«Аңырақай шайқасы» және оның тарихи маңызы



І. Кіріспе
1). Шайқастың «Аңырақай» болып аталу себебі
2). «Аңырақай шайқасының» ұрыс қимылдары
болған алқап туралы. Ғалымдардың пікірлері.
ІІ. Негізгі бөлім
1). «Аңырақай шайқасының» болған орны
2). Шайқасқа қатысқан батырлар, билер,
сұлтандар.
3). Жоңғарларға қарсы қазақ халқы
батырларының дайындығы
ІІІ. Қорытынды.
1). «Аңырақай шайқасының» тарихи маңызы.
Жоңғар басқыншылығына қарсы қазақ халқы Отан соғысының (1723-1730) жеңіспен аяқталуына Аңырақай шайқасы аса көрнекті рол атқарды. Бұл шайқастың орны, қазақ халқының санасына қатты әсер етті. өз азаттықтары үшін жоңғарларға қарсы шабуыл жасаған қазақ халқының ең сәтті жеңістерінің бірі еді. Ауылдар мен қалаларды қиратып, қарттар мен балаларды, екі қабат әйелдерді хайуандықпен өлтірген. Жоңғарлар осы шайқаста өз жазаларын тартты. Бұл шайқастың «Аңырақай» аталу себебі осындай кең даламызда шұбырған, оңыраған дауыстар бүкіл қазақ жеріне жоңғырды. Сондықтан бұл шайқасты тарихта «Аңырақай шайқасы»-деп атап кетті. Жоңғарлардың Жетісу, Қаратау бойы аталатын өлкелеріндегі бұл бас қолбасшысы. Бұған дейінгі екі күндік жекпе-жекте қазақтардың иық кқрсету кенін әлі ұмытпаған.
Майдан даласында мыңдаған қалмақ әскерлері қаза тапты. Көбі қырылып. Жаралы болып, жаны шықпай жатқан жау әскерінің аңыраған даусы бірнеше күн даланы басына көтерді. Осы шайқаста қазақтар өздерінің талайдан қаны қайнап ыза мен кекке суарылған қайрат жігерінің жемісін көріп құралды. Алты-алашты қуандырған бұл жеңіс қазақ халқының ұмытылмас жеңісі мен күндеорі болды.
Аңырақай шайқасының уақытты туралы мәселеге келгенде барлық авторлар негізінен бір ауызды. Ауызша аңыздарды пайдалнғандар да М.Тынышбаевтың ізі мен жүрушілерде солай.
Оның үстіне 1723-1730 жылдары Отан соғысы оқиғалырынң қисысында 1730 жыл М.Тынышбаев «Ақтабан шұбырындыдан» кейінгі қазатардың алғашқы жеңісті шабуылдары 1726 жылғы немесе сәл кейінірек (1727) уақытқа жатады және Аңырақай қырғыны 1730 жылдың көктемінен кешікпей болған, өйткені сол жылдың шілдесінде Әбілқайырдың емшілігі Уфаға жетіп те үлгерді.-деп сеніммен жазды.
1. «Қазақстан тарихы» 1995-1996 –Алматы.
2. «Қазақстан тарихы очерктері»1990 жыл-Алматы.
3. «Қазақстан тарихы» көне заманнан бүгінге дейін 2-том «Атамұра» баспасы.
4. «Қазақстан тарихы» көне заманнан бүгінге дейін. 3-том.
5. «Атамұра» баспасы. Алматы, 1993ж.
6. «Жолын журналы» №2 «Атамұра» баспасы. Алматы, 2006ж.

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:   
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Қазақстан тарихы кафедрасы

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Аңырақай шайқасы және оның тарихи маңызы.

Орындаған: Байсыбаева
Г.Б.
Тексерген: Жолдыбаева
Ұ.М.

