Қанның қоректік заттардың қалыптылығын реттеуші қызметтік жүйе



1.Тамақтанудың организм үшін маңызы.
2. Қандағы қоректік заттардың тұрақтылығын сақтап тұратын қызметтік жүйе.
3. Тағамдық мотивация. Аштық және тоюдың физиологиялық негіздері.
4. Ас қорыту құбылысының мәні, оның маңызы.
5. Асқорыту жолдарының қызметтері.
6. Асқорыту реттелуінің механизмдері
Тамақ ішу, ішкен астың ішек-қарында қорытылуы денеге сің-уі'аса күрделі процестер. Ас адамның арқауы — дейді халық.
Ас құрамьшдағы қоректік заттар (белок, көмірсу, май) адам денесіндегі тканьдердің жаңарып жаңғырылуын, клет-қа түзілуін, адамның өсіп-өнуін, дамуын камтамасыз ететін кұ-рылыс материалдары, тіршілік әрекеттеріне жұмсалатын энергия көзі. Демек коректік заттар дер кезінде және қажет мөлшерде ұдайы түсіп отыруы шарт. Олай болмаған күнде гомеостаз бұзы-лып, клеткалардың, тіпті бүкіл организмнің тіршілігіне қауіп тө-неді. Адам өзіне қажет қоректік заттарды әдетте сырттан алады.
Бүл — экзогендік тамақтану.
Сырттан қоректік 'заттар келіп түспесе де, адам біразға деиін тіршілік ете береді. Ол өз клеткаларындағы органикалық қорек-тік заттарды пайдаланып, құрамындағы ағзалар, тканьдердің қалыпты қызмет етуін қамтамасыз етіп отырады, яғни эндоген-дік тамақтану басталады. Мүндай жағдайда энергия қоры бір-тіндеп таусылады да адам әлсіреп, түрлі ауруларға шалдығады, Демек, эндогендік тамақтану тән тірлігін қамтамасыз ете алмай-ды. Ас қорыту — өте күрделі процесс. Ол алдымен физикалық жолмен өңделеді соцынан химиялық реакцияға түсіп, қорытылып денеге сіңетін сатыға жетеді. Физикалық өңдеу барысында ас ке-сектері ұсатыльгп, бөлшектенеді, сілекей-шырынмен шыланып, жұмсарады. Химиялық өңдеуге ішек-қарын ферменттері қатыса-ды. Ас қорыту ферменттері сусыз жерде әсер ете алмайтын ашытқы гидролазалар тобына жатады. Бұлардың әсерінен күрделі органикалык. қоректік заттар ыдырап, қан мен лимфага өтетін-дей, денедегі клеткалар пайдалана алатындай қарапайым қосын-ды — мономерлерге айналады.
1. Сәтбаева Х.Қ., Өтепбергенов А.А., Нілдібаева Ж.Б. Адам физиологиясы. (Оқулық). - Алматы. Издательство «Дәуір», 2005. - 663 б.
2. Қалыпты физиология: Лабораториялық жұмыстары (студенттер үшін) / жауапты редакторлары: Сатбаева Х.Қ., Нельдибаева Ж.Б.; Шымкент, 1993ж.- 254 бет.
3. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар./ Сайдахметова А.С., Рахыжанова С.О. Семей, 2006 г. - 174 б.
4. Қанқожа М.Қ. Қозғыш ұлпалар физиологиясы. - Алматы, 2004 ж. - 78 б.

Қосымша:
1. Организмнің шартты-рефлекторлық әрекеті және оның нейрофизиология-лық тегершіктері. Жоғарғы жүйке іс-әрекетінің типтері. Ибраева С.С., Астана, 2006, 52 б.

Пән: Медицина
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:   
Ф КГМУ 43-0401

ИП №6 УМС при КазГМА

от 14 июня 2007 г.

Қарағанды мемлекеттік медицина университеті

Физиология кафедрасы

Д Ә Р І С

Тақырып: Қанның қоректік заттардың қалыптылығын реттеуші қызметтік
жүйе

Физиология пәні
051102 Қоғамдық денсаулық сақтау мамандығы
1 курс
Уақыты 1 сағат

Қарағанды 2008 ж.
Кафедра мәжілісінде талқыланып және бекітілген
№11 хаттама 17.01.2008 ж.

