Рабғузи Лұқман хакім әңгімесі

Күні: 28.10.14 Пәні: Қазақ әдебиеті Сынып: 8 <<б>>
Пән мұғалімі: Исламова Бибіхан Ешназаровна
Сабақтың тақырыбы: Рабғузи <<Лұқман хакім>> әңгімесі
Сабақтың мақсаты:Оқушыларға: Рабғузи шығармашылық өмір жолы туралы мәлімет беріп, түсініктерін қалыптастыру.
Сабақтың міндеттері:
1.Өзіндік ой,пікір айта білуге жетелеу,шығармашылық қабілеттерін дамыту;
2.Ойларын еркін жеткізуге, шығармашылығын арттыруға дағдыландыру.
3.Мәтін арқылы оқу білімге үндеу,отансүйгіштікке,еңбексүйгіштікке тәрбиелеу
Оқыту технологиясы: Ұжымдық оқыту технологиясы, сын тұрғысынан ойлау технологиясы
Сабақтың типі: жаңа білімді меңгерту.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі:<<Конверт сұрақ>>, <<Қар лақтыру>> әдісі, <<Рөлдік оқыта үйрету>> әдісі, <<Тақырыптық түйінді сөздер>>
Сабаққа қажетті құралдар мен көрнекіліктер:
1.Құралдар: стикер,маркер, А 1, А3 форматты қағаз
2.Көрнекіліктер: мәтіндік тапсырмалар, слайд көрсетілімдері
Пәнаралық байланыс: тарих
Күтілетін нәтиже:
1. Рабғузи және оның қиссалары туралы өз ойларын жеткізе алады.
2. Қиссалардың мазмұны мен идеясын ұғынады.
3. Топта топтық жұмыс жүргізу жолдарын меңгереді. Өз ойын еркін жеткізіп, жолдастарымен ой бөліседі.
Сабақ барысы:
Уақыты
Жұмыстың түрлері
Мұғалімнің
іс-әрекеті
Оқушының
іс-әрекеті
3 мин
Ұйымдастыру кезеңі

Сәлемдесу.
Түгендеу.

<<Шаттық шеңберінде>>бір-біріне жақсы тілектер айтқыза отырып оқушылар бойында сабаққа деген жағымды ахуал қалыптастыру.

Топқа бөлу.Шарты: күлегештер алу арқылы топқа бөліну.

Мұғаліммен сәлемдеседі.
Сыныптың топ басшысы жоқтарды айтады.

<<Шаттық шеңберінде>> бір-біріне жақсы тілектер айта отырып сабаққа деген жағымды
психологиялық ахуал
қалыптастырады.

Оқушылар күлегештер алу арқылы топ құрып орындарына отырады
І топ - 5, ІІ топ - 5, ІІІ топ -5, IV топ -5

5мин
Үй тапсырмасын сұрау

<<Қар лақтыру>> әдісі

Үй тапсырмасы:
Махмұд Қашқари жинаған түркі мақал-мәтелдерін жаттап келу.
Топтан бір оқушы мақал-мәтелдің басын айта отырып, қарды келесі топтағы оқушыға лақтыру, ал қарды қағып алған оқушы мақал-мәтелдің жалғасын айту.
(Күлегештер арқылы өзін-өзі бағалау)

Топтан бір оқушы мақал-мәтелдің басын айта отырып, қарды келесі топтағы оқушыға лақтырады, ал қарды қағып алған оқушы мақал-мәтелдің жалғасын айтады.

(Күлегештер арқылы өзін-өзі бағалайды)
8мин
Үй тапсырмасын бекіту
<<Конверт сұрақ>>

Әр топ өздерінің арасынан хат жазушы, хат тасушы сайлап алу және үй тапсырмасы бойынша сұрақ дайындау. Дайындаған сұрақтарын конвертке салып, сағат тілімен келесі топқа жіберу
Әр топ мүшелері конверт арқылы келген сұраққа топ мүшелерімен ақылдаса отырып жауап береді.

