Интеллектуалдық ойын XXI ғасыр көшбасшысы

Интеллектуалдық ойын
 «XXI ғасыр  көшбасшысы»
 
Мақсаты : 1.Оқушылардың әр салада білімдерін кеңейту, білім деңгейін,
                        шығармашылық ізденісін байқау.Оқушыларды қазақ
тілінен
                        басқа пәндерден алған білімдерін өмірде қазақ
тілінде
                        пайдалануға үйрету.
                     2.Сұрақтарға толық жауап беру дағдысын қалыптастыру.  
                         Сөйлеу  шеберлігін жетілдіру, белсенділігін
арттыру.
                     3.Қазақ тіліне деген қызығушылығын арттыру.
Көрнекі құралдар: суреттер, сұрақтар комьютер арқылы көрсетіледі.
Әдіс-тәсілдер: ойын, сұрақ-жауап. 
Іс-шараның барысы. 
1. Ойынға қатысушылармен танысу.
-          Құрметті мұғалімдер, оқушылар! Бүгін біздің қазақ тілі мен
әдебиеті пәні апталығына арналған тіл мерекесіне қош келдіңіздер!
Соған орай біз қазақ тілі пәнінен 8 «Ж»сынып  оқушыларнының арасында
«XXI ғасыр  көшбасшысы» деген интеллектуалдық ойынды өткіземіз.
-          Ең алдымен сайысқа қатысушылармен танысып өтейік.
1-ші қатысушы -
2-ші қатысушы -
3-ші қатысушы -
4-ші қатысушы -
5-ші қатысушы -
6-шы қатысушы
- Әділқазылар алқасымен таныстыру.
         2. Кіріспе сөз.
- Тіл- өте маңызды құрал. Тіл болмаса адам өз ойын жеткізе алмас еді.
Өткен тарихымыз, халқымыздың әдет ғұрыптарымыз, салт-дәстүрлермізі, бізге
ана тіліміз арқылы жетеді.Қазақ тілі- өте бай әрі көркем тілдердің бірі.
Мемлекеттік тілді меңгеру – ҚР азаматының парызы.
Әсемпаз болма әрнеге,
Өнерпаз болсаң арқалан.
Сен де бір кірпіш дүниеге,
Кетігін тап та бар қалан.
-деген Абай атамыздың сөзін қайталай келе біздің ойынымыздың шартын
түсіндіре кетсек.

- Бүгінгі интеллектуалды ойын бес асудан тұрады:
I асу – «Бәйге»
II асу – «Полиглот»
III асу – «Жұмбақ»
IV асу – «Көкпар»
V асу - «Жорға» 
3. Ойынның барысы: 
I асу – «Бәйге»
                   Әр ойыншының қолыңда 1-10 нөмірленген карточка. Қай     
     ойыншы карточкасын бұрын көтерсе, сол жауап береді. Әр жауап 10
     ұпай.
                Бүл асудан ең көп ұпай   жинаған 5 катысушы қалады.
Ал жас қырандар 1- тур. «Бәйге» турын бастаймыз.

Қарап тұрмай бәйгеге еріңіз,
Шәкірттерге әділ шешім беріңіз
Жүзден жүйрік мыңнан тұлпар шығарар,
Бәйге, бәйге, бәйгелерді көріңіз.
 
Сұрақтар: 
1.Дүниедегі ең үлкен арал ( Гренландия)
2.Қиылыспайтын екі түзу (параллель)
3.Әр елдің туын зерттейтін  ғылымды қалай атайды (геральдика)
4.Патша әйел Томирис қай тайпадан шыққан?(сақ)пәніі
5.Қазақстанның қай қаланың жанында ядролық полигон орналасқан? (Семей)
6.Қазақстанның эмблемасындағы қай жануар Қызыл кітапқа енгізілген?
(барыс)
7. Халықтра қалай дұрыс айтылған?
А) Кім өзінің 5 атасын білмеген надан.
Б) Кім өзінің 6 атасын білмеген надан.
В) Кім өзінің 7 атасын білмеген надан.
8.Басқа елдерде тұратын қазақтардың отанын атаңызшы? (Қазақстан)
9.Ақшадай және заттай құрбандық (садақа)
10.Үйлердің жобасын сызып, үйлерді салатын өнерді не деп атайды (сәулет
өнері)
11.Қасиетті рухани тілек. (Бата)
12.Қазақстанның жаңа әнұраны  ресми түрде қашан қабылданды? (10.01.06)
13.Дүние жүзінде қанша қазақтар тұрады? (14 млн)
14. Қазақ хандығы қашан пайда болған? (1465ж.)
15. Гүл – Наурыздың белгісі (қызғалдақ, сарғалдақ)
16. Сәулет құрылысы, биіктігі астанамыздың Алматыдан Астанаға көшкен
жылына сай (Бәйтерек)
17.Киіз үйдің төбесі қалай аталады? (шаңырақ)
18.Қыс мезгілінің екінші айы  (қаңтар)
19.Абайдың шын аты (Ибраһим)
20.Шығыстың Аристотелі кім (Әбу Насыр әл-Фараби)
     Асудың таблицасына қараймы. Кім қалады екен?
     Музыкалық үзіліс.
Ойын толық, айналған қатты ағысқа
Табылғандай танымда, жат дауыс та.
Біреу озып келеді қатарынан,
Біреу қалып жатады асығыста 
«Ана тілің- арың бұл,
Ұятың боп тұр бетте
Өзге тілдің бәрін біл
Өз тілдің құрметте»- деп Қ.Мырзалиев ағамыз айтқандай, жас өркендердің тіл
білімін тамашалайық.

