Мемлекеттік тіл - тұғыры биік тұрақтылықтың негізі

<<№ 4 орта мектебі>> ММ

Тақырыбы:
Мемлекеттік тіл - тұғыры биік тұрақтылықтың негізі
(әдеби кеш)

Өткізген: Бижанов С.Н.

Шалқар-2015 ж.
Сыныптан тыс шара 22.09.2015ж.
Сыныбы: 6 а,ә
Сабақтың тақырыбы: <<Мемлекеттік тіл - тұғыры биік тұрақтылықтың негізі>>
Сабақтың мақсаты: Оқушыларды тіл өнерін, тіл құдіретін құрметтеуге үйрету. Сөйлеу тілдерін жетілдіру. Патриоттық сезімдерін оятып, ана тілдерін сүюге, ардақтай білуге тәрбиелеу.
Сабақтың эпиграфы: <<Тілін білмеген - түбін білмейді!>> (Б. Момышұлы )
Сабақтың түрі: көрініс сабақ
Сабақтың әдісі: сұрақ - жауаптар, әңгімелесу
Сабақтың көрнекілігі: тіл туралы жазылған цитата сөздер мен тақырыптар, тіл туралы өлең шығарған ақындардың портреттері, қажетті құрал-жабдықтар.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі:
1-жүргізуші, Есен:
Басымды иіп, Тіземді бүгіп тұрып,
Ажарымды айдындай шуақ тұнып.
Отанымды сүйемін күліп тұрып,
Отанымды сүйемін жылап тұрып.
2-жүргізуші, Аружан:
-Е, достым! Не жайында айтып тұрсыз?
1-жүргізуші, Есен:
-Мен, өз Отанымды, елімді сүйетінімді айтып тұрмын.
2-жүргізуші, Аружан:
Бүгін қандай күн білесіз бе?
1-жүргізуші, Есен:
-Жоқ. Бүгінгі күн қандай күн екенін білмедім.
2-жүргізуші, Аружан:
-Ендеше, бүгінгі күн 22 қыркүйек - Қазақстан Республикасы халықтарының тілдер мерекесі. Қазақстанда 130-дан астам ұлт өкілдері тұрады, әрбір ұлттың ең үлкен, ең негізгі анасы - туған тілі болып саналады. Ендеше құрметті қонақтар, оқушылар, тіл мерекесіне арналған <<Мемлекеттік тіл - тұғыры биік тұрақтылықтың негізі >> атты әдеби кешімізді бастаймыз.
(Сахнаға аяңдап қарт кіреді)
1-жүргізуші, Есен:
-Ассалаумағалейкум!
2-жүргізуші, Аружан:
-Саламатсыз ба?
Қарт, Ерасыл:
-Уағалейкумассалам! Өркендерің өссін, қарақтарым!
1-жүргізуші, Есен:
-Ата, қайдан шығып, қайда келесіз? Жорытқанда жолыңыз болсын!
Қарт, Ерасыл:
-Бірге болсын, шырақтарым! Мен 4-ші орта мектебінде оқитын 6-класс оқушыларын іздеп келемін. Сенбай деген ағайларыңыз тіл мерекесіне орай шақырған еді. Соған бола келдім балаларым.
Мұғалім сөзі:
- Ассалаумағалейкум, ата!
Қарт, Ерасыл:
-Уағалейкуассалам!
Мұғалім сөзі:
-<<Жолы болар жігіттің жеңгесі шығар алдынан>>,-дегендей, Сіздің іздеген балаларыңыз алдыңызда. Ата, қош келдіңіз, төрлетіңіз!
1-жүргізуші, Есен:
-Ата, қарты бардың қазынасы бар, көпті көргеннен сұра, көп өмір сүргеннен сұрама,-дейді дана халық. Сізге қарап, көпті көрген данасыз ғой деймін. Солай емес пе, Аружан!
2-жүргізуші, Аружан:
-Иә, солай, солай. Ата, біздерге өткен өмір жайында сыр шертіп беріңізші! Осы еліміз тәуелсіздік алғанға дейін тіліміз, дініміз, ел-жұртымыз қандай күйде болды екен?
Қарт, Ерасыл:
-Е, балаларым! Өткен өмірдің несін сұрайсыз? Өткен өмір елдің басына мықты нәубет болған заман болды ғой! Тарихқа үңілетін болсақ, қазақ хандығы XV ғасырдың ортасында құрылды. Хандықтың құрылуы Керей мен Жәнібектің басшылығымен Шу мен Талас өзендерінің жазығына бастау алған. Сол кезеңде еліміздің елдігімізді сақтап қалу, тілімізді, дінімізді, жерімізді қызғыштай қорғап қалуды көздеген. Бұл оқиға қазақ халқының тарихындағы маңызды оқиға болды.
1-жүргізуші, Аружан:
-Е, ата, бізге тарих сабағынан осыдан 550 жыл бұрын болған оқиға мәлім еді. Сол тарихымызға шолу жасап көрейік.
Көрініс: <<Сұлтандар кеңесі>>
/Керей сұлтан мен Жәнібек сұлтан сұхбат құруда, үйге бір топ ақсүйектер кіреді/
(Мейіржан, Артур, Арсен)
- Ассалаумағалейкум, ағалар.
- Уағалейкумссалам, төрлетіңіздер.
Ақсүйектер басшысы, Мейіржан:
- Біз бір маңызды мәселемен келіп тұрмыз. Елді бей - берекетсіздік басып алды. Хан - екем соғыстарды үдетіп, салықты көбейтті. Әскери дайындықсыз, батырларды қудалау негізінде ойраттардан жеңілгені өздеріңізге мәлім. Бөлінетін кез келмеді ме екен?
Жәнібек, Есен- Ия, сөздеріңіз рас, ханның қаһарына жергілікті сұлтандар мен қарапайым халық та ілігіп отыр. Өз алдымызға ел болатын күн келді.
Керей, Нұрислам:
- Бар қазақты біріктіретін уақыт келгенін халық та түсінді, соңымыздан ереді деп сенемін.
Жәнібек, Есен:
- Елдігімізді сақтау үшін туған жерден жырақтауымызға тура келеді. Моғол ханы Есен Бұға туысымыз дулаттардың көмегімен хан тағына отырды. Бірақ бауыры Жүніс Темір әулетімен одақтасып ағасына қарсы шығуда. Есен Бұға інісіне қарсы одақтас іздеуде. Сонда жол тартсақ қайтеді?
Керей, Нұрислам:
- Ия, көшсек көшейік. Сол жаққа көшіп барып, Ұлы жүзбен бірігейік.
Сұлтандар басшысы, Мейіржан:
- Біз дайынбыз, бастаңыздар көшті. Біз сіздермен біргеміз.
Жәнібек, Есен:
-Кереке, ұзақ жолға шыққалы тұрмыз. Өзіңіз бір бата беріңіз.

