Дене температурасының молекулалар жылдамдығына тәуелділігі

Сабақтың тақырыбы : Дене температурасының молекулалар жылдамдығына тәуелділігі. Заттың агрегаттық күйлері және оларды молекулалық-кинетикалық көзқарас негізінде түсіндіру.

Сабақтың мақсаты:

1. Заттардың әртүрлі күйлерімен таныстыру және осы күйлердегі заттардың қасиеттері, кристалдық тор ұғымдарын қалыптастыру

2. Оқушыларды өнегелі, еңбексүйгіш, абзал азамат болып өсуіңе ықпал ете отырып, оқушылардың ойлау қабілеттерін қалыптастыру.

3. Білімділікке, шыншылдыққа, өзін-өзі сыйлауға баулу.

Сабақтың түрі: жаңа сабақ

Көрнекіліктер: су, бояу түйіршіктері, термометр, 27-сурет, нтерактивті тақта.

Пәнаралық байланыс: биология, химия

Сабақтың барысы:

I. Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен сәлемдесу, түгендеу, сынып тазалығын тексеру, назарын сабаққа аудару, сабақ мақсатымен таныстыру.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Затты құрайтын бөлшектер қалай деп аталады?
2. Молекула дегеніміз не?
3. Молекуланың көрнекі кескіні қалай деп аталады?
4. Диффузия дегеніміз не?
5. Диффузияның температураға байланысы бар ма?
6. Диффузияның пайдасы қандай? Зияны бар ма?
7. Атомдарды құрайтын бөлшектер қалай аталады ?

8. Су молекуласының құрамы туралы не білесіңдер?

9. Табиғатта атомдардың неше түрі бар? Заттардың сан алуандығын қалай түсіндіруге борлады?

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру

Көптеген тәжірибелер заттар мен денелерді құрайтын бөлшектердің үздіксіз қозғалыста болатынын дәлелдеді. Мысалы, өткір иісті затты бөлмеге алып кірсе, оның иісі тез арада бөлме ішіне таралып кетеді. Бұдан затты құрайтын ұсақ бөлшектер үздіксіз қозғалыста болады деп жорамалдауға болады.

Молекулалар мен атомдардың ретсіз қозғалыстары салдарынан жанасып тұрған заттардың бөлшектерінің бір-біріне өтіп таралуын диффузия деп атайды.

Қатты денелерде де диффузия құбылысы байқалады.

Мысалдар айта кетемін.

Тұрмыста, табиғатта және адам мен жан-жануарлар әлемінде диффузияның пайдалы да, зиянды да жақтары бар. Мысалы, ауадағы оттегі суға диффузия арқылы өтетіндіктен, ондағы жануарлар дем алып, тіршілік ете алады.

Диффузия құбылысынан мынадай қорытынды туады: денелерді құрайтын бөлшектер бір-бірінен белгілі бір қашықтықта орналасады және үздіксіз қозғалыста болады. дене көлемінің үлкен бөлігін бос кеңістік алып тұрады.

Ауаның жылынуы мен салқындауы, мұздың еруі, судың буға айналуы, металдардың балқуы, газдардың сұйылуы - осылардың барлығы да денелердің жылулық күйініңі өзгерісін білдіреді.

Дененің немесе заттың жылулық күйін сипаттайтын физикалық шама температура деп аталады. Денелердің температурасын термометрмен өлшейді. Температураны өлшегенде Цельсий немесе Кельвин шкалалары қолданылады. Температураның өлшем бірлігін градус деп атайды.

Көптеген тәжірибелер денелердің температурасы олардың құрамына кіретін молекулалардың қозғалыс жылдамдығына байланысты өзгеретінін дәлелдеді. Мысалы, қант пен тұз суық суға қарағанда ыстық суда тезірек ериді. Оның себебі: ыстық судың молекулалары салқын судың молекуласына қарағанда жылдамырақ қозғалады. Сөйтіп қант бөлшектерін ыстық су молекулалары жиі-жиі соққылап, тездетіп ерітеді.

Екі металды түйістіріп, балқыта қыздырсақ, олар бірімен-бірі берік тұтасасып қалады. Өйткені молекулалардың қозғалыс жылдамдығы артады да, екі металдың бөлшектерінің бір-біріне өтуі шапшаңдайды. Бұл құбылысты шеберханадағы ұсталар металдарды өңдеп, әр түрлі бұйымдар жасау үшін пайдаланады.

Тәжірибенің нәтижелерін былайша қорытындылаймыз: дене молекулаларының қозғалыс жылдамдығы неғұрлым үлкен болса, оның температурасы да соғұрлым жоғары болады. Міне, сондықтан температура дененің немесе заттың жылулық күйін сипаттайтын физикалық шама болып табылады.

Ұқсас жұмыстар

7 сынып "физика және астрономия - табиғат туралы ғылымдар" және "заттың құрылысы" тарауларына арналған орта мерзімді жоспарлау

Заттың күйлері

Дене температурасының оның молекулаларының жылдамдығына тәуелділігі. Заттың агрегаттық күйлері және оларды молеклалық-кинетикалық көзқарас негізінде түсіндіру

Масса және заттың тығыздығы

Денелердің потенциалдық және кинетикалық энергиялары

Жарық энергиясы

Химиялық реакцияның жылдамдығына әр түрлі факторлардың әсері 10-сынып

Реакция жылдамдығының температураға тәуелділігі

Қатты дене қасиеттері

Тарауды қайталау

Пәндер