Кафедра меңгерушісі, профессор Ф.А. Миндубаева

• Дәрістің тақырыбы : Қанның қоректік заттардың қалыптылығын
реттеуші қызметтік жүйе.

• Дәрістің мақсаты : Организм үшін тамақтанудың маңызын қарастыру;
қандағы қоректік заттардың тұрақтылығын сақтап тұратын функциялық
жүйесінің ролін көрсету, ас қорыту құбылысының мәні.

• Дәрістің жоспары :

1.Тамақтанудың организм үшін маңызы.
2. Қандағы қоректік заттардың тұрақтылығын сақтап тұратын қызметтік жүйе.
3. Тағамдық мотивация. Аштық және тоюдың физиологиялық негіздері.
4. Ас қорыту құбылысының мәні, оның маңызы.
5. Асқорыту жолдарының қызметтері.
6. Асқорыту реттелуінің механизмдері.

АС ҚОРЫТУ

Тамақ ішу, ішкен астың ішек-қарында қорытылуы денеге сің-уі'аса күрделі
процестер. Ас адамның арқауы — дейді халық.

Ас құрамьшдағы қоректік заттар (белок, көмірсу, май) адам денесіндегі
тканьдердің жаңарып жаңғырылуын, клет-қа түзілуін, адамның өсіп-өнуін,
дамуын камтамасыз ететін кұ-рылыс материалдары, тіршілік әрекеттеріне
жұмсалатын энергия көзі. Демек коректік заттар дер кезінде және қажет
мөлшерде ұдайы түсіп отыруы шарт. Олай болмаған күнде гомеостаз бұзы-лып,
клеткалардың, тіпті бүкіл организмнің тіршілігіне қауіп тө-неді. Адам өзіне
қажет қоректік заттарды әдетте сырттан алады.

Бүл — экзогендік тамақтану.

Сырттан қоректік 'заттар келіп түспесе де, адам біразға деиін тіршілік ете
береді. Ол өз клеткаларындағы органикалық қорек-тік заттарды пайдаланып,
құрамындағы ағзалар, тканьдердің қалыпты қызмет етуін қамтамасыз етіп
отырады, яғни эндоген-дік тамақтану басталады. Мүндай жағдайда энергия қоры
бір-тіндеп таусылады да адам әлсіреп, түрлі ауруларға шалдығады, Демек,
эндогендік тамақтану тән тірлігін қамтамасыз ете алмай-ды. Ас қорыту — өте
күрделі процесс. Ол алдымен физикалық жолмен өңделеді соцынан химиялық
реакцияға түсіп, қорытылып денеге сіңетін сатыға жетеді. Физикалық өңдеу
барысында ас ке-сектері ұсатыльгп, бөлшектенеді, сілекей-шырынмен шыланып,
жұмсарады. Химиялық өңдеуге ішек-қарын ферменттері қатыса-ды. Ас қорыту
ферменттері сусыз жерде әсер ете алмайтын ашытқы гидролазалар тобына
жатады. Бұлардың әсерінен күрделі органикалык. қоректік заттар ыдырап, қан
мен лимфага өтетін-дей, денедегі клеткалар пайдалана алатындай қарапайым
қосын-ды — мономерлерге айналады.

Су, минерал тұздар, ас құрамындағы кейбір қарапайым .орга-никалық
заттар ішек-қарында өзгерместен тікелей қанға сіңеді. Гидралаза ферменттері
түзілу ерекшеліктеріне қарай үш топқа бөлінеді. Аутолитикалык, ферменттер —
тағамдық заттар, мәсе-лен, ана сүті қүрамындағы ферменттер, симбионттьщ
гидролаза-лар — бактериялар мен бірклеткалы жәндіктердің катысуымен
гидролиздік процестерді іске асыратын, айталык, күйіс кайыра-тын малда
клетчатканы ыдырататын ферменттер. Адамда сим-бионттық гидролиз тоқ ішекте
ғана кездеседі. Меншікті гидрола-залар — жан-жануар, адам денесінде ас
қорытуға қатысатын ішек-қарын сөліндё негізгі ферменттер.