Керей, Нұрислам:
Жолыңды Алла қолдасын,
Жаманшылық болмасын.
Кетілмесін тұлпарыңның тұяғы,
Қайырылмасын сұңқарыңның қияғы.
Барған жерде құшақ жая қарсы алсын
Жақсы адамдар, жайсаң жандар зиялы.
Жалпақ емес, жақсы жермен танысқын
Алла жебеп ұшқан құспен жарысқын,
Көңілің шат, ат - көлігің арымай,
Отбасыңмен аман - есен табысқын. Әумин!
1-оқушы, Кенжегүл:
-Рухы мен тілін жанындай сүйген,
Адамдар неге санаулы?
Ұлт үшін дәуір отына күйген,
Аталар болды алаулы.
Армандай асқар,
Жолдарға бастар,
Ісіңнен ұрпақ от алар.
Қалмайсың көштен,
Шықпайсың естен,
Тағдыры шыншыл аталар.
Қарт, Ерасыл:
-Иә, балаларым, содан бері қаншама жылдар өтті десеңші! Бұл қазақтың басына нелер келіп, нелер кетпеді! Әр ғасырда, әр жылда өзіндік тарихи кезеңінде қазақ халқының басына небір зұлмат кезеңдерді бастан өткерді ғой! Одан бергі 150-170 жыл бұрын қазақтың қамын ойлап, елдің жуан байларына қарсы сөз айтып, қарапайым қазақтың тіліне, дініне мән беріп, жоғын жоқтаған даналарымыз да өтті ғой, шіркін!
1-жүргізуші, Есен:
-Иә, ата, айтпақ ойыңызды ұқтым. Осыдан 150-170 жыл бұрын тарихтан, әдебиеттен белгілі, халқымыздың данасы Абай атамыз өмір сүрген. Ол туралы кітаптан оқығанымыз бар еді. Абай атамыз адамның қадір-қасиеті мен қатар өлеңге, сөзге мән бергені баршамызға мәлім.
Дана Абай, Артур:
-Өлең- сөздің патшасы, сөз сарасы,
Қиыннан қиыстырар ер данасы.
Тілге жеңіл, жүрекке жылы тиіп,
Теп-тегіс жұмыр келсін айналасы.
Бөтен сөзбен былғанса сөз арасы,
Ол-ақынның білімсіз бейшарасы.
Айтушы мен тыңдаушы көбі надан,
Бұл жұрттың сөз танымас бір парасы.
Бір сөзін бір сөзіне қиыстырар,
Әрбірі келгенінше өз шамасы.
Өлеңге әркімнің-ақ бар таласы,
Сонда да солардың бар таңдамасы.
Іші алтын, сырты күміс сөз жақсысын
Қазақтың келістірер қай баласы?
2-жүргізуші, Аружан:
-Иә, ата! Сол кезеңде небір-небір ақын-жазушыларымыз еліміздің елдігін ойлап, тілімізге, дінімізге аса мән берді ғой! Одан бергі Мағжан, Міржақып, Ахмет сынды көптеген ақын аталарымыз тіл мәселесіне көңіл бөлгені де тарихтан белгілі. Сол секілді осында отырған балалар да тілге деген жанашырлығын білдіріп жүргендері аз емес. Ендеше, ата, алдыңызда балалардың тіл туралы білетіндеріне мән беріп көріңіз.
Самалдың орындауында
1-оқушы, Арина:
Несіне мен қазақпын, өз тілімді білмесем.
Өз елімде жарқылдап, еркін сөйлеп жүрмесем.
Құт мекенім қасиетті ата-бабам жерінде,
Нағыз қорлық-деп білемін, басқа тілде тілдессем.
2-оқушы, Айкен:
Ана тілдің қасиетін айта білген түсінер,
Өз тілінде сөйлейді өмір көрген кісілер.
Жойған күні тіліңді, жойылады қазақ та,
Жоя білген адамдар-құлдыққа да түсірер.
3-оқушы, Мейірім:
Мансап үшін өз тілін құрбан еткен адамдар,
Басқа тілді қастерлеп, ана тілін жамандар.
Ондай жандар ортадан аулақ болса сол дұрыс.
Қазақ емес шіріген жұмыртқа деп санаңдар
4-оқушы, Аяулым:
Ана тілін сатқандар опасыз-деп білемін,
Білген жанға өз тілің-қуанышың, тірегің.
Қазақ тілі қор болса, қор болғаным менің де.
Ол жойылса мәңгілік тоқтап қалар жүрегім.
5-оқушы, Диана:
Керек емес байлығың, керек емес алтының,
Менің жалғыз тілегім, тілін сақта халқымның.
Ана тілім бар жерде сақталарын білемін
Қазақ үшін қасиетті ата-дәстүр салтымның.
6-оқушы, Әділлаева Назерке:
Ана тілін тартқылап, салып жүрген көкпарға.
Ойлаңдаршы қазағым, осы бізде бет бар ма?
Ана тілін ту етіп, көтер қазақ көгіне.
7-оқушы, Жұмабай Назерке:--------------1-оқушы------------лорь т
Айқасқа түс, сол үшін айтыс болса шегінбе.
Ана тілді сыйламай, өгей бала болмайық.
Өз тіліңде сөйлемей, өзің туған жеріңде.
Нұржанардың орындауында: <<Қанекей, тілім сөйлеші!>>
8-оқушы, Асылзат:
-Биылғы жыл Ата заңымызға 20 жыл. Осы заңның 7-бабында Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік тіл-қазақ тілі деп жазылған. Ендеше, ағайын, тілімізді шұбарламай, таза сөйлеп қастерлейік!
Хор: <<Анамның тілі-аяулы үні>>
Қорытынды сөз:

Абай мен Әбіш
Наушабай дейтін кісі жол жүріп келе жатып, Абайдың үйіне түсіпті. Жайғасып отырған соң ол:
- Абайжан, өзіңе асыл сөз, алғыр ой тауып айтқан кісі болды ма? - деп сұрапты.Абай сәл ойланып отырыпты да:
- Менің Әбдірахман деген балам бар еді. Оны тоғыз жасында Семейдегі орыс мектебіне оқуға бердім. Оны бітірген соң, Петербурға жібердім. Қыс оқып, жаз демалысқа үйге келді. Сұрастырып байқасам, оқуы жақсы
көрінеді. Баламның алымдылығын сынап білейін деп ойладым да, бір күні жай әңгімелесіп отырып:
- Қалқам Әбіш, осы әлемдегі жаратылыста ақ зат асыл ма, қара зат асыл ма? - деп сұраған едім. Ол іркілместен:
- Ақ зат асыл ғой, - деді.
- Неге, қара зат асыл емес пе? - дедім мен. Әбіш бетіме қарап күлді де:
- Қараны қалай асыл дейсіз? - деді. Мен:
- Біріншіден, адам баласы барлық дүниедегі жаратылысты көзбен кереді емес пе, - дедім,- Бірақ көздің ағы көрмейді, ортасындағы кішкене қарашығы ғана көреді. Қараның асылдығына осы дәлел. Екіншіден, қағаз ақ, одан адам оқып білім ала алмайды, үстіне жазған қара сиядан
өнер-білім алады. Үшіншіден, жас шақта адамның сақал-шашы қара болады. Осыған байланысты жас күнде адамда ақыл, білім, қайрат көп болады. Қартайғанда шаш-сақал ағарады. Ал, адамда ақыл, білім, қайрат та азаяды. сондықтан ақтан қараны асыл ма деп ойлаймын, - дедім.
Сонда Әбіш:
- Оның бәрін қалай білдіңіз? - деді.
- Ақылмен білдім, - дедім мен.
- Олай болса, ақыл мида болмай ма, ал ми ақ зат емес пе!
Екіншіден, ақыл - нұр, жарық зат. О да аққа ұқсамай ма? - деді.
Мен баламның тауып айтқан сөзіне риза болып, маңдайынан иіскедім.

Қонақ- атаңнан да үлкен. 9-сынып
( Сахналық көрініс)
Қатынасушылар:
Азамат Б. отағасы
Арайгүл Азаматтың әйелі
Азамат С. қонақ, Азаматтың інісі
Жеміс қонақ, Азаматтың апасы
Жанар қонақ қыз
Нұрбек Азамат пен Арайгүлдің баласы.

