Іш сүзегі, А және Б паратифтері кезінде мейірбикелік үрдісті ұйымдастыру

СМЖ Н. -05-06
Астана қаласы әкімдігінің ШЖҚ
«Жоғары медициналық колледж» МҚҚ

«Эпидемиология және жұқпалы аурулар» пәні бойынша
Оқытушыларға арналған әдістемелік нұсқау

Пән: «Эпидемиология мен жұқпалы аурулардағы мейірбике ісі»

Тақырыбы: Іш сүзегі, «А» және «Б» паратифтері кезінде мейірбикелік үрдісті
ұйымдастыру

Курс: 2, III семестр

Дайындаған: Л.С. Исабекова

2016 жыл
Тақырыбы: Іш сүзегі, «А» және «Б» паратифтері кезінде мейірбикелік үрдісті
ұйымдастыру.

Сабақтың мақсаты:

А. Білімділік:Іш сүзегінің, А және В парасүзектерібар науқастарға қызмет
көрсетуді ұйымдастыру, диагностика әдістерін білу, осы аурулар кезінде
күтімі мен алдын алудың негізгі принциптері, инфекция көзіне, таралу
жолдарына, организмнің қабылдағыштығына қатысты жүргізілетін іс-шараларды
үйрену,анамнезді (өмір, ауру және эпидемиологиялық анамнезі) жинау.
Б. Тәрбиелік: студенттерің науқастармен қарым-қатынаста медициналық этика,
деонтология қағидаларын сақтауға баулу, жауапкершілік міндеттерін жоғарғы
деңгейде атқаруға тәрбиелеу.
В. Дамытушылық: студенттердің логикалық ойлау қабілетін жетілдіріп,
пәнішілік, пәнаралық байланыстарды таба білуді үйрету. Білімдерін әрқашан
толықтырып отыруға бағыттау, өзіндік дайындалу қабілетін жоғарлату. Жаңа
технологияларды қолдана отырып , қосымша материалдармен жұмыс істей білуге
дайындау.

Сабақтың типі: тәжірибе

Сабақ уақыты: 180 мин

Пәнаралық байланыс: Іш сүзегі, «А» және «Б» паратифтері не қарсы
жүргізілетін санитарлық-эпидемиологиялық шаралар, санитарлық-гигиеналық
режим.

Пәнішілік байланыс: Пәннің тақырыбы бір-бірімен байланысты, өткен
тақырыптарға негізделген.

Сабақта қолданылатын әдістер: Интелектуалды ойын, «топпен жұмыс».

Көрнектілік материалдар: Компьютер, слайд-презентация, әр топқа арналған
тапсырмалар жиынтығы, тесттер, бағалау парақтары.

Сабақтың жоспары мен ұйымдастыру құрылымы.
1.Ұйымдастыру кезеңі – 5 минут.
2. Негізгі білімнің өзектілігі – 45 минут.
3. Кіріспелік нұсқаулық және өзіндік жұмыс – 90 минут.
4. Қортынды білімдерін тексеру – 25 минут.
5. Жалпы білімін бағалау мен сабақтың қорытындысын жасау – 10 минут.
6. Үй тапсырмасы – 5 минут.

Сабақ барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі – 5 минут.
– Сәлемдесу;
– Қатыспағандарды белгілеу, себебін анықтау, отработка мерзімін
тағайындау;
– Сабақтың мақсаттарымен таныстырып, осы тақырып бойынша білімдік және
тәжірибелік мағынасын түсіндіру;
– Топтың сабаққа қатысу дайындығын бағалау;
– Студенттердің зейінін сабаққа бағыттау.

2. Негізгі білімнің өзектілігі – 45 минут:
Сергіту ойыны «Сұрақ – жауап».
қосымша №1

қосымша 1.2

3. Кіріспелік нұсқаулық және өзіндік жұмыс – 90 минут:
1. Іш сүзегімен сырқаттанған науқастарға іс-шаралар жүргізу көлемі,
науқастардың жағдайын бағалау.
2. Диагностикалау ерекшеліктері: гемокультураға бактериологиялық,
серологиялық зерттеуге қан алу.
3. Науқастарға күтім жасау ерекшеліктері, асқынулардың алдын алу, ішектен
қан кету, тесілу кезіндегі іс-шара.

4. Қортынды білімдерін тексеру – 25 минут:
- Тест сұрақтарына жауап беру
қосымша № 2
- Шұғыл хабарлама толтыру
қосымша № 3
- Видео-фильм көрсету.