15 мин
Жаңа сабақ
Миға шабуыл

<<Рөлдік оқыта үйрету>> әдісі

(Тақтадан қарлығаштың суреті көрсетіледі)
oo Балалар, біз не көріп отырмыз?
oo Қарлығаш жайлы қандай аңыз, ертегі білесіңдер?
oo Біз бүгін жаңа сабағымызда осындай қарлығаш жайлы қисса жазған ойшыл, ғұлама жазушымен танысамыз.
Ол үшін қолдарыңдағы күлегештердең артындағы әріптерді орын-орындарына қойсаңдар, бүгінгі танысатын жазушының аты шығады.
oo Рабғузи
(Слайд арқылы көрсету)
Рабғузидың шын есімі - Насретдинұлы Бұрhанеддин екен. Бірақ ол тарихта негізінен Рабғузи деген бүркеншек атымен белгілі.
<<Рөлдік оқыта үйрету>> әдісі
Топтық жұмыс
Әр топқа қиссалар бөліп беру. Топтағы оқушылар өздеріне берілген қиссамен танысу. Келесі топтарға рөлге кіре отырып таныстыру және ат қою.
І топ -Қарлығаштың адамға достығы
ІІ топ - Лұқман хакім қиссасының бірінші әңгімесі
ІІІ- топ Лұқман хакім қиссасының екінші әңгімесі
ІVтоп- Лұқман хакім қиссасының үшінші әңгімесі
(Ауызша бағалау - <<Қол шапалақтау>>)
Қарлығаш жайлы ертегіні айтады.
Күлегештердің артына жазылған әріптерден жаңа сөз шығарады.

Рабғузи <<Қиссас-сүл Әнбия>> -кітабында негізінен пайғамбарлар мен әулие-әмбиелердің өмірі жайлы, олардың басынан өткерген оқиғалары жайлы баяндайды

Топтағы оқушылар өздеріне берілген қиссаны рөлге кіре отырып келесі топтарға таныстырады және ат қояды.

Қол шапалақтап, бір-бірін ынталандыра мадақтайды.
2 мин
Сергіту сәті
<<Қос қарлығаш>> әніне билеу арқылы сергіту.
<<Қос қарлығаш>> әніне билей отырып
көңіл күйі
көтеріледі.
5 мин
Бекіту
<<Тақырыптық түйінді сөздер>>
Сөздер банкасындағы адам бойындағы жақсы қасиеттер жазылған сөздер қағазды берілген А 3 форматты қағазға жабыстыру. Жаман қасиеттер жазылған сөздерді <<қара жәшікке>> тастау. Таңдап алған сөздерін өз ойларымен қорыта бекіту.

Берілген картаға адам бойындағы жақсы қасиеттер жазылған қағазды жабыстырады. Жаман қасиеттер жазылған сөздерді <<қара жәшікке>> салады.Таңдап алған сөздерін өздерінің түйінді ойларымен бекітеді.
3 мин
Үй тапсырмасы

Рабғузи қиссаларын мазмұндау.
<<Адамгершілік - ізгі қасиет>> ой-толғау
Оқушылар күнделіктеріне түртіп алады.
2 мин
Бағалау.
Бағалау парағы <<Поезд -отарба>>
1-3 балл аралығында бағалау.
Бағалау парағын толтыру
Бағалау парағына толтырады.
2 мин
Кері байланыс парағы
1.Білдім
2.Білгім келеді
3.Ұнады
Стикерлерге өз жауаптарын жазып жабыстыру.
Оқушылар өз ойларын жазып тақтаға іледі.