Киіз үйдің іші. Отағасы Азамат қолына домбырасын алып, күй шертіп отыр. Жұбайы шай қамына кірісуде. Көп кешікпей үйге қонақтар кіріп келеді.
Азамат С. Ассалаумағалейкум! ( есіктен сәлем беріп кіреді ).
Азамат Б. Уағалейкумассалам!
Жеміс. Амансыңдар ма, қарақтарым?
Арайгүл ( иіліп сәлем етеді)
Жеміс. Бақытты бол!
Жанар. Сәлеметсіз бе. жеңеше?
Арайгүл. Еркежан да келіп қапты ғой. Айналайын, келші
маңдайыңнан сүйейін.
Азамат С. Осы үйдің қазанын шегелей келдік.
Азамат Б. Жақсы болды ғой, өзіміз де осы қазан шегелегіш шебер іздеп
отыр едік. Төрлетіңдер.
Жеміс. Ауыл- аймақ, көрші- көлем, мал- жан-бәрі аман ба?
Азамат Б. Бәрі де аман. Құдайға шүкір, ел қатарлы өмір сүріп жатқан
жайымыз бар
Жанар. . Жеңеше, мынау өзіңізге деген тартуым.
Арайгүл. Рахмет, жаным. Сол өзіңнің келгеніңе не жетеді.
Жанар. Түу, жеңеше, шайыңыз тәтті екен. Тағы да құйыңызшы.
Арайгүл. Іше ғой ,жаным.
Азамат С. Шайға үйреніп болдық қой. Бұл құрғырды қанып ішпесең,
тіпті басың ауыратын болды. Бермесеңіз сұрап ішетін едік. Жеңешеміздің бауырсағын сағынғанымыз рас
(Барлығы күледі).
Жанар. Аға, бұрынғы өмірден өткен дана адамдар, билер жайлы көп білетін едіңіз ғой. Солардың біреуін тағы да айтып беріңізші.
Жеміс. Е,бәрекелді!
Азамат Б. Қалқамның тілегін жерге тастамайын ( әңгіме айтады) .
- Бала би қартайған шағында елінің игі жақсыларымен кеңесіп отырып: <<Жерден ауыр не, судан терең не, оттан ыстық не, көктен биік не?>> деп сұраған екен. Бұған ешкім ауыз тұшытарлықтай жауап бере алмапты. Сонда Бала би өзі шешіп берген екен дейді.

Жерден ауыр дегенім- ақыл- білім.
Судан ауыр дегенім- оқу- ғылым.
Оттан ыстық дегенім- адамның өмірі.
Көктен биік дегенім- тәкаппардың көңілі.
( Барлығы бірге) : - Керемет, тауып айтылған сөз.

Жеміс. Осы шай ішіліп болған секілді. Жинай бер, қалқам.
(Шай құралы жиналады).
Нұрбек. Апа, ас дайын .
Арайгүл. Ә,ендеше, қолға су құя ғой. ( Қолға су құйылып, табақ тартылады)
Азамат С. Әлгі осы үйдің баласы қайда, шақыр. Ол да бізбен бірге тамақ жесін.

Арайгүл. Кенжетай, кел сенде тамаққа ,осы ағаларыңның жақсы әңгімелерінен ғибрат ал. Саған да осы ағаларыңның жасын, жолын берсін.
Жеміс. Менің келінім қандай өнерлі десеңші. Еттің нанын өзгеше, әдемілеп жайған екенсің.
Арайгүл. Өзімнің шешем нанды осылай жаюшы еді. Көргенімді жасап, көпке
үлгі болсын дегенім ғой ( ет желініп, сорпа беріледі, табақ алынады) .
Азамат Б. Жасың кіші болса да. Жолың үлкен қонақсың. Астың батасын өзің
қайыра ғой.(Дастарқанға, отырғандарға бата беріледі. Бала Нұрбек
апасына шұбат құйылған ыдысты әкеліп береді. Апасы шұбаттан
зеренге құйып, қонақтарға береді).
Азамат Б. Қарап отырғанша, ауылдың алты ауызын айтайын. (Құрманғазының <<Адай>> күйі тартылады). Енді қонақ кәде айтыңыздар.
Жанар. Мен бір халық әнін шырқап берейін (<<Әгугай>> әні орындалады)
Барлығы бірге: Өнерің үстем болсын!
Азамат Б. Ақ ішіңіздер.
Арайгүл. Еркежан, бері кел.
Жанар. Жеңеше, мынаның бәрін қайдан алдыңыз?
Арайгүл. Бұл - менің жинап жүргендерім, ескінің көзі. өзімнің шешемнен,
енемнен қалған сәндік бұйымдар. Бұйымтайыңды айт,қалағаныңды
берейін.

Жанар. Мына біреуін таңдадым. Қалағаным - осы.
Арайгүл. Қалағаның осы болса, ала ғой. Көзімдей көріп тағарсың.

Жеміс. Аманшылықта, саушылықта кездесейік.
Б.Азамат пен Арайгүл бірге. Жолдарың болсын. Елге аман- сау барыңдар.

