Ғарыш туралы алғашқы түсінік. Жұлдыз. Планета

Дүниетану 4 сынып
Сабақтың тақырыбы:Ғарыш туралы алғашқы түсінік. Жұлдыз. Планета.
Сабақтың мақсаты:
Күн жүйесі, оның ғаламшарлары, ғарыштық денелер туралы түсініктерін қалыптастыру
Міндеттері:
- Ұжымдық жағдайда ақпаратты жоғары жылдамдықпен меңгеруді ұйымдастыру;
- есте сақтау және зейінді жаттықтыратын тапсырмалар орындау;
- пәннің құндылықтарын сезінуге ықпал ету;
- өз бетінше білім алуға үйрету, ең негізгіні бөліп алу, салыстыра білуге дағдыландыру;
- өзін-өзі бақылау және бағалауға үйрету; өзін-өзі түзету біліктілігін дамыту.
<<Ауызша сабақ>> технологиялық картасы
Көрнекілігі:Күн жүйесі салынған сурет сызба, суреттер ,жұлдызшалар
Сабақтың барысы:
Сабақтың құрылымы Технологиялық картаның жұмыс тәртібі Түсініктеме
1 кезең.
Ұйымдастыру
Оқушылардың зейінін жинақтау:
Қуанамын мен де,
Қуанасын сен де.
Қуанайық достарым
Арайлап атқан күнге.
Жұмбақ шешу:
Қараңғыда жымыңдайды жанады
Жарық түссе ,бірден сөніп қалады.( жұлдыздар) Карта бойынша жұмыс жасау ретін түсіндіру. Ұжымды белсендіру үшін көшбасшыға сөз беріледі.
2 кезең.
Өткен сабақ тақырыбы бойынша қарама-қарсы сұрақ қою. Үй тапсырмасы бойынша өткен материалды бекіту үшін тексеру жүргізіледі.
1. Ғылымдар мен экологтар табиғаттағы өзгерістерді бақылай отырып қандай қорытынды жасады?
2. Жойылу алдында тұрған жануарлар қандай кітапқа енгізілген?
3. Соның ішінде неше сүтқоректілердің және құстардың түрлері енгізілген?
4. Балықтармен қосмекенділер ше?
5. Неше жорғалаушылардың және бунақденелілердің түрлері енгізілген?
6. Жануарлардың түрлерін ата.
7. Өсімдіктердің түрлерін ата.
8. Қазақстанда қоршаған ортаны қорғау туралы не қабылданды?
9. Бұл заңды бұзғандарға не болады?
10. Қай жылы аңшылар тоғайды мекен еткен еліміздегі соңғы жолбарысты атты?
11. Шөлді мекендеген қандай жануар да жойылған?
12. Орманшылар қандай аңдарды ғана аулауға рұқсат етеді?
13. Қазақстанда неше қорықтар бар?
14. Ал неше ұлттық саябақ бар?
15. Қазақстанның қай аймақтарында жерлер дәнді дақылдар егуге пайдаланады?
16. Дәнді дақылдарды ата.
17. Суармалы жерлерде не егіледі?
18. Тау етегіндегі аймақтарда не өсіріледі?
19. Қазақстанда мал шаруашылығының қандай түрлері жақсы дамыған?
20. Адам баласы мал өнімдерін не үшін, нелер жасауға қолданады?
21. Түйе шаруашылығы Қазақстанның қай аймақтарында дамыған?
Бірінші белгі, барлық оқушылардың нәтижелері бойынша плюс немесе минус белгілері қойылады.
3 кезең.
Қабылдауды ұйымдастыру

