Дауыссыз дыбыстардың емлесі

Сабақтың тақырыбы: Дауыссыз дыбыстардың емлесі
Күні: 21.02.2017 ж.
Сыныбы: 5 <<Б>>
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Дауыссыз дыбыстардың емлесін меңгерту, айтылуы мен жазылуындағы ерекшеліктерді ажырата білуге баулу;
Дамытушылық: Шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру, сөйлеу мәдениетін сөздік қорын молайту.
Тәрбиелік: Адамгершілікке, ұлтжандылыққа, тілге құрмет көрсетуге тәрбиелеу.
Әдісі: Түсіндіру, баяндау, сұрақ-жауап, талдау.
Көрнекілігі:интербелсенді тақта, электронды оқулық, презентация, кесте, кеспе қағаздар, оқулық
І.Ұйымдастыру кезеңі.
1.Оқушылармен амандасу.
2. Кезекшілермен диалог.
3. <<Шаттық шеңбері>>.
Дөңгеленіп тұрайық,
Керегені құрайық.
Уықтар боп иіліп,
Шаңыраққа киіліп,
Киіз үйді құрайық.
Міне, сіздермен біз үлкен киіз үйді құрдық. Осы киіз үй сияқты біздің
сыныбымыздың қабырғалары мықты болып, шаңырағы биік болсын дегім келеді.
4. Топқа бөлу. <<Сиқырлы алма ағашы>> әдісі арқылы тақтада үш түрлі алма пішіндес стикерлерді таңдау арқылы оқушылар топқа бөлінеді. Қатаң, ұяң, үнді.
ІІ.Үй жұмысын сұрау.
Білімін тексеру: (І топқа)
1.Дауыссыз дыбыстар дегеніміз не? оларды атау.
2.Қатаң дауыссыз дыбыс дегеніміз не? оларды атау
3.Ұяң дауыссыз дыбыс дегеніміз не? оларды атау.
4.Үнді дауыссыз дыбыс дегеніміз не? оларды атау.
Семантикалық карта. Оқушылар интербелсенді тақтада орындайды.
(ІІ топқа)

