Ибрагим Бегімхан Керімханұлы

Қазақ тілі мен әдебиет пәні мұғалімі
Ибрагим Бегімхан Керімханұлы
Қазақ тілі, 8-
сынып
Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас
Балалар, төмендегі бос
орындарға жауап жазыңдар.
(асты сызылған курсив сөздердердің орнында оқушы дәптерінде бос орын
қалдырылады)
|Оң жақ |І кезең. Мұғалім алғашқы 5-7 минутта: а) ұйымдастыру сәтін |
|бағандағы |өткізеді; б) өткен тақырып бойынша берілген деңгейлік |
|тапсырмаларды |тапсырмаларды үйде аяқтап орындап келу дәрежесі тексеріледі;|
|құрастырушы |в) төмендегі «Көпір» тапсырмаларын тексереді (алдымен жеке |
|мұғалімдердің |тексеріп шығады, сосын фрондалды тексереді). |
|есіне: | |
|«Көпір» |Сұрақтарға жауап бер. Бос орынға қажетті сөздерді қой. |
|тапсырмалары |1. Сабақтас құрмалас сөйлемнің жасалу ерекшелігі ? |
|өткен |Ж: Құрамындағы жай сөйлемдерінің алғашқысы тиянақсыз болып, |
|тақырыптар |соңғысына бағына байланысқан құрмалас сөйлемнің түрі. |
|бойынша жаңа |2.Сабақтас құрмалас сөйлем құрамындағы жай сөйлемдердің |
|сабақты |бір-бірімен мағыналық қарым-қатынасына байланысты неше |
|меңгеріге негіз|мағыналық түрі бар? |
|болатын |Ж: Сабақтас құрмалас сөйлемнің 6 мағыналық түрі бар. |
|қайталау |1. Шартты бағыныңқылы сабақтас |
|тапсырмалары |2. Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас |
| |3. Мезгіл бағыныңқылы сабақтас |
| |4. Себеп бағыныңқылы сабақтас |
| |5. Қимыл-сын бағыныңқылы сабақтас |
| |6. Мақсат бағыныңқылы сабақтас |
| |3. Сурет арқылы ой салу. |
| |............................................................|
| |............................................................|
| |............................................................|
| |............................................................|
| |............ |
|ІІ кезең (топтық жұмыс) жаңа сабақты топтық жұмыс барысында оқушылардың өз |
|бетімен меңгеруіне жағдай жасау: а) оқушылар төмендегі «Білу», |
|«Түсіну», «Талдау», «Жинақтау» тәсілдеріне сәйкес тапсырмаларын өздері |
|толтырады (10 минут); ә) жауаптарын мұғаліммен бірге талдайды (10 |
|минут). Нәтижесі ауызша марапатталады. |
|1-қадам: теория| Бос орынға қажетті сөздерді қой. |
|бойынша «Білу» |1. Басыңқыдағы іске бағыныңқыдағы айтылған іс немесе |
|үшін тақырып |бағыныңқыдағы іске қарсы қойыла айтылған сабақтасты |
|мазмұнынан кім?|қарсылықты бағыныңқылы сабақтас дейміз. |
|Не? |2. Қарсылықты бағыныңқылының баяндауыштары мынадай жолдармен|
|кімнің? кімге? |жасалады. |
|кімді? кімде? |А) Шартты райлы етістікке да , де шылауы жалғас келуі |
|кімнен?кіммен? |арқылы; |
|Қандай? Қай? |Ә) Шартты райдың болымсыз түрі ( -ма+са) арқылы; |
|Қашан? Не |Б) Есімшеге көмектес септік (-мен) жалғауы қосылуы арқылы; |
|істеді? сияқты |В) Есімшеге -ша,-ше жұрнағы жалғануы арқылы; |
|сұрақтарға |Г) –а, -е, -й жұрнақты көсемше түрі арқылы; |