5. Жалпы білімін бағалау мен сабақтың қорытындысын жасау – 10 минут:
Тестік бақылауға және тақырып бойынша сұрақтарға берген жауаптарына қарай
тиісті бағаларын қою. Тапсырманы нашар орындаған студенттерге қосымша сұрақ
қойып бағалау.

6. Үй тапсырмасы – 5 минут.
Тақырып: Шигеллез. Эшерихиоз.

Негізгі әдебиет:
1. А.Қ.Дүйсенова «Жұқпалы аурулар», Алматы 2009
2. Ж.Н: Күмісбаева «Жұқпалы ауруларда және эпидемиологияда мейірбикенің
ісі» Алматы 2014

Қосымша әдебиет:
1. А.К.Белоусова « Инфекционные болезни для фельдшера»

Қосымша № 1

Сұрақ – жауап

1. Іш сүзегінің ауру көзі кім?
2. Іш сүзегінің жұғу механизмі қандай?
3. Іш сүзегінің негізгі жұқтыру факторына не жатады?
4. Іш сүзегінің жасырын кезеңі қандай?
5. Іш сүзегіне тән негізгі клиникалық белгілері қандай?
6. Іш сүзегі ауруында не зақымдалады?
7. Іш сүзегі ауруында «тифозды статус» дегеніміз не?
8. Іш сүзегі ауруында қандай асқынулар болады?
9. Іш сүзекпен ауырған адамдарды қай жерге орналастырады?
10. Іш сүзекпен ауырғандардан зерттеу үшін алынатын материалдарға не
жатады?
11. Ішкі сүзекпен ауырғандарға күтім кезінде көрсетілетін медбикенің
тәуелді және тәуелді емес қатысуларын атап өтіңіз.
12. А парасүзегінің ерекшеліктері
13. Б парасүзегінің ерекшеліктері

Жауаптары.

1. Ауру адам және бактериатасымалдаушы.
2. Ауыз-нәжіс арқылы.
3. Сальмонеллалармен зақымданған су, тағам өнімдері, қарым-қатынаста
болатын заттар арқылы, ластанған қолдармен.
4. Орташа 10-14 күн.
5. Тұрақты қызба, розеолезді бөртпе іштің жоғарғы бөлігінде және кеуденің
төменгі тұсында, сүзектік тіл.
6. Ащы ішек зақымдалады.
7. Айқын интоксикация дамып status typhosus (естің бұзылуы, сопор, кома)
қалыптасуы мүмкін.
8. Арнайы асқынуна ішектен қан кету, перфорация, перитонит, ИТШ.
Ішектен қан кетудің белгілері – тердің бозаруы, құрғауы, дене қысымның
төмендеуі, пульстің жиілеуі, іштің кебуі.
9. Жұқпалы аурулар ауруханасына жатқызылады. Форма 058 толтырады.
10. Бактериалогиялық әдіспен зерттеу үшін науқастан нәжіс, қан, зәр, өт
алады.
11. Тәуелді:
– Дәрігердің жазған белгілерімен танысып, оны орындайды: дәрілерді
мезгілмен беріп, парентеральды процедураларды жасайды, ауру тарихына
тіркейді, науқастын жағдайын міндетті түрде дәрігерге хабарлайды.
Тәуелсіз:
– Температурасын, қан қысымын өлшеп, нәжісі, зәрдің көрсеткішіһтерін
ауру тарихына тіркейді.
– Науқастың жалпы жағдайын тұрақты бақылайды.
– Жатқан бөлмеде күніне 2 рет күнделікті дезинфекция жасалуын
қадағалайды.
– Науқастың нәжісін мұқият қарап тұрады.
12. Іш сүзек ауруына ұқсас, Б парасүзегі жиі кездеседі, тағам арқылы
жұғандықтан эпидемия болуы мүмкін. А орташа жағдайда өтеді, розеолезды
бөртпе ерте шығады. Ауру қайталануы мүмкін.
13. Б жеңіл түрде өтеді. Гастроэнтероколит белгілерімен басталады,
бөртпелер полиморфты.

