Бала тәрбиесіндегі халықтық ұстанымдар жайлы

Мақсаты: халықтық ұстанымдарды педагогикалық процесте қолдану әдістерімен танысу.
“Ата-аналар баланы тәрбиелегенде дәл өзіндей етіп тәрбиелеуге тырыспау керек,олар баланы өзінен күшті етіп тәрбиелеуі тиіс. Өйткені олардың заманы ата-аналарының өмір сүріп отырған заманына қарағанда анағұрлым күрделі талабы жоғары болатынын ұмытпаған жөн” М.Жұмабаев
Қай заманда, қандай қоғамда болсын алдымызда тұрған зор міндеттердің бірі – болашақ ұрпақ тәрбиелеу. Жан – жақты жетілген, ақыл парасаты мен мәдениеті мол, саналы ұрпақ тәрбиелеуде әр халықтың салт – дәстүрі, ел дамуындағы бағалы байлықтың нәрін біртіндеп сіңіру арқылы ғана жүзеге асыруға болады.
Басқа халықтар сияқты қазақ елінің де ұрпақ тәрбиелеуде мол тәжірибесі, жиған – тергені, озық ойлары мен өзіндік ерекшеліктері бар. Осындай мол мұраның «дәнегін мәпелеп екпейінше» жастарды ізгілік пен парасаттылықты тәрбиелеу мүмкін емес.
Қазақ этнопедагогикасының үлкен бір саласы-қазақ халқының салт-дәстүрлері болып табылады.Халықтың игі әдеттері дағдылана келе әдет-ғұрыпқа,әсерлі әдет-ғұрыптар салт-дәстүрлерге, халықтың өмірінде қалыптасқан салт-дәстүрлерге, сал-сана болып қалыптасқан. Халықтың сал-дәстүрлері рәсімдер мен жөн-жоралғылар , рәміздер, ырымдар мен тыйымдар, түрлі сенімдер арқылы өмірде қолданыс тауып келеді.Оның бәрі дамып,толысып , жаңарып отырады.
Халықтың игі мәдени дәстүрлері: ізеттілік, қайырымдылық, мейірімділік,қонақжайлылық,имандылық,иманжүзділік –барлық мәдени үлгі-өнегелі іс-әрекеттердің көрінісі –әдеп деп аталады.Қазақ халқының осы игі дәстүрлерін айқындап, дәлелдей келе, халықты рухани тазалығы жағынан алып, қазақ халқын әдепті, яғни қайырымды, мейірімді халық деп атауға әбден болады. Бұл-ұлт мәдениетінің ең озық көріністері.Халықтық әдеп-ұрпақ тәрбиесінің өзекті арқауы.
Игі әдеттердің өмір қолданысына айналуы-әдет ғұрып, оның біржола өмір заңдылығына айналуы-салт-дәстүр деп аталады. Яғни дәстүр –қолданылмалы іс-әрекет. Ол қалыптасқан іс-әрекет ешкімнің “нұсқауынсыз” еркін мәжбүрлікпен орындалады.Өмірдің өркениетті дамуы дәстүрлердің толысып, не жаңарып отыруына себепші болады. Мысалы қыз ұзату, үйлену тойлары толысып, жаңарды да, ал “әменгерлік”, “атастыру” салты бірте-бірте өмірге қолданылудан қалды.
Этнопедагогикадагы салт-дәстүрлердің ұлттық санаға сіңіп, біржола заңдандырылуы-сал-сана деп аталады. Ұлттық санаға сіңіп,қалыптасқан салт-дәстүрлер сол ұлттық ой-санасының дәрежесін көрсетеді. Ұлттық сананың қозғаушы күші-ұлттық намыс, ұлттық абырой. Ол жеке тұлғалардың перзенттік борышты өтеу дәрежесіне сай өмірден өз көріністерін байқатады. Сондықтан әрбір әдет-ғұрыптың салт-дәстүрдің салт-санаға әсер ететін тәрбиелік мәні зор.

1. «Бала мен балабақша» Республикалық педагогикалық журнал №7, 2011
2. Қазақ этнопедагогикасы(Оқу құралы).-Алматы /Әбдібай Табылдиев
3. Жарықбаев Қ., Қалиев С. Қазақ тәлім-тәрбиесі. Алматы, «Сана», 1995