Күні: 28.10.2014 ж
Пәні: Қазақ әдебиеті
Сыныбы: 6 <<Ә>>
Пән мұғалімі: Балабекова Гүлмира Серікқызы
Сабақтың тақырыбы : С.Торайғыров <<Шығамын тірі болсам адам болып>>, <<Мен қазақ>>өлеңдері
Сабақтың мақсаты:<<Шығамын тірі болсам адам болып>>, <<Мен қазақ>>өлеңдерін оқытып, мағынасан ашу,талдату.
Сабақтың міндеттері:
1. Өзіндік ой,пікір айта білуге жетелеу,шығармашылық қабілеттерін дамыту;
2.Ойларын еркін жеткізуге, шығармашылығын арттыруға дағдыландыру.
3. Өлең арқылы оқу білімге үндеу,отансүйгіштікке,еңбексүйгіштікке тәрбиелеу;
Оқыту технологиясы: Ұжымдық оқыту технологиясы, сын тұрғысынан ойлау технологиясы
Сабақтың типі : жаңа білімді меңгерту.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі:
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, стикер,маркер, А 1 форматты қағаз
Пәнаралық байланыс: қазақ әдебиеті, тарих.
Күтілетін нәтиже:Қорытынды жасап, бүгінгі күнмен байланысын қарастырыды.
Мысал келтіріп, қолдана алады.
Өз ойын айтып дәлелдейді.
Сабақтың барысы:
Кезеңі
Уақыт
Жұмыстың
түрлері
Мұғалімнің іс - әрекеті
Оқушының іс - әрекеті
І Ұйым-дастыру
2 мин

2
Топқа бөлу

І топ, ІІ топ,
ІІІ топ,
ІV топ,
ІІ Үй тапсырма-сын сұрау
4 мин

<<Менің борышым>> атты тақырыпта ойтолғау жазу
Өткен тақырыптарды еске түсіреді.
Бекіту
4 мин
"Аялдама" ойыны
Аялдамада 8 жолаушы (сұрақтар) бар.Әр автобус 2 жолаушыны яғни сұрақтарды алады.Сол сұраққа жауап береді.
Әр топ мүшелері бір маршрутпен автобус көлігін айдап аялдамаға тоқтайды. 2 жолаушыны яғни сұрақтарды алады.
ІІІ Жаңа
сабақ
2 мин
С.Торайғыров өмірі,шығармашылығы жайлы бейнебаян көрсетіледі.
-Оқушыларға бағыт береді.
- С.Торайғыров жайлы бейнебаян көрсетіледі.
-Оқушылар бейне баянды тыңдай отырып, ойларына түйеді.

2
Миға шабуыл
Сен кімсің?
Адам өмірге не үшінкеледі?
Өмірдегімақсатымыз не?
Берілген сұрақтарды болжай отырып ойларын айтады.Бүгінгі сабақпен байланыстырады.
Ізденеді,пікірлеседі,табады.
Оқушылар өз ойларын нақты дәлелді пікірлерін айтады. Сұрақтарға жауап беру
арқылы бір-бірлерінің ойын толықтырады.
3

Өлең құрылысына талдау

//көгіне// а
Өрмелеп шығып //күн болам!// б
Қараңғылықтың// кегіне// а
Күн болмағанда,//кім болам?// б
Мұздаған //елдің жүрегін // в
Жылытуға //мен кірермін!// в
1 шумақ, 4 тармақ , 3 бунақ , 11-12 буынды қара өлең ұйқасы.
Өлеңді мәнерлеп оқиды.
Өлеңді құрылысына қарай талдайды.

2
Әдеби - теориялықұғымдар - эпитет, теңеу
- Көрдетынышжату,
жарықкүндесәулеқуған,
алуғакүндібарыпбелдібуған,
толғанайдайбалқыптуған,
ойындаотыбарлар, надандықтытебу

10
<<Әлемді шарлау>> әдісі
1.Мәтін әр топқа бөлініп таратылады.
Әр топтан көшбасшы сайланады.Көшбасшы өз тобына саяхатқа келген оқушыларға жұмыстарын таныстырады.
Саяхатшылар өзге топтарды аралап ,өз ұсыныстарын қсынады.Өздеріне қажетті материалдарды жазып алады.
ІV Бекіту
8 мин
Ойын аппараты
Әр жемістегі баллды жинау арқылы бағалау.
Кімболудыармандайсыңдар?
Адам болу деген не? Мен келешектеөзөмірімдіқалайқұруымкерек?
Жаманадамкім? Бізтамақішуүшінөмірсүремізбе, әлдеөмрсүруүшінтамақтанамыз ба?
Өлеңді неге <<Шығамынтіріболсамадамболып>>депатаған?
Қай топ жылдам жауап берсе, балл көп жинайды
V Үй тапс.
1мин
<<Кімболам>>тақырыбына эссе жазу