Алматы 2007
Жоспар:
І. Кіріспе
1). Шайқастың Аңырақай болып аталу себебі
2). Аңырақай шайқасының ұрыс қимылдары
болған алқап туралы. Ғалымдардың пікірлері.
ІІ. Негізгі бөлім
1). Аңырақай шайқасының болған орны
2). Шайқасқа қатысқан батырлар, билер,
сұлтандар.
3). Жоңғарларға қарсы қазақ халқы
батырларының дайындығы
ІІІ. Қорытынды.
1). Аңырақай шайқасының тарихи маңызы.
Кіріспе.
Жоңғар басқыншылығына қарсы қазақ халқы Отан соғысының (1723-
1730) жеңіспен аяқталуына Аңырақай шайқасы аса көрнекті рол атқарды. Бұл
шайқастың орны, қазақ халқының санасына қатты әсер етті. өз
азаттықтары үшін жоңғарларға қарсы шабуыл жасаған қазақ халқының ең
сәтті жеңістерінің бірі еді. Ауылдар мен қалаларды қиратып, қарттар
мен балаларды, екі қабат әйелдерді хайуандықпен өлтірген. Жоңғарлар
осы шайқаста өз жазаларын тартты. Бұл шайқастың Аңырақай аталу себебі
осындай кең даламызда шұбырған, оңыраған дауыстар бүкіл қазақ жеріне
жоңғырды. Сондықтан бұл шайқасты тарихта Аңырақай шайқасы-деп атап
кетті. Жоңғарлардың Жетісу, Қаратау бойы аталатын өлкелеріндегі бұл
бас қолбасшысы. Бұған дейінгі екі күндік жекпе-жекте қазақтардың иық
кқрсету кенін әлі ұмытпаған.
Майдан даласында мыңдаған қалмақ әскерлері қаза тапты. Көбі
қырылып. Жаралы болып, жаны шықпай жатқан жау әскерінің аңыраған
даусы бірнеше күн даланы басына көтерді. Осы шайқаста қазақтар
өздерінің талайдан қаны қайнап ыза мен кекке суарылған қайрат
жігерінің жемісін көріп құралды. Алты-алашты қуандырған бұл жеңіс
қазақ халқының ұмытылмас жеңісі мен күндеорі болды.
Аңырақай шайқасының уақытты туралы мәселеге келгенде барлық
авторлар негізінен бір ауызды. Ауызша аңыздарды пайдалнғандар да
М.Тынышбаевтың ізі мен жүрушілерде солай.
Оның үстіне 1723-1730 жылдары Отан соғысы оқиғалырынң қисысында
1730 жыл М.Тынышбаев Ақтабан шұбырындыдан кейінгі қазатардың алғашқы
жеңісті шабуылдары 1726 жылғы немесе сәл кейінірек (1727) уақытқа
жатады және Аңырақай қырғыны 1730 жылдың көктемінен кешікпей болған,
өйткені сол жылдың шілдесінде Әбілқайырдың емшілігі Уфаға жетіп те
үлгерді.-деп сеніммен жазды.
Соңғы жылдардағы тарихи әдебиетте Итішпес Алакөлдің орналасқан
айтылып жүр. Ә. Диваев Аңырақай Итішпес көлі маңында Алакөл жағында.
. . Арал теңізінен солтүстікікке таман жатқан тауларға қарай жатыр
деп санаған. Жер жағдайын жақсы білген М.Тынышбаевтың Аңырақай Ә.
Диваев көрсететін жерде емес, балқаш көлінің оңтүстік шетінен оңтүстік-
шығыс жағында 120 шақырым жерде жатыр, ол қазақтар арасында
Итішпес деген атпен мәлім деп санауы орынды. Солай бола тұрса дағ
Алакөл көлінің орналасқан жері туралы пікірталас жалғасып келеді.
1997 жылы Аңырақай ғылыми экспедициясы бұл жөнінде М.Тынышбаетың ой
айтқаны дұрыс, бұл арада әңгіме балқаштың солтүстік-батыс шеті жағында
жатқан Алакөл жайында болып отыр. Көлдің картсын аңырақай
шайқасынан кейін 180 жыл өткен соң ХІХ ғасырдың басында ресей
империясы қоныс аудару басқармасының П.П.Румянцев басшылық еткен
арнаулы ғылыми Қоныс экспедициясы жасаған ол өз қорытындысында Алакөлдің
суы тұзды-ащы. . . ал жағалаудан 15-20 шақырым ұзағанда түши
бастайды, былайша тұшы дерлік-деп атап өткен.
Осындай сорлардың бірінде, Қошқарбайтұз деген жерде, ХХ ғасырдың
басында тұз өндірілгені мәлім. Оның бір бөлігі түйемен әулиеата,
Пішпек және Верный уездерінде тасып апарылған.
Қоныс аудару басқармасы экспедициясының материалдарында Алакөл
көләне сипаттама берілген. Ботпакин және Аиргизен алқаптарында дейінген
онда,-Алакөлдің жағалауы. Жалаңаш теке кей жерлерінде судың жағасында
ұсақтау мен аласа қамыс өседі соңғысы ішіпара су басып жатқан
қойрандарда да өсіп тұр. Көзге көрінген араладардың жағалаулары да
осындай.
Шығыс жағында –жағалау сонда орналасқан деп жорамалдауға
болады. Сонымен жеңіл, іс тапқан жағдайда жау Итішпес Алакөлге қарай
шегінуге мәжбүр болатын еді, шынына келгенде, оқтық шайқас та
сонда болса керек.
Негізгі бөлім.
М.Тынышбаев өз замандастарының назарын қазіргі Подгорное селосы
ауданындағы Әбілқайырсай деген атау мен сұмқойтты өзеніне аударады.
Тегінде осы орасан зор шайқас кезендерінің бірінде осы жерлерде
ұрыстар жүрсе керек.
Сонымен Аңырақай шайқасының ұрыс қимылдары болған алқап 200
километр дей жерді алып жатыр. Оны ғасыр шайқасы деуге болады.
Аңырақай шайқасы далалық Қазақстанның және Қазақстан оңтүстігінің таулы
өрі шөлейт аудандарының шекарасында еткен. Мұндай жер кездейсоқ
тандап алынбаған. Шайқас өтетін жер дұшпанды толқындау жөніндегі
ойдың жалпы ойла-тәсіліне орайласады, ол жеңіліс тапқан жағдайда Іле
өзенінің басына дейін тоқтаусыз шегінуіне мүмкіндік береді.
Сонымен, бұл шайқасқа басына дейін тоқтаусыз шегінуге мүмкіндік
береді, сонымен, бұл шайқасқа керісінше, қазақтар жоғарларды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қазақ халқының жоңғар басқыншылығына қарсы азаттық күресі және аңырақай шайқасының маңызы
Аңырақай шайқасы
«Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» жылдарындағы қазақ халқының тәуелсіздік үшін күресі
Аңырақай шайқасы және оның маңызы
Қарақалпақтармен бірге қазақ жасақтары
Ғасыр шайқасы - аңырақай
Аңырақай шайқасының маңызы
XVIIғ Соңы мен XVIII ғ. Қазақ хандығының ішкі және сыртқы саясаты
Жоңғарлардың қазақ жеріне басып кіруі
Тарих сабағында картографиялық көрнекілікті пайдалану
Пәндер