуы керек, оның дұрыс болмай және
қате кетуі қаржылық есеп беру пайдаланушыларының экономикалық
шешімдеріне кері әсер тигізу мүмкін.
➢ Сенімді анықтылық. Ақпарат анық болып табылады, егер онда маңызды
қателіктер кетпесе оған пайдаланушылар сенім артуға болады.
➢ Бейтараптылық. Ақпарат, ұсынылып отырған қаржылық есеп беру еркін
бейтарапта болуы өте маңызды.
➢ Байқаушылық. Шаруашылық шешім беру кезінде муқияттылық, активтермен
кірістер аса бағаланып, ал міндеттіміспен шығындар байқалмай қалуын
қадағалау қажет.
➢ Аяқтау. Қаржылық есеп беруді қамтамасыз ету мақсатында ақпарат
сенімді толық болу керек.
➢ Салыстыру. Қаржылық ақпарат қажетті және мағыналы болу үшін, ол
бірінші кезеңнен екіншіге өту үшін салыстырмалы болуы керек.
➢ Бір ізділік. Есеп саясаты, субъектпен таңдалған, есеп берудің бір
кезеңнен келесіге өту үшін қолданылады.
➢ Шындық ұсыным. Қаржылық есеп беру қолданушы ларға қаржылық қалып
туралы шындық ұсыным қалдыру керек, субъектінің ақша қозғалысының,
қаржы – шаруашылық іскерлігінің қорытындысы.
➢ Өз нақты уақытындылығы. Ақпарат өз уақытында қалыптасып ұсынылуы
керек.
➢ Түсім мен ұстаным арасындағы баланс. Берілген ақпараттан түскен
түсім, өзінің алған бағасынан жоғары болуы керек. Басқа сөзбен
айтқанда керек ақпаратты сіз мөлшердегі шығынмен алу керек.
➢ Принциптер балансы. Жоғарыда көрсетілгендердің оптималды
үйлесімділігі болу керек, мақсаттар мен тапсырмаға есеп беру.
Жол жөндеуші компания ЖМС-22 Кумшагал жауапкершілігі шектеулі
серіктестігінің есеп саясатының анықтылығы. Жылдық амортизациялық құн
шегірімдері түзу әдіс бойынша анықталады. Материал шегеру тәтібі
сатылған жұмыс арқылы орташа өлшемді құнмен шегеріледі.
Басқарушылық есебіне кірістіру мақсаты компания басшысымен жедел толық
және нақты ақпаратпен анықталады, қажетті басқарушылық шешім қабылдау үшін.
Тауар – материал қорын қайта өңдеу шығындары (жұмыс, қызмет) өзіне
өндірісте шікізат, мунай, энергия, еңбек ресурстары және т.б. шығындарды
қосады.
Атап айтқанда , есеп саясатын әзірлеген кезде кәсіпорын өз мүліктері
мен міндеттемелерін басқа кәсіпорынның мүліктері мен міндеттемелерінен
бөліп көрсету тиіс ( яғни мүліктік жеке дараланған қағидасы бойынша),
кәсіпорын өзінің көз жетерлік болашақ кезеңінде өз қызметін жалғастыруды
көздейтін болса, яғни өз қызметін тоқтату жөнінде ниетінің жоқтығын
білдерсе, онда толассыздық, үздіксіздік қағидасын сақтағаны болып табылады,
кәсіпорын өзі тандап алған бухгалтерлік есепті жүргізудің тәсілін жүйелі
пайдаланып, тек тиымді түзетулерді ғана жасап отырса, онда ол жүйелі
қағидасын сақтағаны, ал егерде кәсіпорында орын алған барлық шаруашылық
фактілерін сол кезеңіне жатқызатын болса, онда мерзімділігі анықталған
қағидасын ұстағаны болып табылады.
Кез келген ұйымның өзінің қызметін іске асыру үшін таңдап бекіткен
есеп саясаты толықтылық, уақыттылық, сақтық, қарама-қайшылықсыздығы мен
орындылық талаптарына сай болу қажет.

