Өткізгіштерді тізбектей және параллель қосу туралы

Сабақты ұйымдастыру, оқушылармен сәлемдесу.

Сабаққа қатысу мен дайындықты тексеру

Сендер болашақтарыңа сенімді қадам жасауларыңа болады деп ойлаймын. Қазақстан жолы -2050 : бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты Елбасының кезекті жолдауында Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына еніуінің ұзақ мерзімді басымдылықтары нақты айтылған. Жолдауда әдеттегідей білім саласына үлкен мән берілген. Бағалау жүйесімен таныстырады. . Сабақ бөлімдеріндегі тапсырманы орындаған оқушы бағалау парағы арқылы өзіне тиісті ұпайын қойып отырады.

І. Ұйымдастыру кезеңі

1) оқушылармен сәлемдесу, психологиялық көніл-күйін байқау

2) сабаққа керекті құрал-жабдықтарды түгендеу

3) сабаққа қатысуын қадағалау, сабақ мақсатымен таныстыру

Карточкамен жұмыс

1. Электр тогы дегеніміз не?

2. Өткізгіштік ток дегеніміз не?

3. Электр тогының пайда болуының қажетті шарттары қандай?

4. Ток күші дегеніміз не?

5. Ток тығыздығы дегеніміз не?

6. Электр кернеуі дегеніміз не?

7. Ток көзінің электр қозғаушы күші дегеніміз не?

8. Вольтамперлік сипаттама деп не айтылады?

9. Өткізгіштің кедергісі дегеніміз не?

10. Ток күшінің кернеуімен кедергіге тәуелділік заңын ашқан қай ғалым?

Оқытушының кiрiспе сөзi, сабақтың мақсаты мен жоспарын айтуы.

Оқушылардың оқу-таным қызметін жүйелеу.

Тұрақты ток заңдарын білу, білімдерін тұрмыста, техникада, күнделікті қажеттілікке қолдана білуге үйрету.

Білім тереңдігін тексеру, фронтальды, жалпылай сұрау, тестілік бақылау.

Миға шабуыл: Сыныпты екі топқа бөліп, топпен жұмыс жүргізу. Компьютер-мен жұмыс жасау.

1. Өткізгіш ұштарындағы кернеу 12 В, ал оның кедергісі 6 Ом, ток күші неге тең? I= $\frac{U}{R} = 2\ А$

2. Егер 20 с ішінде 12 Ом кедергі арқылы 6 Кл заряд өтетін болса, кедергідегі кернеуді табыңдар? I= $\frac{q}{t}$ = $\frac{6}{20}$ =0, 3А, U=IR=0, 3·12=3, 6 В

3. Электр бұрғы орамының кедергісі 20 Ом, егер электр бұрғы 19 А ток күшіне есептелген болса, онда оған қандай кернеу берілуі тиіс? I= $\frac{U}{R} \Rightarrow$ U=IR=20·19=380 В

4. Өткізгіштен 0, 40 А ток өткенде, өткізгіштің ұштарындағы потенциалдар айырымы 8, 0 В болды. Өткізгіштің кедергісі неге тең? R= $\frac{U}{I}$ = $\frac{8, 0}{0, 40}$ =20 Ом

Жаңа сабақты түсіндіру

Түсіндіру жоспары

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру ( Тірек конспект, кодоскоп арқылы)

1. Тұрмыста және техникада әртүрлі қыздыру шамдары, үтіктер, электр пештері, тұтынушылар, электрқозғалтқыштары т. б. қолданылады.

Өткізгіштерді жалғаудың екі түрі бар

1) тізбектей жалғау схемасы

R ₁ R ₂

R _n

1. I=I ₁ =I ₂ = . . . =I _n 3. R=R ₁ + R ₂ + . . . + R _n

2. U=U ₁ + U ₂ + . . . + U _n 4. U ₁ :U ₂ : . . . :U _n =R ₁ :R ₂ : . . . :R _n

Сонымен өткізгіштерді тізбектей қосқанда:

1) барлық өткізгіштердегі ток күші бірдей;

2) тізбектің жалпы кернеуі жеке өткізгіштердің кернеулерінің қосындысына тең;

3) тізбектің жалпы кедергісі жеке өткізгіштердің кедергілерінің қосындысына тең;

4) өткізгіштердегі кернеу түсі өткізгіш кедергісінің шамасына тура пропорционал.