Қосымша 1.2

Іш сүзегіндегі күтім жасау ерекшеліктері
Іш сүзегі жұқпалы ауруымен ауыратын барлық адамдар ауруханаға
жатқызылу керек. Ал аурудың бастапқы кезеңінде науқас адамның төсектен
тұрмағанына, сонымен бірге тері мен ауыз қуысына ерекше күтім жасағаны
дұрыс болады. Қолданылатын диета жеңіл, қорытылатын әр түрлі каллориялық
жағынан өте бай болу керек. Сонымен қатар ішек қызметін қиындататын,
құрамында клетчаткасы көп, химиялық қоспалары бар тағамдар мен ащы тұзы көп
тағамдарды уақытша бермеген дұрыс. Ал толық диетаға тек қана дене ыстығы
қалпына келген соң, 15-23 күн өткенннен кейін ғана рұқсат етуге болады.
Денеде улану белгісі өте ауыр түрде өтетін болса, онда көктамыр арқылы
гемодез, реополиглюкин 10 пайыздық глюкоза сұйығын, витаминдер мен дене
ыстығын түсіретін дәрілермен, зәрдің бөлінуін көбейтетін, жүрек қызметін
жақсартатын дәрілермен қосып денеге тамшылатып енгізу керек. Ал ауру ағымы
ауыр түрде өтсе, глюкокортикостероид дәрілерін қысқа мерзімге
5-7 күнге дейін) қолдануға болады.
Егер ауру ағымы барысында ішек қанауы асқынса, онда науқас адамды төсектен
тұрғызуға болмайды. Тамақ беруді 10-12 сағатқа дейін тоқтата тұрады, ішетін
су мөлшерін азайтады. Содан кейін сұйық тамақтан бастап беріп, ішектің
қанау белгілері жойылған сайын диета мөлшерін біртіндеп кеңейте береді.
Ауру адамға қан кетуді тоқтату және қан мөлшерін толықтыру мақсатымен донор
қанын құю керек. Сонымен бірге науқас адамға аурудың алғашқы 2-3 күнінде 10
% глюконат кальций сұйығын, плазма, викасол дәрілерін беруге болады. Ал
егер ішек жарасы тесіліп кеткен жағдайда, жылдам түрде хирургиялық жәрдем
көрсету керек.
Ауру адамдарды дене ыстығы қалыптасқаннан кейін, нәжісті үш қайтара
бактериологиялық зерттеуден өткізген соң ғана ауруханадан шығарады. Ал
балалар тағы басқа да қосымша екі рет бактериологиялық зерттеуден өтуі
керек.

Қосымша № 2

Тақырыбы: Іш сүзегі. Паратиф А және Б
1 – нұсқа

1. Іш сүзегінің қоздырғышы:
а. Sh.boydii
б. Salmonella typhi
в. Сальмонелла
г. Vibrio cholera
2. Инфекция көзі:
а. Науқас адам және бактериятасымалдаушы
б. Құстар
в. Жануарлар
г. Шыбындар
3. Salmonella typhi қоздырғышы топырақ, суда қанша уақыт сақталады?
а. 30 күн
б. 3 ай
в. Бірнеше ай
г. 25 күн
4. Жасырын кезең:
а. 7 күн
б. 10-14 күн
в. 5-7 күн
г. 3-5күн
5. Іш сүзегінің маңызды диагностикалық белгісі:
а. Бөртпе
б. Іш өту
в. Іш қату
г. Бас ауру
6. Іш сүзегінің асқынуы:
а. Менингит
б. Ішектен қан кету
в. Пиелит
г. Тромбофлебит
7. Іш сүзегінің өршу кезеңінде дене температурасы:
а. 39-40ᵒС
б. 38-39ᵒС
в. 37-38ᵒС
г. 37,5-38ᵒС
8. Диагностикасы:
а. Серологиялық
б. Бактериологиялық
в. Иммунологиялық
г. Вирусологиялық
9. Іш сүзегін емдеу:
а. Диетатерапия
б. Антибактериалды
в. Патогенетикалық
г. Барлығы дұрыс
10. Аурудың маңызды нышаны:
а. Сүзектік тіл
б. Бас ауру
в. Жүрек айну
г. Іш өту

Қосымша №2

Тақырыбы: Іш сүзегі. Паратиф А және Б
2 – нұсқа
1. А және Б паратифтерінің морфологиялық, имунологиялық, эпидемиологиялық,
потогенетикалық және клиникалық көріністері қандай ауруға ұқсас?
а. Дезентерия
б. Тырысқақ
в. Іш сүзегі
г. Сальмонеллез
2. Паратиф А-түріндегі жасырын кезеңі іш сүзегіне қарағанда қарағанда
қандай болады?
а. Ұзақ
б. Қысқа
в. Орташа
г. Жылдам
3. Жасырын кезеңі:
а. 8-10 күн
б. 5-7 күн
в. 5-24 күн
г. 3-4 күн
4. Науқасты тексергенде көбінесе қандай белгілер басым болады?
а. Тенезма
б. Жүрек айну
в. Іш өту, толғақ тәрізді ауырсыну
г. Қызару және герпестік бөртпелер
5. Ауру белгілері қалай басталады?
а. Біртіндеп қызбамен