1.2. Есеп саясатының әдістемелік бөлімі

Қазақстанның бухгалтерлік есеп стандарттарында және ол бойынша
жасалған әдістемелік ұсыныстарында басқарушылық пен қаржылық есебін
жүргізудің қоғамдық тұрғысынан танылған тәсілдері мен әдістері, ережелері
мен қағидалары белгіленген, онда әрбір кәсіпорындардың теэхникалық
базасына, олардың шешетін міндеттемелердің күрділілігіне,басқарушы
қызметкерлердің біліктілігіне қарап нақтыланған.
Бухгалтерлік есеп жүйесін жүргізудің жалпы қағидасы мен ережесі
нормативтік құқықтық құжаттарда белгіленген. Оларды жүзеге асыру барысында
нақты кәсіпорынның есептік саясаты келесідей жорамалдардан алынуы тиіс.
̶ кәсіпорын өз мүлкімен өзімен өзі болушылығы (кәсіпорын өз балансында тек
заң бойынша танылған мүліктерді ғана көрсетеді, ал қалғани барлық
өқндылықтар мен міндеттемелер баланыстан тыс шоттарда есепке алынады);
̶ толассыз қызметі (есеп саясатының мәселесі бойынша қандай да бір
қабылданатын шешім, кәсіпорын өз қызметін болашақ кезеңде
тоқтатпайтындығы);
̶ есеп саясатын пайдаланудың жүйелігі (шаруашылық операциясын көрсету
әдісінің тұрақтылығы, есеп беру жылының барысында міндеттеме мен мүлікті
бағалау, сондай ақ бір есептік жылдан басқасына өткен кезде де);
̶ шаруашылық қызметіндегі фактілердің мерзімдік анықтылығы (әр фактілердің
түскен немесе төленген көзіне қарамастан, олар өзінің орындалған немес орын
алған кезеңіне жатқызылуы керек).
Пайдаланылатын есеп саясатының басты міндеті мен негізгі арналымы
кәсіпорынның қызметін барынша пара пар көрсету, іс мүддесі үшін осы
қызметтің тиімділігін реттеу мақсатында толық, обьективті және шынайы
ақпарат пен қалыптастыру.
Ол есеп процессінің барлық тараптарын қамту керек:
Әдістемелік, техникалық, ұйымдық жақтарын.
Әдістемелік аспектісі деп кәсіпорында өнімнің өзіндік құнын есептеу,
амортизацияны шығару, міндеттеме мен мүлікті бағалау үшін пайдаланатын
әдістерін айтады;
Техникалық деп осы әдістердің синтетикалық шоттарында көрсету сызбасы,
есеп ригистерлерінде осы әдістің қалай жүзеге асқандығын айтады;
Ұйымдық деп осы әдістердің бухгалтерлік қызмет тұрғысынан жүзеге
асқандығын, оның кәсіпорынды басқару құрылымындағы алатын орнын айтады.
Кәсіпорын бухгалтерлік есептің келесідей ережелерін өз бетінше
шешуіне болады: келіп түскен негізгі құралдар объектісін бағалау-
бухгалтерлік есептің №16 шы ̋̋̋ Негізгі құралдардың есебі̋ стандарттарындағы
әдістемелік ұсынысына сайкес, пайдалануға берілген және кәсіпорынның сатып
алуға төлеген нақты шығындар негізінде негізгі құралдар объектісінің
бастапқы құны анықталады; құрылтайшылардың берген объектілері-олардың өзара
келісімі бойынша; тегін берілген объектілер - эксперттік жолмен немесе алыс-
беріс фактілерінің мәліметі бойынша;
̶ Негізгі құрадың амортизациясы̵ бухгалтерлік есептің №16-шы Негізгі құралдар
есебі стандарттарындағы әдістемелік ұсынысына сайкес, амортизацияны
есептеудің келесідей тәсілдерінің бірін немесе бір нешіуін пайдалануға
болады: құнын есептен шығарудың бір қалыпты әдісі; құнын есептен шығару
үшін орындалған жұмыстардың пропорционалды түрде есептелетін әдісі
(өндірістік әдісі); құнын есептен шығарудың сандық соммасы бойынша
есептелінетін әдәсә (кумулятитівтік әдіс); қалдық құнын азайтатын әдіс.
̶ Негізгі құралдарды жөндеу жұмысын жүргізудің кезеңдігі мен жөндеу
жұмысының мерзімі; негізгі құралды жөндеуге арналған резервтік қорларын
жасауы: жөндеуді жүргізудің тәсілі туралы мәселені кәсіпорынның өзі шешеді.