2) параллель жалғау схемасы

I ₁ R ₁

I ₂ R ₂

Iа b I

I _n R _n

1. U = U ₁ = U ₂ = . . . = U _n . 3. $\frac{1}{R}$ = $\frac{1}{R1}$ + $\frac{1}{R2}$ + . . . + $\frac{1}{Rn}$ .

2. I = I ₁ + I ₂ + . . . + I _n . 4. I ₁ : I ₂ : . . . : I _n = $\frac{1}{R1}$ : $\frac{1}{R2}$ : . . . : $\frac{1}{Rn}$ .

Қорыта айтсақ өткізгіштерді параллель қосқанда:

1) әр өткізгіштегі кернеу түсуі бірдей және тізбектің берілген бөлігіндегі жалпы кернеуге тең;

2) тізбектің тармақталмаған бөлігіндегі ток күші өткізгіштердегі токтардың қосындысына тең;

3) жалпы кедергіге кері шама өткізгіштердің кедергілерінің кері шамалары-ның қосындысына тең;

4) өткізгіштердегі ток күштерінің қатынасы осы өткізгіштердің кедергілері-нің шамаларының қатынасына тең.

Өткізгіштерді тізбектей және параллель жалғау трамвай, троллейбус, электр генераторлары, тоңазытқыш, теледидар, электр желдеткіш, аспаптар, музыкалық центрлерде қолданылады.

Сынып жұмысы

1. Диалог.

2. Бетпе-бет: «Сен маған, мен саған» екі топ бір-біріне сұрақ қояды.

- өткізгіштерді тізбектей қосқанда барлық өткізгіштерде бірдей болатын қандай шама?

- өткізгіштерді параллель қосқанда барлық өткізгіштерде бірдей болатын қандай шама?

- тізбектің учаскесі үшін Ом заңы қандай?

- өткізгіш кедергісі дегеніміз не, белгіленуі, өлшем бірлігі?

3. Кім шапшаң? Әр топқа құрылғылар беріледі де, сызба бойынша екі топ тізбек құрастырады.

4. Деңгейлік есептер шығару.

а) Егер R ₁ =120 Ом кедергі арқылы 6 А ток өтіп жатса, R ₂ = 80 Ом кедергі арқылы өтіп жатқан токты табу керек.

Берілгені: Шешуі:

R ₁ =120 Ом I ₁ R ₁ = I ₂ R ₂

I ₁ = 6 А R ₁ R ₂

R ₂ = 80 Ом I ₂ = $\frac{I1\ R1}{R2}$ = $\frac{6\ А\ \cdot 120\ Ом}{80\ Ом}$ =9 А

т/к: I ₂ -?

б) Ом резисторларды АВ нүктелерінде ток көзіне қосқандағы олардың жалпы кедергісі қандай?

R ₂

А В

R ₃ R ₁ Жауабы: $\frac{1}{R}$ = $\frac{1}{R2}$ + $\frac{1}{R1 + R3 + R4}$ ⇒ R = 1, 6 Ом

R ₄

в) Кедергілері 20 Ом және 30 Ом болатын екі резистор кернеуі 24 В электр тізбегіне жалғанған. Тізбекке екі резисторды тізбектей және параллель жалғағандағы ток күші қандай?

Тақырыпты бекiту. Тестiнiң сұрақтарына жауап /қосымша 2/

Сабақты топтастыру стратегиясы әдісімен қоры-тындылау.

I = I ₁ = I ₂ = . . . = I _n

U = U ₁ + U ₂ + . . . + U _n

R = R ₁ + R ₂ + . . . + R _n

$\frac{U1}{U2}$ = $\frac{R2}{R1}$ .

U = U ₁ = U ₂ = . . . = U _n .

I = I ₁ + I ₂ + . . . + I _n .

$\frac{1}{R}$ = $\frac{1}{R1}$ + $\frac{1}{R2}$ + . . . + $\frac{1}{Rn}$ .

$\frac{I1}{I2}$ = $\frac{R2}{R1}$

Топтастыру стратегиясы Ом заңы - электр тогының негізгі заңдарының бірі.

Сабақты оқушылар Венн диаграммасы арқылы қорытындылайды.

«Ой қозғау» Венн диаграммасы.

Сабақты қорытындылау, баға қою.

Оқушы білімін бағалау «Бағалау парағы» арқылы

"5"-

"4"-

"3"-

Үй тапсырмасы

§41.

20 жаттығу.

№4 - №6 есептер.