Гидролиз процесінің орналасуына карай клетка ішіндегі жә-не клеткадан
тысқары жердегі ас қоррту -болып екіге бөлінеді.

Клетка ішіндегі ас қорытуда фагоцитоз, пиноцитоз арқылы клет-каға
ететін коректік заттар лизосомалык, ферменттердін. қатысу-ымен гидролизге
ұшырайды. Мәселен, лейкоциттер мен лимфо-циттерде ретикулациттер және
гистиоциттер жүйесінде ас осы-лай қорытылады.

Клеткадац тыс жерде ас қорыту дистанттық (қуыстық) және контактық
(мембраналық) ас қорыту болып екіге бөлінеді. Дис-танттық ас қорыту
ферменттер түзілетін клеткалардан оқшау жерде, ішек-қарын түтігінде өтеді,
ал контактық ас қорыту деге-німіз ішек түтігінің ішкі бетінде, онымен
жанасқан эпителий клет-каларында глпкокаликстегі ферменттердің әсерінен
болатын гидролиз. Қуыстық гидролиз кезінде пайда болған өнімдер гли-
кокаликс қабатынан өтіп, мембрана бетінде бірнеше мономерлер-ге айналады
да, ішек эпителиі бетіндегі микротүктер арасында орналасқан микроканалдар
арқылы ішек клеткаларына өтеді. Сөйтіп сіыу процесі басталады.

Ас қорыту жүйесі ауыз қуысындағы ағзалардан, жұтқыншақ, өңеш, қарын, он
екі елі ішек, аш ішек, тоқ ішек, сөл шығаратын бездер мен бауырдан тұрады.

Ас қорыту жүйесінің қызметі (функциялары):

1. Сөл шығару (секреция) функциясы. Оны ае қорыту, сіле-кей, ішек-қарын
бездері, ұйқы безі, бауыр атқарады. Сөл құра-мыңда органикалық қоректік
заттарды ыдырататын ферменттер (гидралазалар) болады. Олар үш топтан атап
айтқанда, проте-аза. карбогидролазадан тұрады.

Протеаза ферменті белоктарды ІІептид және амин қышқылда-ры сатыларына,
липаза — әрбір май түрін май қышқылдары мен глицерид, ал карбогидраза —
полисахаридтерді (крахмал, глико-ген) моносахаридтерге дейін ыдыратады.

2. Қимыл (жиырылу-жазылу) функциясыи бірыңғай салалы еттер орындайды.

Жоғарыда аталған ас қорыту жүйесі құрамына кіретін ағза-лар бірімен
бірі жалғасып (түйісіп) ұзыннан үзын созылып, жоғарыдан төмен қарай
тартылған ішек-қарын түтігін құрады. Өнеш, қарын, ішектер қабырғасының
ортаңғы қабаты бірың-ган салалы еттерден түрады. Салалы ет талшықтары
сақина тә-різді және бойлай тартылған екі түрлі талшықтан құралған. Ас
қорыту жолының бір бөлімі екінші бөлімімен түйіскен жерінде салалы ет
талшықтары сақина тәрізденіп топталып, сфинктер еттерін құрады. Өиеш, ішек-
қарынның қимылы (моторикасы) осы еттердің біресе тартылып, біресе жазылып
алма-кезек қимылға келуіне байланысты. Сақина тәрізді ет талшықтары
жиырылса, өнеш, ішек-қарын түтігі (каналы) тарылып, үзарады, ал ұзына бойы
орналасқан ет талшықтары жиырылса түтік кеңейіп, кыс-карады. Бұл қимылдар
ас кесегінің ішек-қарын сөліне шыланып, ондағы ферменттер әсерімен
ыдырауға, бұдан пайда болған өнім-дердін. денеге сіцуіне септігін тигізеді.
Ішек-карын біресе жиы-рылып, біресе жазылып толқын тәрізді кимылдар жасайды
(пе-ристальтика), мұның нәтижесінде ішектегі заттар жоғарыдан тө-мен ток
ішекке қарай жылжиды, корытылмаған, бойга сінбеген заттар ысырылып, артқы
тесікке жақындай түседі, сөйтіп қажет-сіз заттар біртіндеп сыртка шығарылып
тасталады.