  1-кесте. 2400 Негізгі құралдар бөлімшесі бойынша үлгілік
операциялардың шоттар байланысы

№ Операциялардың мазмұны Шоттар байланысы
Дебет Кредит
1 Құрылыстың соңында қабылданған негізгі 2410 2930
құралдардың алғашқы құнын көрсету
2 Негізгі құралдарды сатып алу
2.1 Берілген есеп астындағы соммалар есебінен 2410 1250
2.2 Жабдықтаушыларға бұрын берілген аванстар 2410 1610
есебінен
2.3 Негізгі құралдарды жеке және заңды 2410 33903310
тұлғалардан сатып алу
3 Негізгі құралдардың қаржылық жал шартымен 2410 4150
түсуі
4 Операциондық жалға берілген негізгі құралдар7450 2420
бойынша амортизацияны есептеу
5 Негізгі құралдарды қайта бағалау 5420 2420
нәтижиесінде жинақталған амортизация сомасын
түзету
6 Жойылған негізгі құралдар бойынша 2420 2410
амортизацияны есептен шығару

̶ материалдық емес активтивтердің амотизациясы ̵ әрбір материялдық емес
активиердің әр түрінің пайдалануына қарап пайдалы мерзімі және
амортизацияны есептеу әдісін әр бір кәсіпорын өз бетінше анықтай алады;

2-кесте. 2700 Материалдық емес активтер бөлімшесі бойынша үлгілік
операцияларының шоттар байланысы

№ Операциялардың мазмұны Шоттар байланысы
Дебет Кредит
1 Материалдық емес активтерді сатып алу
(гудвиллден басқасы)
1.1.Берілген есеп астындағы соммалар есебінен 2730 3320
алу құнына 1420 3330
ҚҚС құнына
1.2.Жеке тұлғалардан және мекемелерден 2730 3390
1.3.Материалдық емес активтер жеке тұлғалардан 2730 6220
және мекемелерден өтеусіз түсті
2.3 Материалдық емес активтер жарғылық капиталға2730 5110
салым ретінде түсті
3 Гудвиллдің құнсыздануымен байланысты 7420 2720
операцияларды көрсету
4 Есептен шығарылған басқадай материалдық емес2740 2730
активтер бойынша амортизацияны есептен
шығару
5 Құнсыздану сомасына баланстық құн бойынша 2720 2710
гудвиллді есептен шығару
6 Жағымды гудвиллді көрсету 2710 3390

- болашақ кезең шығыстары̶ кезеңдері нақты анықталмаған жағдайда, кезең
барысында ол өнімнің өзіндік құнына жатқызылуы мүмкін.

̶ ағымдағыт шығыстар мен төлем резервтері̶ ̶ кәсіпорын қандай резервтерді
және қандай көлемде құруды және олардыө пайдалану тәртібін анықтап өзі
шешеді.;

̶ күмәнді қарыздар бойынша резервтері ̶ кәсіпорын түгендеу мәліметтерінің
негізінде дебиторлық қарыздардың қандайы күмәнді болып табылмайтындығын,
резервтердің құрудың әдісін және резервтеуге жататын шығындарды өзі таңдай
алады.