Қарт, Ерасыл: (көзінен жас алып, мұңайып отырады)
1-жүргізуші, Есен:
-Ата, неге мұңайып отырсыз? Көңіліңіз түсіп кетіпті ғо.
Қарт, Ерасыл:
-Е, балам! Бәрін айт та, бірін айт. Сонау өткен өмірді еске түсірсем, ата-бабаларымыз тәуелсіз елді аңсап, қасық қаны қалғанша елін, жерін, тілін, дінін қорғаймын деп қалмақ-жоңғармен, одан бергісі Ұлы Отан соғысында неміс басқыншыларымен аянбай шайқасты емес пе?
2-жүргізуші, Аружан:
-Иә, ата! Оның бәрі тарихтан мәлім бізге. Алайда, тәуелсіз елді аңсап, ата-бабаларымыз кейінгі ұрпақ үшін қасық қаны қалғанша күрескен болса, сол ата-бабаларымыздың аңсап күткен тәуелсіздігі 1986 жылғы желтоқсан оқиғасынан кейін 1991 жылы еліміз тәуелсіздік алып, өз алдына рәміздерімізді, Ата заңымызды, тіл туралы заңымызды қабылдадық емес пе?
1-жүргізуші, Есен:
-Иә, солай, солай. Айтпақшы, ата, Аружан! Биылғы 2015 жыл тіл туралы заңымызға 26 жыл, Ата заңымызға 20 жыл толыпты ғой. Ендеше, бір топ оқушылардың тіл, ата заңымыз туралы білетіндерін тыңдап көрейік.
Нұржанардың орындауында: <<Қанекей, тілім сөйлеші!>>
1-оқушы, Гүлім:
Ата заңым - ар-намысым, айбарым,
Болашағым, тектілігім, қайнарым,
Ата заңның аясында көш бастап,
Ел көгінде желбірей бер, байрағым!
2-оқушы, Нұрдана:
Қазақстан - егеменді байрақты ел,
Жердің жүзін мойындатқан қайратты ел.
Ата заңым - елдігімнің еңсесі,
Заңы барда қазақ елі айбатты ел.
Заңым барда зайырлы елмен теңестір,
Қай кезде де заңды біліп кеңес құр.
3-оқушы: Алина
Ата заңым-Тәуелсіздік таңысың,
Арайланып атар ұрпақ қамы үшін.
Әділеттің ақ жолына бастайтын,
Ата Заңым - туған елдің бағысың.
4-оқушы, Асылзат:
Ата заңым - ар намысым айбарым,
Сенің арқаң бұзылмаған қаймағым.
Ата Заңның аясында көш бастап,
Тұғырлардан желбірей бер байрағым!
Хор: <<Анамның тілі-аяулы үні>>

хор7--орроопарв

1-оқушы, Кенжегүл:
Қарт, Ерасыл:
-Иә, балаларым, содан бері қаншама жылдар өтті десеңші! Бұл қазақтың басына нелер келіп, нелер кетпеді! Әр ғасырда, әр жылда өзіндік тарихи кезеңінде қазақ халқының басына небір зұлмат кезеңдерді бастан өткерді ғой! Одан бергі 150-170 жыл бұрын қазақтың қамын ойлап, елдің жуан байларына қарсы сөз айтып, қарапайым қазақтың тіліне, дініне мән беріп, жоғын жоқтаған даналарымыз да өтті ғой, шіркін!

1-жүргізуші, Есен:
-Иә, ата, айтпақ ойыңызды ұқтым. Осыдан 150-170 жыл бұрын тарихтан, әдебиеттен белгілі, халқымыздың данасы Абай атамыз өмір сүрген. Ол туралы кітаптан оқығанымыз бар еді. Абай атамыз адамның қадір-қасиеті мен қатар өлеңге, сөзге мән бергені баршамызға мәлім.

Дана Абай, Артур:
-Өлең- сөздің патшасы, сөз сарасы,
Қиыннан қиыстырар ер данасы.
Тілге жеңіл, жүрекке жылы тиіп,
Теп-тегіс жұмыр келсін айналасй.
Бөтен сөзбен былғанса сөз арасы,
Ол-ақынның білімсіз бейшарасы.
Айтушы мен тыңдаушы көбі надан,
Бұл жұрттың сөз танымас бір парасы.
Бір сөзін бір сөзіне қиыстырар,
Әрбірі келгенінше өз шамасы.
Өлеңге әркімнің-ақ бар таласы,
Сонда да солардың бар таңдамасы.
Іші алтын, сырты күміс сөз жақсысын
Қазақтың келістірер қай баласы?

2-жүргізуші, Аружан:
-Иә, ата! Сол кезеңде небір-небір ақын-жазушыларымыз еліміздің елдігін ойлап, тілімізге, дінімізге аса мән берді ғой! Одан бергі Мағжан, Міржақып, Ахмет сынды көптеген ақын аталарымыз тіл мәселесіне көңіл бөлгені де тарихтан белгілі. Сол секілді осында отырған балалар да тілге деген жанашырлығын білдіріп жүргендері аз емес. Ендеше, ата, алдыңызда балалардың тіл туралы білетіндеріне мән беріп көріңіз.

1-оқушы, Кенжегүл: -Рухы мен тілін жанындай сүйген,
Адамдар неге санаулы?
Ұлт үшін дәуір отына күйген,
Аталар болды алаулы.
Армандай асқар,
Жолдарға бастар,
Ісіңнен ұрпақ от алар.
Қалмайсың көштен,
Шықпайсың естен,
Тағдыры шыншыл аталар.

1-оқушы, Арина: Несіне мен қазақпын, өз тілімді білмесем.
Өз елімде жарқылдап, еркін сөйлеп жүрмесем.
Құт мекенім қасиетті ата-бабам жерінде,
Нағыз қорлық-деп білемін, басқа тілде тілдессем.

