Ән Желтоқсан желі Хорда жаттығу

Жаңа сабақ

«Желтоксан желі»

Желтоқсан бірде,

Ел тосқан түрде,

Келетін мүлде жайдарлы.

Сол жылы бірақ,

Әдеттен жырақ Көрінді шын ақ айбарлы.

Тоңдырды мені,

Тоңдырды сені

Желтоқсан желі ызғарлы.

Солдырды гүлді,

Оңдырды нұрды,

Көңілде мұңды із қалды.

Жоғалтып нуын, Жоғалтып қуын;

Арал да суын тауысты. Қаңырап мекен,

Аңырап бөкен, Өріске бөтен ауысты.

Тоңдырды мені,

Тоңдырды сені

Желтоқсан желі ызғарлы.

Солдырды гүлді,

Оңдырды нұрды,

Көңілде мұңды із қалды.

Бекітуге арналған тапсырмалар

Сабақты қорытындылау

Үйге тапсырма

Жаңа сабақ

Жаңа жыл

1. Келді бізге Жаңа жыл

Ән қанатымен,

Көз тартады шыршамыз

Салтанатымен.

Қайырмасы - припев:

Ән қанатымен, Салтанатымен

Келді бізге Жаңа жыл!

2. Бақыт - нұрға бөленген

Бала шағымыз,

Бүгіннен де тамаша

Болашағымыз

Қайырмасы - припев:

Бала шағымыз,

Болашағымыз

Бүгіннен де тамаша.

Бекітуге арналған тапсырмалар

Сабақты қорытындылау

Үйге тапсырма

Жаңа сабақ

№ 1 Жаттығу.

Дирижер қолы арқылы қысқа тыныс алып, санау арқылы (1, 2, 3, 4, 5…) тынысты шығару. Жаттығуды қайталаған сайын тыныс шығарғанда цифр санын көбейтіп отыру керек.

№ 2 Жаттығу.

Төменгі қабырғалар қозғалысын сезіне отырып қысқа тыныс алу, әркім өз қозғалысына есеп бере отырып, төменгі қабырғаларын қолымен ұстай отырып, санаумен ұзыннан тыныс шығару, цифр қатары осылай көбейе береді.

№ 3 Жаттығу.

Төменгі қабырғалар қозғалысы арқылы қысқа тынс алу, тынысты ұстаумен ақырын санай отырып тынысты шығару.

Бекітуге арналған тапсырмалар

Сабақты қорытындылау

Үйге тапсырма

Жаңа сабақ

№ 4 Жаттығу.

Төменгі қаьырғалар қозғалысымен тыныс алу, тынысты ұстап, дирижер қолымен жұмсық атакамен бір дыбысты примарды тонға дейін бір қалыпты дыбыс күшімен айту. Басында дыбыс 2 - 3 с созылады, кейіннен ұзарады.

Үздіксіз тыныс (цепное) .

Үздіксіз тыныс бұл - ұжымдық дағды.

Үздіксіз тыныстың негізгі ережесі:

- Көрші отырған адаммен бір уақытта тыныс алмау.

- Музыкалық фраза ішінде таныс алмау керек, мүмкіндігінше ұзын ноталардың ішінде тыныс алу.

- Тыныс білдірмей және тез алу.

- Хорда жұмсақ дыбыстық атакамен, интонациялық тұрығыда нақты, яғни «подъездсіз» партитура нюансын сақтай отырып айту.

- Көршінің айтқан әнін тыңдап, жалпы хор дыбысталуына қосылу

Бекітуге арналған тапсырмалар

Сабақты қорытындылау

Үйге тапсырма

Жаңа сабақ

Әншінің тыныс алуымен вокалдық хор техникасының элементтерінің өзара байланысы.

Әншілік тыныс вокалдық хор техникасының әр түрлі элементтерімен тығыз байланысты; дыбыс атакасы, дикция, динамика, дауыс регитры, интонация т, б. Тағыда;

- Тыныс жинау дауыстық апараттағы артық бұлшық еттік қосылыстар және тағы артикуляциялық органның қосылуы, дикцияның жинақталмауы, детонация, дауыс дыбыстануының еркін болмауы.

- Дыбысты алу кезіндегі бір мезгілдік тыныс ұстанымының болмауынан, дыбыс интонацялық тұрғада да дұрыс болмай «подъездбен» алынады . Ереже бойынша белгілі жоғарлықты төменен алуы тиіс.

- Алынған ауа көлемі дыбыс динамикасына пропорциянал болады.

- Төменгі байланыстағы ауа қысымының күші дауыс астарының жиілігіне әсер етіп тембр түрін анықтайды. Дауыс астарындағы шағын қысым әсерінен дыбыс тембрі жағынан кедей болып көрінеді. Фольцеттік мінезде төменгі байланыс қысымының күштілігі керісінше әсер етеді, яғни дыбысталу толып, тембрі едәіур бай, кеуделік типке жақын болады

Бекітуге арналған тапсырмалар

Сабақты қорытындылау

Үйге тапсырма

Жаңа сабақ

Вокалды - хорлық техникалық негізі болып, әншінің дұрыс тыныс алу дағдысы болып табылады. Дыбыс сапасы осыған байланысты.