Сұлтанмахмұттың <<Шығамын тірі болсам адам болып>> өлеңін жаттау
Оқушылар күнделіктеріне түртіп жазып алады.
VІ Баға-
лау. 3 мин
Бағалау парағы

Топтық жұмысты бағалау критерийлері
Топтық жұмысқа қатысуын бағалау парағы
Топ басшылары топ мүшелерін әр тапсырма бойынша бал қойып бағалайды.
Әріптестерімніңбілімдеңгейінбағалауүшін әр топ сарапшылары өз топ мүшелеріне баға береді.. Практикалықжұмысты қаншамұғаліммеңгергенінбақылаймын.
Кері байланыс
3 мин
<<Даму ағашы>>
Бүгінгі сабақтан түйгенім өте көп болды.
Бүгін көп нәрсені түсіндім,маған пайдалы болды.
Бүгін материалдарды түсіндім , бірақ қосымша әлі де ізденуім
қажет.
сабақтыңбалалар үшінқаншалықтысәттіболғанынбақылау үшін, тақырыпбойынша не білгені турлы жазады.

Қарлығаштың адамға достығы
Нұхтың кемесінің түбін тышқан тесіп қояды. Тесіктен кемеге су кіреді. Сонда Нұх: <<Кімде-кім тесікті бекітсе, тілегін орындаймын>> - дейді. Бір жылан шығып, тесікті бітейді. Ол Нұхқа келіп: <<Дүниеде ненің еті тәтті болса, соны бер!>> - дейді. Ненің еті тәтті екенін татып білу үшін Нұх масаны жібереді. Күтеді. Ол кешігеді. Масаны тауып алуға қарлығашты жұмсайды. Қарлығаш масаны тауып алып: <<Ненің еті тәтті екен?>> - деп сұрайды. <<Бәрін татып көрдім, адамның етінен тәттісінен көрмедім,>> -дейді.
Қарлығаш: <<Оның дәмі тіліңде болар, мен көрейін, аузыңды ашшы>>, - дейді. Маса аузын ашады. Қарлығаш тұмсығымен масаның тілін жұлып алады. Екеуі Нұхқа келеді. Маса қатты-қатты үн шығарғанымен, бызылдап ештеңе түсіндіре алмайды. Нұх:
Бұл не айтып тұр, неге сөйлемейді? - дейді.
Қарлығаш:
Маған айтқан. Құрбақаның еті тәтті деп тұр, - дейді.
Жылан содан кейін құрбақаның етін жейтін болады.
Пайғамбар Адамға: <<Алты түрлі жануарды өлтірмеңіз. Бірінші қарғаны бағалаңыз. Адамға жол көрсеткен еді. Екінші құмырсқаны бағалаңыз. Сүлеймен пайғамбарға насихат қылған еді. Үшінші қарлығашты құрметтеңіз. Нұх пайғамбардың кемесін тышқан тесіп, сол тесікті жылан бітеп жатып, Нұхтан дүниедегі ең тәтті сұрайды. Маса: <<Адам етінен басқа тәтті ет жоқ>>, - деп айтпақ болғанда, қарлығаш масаның тілін тістеп, жұлып алады. Яғни, адам баласы жыланға ырыздық болудан құтқарып ыждаhат қылғаны үшін. Төртінші - әтет құсы. Сүлейменге елші болғаны үшін. Бесінші - су бақасы. Намруд отына су сепкені үшін. Алтыншы - бал құрты. Балы адамдарға шипа болғаны үшін>>.