II асу – «Полиглот» 
Ең көп ұпай жинаған 5 катысушы қалады.
     Тиісті  сөздің  үш тілде аудармасын айту.
 
1.Гүл өссе – жердің көркі,
   . . . өссе – елдің көркі (қыз-девушка- )
     2.Ел іші – алтын ... (бесік – колыбель - )
     3.Білімді өлсе,
   Қағазда ... қалар (есімі- имя -)
     4. .... -  үлкен мектеп (Өмір – жизнь-)
     5.... – алтын қазына ( тіл – язык-)
     6.... – отбасынан басталады (отан – родина-)
     7. ... – ақылдың көркі (Білім – знание -)
     8. ... -  білім бұлағы (оқу - учеба)
     9. ... – ғылым – тілсіз мұғалім ( кітап – книга-)
 
- Қорытынды жасаймыз.
     Ең коп ұпай жинаған 4 катысушы қалады.
     Сөз әділқазы алқасына беріледі. 
    III асу – «Жеті жұмбақ»
     - Жұмбақ шешу – ермегіміз жалықпас.
Ойын толық жатқандай асып, тасып,
Біреу мығым, біреулер шалыс басып.
Бұл ойыннан өтеді ғұлама ойлар,
Жеңсең де жеңілсең де қал ма жасып. 
20.Математика.
Отбасында жеті ұл бала бар. Әрқайсысының қарындасы   
     Бар. Отбасында неше бала бар?      (8 бала)
20. Қазақ тілі.
– на,-не қай септікте жазылады? (барыс септікте)
30.Ағылшын тілі.
 «Ағылшын грамматикасының патшасы» деп қай етістікті атайды?
 (To be)
     20.Қазақстан тарихы.
 1836-1838 жылдары Батыс Қазақстанда әділетсіз байларға қарсы Исатай
Тайманұлы бастаған шаруалар көтерілісі бесталады. Көтеріліс көсемінің
бірі, оның бас ұраншысы, ақын кім?
(Махамбет Өтемісұлы)
30. География.
Бұл шыңның биіктігі 8848 метр.Оны Непалда Сагарматха деп атайды екен.
Аспан әміршісі деген сөз.Ал Үндінің геодезия жүйесінде қызмет еткен
ағылшын полковнигі әлемнің ең биік шыңы осы деп есептеп, байлам жасаған.
Бір ғажабы, ол бұл шыңның басына шықпақ түгіл, етегінде де болмаған. Оның
тапқыр да дәл есебін бағаланған.Сондықтан осы полковниктің атың қойған.
Сол полковниктің және шыңның атын айтыңдар. (Эверест)
40.Арнайы сұрақ .Өнер.
 1925 жыл. Париж. Дүниежүзілік көрмедегі  қойылған этнографиялық
концертте қазақтың халық әндрі «Ағаш аяқ», «Жалғыз арша» орындалды.
Орындаушы екінші орын алды және күміс медальға ие болды. Ол кім? (Әміре
Қашаубаев)
40. Биология.
Ол біздің ағзамыздағы микробтармен күреседі. Оларды қаптап алып,
өлтіреді.  Сен дем алатын оттегін бүкіл денеңе таратады.  Пайдалынылған
газды  өкпеге жеткізеді, сосын сен оны деммен шығарасың. Егер сен
жарақаттанып қалсаң, ол жараның бетің жабатын жабысқақ  ерекше бір зат
өндіреді. Ол не? (қан)
40. Арнайы сұрақ.
Жаңа сауылған жылы сүтті ұйытып, одан кейін суалғанша қайнатады. Қайнауы
жеткен соң   қызыл, сары түске айналады. Содан кейін оны дорбаға салып
сүзеді, кептіреді. Кепкен соң  май қосып жейді, жент жасайды. Бұл қандай
ұлттық тағам? (Ірімшік)
Ең коп ұпай жинаған 3 катысушы қалады. 