̶ өндірстік шығындарды есептеу мен өзіндік құнын есептеу, яғни
калькуляциялау жүйесі ̶ өндірістің технологиялық және ұйымдастырушылық
ерешеліктеріне, өндістік циклдің ұзақтылығына,өнім түріне, оның
күрделілігіне, өндірістің түрі мен сипатына байланысты кәсіпорындар
шығындарды есептеу мен өнім құнын калькуляциялаудың келесі негізгі әдісті
қолдана алады:

ͦ нормативтік әдіс

ͦ өндірістік өңдеу сатысы

ͦ тапсырыстық әдіс.

̶ жанама шығындарды калькуляциялау объектілері арасында тарату әдісі
Жанама шығындарды тарату базасы ретінде кәсіпорын мына төмендегі әдістерді
пайдалана алады:

А) өндірістік жұмысшылардың еңбек ақысын төлеуге байланысты тікелей
шығындар;

Б) тікелей шығындардың жалпы соммасы;

В) материалдық шығындардың соммасы;

Г) сметалық мөлшерлеме;

Ғ) өткізілген өнім көлемі.

̶ аяқталмаған өндірістің бағалануы ̶ жаппай және сериялы өндірісте
аяқталмаған өндіріс былайша бағаланады: нақты немесе нормативті өндірістік
құн бойынша; тікелей шығындар бойынша; жұмсалған шикі заттар мен
материалдардың құндары бойынша.

Өнімнің бір ғана түрін өндіретін кәсіпорындардың бухгалтерлік
балансында аяқталмаған өндіріс нақты жұмсалған шығындар бойынша
есептелінеді.

3-кесте. 7110 “Өнімді өткізу қызметкерлерді көрсету бойынша шығыстар”
шоты бойынша үлгілік операцияларының шоттар байланысы

№ Операциялардың мазмұны Шрттар байланысы
Дебет Кредит
1 Өнімді өткізу процесінде қолданылатын 7110 2740
материалдық емес активтер бойынша
амортизацияны есептеу
2 Өнімді өткізу процесінде қолданылатын 7110 2420
негізгі құралдар бойынша амортизацияны
есептеу
3 Өнімді өткізу процесінде жұмсалған 7110 1310
материалдардың құны
4 Сақтандыру келісім шарты бойынша сақтандыру 7110 1620
мекеменің сақтандыру сый ақыларын төлеумен
байланысты шығындарды есептен шығару
5 Өнімді өткізумен байланысатын қызметкерлерге7110 3350
осы айға жататын еңбек ақыны есептеу
6 Әлеуметтік салықты есептеу 7110 3150
7 Гарантиялық міндеттер бойынша резервті 7110 3410
құрастыру бойынша шығындар
8 Өнімді өткізу және жарнамасы бойынша 7110 3310
көрсетілген қызметтер үшін жабдықтаушылар 3320
мен мердігерлердің,еншілес,ассоциацияла нған
және бірлескен мекемелердің төленуге тиісті
шоттары қабылданылады
9 Өнімді өткізумен айналысатын қызметкерлердің7110 3430
кезекті дем алысын төлеу үшін резерв
есептелінеді
10 Өнімді өткізу процесінде қолданылатын 7110 3440
негізгі құралдарды жөндеуге жұмсалған
болашақ шығындарға резерв құрастырылады
11 Өнімді өткізу процесінде қызмет ететін 7110 1250
қызметкерлердің іс сапарлары бойынша
шығындар
12 Өнімді өткізу процесінде қолданылатын 7110 3360
негізгі құралдардың ағымды жалы бойынша
шығындар

4-кесте. 5400 Резервтер бөлімшесі бойынша үлгілік операциялардың шоттар
байланысы