3. Қоректік заттарды сіңіру функциясы. Ішек-қарын түтігінде болады.
Адамга кажет қоректік заттар әбден ыдырап қарапайым косындыларға айналады
да, түтік қабырғасындағы биологиялық мембраналардан өтіп, канға немесе
лимфаға сіңеді. Сіңу ішек-тің әр бөлігінде әртүрлі. Аш ішекте ас қорыту
процесі аяқтала-ды. Ас ішекте ұзак. кідіріп, сіңу сатысына жетеді, оның'
шырыш-ты кабығы сіңіруге бейімделген ағза ретінде қызмет жасайды. Жалпы
алғанда коректік заттар (ыдырау өнімдері) негізінен ащы ішекте сіңеді.

4. Тіршілікке қажетсіз заттарды сыртқа шыгару функциясы (экскреция).
Қорытылмай қалған ас қалдықтары, ас қорыту ба-рысында қанға, лимфаға сіңіп
үлгірмеген түрлі өнімдер, қаннан ас қорыту түтігіне өткен заттар (несеп
қышқылы, мочевина, дәрі-дәрмек, басы артық тұздар, су), өт құрамындағы
заттар нәжіске ілесіп сыртқа шығады. Қейбір заттар қанда көбейін кетсе бөлі-
ніп, ас қорыту түтігіне шығады, демек, ас .қорыту жүйесі қанда-ғы коректік
заттар мөлшерін реттеп отырады, сөйтіп, денеде жал-пы гомеостаз деңгейін
сақтауға да қатысады.

5. Эндокриндік функция. Ішек-қарынның кілегейлі қабығында әсіресе қарын
пилорусы мен он екі елі ішекте (ұлтабарда) көпте-ген 'гормондар түзіледі.
Олар қанға енеді де, алдымен ас қорыту пропесін зат алмасу, өсіп-өну, есею
процестерін реттеп, басқарып отырады. Қарын мен ішекте түзілетін мұндай
гормондар гастро-интестинальдық гормондар деп аталады. Қазіргі кезде ішек-
қарын шырышты қабығынан шамамен осындай 25 гормон бөлініп шы-ғатыны
анықталды. Олардың көбі пептидтер, ал бірқатары (гаст-рин,секретин,
панкиреозимин — холецистокинин,энтерокинин, гаст-рон т. б.) ежелден
белгілі. Сонымен, ішек-қарын гастроинтести-нальдық гормондары: а) ас
қорыту\ бездерінің сөл шығару қабіле-тін күшейтіп, қоректік заттардың
Корыдылуын үдетеді; ә) арэн-терин деп аталатын гормон жасөспірім денесінде
ассимиляция (түзілу) процесін күшейтеді, сөйтіп, өсу, есею қарқынын
үдетеді, адамньщ тәбетін жақсартады, диэнтеррн гормоны зат алмасу қар-кынын
реттейді; б) түрлі ағзаларда қан айналысын қалпына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Жануарлар физиологиясы пәні бойынша оқу-әдістемелік кешен
«Қан жүйесі туралы түсінік. Қанның негізгі қызметтері және физиологиялық қасиеттері. Қанның формалық элементтері»
Адам және жануар физиологиясы пәні бойынша электрондық оқытуды қолдану
Физиологиялық қызметтердің қалыптасуы мен реттелуінің негізгі принциптері
Адам экологиясы – экология ғылымының бір тармағы
Қоздырғыш құрылымдардың функциялық ерекшеліктері. Қозғалыс қызметінің жүйелік реттелуі
«Жас ерекшеліктер физиологиясы және мектеп гигиенасы» курсы бойынша лекция тезистері
СЫРТҚЫ ОРТАНЫҢ КЕРІ ӘСЕРЛЕРІНІҢ НӘТИЖЕСІНДЕ ЖӘНЕ АНТРОПОГЕНДІ ФАКТОРЛАР ӘСЕРІНЕН ТУЫНДАҒАН ҚАЗІРГІ ТАҢДАҒЫ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ПРОБЛЕМАЛАР
Қан жүйесінің физиологиясы
Өсу мен даму заңдылықтары. Нерв жүйесінің физиологиясы және оның жастық ерекшеліктері
Пәндер