Қатынас ыдыста. Су құбыры

Сабақтың тақырыбы: Қатынас ыдыста. Су құбыры.
Сабақтың мақсаты:
> Білімділік мақсаты: резеңке түтікпен жалғасқан шыны түтікшелермен тәжірибе жасай отырып, қатынас ыдыстардың қасиеттері туралы түсінік қалыптастыру.
> Дамытушылық мақсаты: тұрмыстан, өмірден мысалдар келтіре отырып, оқушы ойын дамыту, өмірге бейімділігін арттыру.
> Тәрбиелік мақсаты: адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа баулу.
Сабақтың түрі: жаңаұғым қалыптастыру.
Сабақтың әдіс - тәсілдері: әңгіме, жаттығулар орындау, ашық - ой сабағы.
Сабақтың көрнекіліктері: суреттер, қатынас ыдыстар, приборлар, тірек схема.
Сабақ барысы.
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. <<Еске түсіру>> стратегиясы бойынша үй тапсырмасын қайталаймыз.

№1. Тапсырма:Цилиндр тәрізді әртүрлі екі ыдысқа массасы бірдей су құйылған. Судың ыдыстар табанына түсіретін қысым күші бірдей бола ма?
Жауабы: Бірдей болмайды, себебі қысым күші сұйық бағанының биіктігіне және тығыздығына тәуелді болады.

№2. Тапсырма:Саңылаулары бар цилиндрдегі сұйық ең жоғарғы саңылаудан жақынға, ал ең төменгі саңылаудан алысқа шашырайды. Бұл құбылысты қалай түсіндіруге болады?
Жауабы: Сұйық қабаты неғұрлым төмен болса, ондағы ауырлық күші әрекетінен болатын қысым соғұрлым үлкен болады. Сондықтан ең төменгі саңылаудан су алысқа шашырап шығады.

№3. Тапсырма:Қысым дегеніміз не?Қысымның өлшем бірлігі:
Жауабы: Қысым дегеніміз белгілі бір бетке түсетін күш әрекетінің нәтижесін сипаттайтын шама р= F/S;
Қысымның өлшем бірлігі: Н/м 2; Па

F₂ F₁ = S₂S₁
Күштен біз есе ұтсақ, орын ауыстырудан сонша есе ұтыламыз.

Тәжірибе қарастырамыз.(102- сурет)
№4. Тапсырма: Сұйық бағанының ыдыстың табанына түсіретін қысымының формуласы.
Жауабы: р = ρ g Һ

№5. Тапсырма: Теңіздің 10900 м болатын ең терең жеріндегі су қысымын табыңдар. Теңіз суының тығыздығы 1030 кг/м3 ;
Берілгені: Талдау: Шешуі:
Һ=10900 м р = ρ g Һ р =1030 кг/м3* 10 м/с 2 *10900 м =112000кПа
ρ=1030 кг/м3
g= 10 Н/м3
т/к: р Жауабы: р= 112000 кПа

№6. Тапсырма:
Адам суда 9 м тереңдікке дейін жүзіп бара алады. Осы тереңдіктегі адамға әрекет ететін су қысымын есептеп табыңдар? Теңіз суының тығыздығы:
1030 кг/м3 .
Берілгені: Талдау: Шешуі:
Һ=9 м р = ρ g Һ р =1030кг/м3*10м/с2*9м=92,7 кПа
ρ=1030 кг/м3
g= 10Н/м3

т/к: р Жауабы: р =92,7 кПа

№7. Тапсырма: қатты денелер, газ және сұйықтар арқылы қысым қалай беріледі?
Жауабы: қатты денелерде қысым бір бағытта беріледі. Сұйық пен газдарда қысым барлық жаққа, бірдей қашықтыққа бірдей беріледі.

ІІІ. Жаңа тақырып. <<Білімділік>> стратегиясымен жаңа тақырыппен танысамыз.
Шайнек пен оның шүмегіндегі су бірдей деңгейде тұрады.

Қатынас ыдыстарға жатады.
Сұйық құйылған бәріне ортақ бөлігі бар ыдыстар қатынас ыдыстар деп аталады.

h₁h₂=ρ₂ρ₁
Қатынас ыдыстардағы әрекетті сұйық бағандарының биіктігі олардың тығыздығына кері пропорционал.

> Су құбыры - бұл күрделі қондырғы. Оның көмегімен қаланы, ауылды, өндіріс пен шаруашылық орындарын бір орталықтан сумен қамтамасыз етеді. Тұрмыстық су құбыры тұрғындарды ауыз сумен қамтамасыз етеді, заводтар мен мекемелердегі адамдардың тұрмыстық қажетін қанағаттандырады. Өнеркәсіптік су құбыры тек қана өндірістік және технологиялық қажеттіліктерді қанағаттандырады.

> Оған мынадай тәжірибе жасап көз жеткізуге болады. Шыны түтіктердің біреуін бүйірінде шүмектері бар түтікпен жалғастырып, түтіктерге су толтырамыз. Сонда бірінші түтіктегі судын деңгейінен төмен орналасқан кез келген шүмектен су ағатын болады (2-сурет). Су қоймасынан мұнара үстіндегі ыдысқа су сорғы арқылы құйылады. Ол өз жолында су жинағыштан, тұндырғыштан, сүзгіден өтеді.[2]

23- жаттығу
Мына суретте кемені шлюздеу бейнеленген. Осы суретке жақсылап назар аударыңдар. Шлюздің қалай жұмыс істейтінін түсіндіріңдер. Оның жұмыс істеуінде қандай құбылыс пайдаланылады.
ІV. Сабақты пысықтау.
<<Миға шабуыл >> стратегиясы бойынша алған білімдерімізді пысықтаймыз:
1. Қатынас ыдыстарға қандай мысалдар келтіре аласын?
2. Қатынас ыдыстардың әр тармағына әртүрлі сұйықтар құйылса, олардың деңгейі қандай болады?
3. Қатынас ыдыстардың тармақтарына бірдей су құйылса, деңгейі қандай болады?
4. Егер ыдыстың шүмегі бетінен кіші болса не байқалады?
5. Егер ыдыс шүмегі ыдыс бетінен ұзын болса, не байқалады?

V. Оқушыларды бағалау.
VI. Үйге тапсырма:§48,49. 23 жаттығу. №1,

15- тапсырма