2-оқушы, Айкен: Ана тілдің қасиетін айта білген түсінер,
Өз тілінде сөйлейді өмір көрген кісілер.
Жойған күні тіліңді, жойылады қазақ та,
Жоя білген адамдар-құлдыққа да түсірер.

3-оқушы, Мейірім: Мансап үшін өз тілін құрбан еткен адамдар,
Басқа тілді қастерлеп, ана тілін жамандар.
Ондай жандар ортадан аулақ болса сол дұрыс.
Қазақ емес шіріген жұмыртқа деп санаңдар

4-оқушы, Аяулым:
Ана тілін сатқандар опасыз-деп білемін,
Білген жанға өз тілің-қуанышың, тірегің.
Қазақ тілі қор болса, қор болғаным менің де.
Ол жойылса мәңгілік тоқтап қалар жүрегім.

5-оқушы, Диана:
Керек емес байлығың, керек емес алтының,
Менің жалғыз тілегім, тілін сақта халқымның.
Ана тілім бар жерде сақталарын білемін
Қазақ үшін қасиетті ата-дәстүр салтымның.

6-оқушы, Әділлаева Назерке:
Ана тілін тартқылап, салып жүрген көкпарға.
Ойлаңдаршы қазағым, осы бізде бет бар ма?
Ана тілін ту етіп, көтер қазақ көгіне.

7-оқушы, Жұмабай Назерке:--------------1-оқушы------------лорь т
Айқасқа түс, сол үшін айтыс болса шегінбе.
Ана тілді сыйламай, өгей бала болмайық.
Өз тіліңде сөйлемей, өзің туған жеріңде.

Поэзия кешінің мақсаты:
1. Оқушылардың өз ана тілін құрметтей отырып, еліне, жеріне, т.б деген ыстық сезімдерін оята отырып, болашаққа деген жарқын көзқарастарын дамыту;
2. Әлеуметтік және жеке мәдени құндылықтарды қалыптастыру;

Жүргізуші 1: Қайырлы күн құрметті қонақтар, озық ойлы оқырмандар! Бүгінгі <<Жүректен шыққан сырлы сөз>> атты Б.Момышұлы атындағы Алматы Республикалық әскери мектеп интернатының тәрбиеленушілерінің поэзия кешіне қош келдіңіздер!
Бүгін біздің басымыздың басын қосып отырған бір әлем бар, ол - поэзия әлемі. Барлығымыздың жүрегіміздің түкпірінде поэзия әлеміне бастап апарар жол бар. Әрине, оны жарыққа шығарып, басқаларға жеткізе алатындар айналаға терең көзқараспен қарай отырып, өз жүректен шыққан жырларын жеткізе білетіндері бар.

"Туғанда дүние есігін ашады өлең,
Өлеңменен жер қойнына кірер денең.
Өмірдегі қызығың бәрі өлеңмен,
Ойласаңшы бос қақпай елең-селең..."

"Ұйықтап жатқан жүректі ән оятар,
Үннің тәтті оралған мәні оятар.
Кейі зауық, кейі мұң, дертін қозғап,
Жас балаша көңілді жақсы уатар..."
деп Қазақ халқының ұлы ақыны, ойшылы Абай атамыз айтқандай, поэзия әлемінде өз ойын өрнектеп бере білген, мазмұнды да мағыналы өлеңдерімен жүрекке жеткізе білген өз мектебіміздің жас ақындарымен таныстырайық.
1. Мектепішілік 2011 оқу жылында қыркүйек айында өткен <<Ана тілім>> атты мәнерлеп өлең оқу сайысында өз шығармашылығы бойынша
1 орынды иеленген 11 Д сынып оқушысы Алтынбек Құндызбекті ортаға шақырайық.
<<Ана тілім>> өлеңі
<<Арман>> өлеңі
<<Бауыржан батырға >> өлеңі

2. 2012 жылы қыркүйек айында Атырау қаласында өткен <<Махамбет оқуларына>> қатысып, белсенділік танытқаны үшін сертификатқа және жүлделі сыйлыққа ие болған жас ақындарымыздың бірі 11 Б сынып оқушысы Ермағамбетов САламатты ортаға шақырайық.
<<Махамбетке арнау>> өлеңі
<<Бауыржаншылар>> өлеңі гитарамен сүйемелдеуде
<<Бауыржан атаға>>

3. Мектебіміздің әрбір іс шараларында көзге түсіп, кештерді өз дауыстарымен, салмақты мінездерімен ерекшеленіп жүрген әрі ақын әрі әншілеріміз бар. Олар 11 А сынып оқушылары
Көпбаев Дархан
Батыр Абзалдың орындауындағы <<Тәуелсіз елім>> әнін қабыл алыңыздар!
Ортаға шақырайық.

