ХІХ ғасырдың аяғындағы 80 - 90 жж. реформалардың мазмұны

ОҚО, Мақтаарал ауданы Ш. Бектасов атындағы НОМ тарих пәні мұғалімі, ҚР Білім беру ісінің үздігі Қонарбаева Үрзада Тәшімқызы

Сабақтың тақырыбы: ХІХ ғасырдың аяғындағы 80 - 90 жж. реформалардың мазмұны

Мақсаты: ХІХ ғ. Қазақстан байлығын игеру барысында капиталистік қатынастардың күрделілігі барысындағы туған жаңа реформалардың мазмұнын, реформаға сәйкес Қазақ жері Ресей үкіметінің меншігі деп жариялануы. ХІХ ғ. реформалар бойынша Қазақ жеріндегі хандық биліктің жойылуымен Қазақ өлкесін басқару ісін өзгертуімен және еуропалық басқару мен сот жүйесінің енгізуге тоқтату.

Дамытушылығы: Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту, салыстыру, талдауға үйрету.

Тәрбиелілігі: Халқымыздың тарихына ұлтжандылыққа, батылдыққа тәрбиелеу. Отанын, елін сүюге қорғауға, ата - баба тарихын үйренуге, құрметтеуге баулу.

Көрнекілігі: «Қазақ елі» фильмінен көрініс (4 мин. ), слайдтар: қазақ жерін басқару ережелері бойынша тірек - сызбалар, тест сұрақтары, тарихи диктант: «Адасқан сөздер», венн диограммасы.

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру.
Жаңа сабақты меңгерту
Қорытынды
Үйге тапсырма

Топ басшыларына бағалау парақшаларын беру. Өз тобының атын қойады.

І тапсырма: «Қазақ елі» фильмі көрсетіледі. Кинодағы көрсетілімдер бойынша әр топқа 10 сұрақтан беріледі.

ІІ тапсырма: Тарихи диктант «Адасқан сөздер» (экраннан көрсетіледі) . Белгілі тарихшы - ғалым Ханкелді Әбжанов Қазақ мемлекеттілігі тарихын бес дәуірге бөліп қарастыруды ұсынды. Ол қандай дәуірлер?

Экранға назар аударыңыз. (Ой шақыру) постермен жұмыс.

Біріншісі - классикалық дәуір (1465 - 1718) . Қазақ хандығының құрылғанынан бастап, Тәуке хан қайтыс болғанға дейінгі кезеңді қамтиды.

Екіншісі - сындарлы дәуір (1718 - 1847) . Тәуке ханның қайтыс болуынан басталып, Кенесары ханның соңғы сапарға аттануымен тұйықталады.

Үшіншісі - мемлекетсіз әкімшіл дәуір. (1718 - 1847) Кенесары қайтыс болған кезден басталып, Қазақстанда кеңестік биліктің орнығуымен аяқталады.

Төртіншісі - номиналды дәуір. (1920 - 1991) Қазақ АКСР - ң дүниеге келуімен басталып, КСРО - ң ыдырауымен аяқталады.

Бесіншісі - 1991 жылы 16 желтоқсаннан басталған Тәуелсіздік кезеңі

Біз бүгінгі сабағымызда дәл осы мемлекетсіз - әкімшіл дәуірге тоқталамыз

ІІІ тапсырма: Картамен жұмыс - 1867 - 1868 жж. реформа бойынша топтарға тапсырмалар беріледі. Топ басшылары келіп алады.

1886 жыл 2 маусымдағы ІІІ Александр жарлығы бойынша Түркістан ген - губ - на қараған жерлер (Сырдария, Ферғана, Самарқан, кейіннен Жетісу, орталығы Ташкент)
1890 жыл «Закасписк» обл. Басқару туралы уақытша Ереже оның құрамына кірген уездер (Красноводск, Ашхабад, Теджент, Мерв, Маңғыстау уездері)
1891 жыл наурызда Ереже бойынша Дала ген - губ қараған жерлер (Ақмола, Семей, Жетісу, Орал, Торғай облыстарынан өзге барлық облыстары түгел кірді)

ІҮ тапсырма: Тұжырымдау

Қазақ жерін басқару ережелері

1822 жылғы Сібір қырғыздарының жарғысы

1824 жылғы Орынбор Қырғыз жарғысы

1867 - 68 жж реформа

1822 жылғы Сібір қырғыздарының жарғысы: Солт - шығыс өңірдегі әкімшілік сот, саяси басқаруды өзгерту

1824 жылғы Орынбор Қырғыз жарғысы: Кіші жүзде хандық билікті жою

1867 - 68 жж реформа: Қазақ өлкесін басқару ісін өзгерту

: Мақсаты

1822 жылғы Сібір қырғыздарының жарғысы: Рулық - феодалдық тәртіптерді әлсірету, орта жүзде хандық билікті жою

1824 жылғы Орынбор Қырғыз жарғысы:

1867 - 68 жж реформа: Еуропалық басқару мен сот жүйесін енгізу

: Сатылары

1822 жылғы Сібір қырғыздарының жарғысы: Үш сатылы басқару

1824 жылғы Орынбор Қырғыз жарғысы: Бес сатылы ауыл, болыс, уез, облыс, генелер - губернаторлық

: Округ, болыс, ауыл

1822 жылғы Сібір қырғыздарының жарғысы: Бөлік, дистанция, ауыл

Ү тапсырма: Сергіту. Алдымыздағы тұрған асықтарды ойнатайық. Қай топтағы баланың асығы алшысынан келеді, жеңіске жетеді.

Йіріп тастап асықты, ойнай ала жөнелдім.

Кім ұтарын білмеймін,

Топтан озғым келеді.

Алшы түссе асығым,

Бес алдым деп есепте.

Сонымен бүгінгі сабағымызға қорытындды.

ХІХ ғасырдың басынан басталған патша үкіметінің саясаты жүзеге асты. Себебі Қазақ даласын толықтай отарлап алды.

1-ші сатыда: Хандық билікті жойды, үш сатылы басқару жүйесін енгізді.

Еділді келіп, алғаны

Ен далаға аяқты салды дегені.

Жайықты келіп,

Алғаны жағаңа қолды салғаны.

2-ші сатыда: Жарғы бойынша 5 сатылы басқару жүйесін енгізіп, Қазақ даласын түгел қамтыды. Елді 3 ген - губ. -қа бөлді. Бірақ бұл жұмыстар бірден іске аспады.

3-ші сатыда: Жер, Салық өзгерістерін, Ресейлік үлгідегі соттар құрды.

Ресейлік үлгідегі жаңа сот 1886 жыл 2 маусым