№ Операциялардың мазмұны Шрттар байланысы
Дебет Кредит
1 Резервтік капиталдың құрастырылуы
1.1.Құрылтайшы келісім шарттармен қарастырылған 5510 5410
сомалар шегінде
1.2.Құрылтайшылар келісім шарттармен 5510 5460
қарастырылған сомалардан артық
2 Резервтік капиталдың қолдануы
2.1.Есептеу жылдың немесе өткен жылдардың 5410 5510
шығындарын жабу үшін
2.2.Қатысушылардың дивиденттері мен табыстарын 5410 3030
есептеу
3 Өткізілген қайта бағалау нәтижесінде негізгі2410 5420
құралдардың баланстық құны көбейді
4 Негізгі құралдардың жете бағалануы 5420 2420
нәтижесінде жинақталған тозуды түзету
5 Есептен шығарылған негізгі құралдар бойынша 5420 5510
жете бағалау сомасын есептен шығару
6 Пайдалануда болатын негізгі құралдардың 5420 5510
қайта бағалау сомасын үлестірілген табысқа
ауыстыру
7 Сату үшін арналған қысқа мерзімді және ұзақ 1120 5440
мерзімді қаржылық инвистициялардың жете 1140
бағалануы
8 Сату үшін арналған қысқа мерзімді және ұзақ 5440 1120
мерзімді қаржылық инвестициялардың
құнсыздануы
9 Өткізілген қайта бағалау нәтижесінде 2730 5430
материалдық емес активтердің баланстық құны
көбейеді
10 Материалдық емес активтердің жете бағалануы 5430 2740
нәтижесінде жинақталған тозуды түзету