|жауап беретін |Ғ) Келер шақ есімшенің болымсыз түріне (-тан, -тен) шығыс |
|толық ақпарат |септік жалғауының жалғануы арқылы. |
|іріктелінуі | |
|керек. | |
|2-қадам: |Сұрақтарға жауап бер. Бос орынға қажетті сөздерді қой. |
|теорияны |Төменде берілген сөйлемдерді неліктен қарсылықты |
|«Түсіну» үшін |бағыныңқылы сабақтас құрмалас дейміз ? |
|неге? неліктен?|1. Май құйған шам сөнсе де, |
|себебі? не |Үмітің сөнбес дүниеде. |
|үшін? Дәлелде, |2. Жастар білім жағынан артық болғанына қарамастан, |
|түсіндір |тәжірибелі |
|сұрақтары |жұмысшылардың жәрдеміне мұқтаж болады екен. |
|оқушының |3. Жетпіс жыл өмір сүре тұра , аз секілді білгенім. |
|жоғарыда берген|Ж: Себебі, біріншіден, бағыныңқы сөйлемнің баядауышы |
|жауаптарына |тиянақсыз, екіншіден, бір сөйлемдегі ой екінші сөйлемдегі |
|қойылады |ойға қарама- қарсы, үшіншіден, жасалу жолдары қарсылықты |
|(оларды |бағыныңқылы сабақтас сөйлемге сәйкес келеді. |
|тереңдету | |
|үшін) | |
|3-қадам: |1-3) Берілген сөйлемдерді салыстыр, айырмашылығын тап. |
|теорияны |Қарсылықты салалас құрмалас |
|«Талдау» үшін |М: Өлеңімен жүрегіңді жылытқан ақынның бәрін де жақсы |
|(1.Салыстыр, |көресің, бірақ соның ішінде өзгелерден ыстық боп танылатыны |
|2. Айырмашылығы|болады. |
|неде? |Ортақ белгілері |
|3. Ұқсастығы |Қарсылықты |
|неде? |бағыныңқылы сабақтас |
|4.Тақырыптың |құрмалас |
|басты идеясын |М: Көп балалы үйдің шаң-шұңы көп болғанымен, іші |
|жаз деген |бауырмалдық пен қарапайымдылыққа толы. |
|тапсырмалар | |
|болу керек. | |
|Немесе 1-3 |1. Құрмаластың бірінші жай сөйлемінің баяндауышы тиянақты|
|тапсырмаларды |және салаласа байланысқан. |
|Венн |2. Қарсылық мәнді жалғаулық шылаулар арқылы жасалған. |
|диаграммасы |1. Күрделі ойдың көрсеткіші |
|арқылы қамтуға |2. Екеуінде де қарама- қарсылық мағына бар. |
|болады. |1. Құрмаластың бірінші |
| |жай сөйлемінің |
| |баяндауышы тиянақсыз. |
| |2. Екі жай сөйлем бірі екіншісіне бағына, сабақтаста |
| |байланысқан. |
| | |
| |4) Тақырыптың басты идеясы неде? |
| |а) Екеуі де құрмалас, екеуінде де қарама-қарсылық мағына |
| |бар. |
| |б) Бірінші сөйлемнің ерекшелігі: оның баяндауышы тиянақты, |
| |салаласа байланысады. |
| |в) Екінші сөйлемнің ерекшелігі: баяндауышы тиянақсыз, |
| |сабақтаса байланысады. |
|4-қадам: |1.Тақырыптың басты идеясы негізінде құрылған тірек-сызбаны |
|теорияны |толтыр |
|«Жинақтау» үшін|(Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас туралы білгеніңді жинақта) |
|Қорытынды | |
|шығар, анықтама|Жасалу жолы |
|бер, мазмұнды | |
|жүйеле, | |
|кестені, тірек| |
|сызбаны, | |
|сөзжұмбақты | |
|толтыр немесе | |
|өзің құрастыр | |
|тағы с.с. | |
|басқа түрдегі | |
|тапсырмалар | |
|оқушының | |
|жоғарыдағы | |
|«тақырыптың | |
|басты идеясына»| |
|жазған жауабына| |
|қойылады. | |
|Оқулықпен жұмыс (5 минут): төмендегі «Қолдану» және оқушының тақырып |
