Бұлшықеттердің жұмысы

Жоспар
Кіріспе

1 Бұлшықеттің негізгі қасиеті
2 Буынды қозғалыска келтіретін бұлшықеттер

Жиырылған кезде бұлшыкеттің жылуы артады. Оны сезімтал термометр арқылы анықтауға болады. Жүгіргенде, секіргенде, жүрген кезде және басқа да әр түрлі қара жұмыстарды атқарғанда дененің жылынатыны баршаға мәлім.
Денедегі қимылдардың барлығы бұлшыкеттердің жұмысынан пайда болады. Бұлшықет қысқарған кезде оның ұзындығы қысқарып, пішіні өзгереді. Қысқарған кезде жеке бұлшыкеттің алғашқы күйінен 50-57%, ал буын арқылы қысқарғанда 35% қысқаратыны дәлелденді. Бұлшықет жиырылғанда қатайып, жуандайды да жиырылу басылған соң бұрынғы қалпына келеді. Мұны бұлшыкеттің солуы дейді. Бұлшықеттер тек жүйке жүйесі арқылы келген қозу арқылы әр алуан жұмыс жасайды. Қозудың сондай-ақ химиялық заттардан, электр тоғынан, жылу немесе салқынның әсерінен және т.б. болуы мүмкін.
Дененің белгілі бір қимыл жасауына бірнеше бұлшықеттер қатынасады. Олардың жұмыстарының әр түрлі болуы мүмкін. Жұмыс түрлеріне байланысты оларды үш топқа бөлуге болады. Бірнеше бұлшықеттер одақтасып, бірыңғай жұмыс атқарады. Бірігіп, бірыңғай жұмыс атқаратын бұлшықеттер одақ бұлшықет (синергистік) деп аталады. Денеде ондай бұлшықеттер өте көп. Сондай бұлшықеттерге қарама-қарсы жұмыс атқаратын екінші топ қарсы одақ бұлшықеттері (антогонистік) де болады. Бұған шынтақ буынын мысал етуге болады: онда бір топ бұлшықеттер қолды бүгеді де бұлшықеттердің екінші тобы қолды жазады. Біріне-бірі қарсы кезектесіп жұмыс істейтін одак бүлшықеттерді үйлесімді бұлшықеттер дейді. Денедегі бұлшыкеттер алма-кезек жұмыс атқарғанда шаршамай, төзімді келеді. Өйткені бұлшықеттердің бір тобы жұмыс істеп тұрғанда екінші тобы тынығып алады. Жұмыс асықпай, аптықпай, жайлап, бір қалыпты істелсе, үйлесімді бұлшықеттер өте төзімді болады. Мысалы, адам тегіс жолмен жүрсе, аяктың бұлшықеттері көпке дейін шаршамайды.

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

БҰЛШЫҚЕТТЕРДІҢ ЖҰМЫСЫ.

