ТЫНЫС АЛУ ҚОЗҒАЛЫСТАРЫ ӨКПЕНІҢ ТІРШІЛІК СЫЙЫМДЫЛЫҒЫ

Сандық зертхананы пайдаланған сабақ жоспары

Сабақтың тақырыбы: ТЫНЫС АЛУ ҚОЗҒАЛЫСТАРЫ
ӨКПЕНІҢ ТІРШІЛІК СЫЙЫМДЫЛЫҒЫ.
Мақсаты:
1)Тыныс алу және тыныс шығару механизмінің мәнін ,
тыныс алғанда және тыныс шығарғанда тыныс алудың
ырғақты кезектілігінің рөлін түсіндіру;
2)Тыныс алудың жүйкелік және гуморальдық реттелу механизмінің
мәнін ашу, ұғындыру
3) <<Өкпенің тіршілік сыйымдылығы>> түсінігін қалыптастыру;
Пайдаланылған құрал-жабдықтар:
oo <<Тыныс алу мүшелері>> кестелері, тірек-сызбалар;
oo Муляждар;
oo Сандық лаборатория <>
oo <<Тыныс алу жүйесі >> бейнероликтері.
oo Спирометр датчиктері .
Сабақ барысы:
I.Ұйымдастыру бөлімі.
II.Білімді тексеру.
oo Үй тапсырмасын пысықтау .
oo Таратпалармен жеке жұмыс.
oo Фронтальді қайталау.
III. Жаңа тақырыпты меңгерту.
oo Зертханалық жұмыс .
IV.Қорытынды.
V. Бекіту.
VІ. Үйге тапсырма.
VІІ. Бағалау.
II.Білімді тексеру.
Сынып оқушыларына сұрақтар беру: ( Фронтальді қайталау).
1. Адам организмінде оттегінің маңызы қандай?
2. Тыныс алу жүйесінің басты қызметі неде?
3. Тыныс алу жүйесі қандай мүшелерден тұрады?
4.Тыныс алу жүйесінің қай мүшесінде газ алмасу жүреді?
5. Өкпенің құрылысында қандай ерекшелік бар?
6.Тыныс алу жолында ауа қалай өзгереді?
7.Неге аузыңмен емес, мұрныңмен демалу керек?
III. Жаңа тақырыпты меңгерту.
Интерактивті тақтада жазылған сабақ тақырыбы мен жоспарын таныстырып , зейінін аудартамын.
I. Өкпелік вентеляцияның механизмі:
1) тыныс алу ; 2) тыныс шығару.
П. Өкпенің тіршілік сыйымдылығы.(ӨТС )
III. Тыныс алудың реттелуі.Тыныс алу орталығының тыныс алу мен тыныс шығарудың алмасуы және ырғақты жиілігіне байланыстылығын түсіндіру .
IV. Тыныс алу орталығының гуморальді реттелуіне әсері.
V. Жасанды тыныс алдыру.,
Сонымен бүгінгі сабағымыздың басты міндетін айқындап алсақ ,
<<Тыныс алу - яғни өмір сүру>> деген сөз. Осы бір дәйекті сөзге ешкімнің таласы жоқ шығар. Тынысалу (дем алу) және тыныс шығару (дем шығару), яғни тыныс алу қозғалыстары арқылы жүзеге асады.Ал адамның негізгі тыныс алу мүшесі- өкпеде бұлшықет ұлпасы болмаса да, яғни белсенді түрде жиырыла алмаса да тынысалу кезінде көлемі үлкейіп, кішірейеді. Не себептен өкпе осындай қасиетке ие болады ? Өкпе өздігінен ешқашан созыла да , жиырыла да алмайды, сондықтан көкірек клеткаларының қозғалысы бойынша қозғалысқа келеді.
1.Тынысалу механизмі:
oo Сыртқы қабырғааралық және көкеттің , яғни тыныс алу бұлшықеттерінің жиырылуы;
oo Кеуде қуысы көлемінің ұлғаюы;
oo Өкпе және кеуде қуысының қысымының төмендеуі;
oo Тыныс жолдары арқылы енген атмосфералық ауаның енуі;
2. Тыныс шығару механизмі.
oo Қабырғалардың түсуі және көкеттің босаңсуы;
oo Кеуде және өкпе қуысының көлемінің азаюы;
oo Өкпе қысымының артуы;
oo Өкпе сығылып,ауаның өкпеден ауа жолдары арқылы сыртқа шығаруы;
Өкпенің тіршілік сыйымдылығы (ӨТС)
oo Біз организмдегі зат алмасудың қарқындылығы туралы тынысалуды өлшей отырып саралауға болады.
oo Адам тыныштық қалыпта тыныс алғанда және тыныс шығарғанда (өзгермеген) ауаның көлемі тынысалу көлемі деп аталады.
oo Барынша терең тыныс алғаннан кейін шығарылатын ауаның ең көп мөлшері өкпенің тіршілік сыйымдылығы (ӨТС)деп аталады.
<> сандық зертханасын пайдалана отырып, зертханалық жұмысты орындау.
Тақырыбы: <<Оқушының ӨТС анықтау>>
oo Жұмыстың мақсаты: Оқушының ӨТС анықтау, тыныштықтағы және қолын 20 рет бүгу арқылы жұмыс күйіндегі оқушының көрсеткіштерін салыстыру.
oo Құрал-жабдықтар: сандық лаборатория <>, спирометр датчиктері, нұсқаулық таратпалары .
oo Жұмыстың барысы :

Оқушының тыныштық және жұмыс күйіндегі ӨТС графигі
(минутына 20 рет қолды ырғақты түрде бүгіп-жазу)
Оқушыларға қойылатын сұрақтар:
1)Адамның бұлшық етінің жұмысы өкпесіне қалай әсер етеді деп ойлайсыңдар?
2) Спорт пен дене еңбегі адамның тыныс алу қозғалыстарына қатысатын бұлшықеттерінің дамуына қалай әсер етеді?

Қорытынды:
Адам дүниеге келгенне бастап, тіршілігін тоқтатқанша ырғақты тыныс алады, тек жиілігі ғана өзгереді.Жаңа туған бала минутына 60 рет тыныс алу қозғалыстарын жасаса, 5жасар бала -25 рет, ал 15-16 жастан бастап минутына 16-18 рет қартайғанша тыныс алу қозғалыстарын жасап, тек қартайғанда ғана тыныс алу қозғалыстары жиелейді.
Бекіту: 1) Есеп шығару .
Бір оқушы минутына 500м3 ауа жұтады, 16 рет тыныс алады. Егер сыныпта
25 оқушы болса, олар 45 минутта тыныс алу үшін қанша ауа (м3) жұмсайды.
2) <<Тыныс алу қозғалыстары, ӨТС>> туралы бейнероликтер көру.
Үйге тапсырма: <<Менің өмірімдегі тыныс алудың маңызы>> эссе жазу.
Бағалау.
Бағалау парағы арқылы оқушылар алдымен өзіндік бағалауларын қойып
шығады, одан соң мұғаліммен оқушының ортақ бағасы қойылады.