    IV асу – «Көкпар»
1- жүргізуші:

Айналайын алға ұмтылған дарындар!
Айналайын жеңіс құшқан қырындар,
Бізден қиын жағдайларды сұраңдар,
Сұрап қоймай, шешу жолын табыңдар.

2-жүргізуші:

Ойын толық, айналған қатты ағысқа
Табылғандай танымда, жат дауыс та.
Біреу озып келеді қатарынан,
Біреу қалып жатады асығыста 
Берілген «рақаттанушылық» сөзінен көп сөз жасау. Әр сөзге он ұпай
беріледі
Ең көп ұпай жинаған 2 катысушы қалады. 
 Жанкүйерлерге сұрақ: 
1. Бала туғанда жасайтын той. (шілдехана)
2. «Тәуелсіз Қазақстан» сөз тіркесі қалай аударылады?
3. Қазіргі өмір талабына қойылатын үш тіл (қазақ, орыс, ағылшын)
4. Асар дегеніміз не?
5. Наурыз мерекесінің басты асы (наурыз көже)
6.
7.
 2-жүргізуші:
Білімнің ұшқырлығын танып сен,
Асыл тасып, асықпа,қалыспа сен.
Уақыт деген зымырап , зулап жатыр,
Шапшаңдық бұл сайыста керек екен.
1- жүргізуші:

Жоғары, жоғары, жорғала
Шапшаңдыққа таң қал ма.
Ойын деге нарталас
Жеңілемін деп ойлама 

V асу- «Жорға». 
Әр сайыскер бір минут арасында берілген сұрақтарға жауап берсе, әр
жауапқа 10 ұпай жинайды.
 
1-ші ойыншыға қойылатын сұрақтар:
 
1.Қазақтың ұлттық музыкалық аспабы (домбыра)
2. «Дружба» сөзінің қазақшасы қалай? (достық)
3.Халқаралық тіл (ағылшын)
4.Экология апатқа ұшыраған теңіз (Арал)
5. Үш байлық деген не?(денсаулық, ақ жаулық, он саулық)
6. Ұшақтың терезесі (иллюминатор)
7.Италияда Буратинаны қалай атайды? (Пиноккио)
8.Бала дәрігері (педиатор)
9.Астана қаласының символы (Бәйтерек)
10.Мұсылмандар діні (Ислам)
11.Жаздан кейін не келеді? (күз)
12. Күрестің бір түрі. «Өзін-өзі қарусыз қорғау» дегенді білдіреді. Ол
күрестің қай түрі? (самбо)
13.Бір жылда 12 не бар? (ай)
14.Наурыз көжеден ауыз тию қандай ұғымды білдіреді? (тоқшылық)
15. 61 жас неше мүшел (5)
 

2-ші ойыншыға қойылатын сұрақтар:
 
1.4-ші мүшел неше жас? (49)
     2. Бетінде оюлары бар киізден жасалған үй жабдығы (сырмақ)
3. Солтүстік Қазақстанның бас қаласы (Петропавл, Қызылжар)
4.Қазақтың ішекті аспабы (домбыра)
5.Жер серігі (Ай)
6.Иттер туралы ғылым (кинология)
7.Қазақтың тұңғыш 1909 жылы дүниежүзілік чемпионы атағын алған палуан?
(Кажымұқан Мұңайтпасов)
8.Христиандардың ең басты мерекесі қалай аталады? (пасха)
9.Қазақ алфавитінде неше әріп бар? (42)
10.Қыран құсты баулып, аңға салатын адам? (құсбегі)
11. Қазақ қыздарының ұзатылғанда киетін бас киім (сәукеле)
12.Үш арсыз (ұйқы, күлкі, тамақ)
13.Сүйекті пайдаланып ойнайтын ойын (ақсүйек)
14.Құстарды зерттейтін ғылымды қалай атайды? (орнитология)
15.Ең үлкен жұмыртқа салатын құс қалай аталады? (Түйеқұс)