2.  Есеп саясаты, есептік бухгалтерлік бағалаулардағы өзгерістер және
қателіктер

2.1. Есеп саясатын таңдау мен қолдану

Осы Стандарттың мақсаты есеп саясатын таңдау және өзгерту
критерийлерін, сондай-ақ есеп саясатындағы өзгерістерді есепке алу және
ашып көрсету тәртібін, есептік бухгалтерлік бағалаулардағы өзгерістерді
және қателерді түзетулерді анықтау болып табылады. Стандарт ұйымның қаржы
есептілігінің маңыздылығын және сенімділігін, сондай-ақ осы қаржы
есептілігін уақыт бойынша және басқа ұйымдардың қаржы есептілігімен
салыстыруға арналған. Есеп саясатындағы өзгерістерге қатыстыларын
қоспағанда, есеп саясаты туралы ақпаратты ашуға қойылатын талаптар Қаржы
есептілігін ұсыну IAS Халықаралық стандартында келтіріледі. Осы Стандарт
есеп саясатын таңдау және қолдану, сондай-ақ есеп саясатындағы
өзгерістерді, есептік бухгалтерлік бағалаулардағы өзгерістер және өткен
кезеңнің қателерін түзетулер кезінде міндетті түрде қолданылуы тиіс.Өткен
кезеңдер қателерінің және есеп саясатындағы өзгерістерді қолдану үшін
орындалатын ретроспективалық түзетулердің салыққа қатысты салдары 12-
Пайдаға салынатын салықтар IAS Халықаралық стандартына сәйкес есепке
алынады және ашылады. Осы Стандартта төменде көрсетілген мәндерінде
мынадай терминдер пайдаланылады:
Есеп саясаты – бұл ұйым қаржы есептілігін дайындау және ұсыну үшін
қолданатын нақты қағидаттар, негіздер, келісімдер, ережелер және практика.
Есептік бағалаудағы өзгеріс – бұл активтің немесе міндеттемелердің
баланстық құнын немесе активті кезең-кезеңмен тұтынудың активтердің және
міндеттемелердің ағымдағы жай-күйін бағалау салдарынан болатын, сондай-ақ
оларға байланысты күтілетін болашақ пайдалар мен міндеттерге байланысты
өлшемін түзету. Есептік бухгалтерлік бағалаулардағы өзгерістер жаңа ақпарат
алу немесе жаңа міндеттемелердің басталу нәтижесі болып табылады және
тиісінше қателерді түзету болып табылмайды.
   Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттары (ХҚЕС) – бұл Халықаралық
қаржы есептілігінің стандарттары жөніндегі кеңес (ХҚЕС) қабылдаған
Стандарттар және Түсіндірулер. Оларға мыналар кіреді:
Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттары (IFRS);
Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттары (IAS);
Халықаралық қаржы есептілігін түсіндіру жөніндегі комитет (IFRІС) немесе
бұрынғы Түсіндірмелер жөніндегі тұрақты комитет (SІС) шығарған
түсіндірулер.
Қаржы есептілігінің баптары туралы ақпараттың елеулі түрде бұзылуы
немесе бұрмалануы, егер олар әрқайсысы жеке-жеке немесе жиынтығымен
пайдаланушылардың осы қаржы есептілігі негізінде қабылдаған экономикалық
шешімдеріне әсер етсе, маңызды болып табылады. Маңыздылық ақпараттың нақты
бұзылуының немесе бұрмалануының ілеспе жағдайлардың мәтініндегі бағаланатын
мөлшеріне және сипатына қатысты болады. Қаржы есептілігінің тиісті бабының
не мөлшері, не сипаты, не екеуінің де үйлесуі шешуші фактор болуы мүмкін.
Өткен кезеңнің қателері – бұл ұйымның бір немесе одан көп кезеңдегі
мынадай сенімді ақпаратты пайдаланбауы немесе қате пайдалануы салдарынан
қаржы есептілігіндегі қателер және сенімсіз деректер: осы ақпарат осы
кезеңдердің қаржы есептілігін бекіту үшін рұқсат етілген болғанда; және осы
ақпаратқа қатысты оның осы қаржы есептілігін дайындау және ұсыну кезінде
алынатын және ескерілетінін күту дұрыс болады.
Мұндай қателерге есептеулердегі дәлсіздіктердің, есеп саясатын
қолдану кезіндегі қателердің, фактілерді толық бағаламаудың немесе дұрыс
түсіндірмеудің, сондай-ақ алаяқтықтың салдары кіреді.
       Ретроспективалық қолдану – бұл жаңа есеп саясатын операцияларға,
басқа оқиғаларға және жағдайларға осы саясаттың үнемі қолданылатындай түрде
қолдану.
      Ретроспективалық есеп айырысу – бұл қаржы есептілігінің
элементтеріндегі сомаларды тануды түзету, бағалау және ашып көрсету, егер
өткен кезеңнің қателері ешқашан болмаса.
      Мүлдем мүмкін болмау – ұйым осы үшін барлық тиімді күшті қолдана
отырып, қандай да болмасын талапты қолдану мүлдем мүмкін болып табылмайды,
бірақ осы талапты қолдана алмайды. Өткен жеке кезеңге қатысты есеп
саясатындағы өзгерісті ретроспективалық қолдануға немесе қателерді түзету
үшін ретроспективалық қайта санауды орындауға мүлдем болмайды, егер:
осындай ретроспективалық қолданудың немесе ретроспективалық қайта санаудың