Әншілік тыныстың физиологиялық тыныстан айырмашылығы:

- Тыныс алу кезінде фонация пайда болады, біршама ұзаққа созылады, ал тыныс шығару қысқарады.

- Тыныс алу кезеңі автоматты түрден, ойламаған жерден, басқарушылыққа өтеді.

- Тыныс шығару бұлшықетінің одан сайын күшіне енуі әнші тынысының негізгі талабы фонация кезінде тынысты үнемді ұстау.

Бекітуге арналған тапсырмалар

Сабақты қорытындылау

Үйге тапсырма

Жаңа сабақ

. АНАЛАРДЫҢ ТІЛЕГІ.

Аналардың тілегі, тыңдайықшы жүрегін,

Жаса жайна аналар, жырға қосып жүремін.

Болашаққа бастаған, ана деген асқақ ән,

Тебірентіп жүректі жыр етеді жас қалам.

Қайырмасы:

Алыста жүріп сағынам,

Өзіңе мәңгі табынам.

Бас иіп өтем анаға

Ақ жаулығын жамылған.

Қуат күшің талмасын, бақыт гүлі солмасын,

Асқарына арманның, ұрпақтарың самғасын.

Талай топтан іздеген, ана көрдім жүздеген,

Сағынышын жеткізген, жаны жақын қыз деген.

Қайырмасы:

Алыста жүріп сағынам,

Өзіңе мәңгі табынам.

Бас иіп өтем анаға

Ақ жаулығын жамылған.

Бекітуге арналған тапсырмалар

Сабақты қорытындылау

Үйге тапсырма

Жаңа сабақ

Вокалдық практикада аралас тыныс алудың да ролі өте зор: диафрагма төмен түседі, жан - жаққа барлық айналымда созылады, қорытындысында әнші кеудесі бел аймағында өзінің көлемін ұлғайтады; бел бұлшықеттерінің сезінуі арқылы ауа өкпенің төменгі жағын талдырады. Жан бұлшықеттері екі жаққа иіріліп қозғалады, ал іш алдыға қарай үрленіп қозғалады; Диафрагма болса одан сайын мығымдана түседі. Әншінің фонациялық тыныс шығару кезінде ән айтқанда тыныс алу қалпын сақтап қалуға тырысса, дыбыс апорасын сезіне білуге деген икемділігіде жоғары болады. Әншілік хордың негізгі талабы ән айтқанда тыныс алған соң шаласы ұстаным болуы керек. Бұл ата кезінде дыбыстың интонациялық тұрғыда жақсы естілуіне, орындалуына әкеледі. Шығарма жылдамдығы тез болған сайын, тыныс алудағы ұстаным қысқаланады.
Хормеистрдің ән айту қойылымы.
- Ән аитқанда отыруға, бей - жай тұруға болмайды, әр қашанда ішкі және сыртқы тартылымды сақтау міндетті

. Бекітуге арналған тапсырмалар

Сабақты қорытындылау

Үйге тапсырма

Жаңа сабақ

Хорды аранжировкалаудың түрлері көп. Олар: 1, 2, 3 дауысты хорды

аралас хорға лайықтау. Екі, төрт дауысты біртектес әйелдер немесе ерлер

хорын төрт дауысты аралас хорға лайықтау.

Біртектес хорларда дауыстар санын өзгерте отырып аралас хорға

лайықтау. Бұлардың әрқайсысына өздеріне ғана тән тәсілдері болады.

Сонымен қатар олардың барлықтарына тән жалпы заңдылықтары болады.

Сол заңдылықтар қандайда болмасын лайықтау жұмысында міндетті түрде

сақталғаны дұрыс. Сондай ереженің бірі дауыстар бір бағытқа бағытталуы

керек, дауыстар бір-бірімен айқастырылмауы қажет (альттар - сопранодан

жоғары, бастар - тенордан жоғары, тенорлар - альттен жоғары болмауы

керек) . Бұндай қағидалармен студенттер гармония пәнінде танысады.

«Хорды аранжировкалау» курсының негізгі міндеті берілген шығарманың

музыкалық даму қалпын сақтау болып табылады. Аранжировкалау кезінде

негізгі музыка неғұрлым дұрыс сақталса, соғұрлым осы мақсатты орындау

оңайға түседі.

Шығармада тек қана тональдікті және фактураны өзгертуге болады.

Оның басқа компоненттері әуен, гармония, өлшем, екпін, динамика және

құрылысы өзгермейді. Кейде аранжировкалау кезінде кейбір окордтарды

олардың айналымдарымен өзгертуге тура келеді. Бірақ онда музыка әуені-нің бастапқы қалпынан ауытқымау керек. Сізге өте көп көңіл бөлу қажет

.

Бекітуге арналған тапсырмалар

Сабақты қорытындылау

Үйге тапсырма