Дыбыстар
Қатаң
Ұяң
Үнді
п, ч
+

в, г

+

п, л, м

+
щ, х, ч
+

ж, з, д

+

у

+
ц
+

к, қ
+

й, л

+
ш, с
+

Дыбыстық талдау жасау. (ІІІ топқа)
<<Ғылым - теңіз, білім-қайық>> фонетикалық талдау.
Ғ- ұяң, дауыссыз дыбыс
Ы- жуан,езулік,қысаң
Л-үнді, дауыссыз;
Ы-жуан, езулік, қысаң,
М-үнді, дауыссыз,
Т-қатаң, дауыссыз,
Е-жіңішке, езулік, ашық
Ң-үнді, дауыссыз;
І-жіңішке, езулік, қысаң,
З-ұяң, дауыссыз.
Б-ұяң, дауыссыз
І-жіңішке, езулік, қысаң.
Л-үнді, дауыссыз
І-жіңішке езулік қысаң.
М-үнді дауыссыз.
Қ-қатаң,дауыссыз,
А-жуан ,ашық, езулік,
Й-үнді дауыссыз
Ы-жуан езулік қысаң.
Қ-қатаң дауыссыз.
ІІІ.Жаңа тақырып. Дауыссыз дыбыстардың емлесі.
1. Қатаң п,қ,к дыбысына аяқталған сөздерге дауысты дыбыстардан басталатын қосымшалар жалғанғанда ,қатаң дыбыстар ұяңданып айтылады және сол айтылуы бойынша жазылады:
Кітап+ы-кітабы. Күрек+і- күрегі, таяқ+ы-таяғы.
2. Қазақ тіліндегі п дыбысына аяқталған сөздерге - ып,-іп қосымшалары жалғанғанда п дыбысы үнді у дыбысына айналып естіледі және сол естілуінше жазылады:
Жап+ып,- жауып,тап+ып- тауып, кеп+іп-кеуіп, теп+іп- теуіп.
3. Л, р дыбыстарынан басталып, одан кейін а,ә,е,у,ұ,и дыбыстары келетін түбір сөздердің басында ы,і әріптері жазылмайды:
лақ, ләппай (тақсыр), Ләйлім,рең, рух, рұқсат, риясыз
4. Л,р дыбыстарынан басталып, одан кейін ы,і дыбыстары келетін түбір сөздердің басында (л,р әріптерінен бұрын) ы,і жазылады:
Ырыс, ілігу, ілім
5. Ф,х әріптері көбінесе басқа басқа тілден енген сөздер мен кісі аттарында жазылады:
Фонтан, химия, Фазыл, Хамит.
6. В,ч,ц әріптері мен ь,ъ белгілері тек орыс тілінен енген сөздерде жазылады:
Вагон, цирк, очерк, лагерь, разъезд.
7. Щ әріптері орыс тілінен енген сөздер мен қазақ тіліндегі ащы, тұщы, кеще, сөздерінде жазылады.
Щетка, Щедрин.
8. Ескерту: а)а түбір сөз ш дыбысына аяқталып, оған ш дыбысынан басталатын қосымша жалғанғанда , қос шш әріптері жазылады:
Ә) түбір сөз с,з дыбысына аяқталып , оған ш дыбысынан басталатын қосымша жалғанғанда, қос шш естілгенімен, сөздің түбірі сақталып жазылады.:
Аш+шы - (есікті) ашшы, іш+ші-(шай) ішші;
қос+шы - қосшы,сөз+шең,-сөзшең, -сөзшең, бас+шы, -басшы.
ІV. Оқулықпен жұмыс. 269-жаттығу. Төмендегі жұмбақтарды шешіңдер (ауызша)
* Шешуі болатын сөздегі дыбыстарды талдаңдар.
Жауабы: Жер мен Аспан, Оқжетпес (Айсберг), су, өзен.
270-жаттығу. Мәтінді оқыңдар.
* Мәтіннен ұяң дыбыстан басталатын сөздерді теріп жазыңдар.
* Мәтіннен құс және жәндік атауларын теріп жазып, олардың өздеріне тән қасиеттерін түсіндіріңдер.
Ұяң дыбыстан басталған сөздер:
бастаса, жұмыртқаласа, жылынады,жүріп,жер,жиі,болады,биіктеп,жаңбыр жауып,жел,болады,дауыл,бастайды,жауынның,дымқыл,жерге,жаздағы, белгісі,балық,бетін,бастаса,бұл,жауынның белгісі,болады,бетінің, бұлыңғырлануы, болатындығын білдіреді, бұлтқа, батса, батса, батар,жазда, жұмсақ, болады.жаз,жайлы,жақсылық, жылы, жарқырап, жеміс, бітік, жер, берсе,
Құс, жәндік атаулары:
Торғай, қырғауыл, көкек, қарлығаш, құмырсқа, балық, ит,
V. Сергіту сәті.
271-жаттығу. Суреттер топтамасындағы 24-суретке зер салып қараңдар. Сонан соң мәтінді мәнерлеп оқыңдар.
* Мәтіннен ұяң дыбыстан басталатын сөздерді теріп жазыңдар.
* Қазақстанда көп кездестен ағаш түрлерінің аттарын жазыңдар.
* <<Табиғат көркі-ағаш>> деген тақырып бойынша шағын мәтін құраңдар.
Ұяң дыбыстан басталған сөздер:
Биік,бір,діңін,жасапты,жүк,басқа бір, би, жасауға жарапты, жұп, бишінің, жетіпті, жиырма,биді, жайғасып, бразиля, жерінде, ғажайып,жергілікті, деп, бұл, жіберіп, бастайды, дәмі.
Қазақстанда көп кездесетін ағаштар:
Шырша,көктерек, қайың, алып қарағаш. сәмбі тал
VI. Сабақты бекіту:
1. Тест
2. <<Бағдаршам>> әдісі арқылы жұп-жұп болып, бір-біріне бүгінгі өтілген тақырыпты түсіндіреді.
VII. Рефлексия. <<Тазалық>> ойыны
:: Қатысушыларға бір парақ беріледі. Онда мыналар салынған:
1. Чемодан(суреті)
2. қоқыс жәшігі (суреті)
3. еттартқыш (Суреті)
- Құрметті әріптестер, бүгінгі тақырып бойынша алған керекті ақпараттарыңызды чемоданға салыңыздар (жазыңыздар), бүгіні сабақтағы керек емес болған, артық дүниені қоқыс жәшігіне салыңыздар (жазыңыздар). Ал бүгіні ақпараттың ішінде әлі оқуым керек, толықтыруым керек дегендері болса, еттартқышқа салыңыздар (жазыңыздар)

VІIІ. Үйге тапсырма беру.
1.Дауыссыз дыбыстардың емлесі туралы түсінік
2.272-жаттығу. Құрамында үнді дауыссыздар кездесетін сөздерді теріп жазыңдар.
Бағалау.

<<№10 жалпы білім беру орта мектебі>> КММ-сі

Бекітемін
Директордың оқу жөніндегі орынбасары
__________ Р.О. Юсупов
<<____>> ___________ 2017 ж.

Дауыссыз дыбыстардың емлесі
(қазақ тілінен ашық сабақ жоспары)

Пән мұғалімі: А.А. Арсланбаев
Сыныбы: 5 <<Б>>

2016-2017 оқу жылы