4. Келесі кезекті сырлы, лирикалы өлеңдерімен ерекшеленетін оқушыларымыздың бірі 11 А сынып оқушысы Қуатбеков Жанаманды ортаға шақырамыз.
<<Сырлы сөз>> өлеңі
<<Көктем>> өлеңі
<<Қазақстан елім менің>> өлеңі
_________________________________________

Жүргізуші: Міне, бүгін мектебіміздің жас ақындарымыздың шығармашылығымен таныс болдыңыздар.
Сөзімді ұлы Абайдың :
Өлең - сөздің патшасы, сөз сарасы,
Қиыннан қиыстырар ер данасы.
Тілге жеңіл, жүрекке жылы тиіп,
Теп-тегіс жұмыр келсін айналасы.
Бөтен сөзбен былғанса сөз арасы,
Ол - ақынның білімсіз бишарасы.
Айтушы мен тыңдаушы көбі надан,
Бұл жұрттың сөз танымас бір парасы-
дегендей, жас ақындарымыздың өлеңдерінен оқушысын жақсылыққа, адамгершілікке, Отаншылдыққа, халықтар достығына баулитын қымбат қазына, рухани азық екенін, сонымен бірге біздер үшін тәрбиелік мән- мағынасының да зор екендігін ұғынғандай болдық. Жас ақындарымызға болашақта Ұлы Абайдың өлеңдеріндей мағыналы жыр шумақтарын тудыра беріңіздер! Алдағы Ұлттық Бірыңғай тесттен жоғары балл жинап, қалаған Жоғары оқу орындарына түсіп, еліміздің мақтанышына айналатын, Абыройлы, Саналы, Мемлекетіміздің Ардақты ұлы болуларыңызға тілектеспін.

Өлеңге әркімнің-ақ бар таласы,
Сонда да солардың бар таңдамасы.
Іші алтын, сырты күміс сөз жақсысын
Қазақтың келістірер қай баласы?
Деп Абай атамыз айтқандай, осы талантты ақындарымыздың қаламдарыңыз мұқалмасын. Тәрбиеленушілерімізге, жас ақындарымызға болақтарына сәттілік тілейміз. Назар қойып тыңдағандарыңызға рахмет!

1-жүргізуші: Қайырлы күн, құрметті қонақтар! Қоңыр күздің кешінде "Тіл мерекесінде" өздеріңізбен кездесіп отырмыз. Тәуелсіз еліміз үшін тіл мерекесінің маңызы жоғары. Сіздерді Қазақстан Республикасы халықтарының тілдері мерекесімен құттықтаймыз!
2-жүргізуші: 1989 жылы 22 қыркүйек күні "Тіл туралы" заң қабылданған болатын. Бұл заңда Қазақ ССР-нің мемлекеттік тілі қазақ тілі, ал орыс тілі -- ұлтаралық тіл деп бекітілген еді. Тіл - адам ойы мен санасының жемісі, жаратылыстың аса күрделі көрінісі, қыры мен сыры мол қатынас-құралы. "Тәрбие басы - тіл" дейді Махмұд Қашқари. Жаңа оқу жылына ере келген тіл мерекесі көпұлтты мемлекетіміздің береке-бірлігін нығайта берсін!
Әнұран орындалады.
1-жүргізуші: "Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте" демекші, біздің ана тіліміз - атадан-балаға мирас боп жеткен асыл қазына. Қазақ тілін сүю, қадірлеу - ұлтымызға деген сүйіспеншілігіміз. Алдарыңызда Мағжан Жұмабаевтың "Қазақ тілі" өлеңін көркемсөз оқу шебері Жанатқызы Гүлбақыт оқиды.
Оқушы ортаға шығады:
Күш кеміді, айбынды ту құлады,
Кеше батыр - бүгін қорқак, бұғады.
Ерікке ұмтылған ұшқыр жаны кісенде,
Қан суынған, жүрек солғын соғады.
Қыран құстың кос қанаты кьірқылды,
Күндей күшті күркіреген ел тынды.
Асқар Алтай - алтын ана есте жоқ,
Батыр, хандар - асқан жандар ұмытылды!
Ерлік, елдік, бірлік, қайрат, бақ, ардың
Жауыз тағдыр жойды бәрін не бардың...
Алтын Күннен бағасыз бір белгі боп,
Нүрлы жұлдыз - бабам тілі, сен қалдың!
Жарық көрмей жатсаң да ұзақ, кен-тілім,
Таза, терең, өткір, күшті, кең тілім,
Таралған түрік балаларын бауырыңа
Ақ қолыңмен тарта аларсын сен, тілім!
2-жүргізуші: "Қазақ нағыз қазақ емес, нағыз қазақ - домбыра демекші", күмбірлеген күйімен құлақ құрышын қандырып, бойға шабыт сыйлағалы отырған Ұлағат Батырұлына кезек берейік!
Оқушы ортаға шығып, Құрманғазының "Балбырауын" күйін тартады.
1-жүргізуші: Тілсіз бидің құдіреті шексіз. Би өнері де атадан-балаға жалғасқан ұлт қазынасы. Сахнаға биші ұл-қыздардан құралған "Шашу" би тобын шақырамыз!
2-жүргізуші: Айдын, саған "Шашу" би тобының өнері ұнады ма?
1-жүргізуші: Назгүл, маған олардың өнері қатты ұнады. Ұнағаны соншалық, тіпті өзім де сахнаға шығып, өнерімді көрсеткім келіп кетті.
2-жүргізуші: Әп-бәрекелді! Ендеше көрермен сені күтіп тұр. Солай емес пе? Назгүлдің өнерін тамашалағыңыз келсе, қол соғыңыз, құрметті қауым!
1-жүргізуші: "Ән - көңілдің ажары". Құлақтан кіріп, бойды алған әсем әнмен тербетейін қауымды.
2-жүргізуші: 9 "а" сыныбының оқушысы Еркінқызы Назымның орындауында "Анамның тілі - аяулы үні" әнін қабыл алыңыздар!
Өмірге келдім,
Анамды көрдім,
Деді ол: "Жаным",
Арайлы таңым.
Самал боп желпіп,
Жырымен ертіп,
Үйретті тынбай,
Сол тілін, әнін
Қайырмасы:
Анамның тілі - Айбыным менің,
Анамның тілі - Ай, Күнім менің.
Сүйемін байтақ елімді туған,
Сүйемін мәңгі өмірді думан.
Мектепке келдім,
Ұстазды көрдім.
Тыңдадым сөзін,
Табынып, сүйіп.
Анамның тілі -
Аяулы үні.
Жүрекке нұрын
Жіберді құйып.
Қайырмасы.
Көңілге көрік,
Өмірге серік.
Әсем ән-жыр,
Қайрат, қуатым.
Сөйлесем мыңға,
Өрлесем шыңға.
Анамның тілі-
Асыл мұратым.
1-жүргізуші: Ендігі кезек - сенікі, Айдын. "Жігітке жеті өнер де аз" емес пе? Жиналған қауымды өнеріңмен сусындат!
2-жүргізуші: Тіл мерекесінде өнер көрсетпесем, маған сын. Мен ақиық ақын Мұқағали Мақатаевтың "Үш бақытым" өлеңін мәнерлеп оқып берейін.
Ең бірінші бақытым - Халқым менің,
Соған берем ойымның алтын кенін.
Ол бар болса, мен бармын, қор болмаймын
Қымбатырақ алтыннан нарқым менің.
Ал екінші бақытым - Тілім менің,
Тас жүректі тіліммен тілімдедім.
Кей-кейде дүниеден түңілсем де,
Қасиетті тілімнен түңілмедім.
Бақытым бар үшінші - Отан деген,
Құдай деген кім десе, Отан дер ем!
...Оты сөнген жалғанда жан барсың ба?
Ойланбай-ақ кел-дағы от ал менен.
Түтін түтет,
Өс, өрбі, көгере бер,
Немерелер көбейсін, шөберелер.
Жадыңда ұста,
Жақсылық күтпегейсің!
От емес, оқ сұрасаң менен егер!
Үш бірдей бақытым бар алақанда,
(Мені мұндай бақытты жаратар ма!)
Үш күн нұрын төгеді аспанымнан,
Атырау, Алтай, Арқа, Алатауға!
1-жүргізуші: Құрметті көрермен! Осымен тіл мерекесіне арналған мерекелік кешіміз де аяқталып қалды.
2-жүргізуші: Тіл - ұлттың тарихи жетістігі. Әр тіл өз бойында ұлт тарихын, дәстүрін, мінезін сақтайды. Тіл мерекесі құтты болсын!
Мерекелік кеш ана тілі, туған жер, Отан туралы әнмен тәмамдалады.

