Күкірттің қосылыстары

Суйналиева Айнур Курмангазиевна
БҚО, Тасқала ауданы, Амангелді ауылы
ЖОББ Амангелді мектеп – балабақшасының химия пәнінің мұғалімі

Химия
9-сынып
Сабақтың тақырыбы: Күкірттің қосылыстары.
Сабақтың мақсаты: Оқушылардың күкіртсутек, оның
физикалық және химиялық қасиеттері,

күкіртсутекті алу туралы білімдерін

жүйелеу.
Күкірттің оттекті қосылыстарына

сипаттама бере отырып, олардан
түзілетін қышқылдарының атаулары
мен қасиеттерін салыстыру.
Оқушылардың танымдық ой-өрістерін,
сабаққа деген қызығушылықтарын
жаңа әдіс – тәсілдерді қолдана отырып
дамыту.
Сабақтың түрі: Дәстүрлі сабақ.
Көрнекіліктер: Периодтық жүйе, электрондық оқулық,
слайдтар, қосымша материалдар.
Қолданылған әдебиеттер:
1) Н.Нұрахметов, К.Сарманова, К.Жексембина, Н.Заграничная, Ә.Темірболатова.
Химия 9-сынып.Алматы «Мектеп» 2009.
2) И.Н.Нұғыманов, Р.Н.Жұмаділова, Ж.З.Кембебаева. Химия 9-сынып.Алматы
«Мектеп» 2005.
3) Н.Н.Нұрахметов, К.М.Жексембина, К.Ә.Сарманова. Химия 9. Әдістемелік
нұсқау. Алматы «Мектеп» 2009.
4)Мырзабаев А. Элементтер химия негізі. Алматы «Рауан» 1990.
5) Химия мектепте журналы. 5/2008.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

«Кім көп біледі?» үй тапсырмасын сұрау, сұрақ – жауап (слайд)

1) Күкірттің химиялық таңбасы (S, оқылуы Эс)
2) Реттік нөмірі (16)
3) Салыстырмалы атомдық массасы нешеге тең? (32)
4) Периодтық жүйедегі орны? (3 период, VI топ, негізгі топша)
5) Күкірт атомындағы электрондардың орналасуы
(+16S ) ) ) )
2e 8e 6e
6) Күкірт атомының электрондық формуласы, графиктік формуласы?
(1s2 2s2 2p6 3s2 3p4, 1s 2s 2p 3s 3p 3d )

7) Күкірттің тотығу дәрежелері? (-2,0,+4,+6)
8) Күкірт табиғатта қандай түрінде кездеседі? (Табиғатта бос күйінде және
қосылыс түрінде де кездеседі)
9) Күкірттің қандай аллотропиялық түр өзгерісін білесіздер? (2
аллотропиялық түр өзгеріс: сары түсті, морт сынатын кристалдық күкірт
және күңгірт түсті, резеңке сияқты созылмалы иілімді күкірт)
10)Күкірттің химиялық қасиеттері қандай?
( 1.Күкірттің оттекте көгілдір жалын түзе жанып, күкірт диоксидін SO2
түзеді:

S0 + O20 → S+4O2-2

Тотықсыздандырғыш S0 -4ē → S+4 4 1 тотығады
Тотықтырғыш O20 + 2*2ē →2 O-2 4 1 тотықсызданады

2. Күкірт металдармен жоғары температурада әрекеттесіп, сульфидтер
түзеді:

S0 + Сu0 t Cu+2S-2

3. Күкірт сутекпен әрекеттескенде тотықтырғыш қасиет көрсетеді,
күкіртсутек түзеді:

S0 + Н20 → Н2+1S-2

Тотықтырғыш S0 +2ē → S-2 2 1 тотықсызданады
Тотықсыздандырғыш Н20 – 2*1ē →2Н+1 2 1 тотығады

11)Күкірттің негізгі қолданылатын жерлері (сіріңке өндіру, каучуктен
резеңке өндіру, оқ – дәрі жасауда, бояулар өндіру, ауылшаруашылық
зиянкестерімен күресу, күкірт қышқылын өндіру)

ІІІ. Жаңа сабақ.
Күкірт қосылыстары: Н2S, SO2, SO3.