Бұлшықеттің негізгі қасиеті — созылу және жиырылу. Жиырылған кезде
бұлшыкеттің жылуы артады. Оны сезімтал термометр арқылы анықтауға болады.
Жүгіргенде, секіргенде, жүрген кезде және басқа да әр түрлі қара жұмыстарды
атқарғанда дененің жылынатыны баршаға мәлім.
Денедегі қимылдардың барлығы бұлшыкеттердің жұмысынан пайда болады.
Бұлшықет қысқарған кезде оның ұзындығы қысқарып, пішіні өзгереді. Қысқарған
кезде жеке бұлшыкеттің алғашқы күйінен 50-57%, ал буын арқылы қысқарғанда
35% қысқаратыны дәлелденді. Бұлшықет жиырылғанда қатайып, жуандайды да
жиырылу басылған соң бұрынғы қалпына келеді. Мұны бұлшыкеттің солуы дейді.
Бұлшықеттер тек жүйке жүйесі арқылы келген қозу арқылы әр алуан жұмыс
жасайды. Қозудың сондай-ақ химиялық заттардан, электр тоғынан, жылу немесе
салқынның әсерінен және т.б. болуы мүмкін.
Дененің белгілі бір қимыл жасауына бірнеше бұлшықеттер қатынасады.
Олардың жұмыстарының әр түрлі болуы мүмкін. Жұмыс түрлеріне байланысты
оларды үш топқа бөлуге болады. Бірнеше бұлшықеттер одақтасып, бірыңғай
жұмыс атқарады. Бірігіп, бірыңғай жұмыс атқаратын бұлшықеттер одақ бұлшықет
(синергистік) деп аталады. Денеде ондай бұлшықеттер өте көп. Сондай
бұлшықеттерге қарама-қарсы жұмыс атқаратын екінші топ қарсы одақ
бұлшықеттері (антогонистік) де болады. Бұған шынтақ буынын мысал етуге
болады: онда бір топ бұлшықеттер қолды бүгеді де бұлшықеттердің екінші тобы
қолды жазады. Біріне-бірі қарсы кезектесіп жұмыс істейтін одак
бүлшықеттерді үйлесімді бұлшықеттер дейді. Денедегі бұлшыкеттер алма-кезек
жұмыс атқарғанда шаршамай, төзімді келеді. Өйткені бұлшықеттердің бір тобы
жұмыс істеп тұрғанда екінші тобы тынығып алады. Жұмыс асықпай, аптықпай,
жайлап, бір қалыпты істелсе, үйлесімді бұлшықеттер өте төзімді болады.
Мысалы, адам тегіс жолмен жүрсе, аяктың бұлшықеттері көпке дейін
шаршамайды.
Адам белгілі бір күйде тұрғанда үйлесімді жұмыс атқаратын бұлшық-
еттердің қызметі өте аз болады. Денені жұмылдыратын (иммоблизация)
бұлшықеттердің қызыметі артып, дене белгілі күйін сақтайды. Сондықтан да
қимылдамай тік тұрған адам тез шаршайды. Адамның бір жерде қимылсыз ұзақ
түруынан да жаяу жүру әлдеқайда жеңіл.
Буынды қозғалыска келтіретін бұлшықеттер тек белгілі бір жұмыс
атқарады. Жұмыс сипаты бұлшықеттің буын білігі мен қатынасына байланысты.
Бұлшықеттерді қызметіне қарай былай беледі: бүгетін және жазатын
бұлшықеттер бұдан көлденең буын білігінің ішкі сагитальды бағытында жатады;
алыстатып-жақындататын бұлшықеттер бүлар буын білігінің сыртқы сагитальды
бағытында жатады: ішке айналдыратын бұлшықеттер (т. ргопаіог), бүлар буын
білігінің ішкі ұзына бойында жатады сыртқа айналдыратын бұлшықеттер (т.
виріпаіог), бүлар буын білігінің сыртқы ұзына бойына орналасады. Сондай-ақ
керетін қыеатын кеңейтетін көтеретін және төмендететін бұлшықеттер (т.
сіергеззог) де болады. Бұл жұмыстар тек бұлшықет талшықтары бірдей бағытта
жатқанда ғана орындалады жалғасқан жердің арасындағы аралық.

ортасында орналасады. Бұған бас пен мойын омыртқа (қаракүс буыны) және
ортан жіліктің жамбасқа жалғасқан жері (ұршық буыны) мысал бола алады.
Басты кимылға келтіретін қозғалмалы тірек нүктесі ауыз омыртқа-шүйде
байланысы болып табылады. Бастырыңтың алдыңғы иініне бастың бет бөлігінің
тарту күші, екінші басына шүйдеге бекіген бұлшықеттердің кызметтері әсер
етеді. Бас түзу тұрғанда екі иіндегі әсер етуші күштер өзара теңеседі (100,
А-сурет). Ұршық буынындағы бастырықта иіндер сан сүйегінде тепе-теңдік
жағдайда түрады.
Екінші реттік бастырық немесе иінді бастырық екі түрлі болады.
Біріншісі — күш бастырығы, бұған аяқтың ұшымен түрған кездегі аяқтын. ұшы
жатады. Тірек нүктесі табан сүйектерінің басында болады. Сондықтан аяқтың
үшы иіннің басы болып табылады. Оған дененің салмағы әсер етеді. Мүндайда
өкшенін, денесіне бекіген бүлшықеттердің жиырылуы арқылы күшпен
теңестіріледі. Бұл жұмысты балтырдың бүлшықеттері тірсек (ахиллис) сіңірі
арқылы әрбір қадам басқан сайын қайталап, іске асырып отырды.
Екіншісі — жылдамдық бастырғы делінеді. Бұл бастырықтың тірек күші
бірінші және екінші иінінде ауырлык күш болып, ал тарту күші осы екеуінің
тірек нүктесіне жакынырақ бекиді. Бұған білектің шынтақ буынынан кары
бөлікке қарай бүгілуі мысал бола алады.
П.Ф.Лесгафт (1880) көлденен, жолақты бүлшықеттердің жұмысын зерттеп,
олардың қозғалтырмайтын (статикалык) және қозғалтатын (динамикалык) жұмысқа
бөлінетінін анықтады.
Қозғалттырмайтын бұлшықеттер қысқа талшықтары қиғаш орналасқан, қан
тамырларына бай, гемоглобины көп, қызыл түсті ең күшті бұлшық-еттердің бірі
болып саналады. Жұмыс кезінде мұндай бұлшықеттер аздаған кернеуге өте көп
күш жұмсайды, тез шаршайды, бірақ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.