Азимут бойынша қозғалыс

Батыс-Қазақстан облысы
Жаңақала ауданы
№3 орта жалпы білім беретін қазақ мектебі
АӘД пәнің мұғалімі
Джумагельдин Д.У.

Сабақтың тақырыбы: Азимут бойынша қозғалыс.

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға азимут бойынша жылжуды үйрету.

Өткізілетін орны: 10 сынып, тактикалық алаң.
Көрнекілік құралдар: АӘД оқулығы, құлабыз.

Сабақтың барысы:

1) Ұйымдастыру кезеңі :
Взвод командирі оқушыларды сапқа тұрғызады, оқытушыға рапорт береді, амандасу, түгендеу, оқушылардың сырт көрінісін тексеру.

2) Өтілген тақырыпты сұрау кезеңі :
Азимут деген не?
Магниттік азимуттың ақиқат азимуттан айырмашылығы қандай?
Түзу және кері азимутқа анықтама беріңдер.
Азимут бойынша қозғалыс үшін қандай мәліметтер керек?
Берілген азимут бойынша затқа бағыт қалай анықталады?
Азимут бойынша қозғалу ретін айтып беріңдер.

3) Негізгі бөлім:
Азимут бойынша жылжу.
Азимут бойынша жылжудың мәні - құлабыз көмегімен жергілікті жерде берілген азимут бойынша керекті бағыт таба білуден, жылжуда осы бағытты ұстап белгіленген пунктке шығудан тұрады.
Азимут бойынша қозғалыс мәліметтері
Азимут бойынша жылжу кезінде бір нүктеден келесі нүктеге жүйелі түрде ауысады, қосалқы немесе аралықтағы бағдар бағытын ұстай отырып, жұп адымды есеп жүргізіледі.
Бастапқы және басқа да келесі бұрылыс нүктелерінде құлабыз көмегімен берілген азимут бойынша жергілікті жерде қозғалыс бағытын табады. Бұл бағытта нақты жағдайларға сәйкес аса қашықтау (қосалқы) бағдар немесе қозғалыс маршруты бұрылыс нүктелеріне жақын орналасқан бағдар есте сақталады және таңдап алынады. Егер аралық бағдарда бұрылыс нүктесі көрінбейтін болса, онда келесі бағдарды анықтайды.
Жалаң бағдарлы ашық жерлерде жылжу бағыты тұстама бойынша ұсталынады. Қозғалыс бағыты бастапқы нүктеде құлабыз бойынша келесі нүктеге анықталады. Осы бағытпен жылжи отырып, кейбір қашықтықтарда бірінен соң бірін, қандай болмасын, белгілер қалдырады. Сосын мезгілімен оларға бұрылып қарап, алдағы қозғалыс бағыты түзу сызықпен сәйкес келуін қадағалайды. Қарлы жерлерде тұстама ретінде өз қозғалысының іздері пайдаланылады. Бақылау үшін кері азимут және аспан шырақтары бойынша қозғалыс бағыты мезгілімен тексеріліп отырады, берілген бағдарлар қол жеткізілген бағдарлармен үнемі салыстырылады, ал карта бар болғанда, онымен жергілікті жер мен қозғалыс маршрутын беттестіреді. Сол жолмен кері қайту қажет болғанда маршруттың бұрынғы сызбасы пайдаланылады, бірақ алдын ала тура азимуттар кері азимуттарға ауыстырылады.
Түнде аралық (қосалқы) бағдарлар ретінде жергілікті заттардың нұсқасы және жарық жұлдыздар пайдаланылады; егер мұндай мүмкіндік болмаса, онда құлабызбен бағыт ұсталынады, яғни құлабызды еркін түсірілген меңзермен барлық уақытта бағытталған жағдайда өзінің алдында ұстайды, ал бағыт үшін түзу, ойық және қарауыл арқылы өтетін қозғалысты қабылдайды.
Қыс мезгілінде бағдарлар ретінде маршруттың бұрылыс нүктелеріндегі қар жамылғыларының үстінде немесе алыстан жақсы көзге түсетін жергілікті заттарды таңдап алады.
Бөгетті айналып өту керек болған жағдайда, мынадай сипат жасалынады: бөгеттен қарама-қарсы жағына қозғалыс бағыты бойынша бағдар белгіленеді, оған дейінгі қашықтық анықталады және оны осы көлемде жүріп өткен жолдың ұзындығына қосады; бөгетті айналып өтеді және үзілген жол бағытын құлабыз бойынша алдын ала анықтап, таңдалып алынған бағыттан қозғалысты жалғастырады.
Азимут бойынша қозғалыстың нақтылығы жолдың, шамамен 1/10 бөлігін құрайды. Сондықтан, егер тиісті қашықтықты жүріп өткенде сілтемелі бағдарды кездестірмесе, онда шығу нүктесіне белгі қойылады, ал жүріп өткен бұрынғы бағдардан осы нүкте айналасындағы радиусы 1/10-ге тең жол ұзындығын айналып өтіп, бағдар іздестіріледі.
4) Қорытынды бөлім.
Сұрақтар мен тапсырмалар:
Азимут деген не?
Магниттік азимуттың ақиқат азимуттан айырмашылығы қандай?
Түзу және кері азимутқа анықтама беріңдер.
Азимут бойынша қозғалыс үшін қандай мәліметтер керек?
Берілген азимут бойынша затқа бағыт қалай анықталады?
Азимут бойынша қозғалу ретін айтып беріңдер.