1837 - 1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт - азаттық көтеріліс

Сабақтың тақырыбы: §20 - 21. 1837 - 1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт - азаттық көтеріліс.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Қазақстан аумағындағы отаршылдыққа қарсы ең ірі көтерілістің мақсатын, барысын, негізгі кезеңдерін, тарихи маңызын аша отырып, оны Ресей халықтарының азаттық үшін күресінің бір бөлігі екенін, ол қазақ қоғамы мен патша үкіметі арасындағы қайшылықтардың салдары екенін көрсету;
Дамытушылық: Қазақстан аумағындағы көтерілістерге және Қазақ хандығы мен Кенесары билігіне салыстырмалы талдау жасау, қорытынды шығару, өз көзқарасын дәлелдеу дағдыларын жетілдіру;
Тәрбиелік:
Отан тарихына құрметпен, мақтанышпен қарауға, адамгершілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Сабақтың әдісі: Интерактивті
Сабақтың көрнекілігі: слайдтар, сызба,карта.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру
А) оқу құралын тексеріп түгендеу;
Б) Оқушы зейінін сабаққа аудару
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
1.Елек өзені аумағындағы жерлерді алу қай жылы басталды?
2.Орск және троицк қамалдары арасында шеп тұрғызу үрдісі қалай жүрді?
3. ХІХ ғасыр 20 - 30 ж көтерілістердің жеңілу себептері мен тарихи маңызы неде?
Кестемен жұмыс.
ІІІ. Жаңа сабақ.
1.Көтерілістің себептері,мақсаты және қозғаушы күштері;
2. Кенесары Қасымұлы - қаһарман батыр, қолбасшы, дипломат,аса көрнекті мемлекет
қайраткері;
3. Көтеріліс барысы;
4. Көтерілістің жеңілу себептері мен салдары, тарихи маңызы
Көтерілістің себептері:
-азаттық үшін күрескен әкесі, ағалары, туыстарының ерлікпен қаза болуы,қоқандықтардың езгісінен қазақтарды азат ету, Ресейдің озбырлығын тежеу;
Көтерілістің қозғаушы күші:
К.Қасымұлының көтерілісі қазақстанның көп жерін қамтыды. Үш жүз қазақтары көтеріліске азаттық үшін белсене қатысты.
Негізгі қозғаушы күші қарапайым халық.
Көтерілістің сипаты:
Ұлт - азаттық және отаршылдық езгіге қарсы көтеріліс.

Қолбасшы
Қаһарман батыр
1802 жылы дүниеге келген

Дипломат,мем
лекет қайраткері
Жақсы аңшы болды
Кенесары

Ат құлағында ойнады
Ашаң жүзді,орта бойлы, төртпақ тұлғалы
Қайсар,ақылдыбатыл болды

Көтерілістің барысы:
1837 жыл, қараша 1841 жыл тамыз
1838 жылдың көктемі 1843 жыл маусым
1838 жыл мамыр 1841 жыл тамыз
1838 жыл жаз айы 1844 жыл шілде
1844 жылдың соңы 1845 жыл сәуір
1845 жыл қазан мен қараша 1847 жыл
Көтерілістің жеңілу себептері:
Кенесары ханның жасақтары Ресейдің жақсы қаруланған әрі күшті әзірліктен өткен тұрақты әскеріне қарсы тұра алмады. Оның үстіне, Кенесары бірнеше бағытта - патша үкіметіне, қырғыз манаптарына және Қоқан хандығына қарсы соғыс жүргізді. Мұның өзі оның негізгі күштерін едәуір шашыратты. Сұлтандар мен рубасылардың арасында ауызбірлік болмады. Қазақстанның кенесары хан бастаған ұлт - азаттық көтерілісі осылайша жеңіліс тапты.
Көтерілістің тарихи маңызы:
Кенесары көтерілісі Ресей отаршылдығына қарсы бағытталған қазақ елінің ең ірі бас көтеруі болды. Көшпелілер он жыл бойы өз тәуелсіздігін,еркіндігін қорғап, мұздай қаруланған Ресей әскерімен алысып, өз хандығын, соңғы ханын қорғады.