|мазмұнына «Баға беруі» тәсілдеріне сәйкес, яғни рефлексия жасауға, эссе |
|жазуға арналған, практика жүзінде бекіту тапсырмалары орындалады . |
|Нәтижесі ауызша марапатталады. |
|5-қадам: |Оқулықпен жұмыс. Берілген сөйлемнен қарсылықты |
|практика |бағыныңқылы құрмалас сөйлем жаса. |
|жүзінде |1. Жас болсам да, көп ізденуді мұрат еткем. |
|«Қолдану» |2. Таң алдында бір сағат мызғығаны болмаса, Абай бұл түнді |
|(оқулықпен |ұйқысыз өткізді. |
|жұмыс жүргізу |3. Талабы күшті бола тұра, жемісті еңбек етуге еңбекқорлық|
|барысында тек |жетелейді. |
|қарапайым |4. Әлгі түсімді қайта-қайта көргім келгендей көзімді |
|тапсырмалармен |жұмғаныммен, ұйқым келмеді. |
|бекіту | |
|жүргізіледі. | |
|Дайын | |
|формулалар | |
|арқылы есептер | |
|шығару | |
|орындалады | |
|6-қадам: : |Сұрақтарға жауап бер. Бос орынға қажетті сөздерді қой. |
|практика |Сен қалай ойлайсың, қарсылықты бағыныңқылы сабақтасты |
|жүзінде «Баға |сабақтастың басқа мағыналық түрлерінен қалай ажыратуға |
|беру» (Сен |болады ? |
|қалай ойлайсың?|Ж: Қарсылықты бағыныңқылы сабақтасты сабақтастың басқа |
|Не істер едің? |мағыналық түрлерінен құрамындағы жай сөйлемдерінің |
|деген |мағыналарының бір-біріне қарама-қарсы болып келетіндігінен |
|тапсырмалар |анықтауға болады және жасалу жолы арқылы да ажырата аламыз. |
|оқушыға | |
|жоғарыда алған | |
|білімін (теория| |
|бойынша) және | |
|біліктілігін | |
|(практикасы | |
|бойынша) | |
|өмірдегі | |
|жағдаяттарды | |
|шешуге | |
|бағытталып | |
|қойылады | |
|ІІІ кезең (кері байланыс – бағалау кезеңі): Жеке жұмыс. Жоғарыда меңгерген |
|мазмұнды үш деңгейге іріктеп (әр деңгейдің білімділік, біліктілік, яғни |
|құзыреттілік деңгейін анықтайтын тапсырмалар) оларды біртіндеп орындату |
|арқылы балл жинату барысында оқушының құзіреттілік деңгейін анықтап, әділ |
|бағалау жүзеге асырылады. Бұл тапсырмаларды оқушылар сабақтың соңына дейін |
|қалған 15 минуттың 12 минутында орындайды + 3 минут қортынды жасалады. |
|Қалған тапсырмаларлы үйде аяқтап келеді. Қортынды балл саны дәстүрлі |
|бағаға айналдырылып, келесі сабақтың басында сынып журналына қойылады, |
|мониторингке тіркеледі. |
| |І деңгей (5 балл) |
|1-қадам: теория| Бос орынға қажетті сөздерді қой. |
|бойынша «Білу» |Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлемді жасауда |
|үшін тақырып |етістіктің қандай тұлғалары қолданылады? |
|мазмұнынан кім?|Ж: Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлемді жасауда|
|Не? |етістіктің есімше, көсемше, шартты рай тұлғалары |
|кімнің? кімге? |қолданылады. |
|кімді? кімде? | |
|кімнен?кіммен? | |
|Қандай? Қай? | |
|Қашан? Не | |
|істеді? сияқты | |
|сұрақтарға | |
|жауап беретін | |
|толық ақпарат | |
|іріктелінуі | |
|керек. | |
|2-қадам: |Сәйкестендір |
|практика |1. Сексен сұлу сылаңдап тұрса дағы, |
