Онтогенез. Эмбриогенез кезеңдері

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
№24 М.Махажанов атындағы жалпы орта мектебі

Бекітемін:
Мектеп директоры:
________________Н.Қонысбаев

А Ш Ы Қ С А Б А Қ

Тақырыбы: Онтогенез. Эмбриогенез кезеңдері.
10 сынып

Пән мұғалімі: Кулумбетова Салима Бейсеқұлқызы

Ынтымақ 2015ж.

Сабақтың тақырыбы: Онтогенез. Эмбриогенез кезеңдері.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Онтогенез және оның кезеңдері жайлы оқушыларға теориялық білім беру. Онтогенез ұғымына түсінік бере отырып, оның тірі ағзалар тіршілігіндегі маңызы,мүшелердің қалыптасу үдерістеру туралы түсінік қалыптастыру.
Дамытушылық: Ауызша және жазбаша жаттығулар, үлестірмелі қағаздар, сабақта пайдаланатын әр түрлі ойындар арқылы оқушы ойын дамыту, білім - білік дағдыларын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Сабақта оқушыларды елін сүюге, ізденімпаздыққа, ізгілікке баулу, ғылым - білімді меңгерген, көкірегі ояу азаматтарды тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: Интерактивті әдіс, түсіндіру және сұрақ жауап әдістері.
Сабақтың түрі: Аралас
Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта, үлестірмелі қағаздар, тірек сызбалар
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу
Сыныпты түгелдеу,
Оқушыларды сабаққа дайындау
<<Миға шабуыл>> ойыны:
1. Биология қандай ғылым?
2. Цитология қандай ғылым?
3. Эмбриология қандай ғылым?
4. Генетика қандай ғылым?
5. Экология қандай ғылым?

<<Қайталау - білім анасы>> кезеңі бойынша өткен тақырыптарды тест тапсырмалары, семантикалық карта толтыру, биологиялық диктант арқылы қайталау
№1 тапсырма Тест сұрақтары
1.Жасуша бөліну типінің қайсысы хромасомалар санының азаюымен байланысты?
А)митоз және мейоз
Б) митоз және амитоз
С)митоз
Д)мейоз
Е)эндомитоз

6. Гомологиялық хромасомалардың ширатылып айқасуы
А)конъюгация
Б)кроссинговер
С)редупликация
Д)транслокация
Е)транскрипция
2. Мейоздың профаза-1 -де хромасомалар:
А) диплоидты болады
Б) гаплоидты болады
С)конгъгацияланады.
Д)тетроплоидты болады
Е) өзгеріске ұшырамайды

7. Гаплоидты жиынтықта хромасома саны қанша болады?
А)19
Б)21
С)17
Д)18
Е)23

3. Жасушаның бөлінуінің қанша жолы бар?
А)4
Б)3
С)2
Д)5
Е)7

8. Тірі ағзалардың өзінен кейін ұрпақ қалдыруы?
А)өсу
Б)даму
С)тітіркену
Д)қозғалу
Е)көбею

4. Жасушаның бөлінуге дайындық кезеңі қайсы?
А) интерфаза
Б) профаза
С) кариокенез
Д) цитокенез
Е)телофаза

9. Гүлді өсімдіктердің қосарлы ұрықтану үдерісін ашқан ғалым?
А) К.Тимиразиев
Б) Роберт Гук
С) Ә.Жандеркин
Д) Н.Навашин
Е) Ж.Пристли

5. Митоздың қайсы сатысында хромасомалар экваторлық жазықтыққа тартылады?
А) профаза
Б) интерфаза
С) метофаза
Д)анафаза
Е)телофаза

10. Біржасушалылардың бөліну жолы
А)митоз
Б)мейоз
С)амитоз
Д)митоз және мейоз
Е)эндомитоз

Тест жауаптары кілті:
Д
А
С
Е
Б
Е
А
Д
С
А

№2 тапсырма Семантикалық карта толтыру
№
Белгісі
митоз
мейоз
Амитоз
1
Хромасома жиынтығы өзгермейді

2
Патологиялық жасушаларға тән

3
Редукциялық бөліну

4
Хромасома саны екі есе азаяды

5
Интерфаза кезеңі тән

6
Бір жасушалы ағзаларға тән

7
Жыныс жасушалары бөлінеді

8
Коньюгация процесі жүреді

№3 тапсырма Биологиялық диктант
1.Митоз 4 сатыда жүреді
2. Жасушаның бөлінуге дайындық кезеңі интерфаза деп аталады.
3. Мейоз дегеніміз бұл бір дара диплоидты аналық жасушадан төрт гаплоидты жасушалар түзілуі
4. Мейоздың профаза - 1 - де коньюгация процесі жүреді
5. Мейоздың бірінші бөлінуінде хромасомалар саны екі есе кемиді, мұны редукцилық бөліну деп атайды.
6. Мейоздың екінші бөлінуі эквационды бөліну деп аталады.
ІІІ кезең. Сөзжұмбақ шешу. Сөзжұмбақтағы кілт сөз арқылы жаңа тақырыпты баяндау
1. Саңырауқұлақтар не арқылы көбейеді?
2. Қосарлы ұрықтануды ашқан ғалым?
3. Митохондрияларда синтезделеді?
4. Хлоропласта жүретін процесс?
5. Тұқымқуалаушылық және өзгергіштік туралы ғылым?
6. Виноградский енгізген ұғым?
7. Ядроны ашқан ғалым?
8. Фотосинтезді алғаш зерттеген ғалым?
9. Біржасушалыларға тән бөліну жолы?