ІҮ. Бекіту.
А)1837-1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы бастаған көтеріліс
Көтерілістің басталу себептері
Патша үкіметі қазақ халқының ежелден
келе жатқан дәстүрлі жерлерін бекіністер
салу арқылы тартып ала бастады.
Алым - салық түрлері көбейе түсті.
Көтерілістің мақсаты
Қазақтардың патша үкіметі тартып
алған жер аумағын өздеріне
қайтып алу, алым - салықтарды жою,
округтерді тарату
Көтерілістің басты қозғаушы күші
Қарапайым халық,старшындар,билер,
батырлар, тіпті сұлтандар да болды
Көтеріліс қамтылған аймақ
Бүкіл Қазақстан жері
Көтерілістің тарихы маңызы

Қазақ халқының патша үкіметіне қарсы
жаппай қатысқан бұқаралық соғыс
тардың бірі болды. Көтеріліс табысқа
жетпесе де, оның ұлы істері де
халық есіне мәңгі сақталады

Б)Замандастарының айтуынша К.Қасымұлын қандай жеке қасиеттерімен
сипаттауға болады.
Ат құлағында ойнады, садақпен құралайды көзге ататын мерген болды.
Салт атпен жүре алмады, бірақ мерген болды
Аңшылыққа қызықпаған
Жақсы аңшы болды
Жаныңдағылардан қара қылды қақ жарған әділдігімен, ерік - жігерімен, қажымас қайратымен ерекшеленді
Мінезінің әлсіздігімен,қызбалығымен ерекшеленді
Қайсар, ақылды, батыл болды
Бойкүйез, батылсыз болды
Ұйымдастырушылық және қолбасшылық таланты жоқ
Ұйымдастырушылық және қолбасшылық қабілетке ие
Ашаң жүзді,орта бойлы, төртпақ тұлғалы
Бойы ұзын болғанымен, тым арық еді
Көп сөйлейтін
Аз сөйлеп, көп тыңдайтын
Аса діндар болды
Дінге артық берілгендігімен ерекшеленбейтін
Мінез - құлқының сипаттары: батыл және қаһарман
Қорқақтық пен екіжүзділік танытуы мүмкін еді
Жалғыздықты қалайтын тұйық адам еді
Қонақжайлылығымен ерекшеленетін
Дәулетті адам болды
Дәулетті адамдар қатарына жатайтын

В) Тарихи лото. Уақыттары бар карточкаларды оқиғаларға сәйкес нөмірлеңіз.
1.Кенесары Тобыл өзенінің жоғарғы ағысында сұлтан
А.Жантөреұлының жасағына соққы берді.
2. Орынбор губернаторы Петровскийді Обручев алмастырды.
3. К.Қасымұлының негізгі күштері Екатерина станицасына
шабуыл жасады.
4. Ресей императоры қазақ ханына қарсы жорық ұйымдастыру
туралы жарлық шығарды.
5. Кенесары ханға Ресей елшілері жіберілді.

1
1844 ж шілдесі
1
2
1842 жыл
2
3
1845 жыл
5
4
1844 ж тамызы
3
5
1843 жыл
4

Г) Сәйкестендіріңіз

1
Күші басым патша үкіметінің қысым жасауымен Кенесары
1 - А
А
Іле өзенінің оң жақ бетіне өтіп, одан ары Алатаудың етегіне көшіп барды
2
Хан Қытайға барып бой тасалай тұруды ойлады
2 - Ә
Ә
бірақ оның өтінішін қанағаттандырудан Қытай үзілді - кесілді бас тартты
3
Қырғыз - қазақ бейбіт келісім жасалды, тұтқындар алмастырылды
3 - Ғ
Б
және азғана сарбазымен тұтқынға түсті
4
Генерал Вишневский басқарған әскер
4 - Г
В
көтеріліс орталығын Жетісу жеріне қарай ауыстыруға мәжбүр болды
5
Тоқмаққа таяу жерде Кенесары 30-дан астам сұлтанымен
5 - Б
Г
күші Жетісуға жедел түрде жіберілді
6
Кенесары Сарыарқаны тастап,
6 - В
Ғ
Бірақ қырғыздар көп ұзамай - ақ бұл келісімді бұзды
7
Кенесары бірнеше бағытта соғыс жүргізді
7 - Е
Д
әрі күшті әзірліктен өткен әскеріне қарсы тұра алмады
8
Көтерілісшілер қырғыз жеріне жақын келді,
8 - Ё
Е
мұның өзі оның негізгі күштерін едәуір шашыратты
9
1847 Жылдың сәуірінде Кенесары
9 - Ж
Ё
бұл кезде қырғыздар Қоқан хандығының ықпалында болатын
10
Ханның жасақтары Ресейдің жақсы қаруланған
10 - Д
Ж
Қырғыстанның жеріне басып кірді

Ү. Қорытындылау
ҮІ. Бағалау
ҮІІ.Үйге тапсырма. Кенесары Қасымұлының өмірімен байланысты қосымша мәліметтер оқып келу.