Су бұрқақ макеті

№18 орта мектеп ММ

Су бұрқақ макеті

Сыныбы: 9е
Орындаған: Жұмабаев Өмірзақ Мәлікұлы
Жетекшісі: Чукаев Бекгали Узакбаевич

Жаңаөзен қаласы
2015-2016 оқу жылы
Маңғыстау облысы, Жаңаөзен қаласы, Рахат ауылы, № 18 орта мектеп ММ

Әрекеттегі су бұрқақ макеті

Орындаған: 9е сынып оқушысы Жұмабаев Өмірзақ Мәлікұлы
Жетекшісі: Чукаев Бекгали Узакбаевич

Су бұрқақ (латынша fontana <<бұлақ>>, <<бастау>>, <<көз>>, <<қайнар>> деген мағынада) - табиғи немесе жасанды жолмен шығарылған судың атқылау құбылысы.
Бізге табиғи жолмен пайда болға су бұрқақтар яғни гейзерлер (Йеллоустон паркы, Камчатка) белгілі.
Бұрқақтар сәулетшінің талғамына, қиялдап, армандауына байланысты бұлақ түрінде, суды атқылайтын түрде, музыка ырғағымен билейтін, музыка ырғағы мен түрлі-түсті жарық беретін түрінде жасалып, қала сәулетіне көрк қосумен қатар, жаздың күндері ауаны салқындатып, көңілге жан рахатын сыйлайды.
.
Су бұрқақ макетін дайындауга қажетті материалдар:
Электрқозғалтқыш, пластик бөтелкесі (баклашка) және оның қақпағы, тағам салынатын контейнер (бұрын қолданыста болған), оқушы қаламсабының түтікшесі, өшіп-жанатын шамдар, үш дана таблетка түріндегі батарейка, ұялы телефон зарядтаушысы, мини ажыратқыш, оқшаулағыш таспа.

Қолданылатын құрал-саймандар:
Сызғыш, қалам, қайшы, қырққыш, канцелиярлық пышақ, біз, диаметрі 5-6мм болатын сым темір, дәнекерлеу аспабы, шеңберсызғыш, терможелім аспабы, немесе <<Момент>> желімі т.б.
Макетті дайындау әдісі
Алдымен бұрқақ сорғышының дайындап аламыз. Ол үшін бізге DVD немесе төмен кернеумен істейтін шағын электрқозғалтқышы керек. Қозғалтқыш ұшында беріліс тісі (шестерня) немесе шарығы (шкив) болғаны дұрыс. Себебі оны тіліп, қалақша орнатылады.
Пластік бөтелке қақпағының төбесінің дәл ортасын бізбен тесіп алып, ұшы үшкір қайшымен жайлап тесік тесеміз. Тесік диаметрі қозғалтқыштың білікшесі шығып тұрған ернеуге тең болуы керек. Тесік дайын болғасын, қақпақтың бүйір жағының дәл ортасынан, қаламсап түтікшесінің диаметріне дең болатын тесікті алдыңғы әдіспен тесеміз.

Қақпақтың бүйір жағынан тесілген тесікке, қаламсап түтікшесін тікбұрыштылықты сақтай орырып, терможеліммен немесе <<Момент>> желімімен бекітіледі. Желім қатқаннан кейін, қозғалтқыш ұшындағы тісті немесе шарықты пышқымен (ножовка) тіліп, қалақша орнатылатын орын жасайды. Кейін қозғалтқышты қақпаққа желімдейді.
Қалақшаны пластик картадан немесе, қаймақ құтысының қақпағынан <<П>> әрәбі түрінде жасайды. Қалақшаның ұзындығы 2,3-2,5см, ені 6-7мм шамасында дайындалады. Қалақшаны орнына орнатып, желімдеместен бұрын, айналғанда тиіп қалатын жерлерінің жоқтығын тексеріп алу керек. Қалақшашың тиетін жерлері болса, оны жонып жөнге келтіреді. Талапқа сай өңделгесін қалақшаны орнына желімдейді. Қалақша мен қақпақ арасындағы саңылау 1,5-2мм шамасында болуы тиіс.
Қалақша дайындаған материалдың қалған бөлігінен, қақпақ диаметрінен 2мм үлкен болатын шеңбер сызып алып, дәл ортасынан диаметрі 5мм шамасында тесік тесіледі. Дайындаманы шеңбер бойымен кесіп алып қақпақтаң бетін жауып желімдейді.Бұл қалақшаға енген судын түтікшеге лақтырылуын қамтамасыз етеді.
Қозғалтқыш су ішінде тұрып істейтін болғандақтан, оның сыртын су кірмейтін етіп жабу керек. Оны қозғалтқыш еркін кіретін пластік қораптардан жасап алуға болады. Қорапты желімдеместен бұрын, қозғалтқыш сымдарын сыртқа шығаратын тесік тесіп, сымдарды тесіктен сыртқа шығарып, тесікті де, қораптыда су кірмейтін етіп желімдейді. Осынымен бұрқақ сорғысы дайын болды.
Түтікше
Қақпақ