б. Жедел түрде, тұмаумен араласып, жөтел де қосылады
в. Тоқ ішектің дистальды бөлігінің зақымдалуымен
г. Іште толғақ тәрізді ауру сезімінің пайда болуы
6. Аурудың клиникалық ағымын жазған ғалым:
а. Гиппократ 460-377жж
б. Брочив 1874ж
в. К.Эберт 1880
г. Н.И.Соколов 1876ж
7.Іш сүзегінің қоздырғышын ең алғаш ашқан ғалым:
а. К.Эберт 1880
б. Н.И.Соколов 1876ж
в. Брочив 1874ж
г. Гиппократ 460-377жж
8. Іш сүзегінің қоздырғышы ыдырағанда не түзеді?
а. Айқын интоксикация
б. Қызба
в. Лейкопения
г. Эндотоксин
9. Эндотоксиннің клиникалық және лабораториялық белгілері?
а. Интоксикация, қызба, салыстырмалы брадикардия, ішектің парезі,
метеоризм, лейкопения
б. Интоксикация, қызба, бас ауруы, әлсіздік, метиоризм, лейкопения
в. Интоксикаци, қызба, әлсіздік, шаршағыштық,анемия
г. Анемия, қызба, салыстырмалы брадикардия, ішектің парезі, метеоризм,
лейкопения
10. Аурудық патогенезі неше сатыдан тұрады?
а. 5
б. 4
в. 6
г. 3

Жауаптар.

Тақырыбы: Іш сүзегі. Паратиф А және Б

| |1 – нұсқа |2 – нұсқа |
| |б |в |
| |а |б |
| |в |а |
| |б |г |
| |а |б |
| |б |а |
| |а |в |
| |б |г |
| |г |а |
| |а |в |

Қосымша № 3

Форма № 058/у
ШҰҒЫЛ ХАБАРЛАМА
ЭКСТРЕННОЕ ИЗВЕЩЕНИЯ
Об инфекционном заболевании, пищевом отравлении, осложнении после прививки
1.
Диагноз____________________________________________________________________
зертханалық жолмен расталды: ия / жоқ (астын сызыңыз) / подтвержден
лабораторно: да / нет (нужное подчеркнуть)
2. Тегі, аты, әкесінің аты / Фамилия, имя,
отчество:__________________________________ Жұмыс орны, лауазымы / Место
работы, должность:________________________________
3. Жынысы: ер / әйел (керегін сызыңыз) / пол: мужской / женский (нужное
подчеркнуть)
4. Туған күні / Дата рождения:______________
5. Науқастың тұрғылықты мекен жайы (қала, ауыл, көшесі, үйі, пәтері) /
Адрес фактического проживания пациента (город, село, улица, номер дома,
квартиры)_________
____________________________________________________________________________
_
жеке, коммуналды, жатақхана (жазыңыз) / индивидуальная, коммунальная,
общежитие (вписать)
6. Жұмыс орнының (оқу, балалар мекемесінің) атауы және мекен жайы /
Наименование и адрес места работы (учебы, детского
учреждения)___________________________________
____________________________________________________________________________
_
7. Күндер / Даты:
Сырқаттану / Заболевания:______________
Алғашқы келу (анықталу күні) / Первияного обращения
(выявления):______________
Диагноз қойылған / Установление диагноза:______________
Балалар мекемесіне, мектепке келесі баруы / Последующего посещания детского
учреждения, школы: ______________
Жатқызылу / Госпитализация:______________
8. Жатқызылу орны / Место
госпитализации:_______________________________________
9. Егер уланса - қайда уланғанын, зардап шегушінің неден уланғанын
көрсетіңіз / Если отравление - указать, где оно произошло, чем отравлен
пострадавший: ________________
____________________________________________________________________________
_
10. Жүргізілген алғашқы эпидемияға қарсы шаралар мен қосымша мәліметтер /
Проведенные первичные противоэпидемические мероприятия и дополнительные
сведения:___________________________________________________________________
__

|Дата регистрации |Дата сообщения |Кому передана |№ регистрации |
|Тіркеу күні |Хабар алған күн |информация |Тіркеу № |
| | | | |