Топырақтану туралы ұғым

Сабақтың тақырыбы: «Топырақтану туралы ұғым»

Сабақтың мақсаты:

а) Дамытушылық: агротехникалық білімін дамыту

ә) Білімділік: топырақ туралы ой-өрістерін дамыту

б) Тәрбиелік: оқушыларды еңбекке, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақ түрі: Аралас сабақ

Саба әдісі: Сұрақ-жауап, тәжірибе.

Сабақтың байланысы: Дүниетану, әдебиет.

Сабақ көрнектілігі: топырақ қабаты, сызбасы, плакат.

Сабақ жабдығы : Шыны әйнек, құм, саз, қара шірік салынған ыдыс, су ыдысы, мақал- мәтел, сөзжұмбақ.

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру бөлімі.

а) амандасу;

ә) түгелдеу;

б) жинақтау;

Негізгі бөлім.

Топырақ - жер қыртысының үстіңгі қабаты, ол тау жыныстарының бұзылуы және өсімдк пен жан-жануарлардың, организмдердің қарым-қатынасы нәтижесінде пайда болған, топырақтану ілімі топырақтың (ілімін) құрамын, қасиетін, табиғатын, дамуын, оның пайдалануын зерттейді. Топырақты ғылыми тұрғыдан зерттеу XVІІ ғасырдың аяқ кезінен басталды.

Бұл топырақ тараған аймақтың жасына, ауа-райына, жер бедеріне, өсімдік пен жануарлар дүниесіне, адамның тршілік әрекетіне байланысты ұзақ жылдар бойы қалыптасты.

Таза тау жыныстары өнімсіз болады, оларға ешқандай өсімдік өспейді. Жердің өсімдік өсетін беті құнарлы қабаты топырақ деп аталады. Ауыл сыртына шығып, топырақты күрекпен аударып қараңдар. Оның беткі қабатының түсі қоңыр екенін байқау қиын емес, әрі қарай қаза түсесіңдер, бірте-бірте бозғылт тарта береді. Топыраққа қоңыр түс беретін өсімдіктер мен жәндіктердің қалдығы-қарашірік. Беткі шымды қабатын мұқият қараңдар. Топырақтың қандай түрлері болады?

Құрамындағы қарашіріктің мөлшеріне байланысты топырақтың түсі түрліше болады. Неғұрлым қарашірік көбірек болса, соғұрлым топырақтың түсі қоңырқай тарта береді, оның құнарлығы да арта түседі. Қарашірік бәрінен де қара топырақта көп болады. Даланың қара топырағына егілген дәнді дақылдардан мол өнім алынатыны міне содан. Қара топырақ біздің Республиканың солтүстік өңірін алып жатады. Оңтүстікке қарай жүрген сайын жауын-шашының түсуі азайып, оның да көбі буланып кетеді. Өсімдік қалың болып өсуге ылғал жетіспейді. Сондықтан топырақ оңтүстікке қарай бозғылт тарта түседі. Жақсы өнім алу үшін, суару керек. Солтүстікке қарай топырақтың құнарлығы кемиді. Күлге ұқсас, сарғылданып кетеді. Оңтүстік аудандарда ақшыл қабыршақты сор екені көрінеді. Артық тұз өсімдікке зиянын тигізеді.

Сарамандық бөлім.

Бақылау арқылы табиғаттың көптеген сырын ұғынуға болады. Бірақ оның сырын зерттеу үшін бақылап қана қою жеткіліксіз, оған да тәжірибе жасау керек.

Мысалы: өздері білетін құм мен сазды алайық. Саз илеп, талай рет ойыншық жасаған боларсыңдар. Сонда сен ол саздың неге иленетінін білесіңдер ме? Ал құм илеуге келмейді. Бұл неліктен? Мұны білу үшін мынадай тәжірибе де жасауға болады.

Тәжірибе

Екі шыны шұңырақ алыңдар. Астына ыдыс қойыңдар. Екеуінің де түбіне жұқалап мақта салыңдар. Шұңыраққа салынған саз бен құмның деңгейі бірдей болсын. Олардың үстіне жарты стаканнан су құйыңдар. Енді қай шұңырақтағы су тез ағып кетеді. Сазға құйылған су тамшылап қана тұрады. Сазды қолдарыңмен ұстап қараңдар. Оның иленіп, балшыққа айналғанын байқайсыңдар. Ал құмнан қандай құбылыс байқадыңдар? Оы тәжірибеден мыналарды:

Құм суды бойынан тез өткізетінін;
Саз суды жай өткізетінін;
Саз бойына су жинап балшыққа айналатынын;
Сазды илеуге келтіретін оның бойындағы су екенін білуге болады. Біз бұдан тәжірибе арқылы саз бен құмның қасиетін көрдік.

Ұқсас жұмыстар

Мата туралы жалпы түсінік. 5 сынып

Қазақстанның топырақ жамылғысы

Қазақстандағы топырақ типтері жайлы ақпарат ( 8 сынып )

Ұлттық саябақтар мен қорықшалар

Қазақстандағы топырақ типтері

Қазақстанның топырақ жамылғысы. 8 сынып

Ағаш пен ағаш материалдарын қолмен

Оңтүстік америка. жағалауындағы мұхиттар. жер бедері мен пайдалы қазбалары, зерттелу тарихы

Қазақстандағы топырақ типтері. 8 сынып

Жануарлардың топтарын ата

Пәндер