нәтижесін белгілеуге болмаса; тиісті ретроспективалық қолдану немесе
ретроспективалық қайта санау ұйым басшылығының қарастырылып отырған
кезеңдегі ниеті қандай болғаны туралы жорамал жасауды талап етеді; немесе
тиісті ретроспективалық қолдану немесе ретроспективалық қайта санау
сомалары бойынша маңызды бағалау есептерін жүргізуді талап етеді және бұл
ретте осындай есептер туралы осындай ақпаратты объктивті түрде атап
көрсету мүмкін емес, ол: қарастырылып отырған сомалар танылуы, бағалануы
немесе ашып көрсету тиіс болған күні (күндері) болған осындай жағдайлар
туралы растайды; және осы кезеңдегі қаржы есептілігі шығару үшін бекітілген
кезде қол жеткен болуы тиіс.
       Есеп саясатындағы өзгерістерді перспективалық қолдану және
өзгерістің қандай да болмасын есептік бағалауға әсер етуін тану – бұл,
тиісінше: жаңа есеп саясатын операцияларға, басқа оқиғаларға және саясат
өзгерген күннен кейін орын алған басқа оқиғаларға және жағдайларға
қолдану; және осы өзгерістің ағымдағы және болашақ кезеңдердегі есептік
бағалауға осы өзгеріспен болған әсер етуін тану.
Ақпараттың осы нақты бүлінуі немесе бұрмалануы
пайдаланушылардың экономикалық шешіміне әсер ететінін не етпейтінін және
қандай түрде маңызды болатынын бағалау осы пайдаланушылардың нақты
ерекшеліктерін зерттеуді талап етеді. Қаржы есептілігін дайындау және
ұсыну қағидаттарында, пайдаланушылардың іскерлік және экономикалық қызмет
және бухгалтерлік есеп саласында жеткілікті білімі және ұсынылған ақпаратты
тиісті талаптанумен зерделеуге дайындығы бар екені жобаланады. Осылайша,
осы бағалауды жүргізген кезде осындай сипаттағы қасиеттері бар
пайдаланушылардың экономикалық шешім қабылдау кезінде әсер етуге ұшырап
қалатынын қандай түрде тиімді күтуге болатынын ескеру қажет. Қандай да
болмасын Стандарт немесе Түсіндіру қандай да болмасын операцияға, басқа
оқиғаға немесе жағдайға тікелей қолданылған кезде есеп саясаты немесе осы
объектіге қолданылатын саясаттар міндетті түрде осы Стандартты немесе
Түсіндіруді қолдану және ХҚЕС жөніндегі кеңес осы Стандарт немесе
Түсіндірме үшін шығарған барлық тиісті Ендіру жөніндегі нұсқаулықтарды
қарау арқылы белгіленуі тиіс.
ХҚЕС-на ХҚЕС жөніндегі Кеңес шешкендей оларға қолданылатын
операциялар, басқа оқиғалар және жағдайлар туралы маңызды және сенімді
ақпарат бар осындай қаржы есептілігін алуға әкеп соғатын есеп саясаттары
берілген. Осы саясаттарды оларды қолданудың әсер етуі маңызды болмайтын
кезде қолданбаған жөн. Сонымен қатар ХҚЕС-на ұйымның қаржылық жағдайын,
қызметінің және ақша ағындарының қаржылық нәтижелерін белгілі бір түрде
ұсынуға қол жеткізу мақсатында жол берілген рұқсат бермеген немесе назар
аудармай қалдырмаған және маңызсыз бас тартпаған жөн.
Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттары жөніндегі Кеңес
шығарған Стандарттарды ендіру жөніндегі нұсқаулық осы Стандарттардың бөлігі
болып табылмайды және сондықтан қаржы есептілігіне қойылатын талаптар жоқ.
Операцияларға, басқа оқиғаларға немесе жағдайларға нақты қолданылатын
осындай Стандарт немесе Түсіндіру болмағанда, ұйымның басшылығы мынадай
ақпараттың пайда болуына әкеп соғатын есеп саясатын жасау және қолдану үшін
өзінің пайымдауын қолдануға міндетті: экономикалық шешімдер қабылдаған
кезде пайдаланушылардың қажеттілігі тұрғысынан алғанда маңызды; және қаржы
есептілігінің: ұйымның қаржылық жай-күйін, қызметінің қаржылық нәтижелерін
және ақша қаражатының қозғалысын шынайы беретіні; операциялардың, басқа
оқиғалардың және жағдайлардың тек заңды нысанын ғана емес, экономикалық
маңызын көрсететіні;бейтараптылығы, яғни алдын ала ойлауы жоқ;сақ болуы;
және барлық маңызды қатынастарда толық болып табылатыны тұрғысында сенімді.

2.2.Есеп саясатындағы өзгерістерді қолдану

Ұйым есеп саясатындағы қандай да болмасын Стандартты немесе
Түсіндіруді нақты өтпелі ережелерге, егер олар бар болса, сәйкес алғашқы
қолдану салдарынан болған өзгерісті, осы Стандарттың немесе Түсіндірудің
өзін ескеруге міндетті  және ұйым осы өзгеріске қолданылатын нақты өтпелі
ережелер жоқ қандай да болмасын Стандартты немесе Түсіндірмені алғашқы
қолданған кезде есеп саясатын ауыстырады немесе ол есеп саясатын ауыстырған
кезде ол осы өзгерісті ретроспективалық түрде қолдануға міндетті. Осы
Стандарттың мақсаты үшін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.