Тірек сөздермен жұмыс
Мұғалім тақтаға тірек сөздерді жазады.
1. жұлдыз
2. ғаламшар
3.Күн жүйесі
4. Әлем
5. Галактика
6. ғарыш
Берілген уақыттан соң блок жабылады. Оқушылар есте қалған сөздерді дәптерге жазады. Блок ашылады. Оқушылар естерінде қалмаған сөздерді толықтырып жазып, жазбаларын толықтырып алады. Екінші белгі. Есте сақтауға уақыт нормативі 7 сөз - 30 сек
Жазуға берілген уақыт есте сақтау ауқытына тең.
4 кезең.
Ойлауды ұйымдастыру Оқушылар мәтінмен өз бетінше жұмыс жасап, берілген ақпаратты өңдейді. Тірек сөздердің мағынасын ашады.
Жұлдыз - жерден өте алыс орналасқан орасан зор шарлар. Ең ірілері күннен бірнеше есе үлкен. Мөлшері Жермен қарайлас шағындары да бар. Жұлдыздар саны әлденеше миллиардтан асып кеткен. Жерге ең жақын жұлдыз - Күн. Оның төңірегінде аспан денелері планеталар айналып жүреді. (планета - грекше адасушы жұлдыз деген сөз)
Планеталар - өзінен жарық шығармайтын салқын денелер. Бірақ түнде жылтырап көрінеді. Ол күн сәулесіне шағылысуынан солай көрінеді. Планеталардың айналасында серіктері айналып жүреді. Жер серігі - Ай. Күн және күнді айналып жүретін планеталар мен олардың серіктері Күн жүйесін құрайды. Күн жүйесі - Әлем кеңістігінің немесе Ғарыштың бір кішкене шағын мүйісі ғана. Ол Галактика деп аталатын жұлдыздар жүйесіне кіреді. Әлемде ондай галактикалар миллиондап саналады. Жерді қоршаған бүкіл дүние - ӘЛЕМ немесе ҒАРЫШ деп аталады. Адам ерте кезден - ақ Ғарышты зерттеуге тырысқан. Ғарышқа жол 1957 жылы 4 қазанда ашылды. Жердің жасанды серігі ұшырылды. 1961жылы 12 сәуірде адам баласы бірінші рет ғарыш кемесімен Жер шарын айнала ұшты. Ол -- Ю. А. Гагарин. Жерді 108 минут бойы бақылады.
Мәтінді оқу жылдамдығы
1 параққа 4 мин.
5 кезең.
Алғашқы түсініктерді тексеру. Сұрақтар
Осы аталған тірек сөздердің мағынасын ашу
мақсатында оқушыларға сұрақтар қойылады
1. Бұлтсыз ашық күнде аспаннан нелер көрінеді?
2. Олар неліктен бізге жылтыраған кішкене ноқат болып көрінеді?
3. Жай көзбен қарағанда неше мыңға тарта жұлдыз көрінеді?
4. Жұлдызды немен көруге болады?
5. Телескоп арқылы неше жұлдыз көрінеді?
6. Адамдар жұлдызды аспанды қандай жұлдыздар тобына топтастырады?
7. Барлығы неше шоқжұлдыз бар?
8. Шөмішке ұқсайтын шоқжұлдыз қалай аталады?
9. Оларды басқаша не деп атайды ?
10 Бұл шоқжұлдыздардың ішіндегі ең жарық жұлдыз қалай аталады?
11. Теңізшілер мен саяхатшылар Темірқазық арқылы нені анықтаған?
12 . Ғарыштық денелерге нелер жатады?
13. Жерге ең жақын жұлдыз не?
14. Оның төңірегінде неше ірі аспан денесі айналып жүреді?
15. Олар қалай аталады?
16. Жер қандай ғаламшар?
17. Ең үлкен ғаламшарды ата?
18. Жердің серігі не?
19. Жер Күн жүйесінде нешінші орында орналасқан?
20 Жердің орналасқан жері несімен қолайлы?
21. Күн және оны айналып жүретін планеталар не құрайды?
22. Күн жүйесі басқа жұлдыздармен қосылып қандай галактикаға кіреді?
21. Әлемде ондай галактикалар қанша?
22. Жарық секундына неше км жылдамдықпен таралады?