|жүзінде |2. Малдыбай қарт өзінің сырқаттанып жатқанына қарамастан, |
|«Қолдану» |3. Жұмыс қанша қиын болғанмен, |
|(оқулықпен |4. Ара-тұра шоқтала өскен сексеуілдерге үйірілген құм |
|жұмыс. |төбелер болмаса, |
|ІІ кезеңнің |1. атқа қоныпты. |
|5-қадамындағы | |
|қарапайым |2. менің сол кездегі өмірім қуанышты өмір болды. |
|тапсырмалар |3. бұл тақырда көз тоқтатарлық еш нәрсе жоқ. |
|үлгісіндегі |4. Ғалияның татымайды кірпігіне. |
|тапсырмалар | |
|орындалады) | |
|1-аралық нәтиже: |
|Бірінші деңгейде қалыптасқан құзіреттілік (білім, біліктілік) деңгейінің |
|сапалық өлшемі (бірінші аралық өлшемі): – «дұрыс», «толық» деген білім |
|сапасының түрлерімен сипатталады (Ю.К.Бабанский). Оқушының бұл алғашқы |
|қадам нәтижесінің сандық өлшемі – бес балл = «сынақтан өтті» = |
|«қанағаттандырарлық» білім деңгейінің өлшемі = «3» журналға қойылады, егер |
|келесі деңгей тапсырмаларын меңгере алмаса. |
| |ІІ деңгей (5 балл + 4 балл = 9 балл) |
|3а-қадам: |Сұрақтарға жауап бер. Бос орынға қажетті сөздерді қой. |
|теорияны |Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмаластың бағыныңқы |
|«Түсіну» үшін |сөйлемінің баяндауышы неліктен тиянақсыз болып жасалады? |
|неге? неліктен?|Ж: Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмаластың бағыныңқы |
|себебі? не |сөйлемінің баяндауышы тиянақсыз болу себебі, бағыныңқы |
|үшін? Дәлелде, |сөйлем басыңқы сөйлемге бағына, сабақтаса байланысады. |
|түсіндір | |
|сұрақтары | |
|оқушының | |
|жоғарыда берген| |
|жауаптарына | |
|қойылады | |
|(оларды | |
|тереңдету | |
|үшін) | |
|3б-қадам: |Берілген сөйлемдердің құрамындағы жай сөйлемдерінің |
|теорияны |баяндауыштарын тауып, астын сызып, тұлғаларын салыстыр. |
|«Талдау» үшін |1. Бала ата-анасына қанша ыстық болса да, есейгенде ұясынан |
|1.Салыстыр, | |
|2. Айырмашылығы|қанаттанып ұшары анық. |
|неде? |2 . Тәуелсіз Қазақстан жас мемлекет болғанымен, бүгінде |
|3. Ұқсастығы |бүкіл әлем таниды. |
|неде? | |
|4.Тақырыптың | |
|басты идеясын | |
|жаз деген | |
|тапсырмалар | |
|болу керек. ІІ | |
|кезеңде Венн | |
|диаграммасы | |
|арқылы | |
|орындалған | |
|тапсырманы | |
|кесте түрінде | |
|беріп, баланың | |
|білімін | |
|тексеруге | |
|болады. | |
|4-қадам: |Оқулықпен жұмыс. |
|практика |131-жаттығу. Берілген қарсылықты салалас құрмалас сөйлемді |
|жүзінде |қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмаласқа айналдыр. |
|«Қолдану. |1. Бас болмақ оңай, бірақ бастамақ қиын. |
|ІІ-кезеңдегі |2. Жаз ортасы болып қалды, әйтсе де күн қыза қоймады. |
|қарапайым |Ж: 1. Бас болмақ оңай болғанымен, бастамақ қиын. |
|тапсырмаларының|2. Жаз ортасы болып қалғанына қарамастан, күн қыза қоймады.|
|өзгертілген | |
|жағдайдағы | |
|нұсқалары | |
|орындалады. | |
|2- аралық нәтиже: |
|Екінші деңгейде қалыптасқан құзіреттілік деңгейдің сапалық өлшемі (екінші |