Бірінші әңгіме. Лұхман хакім қарыз сұрап келеген кісінің бетін қайтармайтын еді. Бір күні бір кісі келіп, мың алтын алады. Іштей: <<Қарызын бермей кетейін>>, - деп ойлайды. Жолда бара жатып, бір жерге демалады. Сол кезде бір құс ұшып келіп, жатқан түйіншікті іліп ала жөнеледі. Құс Лұхман хакімнің үйінің төбесінен ұшып бара жатқанда түйіншегі жерге түсіп кетеді.
Қарыз алған кісі Лұхман хакімге қайтып кетеді, тағы мың алтын беруін өтінеді. Ішінен: <<Егер осы жолы берсе, мың алтынын екі мың қылып қайтарамын-ау>>, - деп ойлайды.
Лұхман сұрағанын береді. Алтын алған кісі сауда жасап, мың алтыннан он мың пайда көреді. Лұхманның алған қарызын екі есе қайтарады. Сонда Лұхман хакім: <<Бірінші алғанда бермей кетейін деп арамдық ойлап едің, ол саған бұйырмады. Екіншіде адалдық ойлап едің, пайда таптың. Бұдан былай қара ниет болма>>, - дейді.

Екінші әңгіме. Лұхман хакімге қожасы: <<Жақсы ет асып>>, - деді. Лұхман хакім бір қойды бауыздап, оның тілі жүрегін асып береді. Біраз күн өткен соң, қожасы тағы: <<енді маған жаман ет асып бер>>, - дейді. Лұхман тағы да қойдың тілі мен жүрегін асып береді. Қожасы мәнісін сұрағанда: <<Тәтті болмақта тіл мен жүректен, ащы болмақ та тіл мен жүректен>>, - депті.

Үшінші әңгіме. Бір залым патша Лұхман хакімді ұлымен бірге зынданға тастады. <<Данышпандығын көрейін, осы құдықтың қалай аман шығар екен>>, - дейді. Құдықтың аузын диірменнің тасымен бекіттіріп, үстіне егін ектіреді.
Лұқман ұлына: <<Арқама мініп тұрып, бір кісі отыратындай жерді пышақпен ой>>, - дейді. Құдықтың аузын дирменнің тасымен бекіттіріп, үстіне егін ектіреді.
Лұқман ұлына: <<Арқама мініп тұрып, бір кісісі отыратындай жерді пышақпен ой>>, - дейді. Ұлы орнын сайлап болған соң, 40 түйір құрма беріп, сол жерде қалдырады да, ары қарай қазып кете береді.
Лұқман құдықта жеті жыл жатады. Баяғы патша өліп, оның орнына басқа кісі болады. Бір күні патша құрма жеп отырып, тамағына сүйегі тұрып қалады. Қақалып өлуге таянады. Сонда бір қарт кісі: <<Мұның амалын Лұқман деген кісі табар еді. Бірақ ендігі өліп қалған шығар>>, - дейді. Патша лезде құдықты аштырады. Баласы өліп қалған екен, кірпігі қимылдап жатқан Лұқманды тауып әкеледі. Лұқман хакім құдықтың жанына үй тіктіріп, тамақтың иісін иіскеп қана жатады. Содан соң: <<Енді сандық әкел, денеме жел тигізбей, соның ішіне салып шығар>>, - дейді. Лұқман түрлі дәрі қайнаттырып ішіп, тағы үш күн жатады. Ақыры, уәзірлірінің айтуымен көнеді. Лұқман баланы патшаның алдына әкеліп, қол-аяғын байлайды. Патшаның алдына перде тұттырып қояды. Жасырып, тағы бір қойды аяғымен байлап әкеледі. <<Ей, жігіт, саған ажал, маған бұйрық келді! Әкең үшін сені бауыздаймын>>, - деп, қойды тамағынан пышақпен қор еткізіп тартып жібереді. Патша талып түседі. <<ах>> - дегенде сүйек атып шығады. Есін жиып қараса, баласы алдында тірі отыр екен. Патша қатты қуанып, Лұқманға көп сыйлық беріп қайтарады.