Бөтелке қақпағы

Қалақша
Пластик қорап

Қозғалтқыш

Бұрқақ хауызын (бассейн) азық салынатын контейнер ыдысын дайындап алуға болады. Контейнердің дәл ортасына сорғыны тіп-тік етіп орнатып желімдейді. Қозғалтқыш сымдарын алдыңғы әдіспен сыртқа шығарады. Ыдысқа су құйып, сорғының жұмысын тексеріп көреді, қалақша қай бағытқа айналғанда суды күшті атқылайтынын тексеріп, сымдардың қалай жалғанатынын белгілеп қояды.
Бұрқақтан атқылаған су айналаны ылғалдамауы үшін, түтікшенің сыртына мөлдір пластик бөтелке кигізеді. Контейнердің қақпағының дәл ортасынан пластік бөтелкенің мойны нық кіретін тесік тесіп, оған бөтелке мойнын кіргізіп, қақпағын мықтап бұрап жабады. Бөтелке қақпағын мойын жағанан 5-6мм қалдырып, пышқымен кесіп тастайды. Контейнер қақпағының бөтелке орнатылған тесігінің айналасын, астыңғы және үстіңгі жағынан айналдыра желімдейді.
Пластик бөтелке

Бұрқақ түтікшесі
Шам түтікшесі түтікшесітүтікшесі

Бөтелке қақпағы
Контейнер
қақпағы

Бұрқақ сорғысы

Контейнер

Бұрқақты көзге тартымды, әдемі болуы үшін, оны өшіп-жанып тұратын шамдармен безендіреді. Бұрқақты безендіру үшін, <<Сиқырлы таяқша>> ойыншығындағы шамдарды пайдалануға болады. Ол шамдардың ұзындығы, бұрқақтын су атқылау түтікшесінің ұзындығынан ұзын болады. Сондықтан, шамдарды дәл ортасынан бүктеп, шамның өзінің түтікшесін жіне жарық серпілдіргіш (светоотражатель) пленкаласын, бұрқақ түтікшесінің ұшынан 1см шамасында төменнен кесіп, бұрқақ түтікшесіне кигізеді. Бұрқақ сорғысы қалақшасының қақпағын дайындаған әдіспен қақпақ дайындап, шам түтікшесін астынан және қақпақтын асты-үстінен су кірмейтін етіп желімдейді.
Шамды басқару қондырғысын сымдарының қалай жалғанын белгілеп алып, сымдарды дәнекерлеу аспабымен қыздырып босатып алады. Сымдарының ұштарына сым жалғап, контейнер сыртына шыгарады. Сыртқа шығарылған сымдарды, басқару тетігіне белгілеп алған орындарына дәнекерлеп бекітеді. Басқару тетігін іске қосып, тексеріп көреді. Дұрыс жалғанған болса, тетікті контейнер қабырғасына желімдейді. Қозғалтқыш сымдарының біреуіне шағын ажыратқышты дәнекерлеп бекітіп, тексеріп көріп оны да контейнер қабырғасына желімдейді. Осынымен су бұрқағының әрекеттегі макетін дайындау аяқталды. Хауызға су құйып пайдалана беруге болады.
Желімдеу жұмыстарына терможелімді пайдаланған жұмыс өнімділігін арттырады, шабытыңа шабыт қосады. Достарыма терможелімді алуды ұсынамын. Аспап өз құнын жылдам өтейді. Істеуге оңай, жеңіл әрі шағын.
Қорытынды
Техникалық қритерийлері: жасалуы оңай, пластик материалдардын жасалғандықтан мықты әрі берік.
Экологиялық критерийлері: экологиялық жағынан таза, себебі қолданылған материалдардың барлығы тұрмыста қолданылатын материал қалдақтары. Жұмыс орнында қалдықтар, қоқыс аз болады.
Экономикалық критерийлері: аз қаражат жұмсалады.
Қорытындылау: қалдық материалдарды пайдаланып, қоқысқа тасталатын заттарға екінші өмір сыйлап, оларды өнер туындысына айналдыру арқылы аз да болса, қоршаған ортаны ластанудан қорғауға үлес қостым.
Бұйымды - ойыншық ретінде пайдалануға, сыйкәделік бұйым ретінде сыйға тартуға, бастауыш сынып оқушыларына <<Су бұрқағы>> тақырыбында сабақ өткенде, көрнекілік құрал ретінде пайдалануға болады.
Болашақта әр түрлі мақеттерді жасауды алдыма мақсат етіп қойдым. Орта мектепті бітіргеннен кейін, техника саласындағы жоғары кәсіптік оқу орындарына оқуымды жалғастыруды көздеймін.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. << Су бұрқақ>> ғаламтордан, уикипедиялық материал
2. Ғаламтордан <<Как сделеть мини макет фонтана >> бейне ролигі

Жобаны дайындаған: Жұмабаев Ө.М
Жоба жетекшісі: Чукаев Б.У