|аралық өлшемі): – оқушының бірінші деңгейдегі «дұрыстылық» пен |
|«толықтылдық» деп аталатын білім сапасының түрлеріне «тереңділік» пен |
|«әрекеттілік» сияқты түрлері қосылады. Білім, біліктілік сапасының сандық |
|өлшемі – алғашқы жинаған бес баллға + 4 балл = 9 балл = «4» , яғни |
|«жақсы» деген баға журналға қойылады, егер оқушы келесі деңгейді меңгере |
|алмас |
| |ІІІ деңгей (9 балл + 3 балл = 12 балл) |
|5-қадам: |Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас туралы білгеніңді жинақта |
|теорияны | |
|«Жинақтау» үшін|[pic] |
|Қорытынды | |
|шығар, анықтама| |
|бер, мазмұнды | |
|жүйеле, | |
|кестені, тірек| |
|сызбаны, | |
|сөзжұмбақты | |
|толтыр немесе | |
|өзің құрастыр | |
|тағы с.с. | |
|басқа түрдегі | |
|тапсырмалар | |
|оқушының | |
|жоғарыдағы | |
|«тақырыптың | |
|басты идеясына»| |
|жазған жауабына| |
|қойылады. | |
|ІІ-кезең, | |
|4-қадамда | |
|«жинақтауға» | |
|берілген | |
|тапсырма басқа | |
|формада | |
|беріліп, | |
|баланың білім | |
|деңгейі | |
|бағаланады. | |
|6-қадам: : |Сұрақтарға жауап бер. Бос орынға қажетті сөздерді қой. |
|практика |Сөйлеуде қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмаласты |
|жүзінде «Баға |қолданудағы қажеттілік неде деп ойлайсың? |
|беру» (Сен |Ж: Адам өмірдегі құбылыстарды тану мен оларды тіл арқылы |
|қалай ойлайсың?|білдіруде, өз ойын қарсыластыра, қарама-қарсы нәрселерді |
|Не істер едің? |салыстыра жеткізуде, қарсылықты бағыныңқылы сабақтас |
|деген |құрмалас сөйлемнің қызметі ерекше. |
|тапсырмаларды |Ойды жалғастыр: |
|орындату арқылы|............................................................|
|оқушының |................................................ |
|жоғарыда алған | |
|білімін (теория| |
|бойынша) және | |
|біліктілігін | |
|(практикасы | |
|бойынша) | |
|өмірдегі | |
|жағдаяттарды | |
|шешуге қолдана | |
|алу дәрежесі | |
|бағаланады. | |
|3-нәтиже: |
|Үшінші деңгейдің нәтижесі (түбегейлі көзделген нәтиже): алғашқы екі |
|деңгейде жинаған 9 баллға + 3 балл =12 балл = «5» журналға қойылады. |
|Оқушының білім сапасы білім стандарты көлемінде «дұрыс», «толық», |
|«әрекеттілік» пен «тереңділік»-ке «жүйелілік» пен «саналылық» қосылып, |
|барлығының жиынтығы «берік» білім болып саналады (Ю.К. Бабанский). |
| |ІV деңгей (стандарттан тыс жоғарғы деңгей) |
|Шығармашылық, |«Мен елімнің ертеңімін» тақырыбында қарсылықты бағыныңқылы |
|яғни |сабақтас құрмаластарды қолданып, шағын шығарма жаз. |
|олимпиадалық, | |
|ғылыми жоба | |
|дәрежесіндегіі | |
|тапсырмалар | |

-----------------------
Шартты райлы етістікке
(-са, -се) да, де

Шартты райдың болымсыз
түрінен (-ма+са)

Есімшеге көмектес септік (-мен) кейде да, де шылауы

Есімшеге -ша,-ше жұрнағы
(-ған+ша) жалғануы

–а, -е, -й жұрнақты көсемшенің жалғануынан

Келер шақ есімшенің болымсыз түріне (-ма+с) (-тан, -тен) шығыс

септігінің жалғануынан