1) Күкіртсутек. Күкірт сутекпен ұшқыш қосылыс – күкіртсутек Н2S түзеді,
коваленттік полюсті байланыспен байланысқан, күкірттің күкіртсутекте
тотығу дәрежесі: -2.
Физикалық қасиеті:
ауадан ауыр шіріген
жұмыртқадай

жағымсыз иісі бар

түссіз Н2S суда нашар ериді
өте улы
әлсіз қышқыл

Күкіртсутекті алу:
Лабораторияда күкіртсутекті темір (ІІ) сульфидін хлорсутек қышқылымен
өндеу арқылы алады:

FeS + 2HCl → FeCl2 + H2S↑

Химиялық қасиеті:
1) Күкіртсутек – ауада көгілдір жалын шығарып жанады:
2H2S + 3О2 → 2H2О + 2SО2

Күкіртсутектің толық жанбауы:
2H2S + О2 → 2H2О + 2S↓
2) Күкіртсутек ерітіндісі еритін негіздермен әрекеттеседі:

H2S + 2NaOH → Na2S + 2H2О
натрий сульфиді
H2S + NaOH→ NaHS + H2О
натрий гидросульфиді

Күкіртсутек қышқылының тұздарын сульфидтер деп атайды.

3) Күкіртсутек қышқылы мен оның тұздарына қорғасын (ІІ) нитраты анықтағыш
реактив болып табылады:
H2S + Pb(NO3)2 → HNO3 + PbS↓

Na2S + Pb(NO3)2 → 2NaNO3 + PbS↓
2Na+ + S-2 + Pb+2+ 2NO3- → 2Na+ +2NO3- + PbS↓
S-2 + Pb+2→ PbS↓

2) Күкірт (ІV) оксиді (күкіртті газ) - SО2.

түссіз суда
жақсы ериді

өткір иісті SО2 қышқылдық оксид

газ

Химиялық қасиеті:
1)Суда жақсы еритіндіктен жартылай сумен реакцияға түсіп, күкіртті қышқыл
түзеді:
SО2 + H2О→ Н2SО3

2) Сілтілермен әрекеттеседі:
SО2 +2NaOH → Na2SО3 + H2О

Алынуы:
Лабораторияда күкірт диоксидін алу үшін сульфиттерге күшті қышқылдармен
(НСl, Н2SО4) әсер етеді:
SО2
Na2SО3 + 2НСl→ NaСl + Н2SО3
H2О

3) Күкірт (VI) оксиді - SО3.

ауада «түтінденеді» ұшқыш

суда жақсы ериді SО3 түссіз

сұйықтық

Химиялық қасиеті:
1) Суда жақсы еріп күкірт қышқылын түзеді:
SО3 + H2О→ Н2SО4

2) Сілтілермен әрекеттеседі:
SО3 +2NaOH → Na2SО4 + H2О

Алынуы:
Өнеркәсіпте көп мөлшерде күкірт (ІV) оксидін өршіткі қатысында алады:
өршіткі
2 SО2 + О2 → 2SО3 + Q

Күкірт оксидтерінің қолданылуы:

Жібектен, жүннен,
Қағазды, сабанды
кендірден жасалған
ағарту
заттарды ағарту

Күкірт қышқылын SО2 Қоймаларды
өндіру
зарарсыздандыру

Сульфиттер алу Тағамды
консервілеу

және сақтау

IV. Жаңа сабақты бекіту.

№1. «Кім шапшаң?» (сәйкестендіру тесті, есеп дәптерлеріне жазу).
Реттік санмен күкірттің, күкіртсутек, күкірт (ІV) және (VI) оксидтерінің
химиялық қасиеттерінің жартылай теңдеулері берілген. Әріппен реакция
нәтижесінде түзілетін заттарды жұптап, сәйкестендіру.
1. S + O2 → ... a) H2S↑ + FeCl2
2. 2H2S + 3O2 → ... ә) SO2
3. 2 SО2 + О2→... б) K2S + 2H2O
4. FeS + 2HCl → ... в) 2H2O + 2SO2
5. H2S + 2KOH→ ... г) H2SO4
6. SO2 + H2O → ... ғ ) 2SO3
7. SO3 + H2O → ... д) H2SO3

Жауаптары: 1-ә,2-в,3-ғ,4-а,5-б,6-д,7-г.

№2. «Кім тапқыр?» Құрамында күкірті бар – сульфидті минералдар мен
сульфатты минералдардың формуласын табу( карточкаларда күкірттің
қосылыстарының формулалары құрамы шашыраңқы келген, соны жұптастырып
формуланы құрып, атын атау).

Қорғасын жылтыры - PbS
Гипс – CaSO4*2H2O
Мыс жылтыры – Cu2S
Барит – BaSO4
Мырыш алдамышы - ZnS
Мирабилит – Na2SO4*10H2O
Күміс жылтыры – Ag2S
Кизерит – MgSO4*H2O
Пирит - FeS
Каинит – KCl*MgSO4*3H2O
Халькопирит – CuFeS2

№3. «Химиялық эстафета» (жүзеге асыру).
S→ SO2→SO3→H2SO4→K2SO4→BaSO4

V. Үйге тапсырма беру.
§13.Күкірттің қосылыстары, 46 бет №8,10 есептерді шығару