Сыни тұрғыдан сұрақтар

1.Бұлтсыз ашық күнде аспаннан құстарды көруге болады. Жұлдыздарды
3. Жұлдыздар жерден алыс орналасқан. Иә
4. Жай көзбен қарағанда аспан әлемінен 6 мыңға тарта жұлдыз көрінеді. Үш мың
5. Ғалымдардың болжауынша жұлдыздардың жалпы саны әлденеше миллиардтан асып кетеді. Иә
6. Жұлдыздар- Жерге жылу мен сәуле шашып тұратын аспан денелері. Олар өте алыс, бізге жылтыраған кішкене ноқат болып көрінеді.
7. Жерге ең жақын жұлдыз ай. Күн
8. Оның төңірегінде Жерді қоса есептегенде 8 ірі дене айналып жүр. Иә
9. Дүниежүзі ғалымдары шағын ғаламшар Шолпанды жұлдыздар қатарына қосты. Плутон
10. Жердің диаметрі -12 740 км. Иә
11. Барлық ғаламшардың пішіні шар тәрізді, ал көлемі әртүрлі. Иә
12. Аспанда 80 шоқжұлдыз бар. 88
13. Жердің серігі - күн . Ай
14 .Күн жүйесі басқа жұлдыздармен қосылып, <<Құс жолы>> деп аталатын галактикаға кіреді. Иә
15. Әлем ғарыш деп те аталады. Иә
16. Ғарыш денелерінің арақашықтығын км-мен өлшейді. Жарықтың жылдамдығымен өлшенеді
17. Жарық Жерге Айдан он секундтан аса бере уақытта жетеді. Бір секундта
18. Жарық Жерге Күннен 8 минуттан аса уақытта жетеді. Иә
19. Жер,Ай, Күн - ғарыштық денелер . Иә
20. Теңізшілер мен саяхатшылар Темірқазық арқылы оңтүстіктің бағытын анықтаған. Солтүстіктің бағытын
21. Телескоп арқылы миллиард жұлдыз көрінеді. Миллион
22. Ең үлкен ғаламшар - Жер. Юпитер Әрбір оқушы ООМ бойынша сұралады. Үшінші белгі.
Оқушыларға жауабына қарай <<+>>, <<->> таңбасы қойылады.

Төртінші белгі
Оқушылардың жауабына қарай тағы да <<+>>, <<->> таңбасы қойылады.
6 кезең.
Бекітуді
алғашқы
ұйымдастыру
Сабақта меңгерілген материал бойынша ТСҚ жазылады. Ең көп сөз қорын жазған оқушы дауыстап, жылдам оқиды. 5 минут уақыт өткен соң, оқушылар бір-бірінің қанша сөз жазғандарын санап, есебін шығарады. Бесінші белгі
7 кезең.
Талдау және қорытындылау Мұғалім сабақты қорытындылайды. Өзінің тақырыпқа көзқарасын білдіреді. Тез және сапалы жұмыс жасаған оқушыларды мадақтайды.
ООМ-да әр оқушының бүгінгі сабаққа қатысуы
5 балдық шкаламен бағаланады.
-4-5 белгі - 5 ұпай
- 3 белгі - 4 ұпай
- 2 белгі - 3 ұпай
- 1 белгі - 2 ұпай
8 кезең.
Үйге тапсырма 4 белгіден кем алған оқушылар үйге тапсырма алады. 68 - 69 бет мәтінді түсініп оқу. Барлық оқушыға көтермелеу, мадақтау сөздері айтылып, әркім өзінің еңбегіне лайық бағасын алады.

1. Ғылымдар мен экологтар табиғаттағы өзгерістерді бақылай отырып қандай қорытынды жасады?
2. Жойылу алдында тұрған жануарлар қандай кітапқа енгізілген?
3. Соның ішінде неше сүтқоректілердің және құстардың түрлері енгізілген?
4. Балықтармен қосмекенділер ше?
5. Неше жорғалаушылардың және бунақденелілердің түрлері енгізілген?
6. Жануарлардың түрлерін ата.
7. Өсімдіктердің түрлерін ата.
8. Қазақстанда қоршаған ортаны қорғау туралы не қабылданды?
9. Бұл заңды бұзғандарға не болады?
10. Қай жылы аңшылар тоғайды мекен еткен еліміздегі соңғы жолбарысты атты?
11. Шөлді мекендеген қандай жануар да жойылған?
12. Орманшылар қандай аңдарды ғана аулауға рұқсат етеді?
13. Қазақстанда неше қорықтар бар?
14. Ал неше ұлттық саябақ бар?
15. Қазақстанның қай аймақтарында жерлер дәнді дақылдар егуге пайдаланады?
16. Дәнді дақылдарды ата.
17. Суармалы жерлерде не егіледі?
18. Тау етегіндегі аймақтарда не өсіріледі?
19. Қазақстанда мал шаруашылығының қандай түрлері жақсы дамыған?
20. Адам баласы мал өнімдерін не үшін, нелер жасауға қолданады?
21. Түйе шаруашылығы Қазақстанның қай аймақтарында дамыған?