IV кезең. <<Білген сайын келеді, біле бергім>> кезеңі арқылы жаңа тақырыпты түсіндіру.
Дәптермен жұмыс . Оқушыларға бүгінгі сабақта кездесетін термин сөздердің мағынасын дәптерге жаздыру.
Онтогенез - тірі ағзалардың туғаннан бастап, өлгенге дейін жеке дамуы
Онтогенез

Эмбриогенез
Постэмбриогенез
Ұрықтық даму кезеңі
Туылғаннан кейінгі даму кезеңі

Бунақденелілердің дамуы үш түрлі жолмен өтеді.Олардың дернәсілдік даму кезеңі эмбриогенезге жатады.

Даму түрлері

Тура даму

Шала түрленіп даму
Толық түрленіп даму
эээээ

Ұрықтың даму сатуларының жүйелілігінің сызбанұсқасы:
Зигота Бөлшектену Бластула Гаструла Нейрула Органогенез

Зигота дегеніміз - ұрықтанған жұмыртқажасуша
Бөлшектену дегеніміз - тез өтетін митоз
Бластула дегеніміз бір қабатты ұрық
Гаструла дегеніміз қосқабатты ұрық. Гаструлада ұрық жапырақшалары пайда болады.Сыртқы ұрық жапырақша - эктодерма деп аталады.
Ортаңғы ұрық жапырақша - мезодерма деп аталады.
Ішкі ұрық жапырақша энтодерма деп аталады.
Нейрула дегеніміз жүйке жүйесінің қалыптасуы. Ол тек қана желілерге тән ұрықтың даму сатысы.
Органогенез дегеніміз ұрық жапырақшаларынан мүшелердің пайда болу сатысы.

Эктодерма
Мезодерма
Энтодерма
Адам және сүтқоректілердің терісінің үстіңгі қабаты
Тірек - қимыл жүйесі:бұлшықеттер,сүйектер,байламдар,сіңірлер,шеміршектер.
Барлық асқорыту мүшелері: қарын, ішек, өңеш,ұлтабар ж.т.б
Тері туындылары: май және тер, сүт бездері шаш, тырнақ жануарларда жүн, мүйіз,тұяқ

Қанайналым жүйесі: жүрек, тамыр, қан

Барлық бездер:бауыр, ұйқыбез,қалқанша без,гипофиз,бүйрекүсті безі ж.т.б
Сезім мүшелері: көз,құлақ,мұрын,тілжәне жүйке жүйесі: ми және жұлын
Несептік - жыныстық жүйе:
Тынысалу жүйесі: өкпе, кеңірдек, ауатамыр ж.т.б
Қандауырша жұмыртқасының дамуы:

Эмбриология ғылымының дамуына үлес қосқан ғалымдар
К. Бэр 1828 жылы <<Ұрықтық ұқсастық заңын>> ашты.
А.О. Ковалевский қандауыршаның эмбрион жасушасын зерттеп, ұрық жапырақшаларының түзілуін дәлелдеді.
Мюллер мен Геккель 1864 жылы биогенетикалық заңнын негізін қалады.

Бекіту тапсырмалары:
№1 тапсырма <<Сызықтық диктант>>
Бұл тапсырмада оқушылар дұрыс тұжырымның тұсына + таңбасын, дұрыс емесінің тұсына - таңбасын қояды.
1.Үш ұрық жапырақшасы бар.
2. Жүрек мезодермада қабатында пайда болады.
3. Бластула - бұл екі қабатты ұрық.
4. Қосмекенділер түрленбей дамиды.
5. Ми мен жұлын эктодермадан пайда болады.
6. Көбелек шала түрленбей дамиды.
7. Көбелек шала түрленіп дамиды.
8. Асқорыту мүшелері энтодермадан пайда болады.
№2 тапсырма <<Сәйкестік тесті>>
Зигота Бүйрек пайда болады.
Бөлшектену Тез өтетін митоз.
Нейрула Ұрықтанған жұмыртқажасуша.
Эктодерма Гипофиз пайда болады.
Энтодерма Желілі жануарларға ғана тән.
Мезодерма Мұрын және көз пайда болады.

№3 тапсырма <<Сандар сыр шертеді>> ойыны
Сандар
Бұл жайлы не білесің?
1300-1400г

300г

1824ж

1864ж

4

42-45см

1,5 - 2 м

Оқушыларды бағалау : <<Бағалау кестесі>> бойынша
Үйге тапсырма беру: § 30 оқып түсінік айту, 245 беттегі кестені толтыру