Сценарий мақсаты: Оқушылардың өз ана тіліне деген құрмет сезімін арттыру, тіл мәртебесін көтеру, таза сөйлеуге үйрету, өз ұлтына, еліне деген сүйіспеншілігін ояту. Ана тіліміздің тұғырының мықты болуына негіз қалаған бабаларымыздың өсиетін ұран ету, қазақ тілінің мәртебесін көтеру. Қазақстан мемлекетінде тұратын барлық халықтардың тілдерін құрметтеу. Сценарий әдіс-тәсілдері: Сұрақ - жауап, мың бір мақал, жүз бір жұмбақ ойыны, ой-толғау, полиглот , жат оқу т. б. Көрнекілігі: қабырға газеттері, қанатты сөздер, ұлы тұлғалар портреті, кітаптар мен рефераттар, интерактивті тақта. Сценарий барысы: Мұғалім: қазақ тілі мен әдебиеті пән бірлестік жетекшісі А. Полатова. Қымбатты ұстаздар мен оқушылар міне біз бүгін бүкіл Қазақстан халқы болып <<Қазақстан халқының тілдері күні>> мерекесін тойлағалы отырмыз. Бұған дейін <<Тіл мерекесіне>> байланысты 17 қыркүйектен бастап жоспар бойынша іс - шаралар жүргізілді. Біздің негізгі мақсатымыз оқушылардың өз ана тіліне деген құрмет сезімін арттыру, тіл мәртебесін көтеру, таза сөйлеуге үйрету, өз ұлтына, еліне деген сүйіспеншілігін ояту. Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтің <<Қазақстанның болашағы - қазақ тілінде. Ана тілі - бәріміздің анамыз, өйткені ол - ұлтымыздың анасы>> дегендей біз ана тіліміздің тұғырының мықты болуына негіз қалаған бабаларымыздың өсиетін ұран ету, қазақ тілінің мәртебесін көтеруіміз керек. Бүгінгі өткізгелі отырған <<Мемлекеттік тіл - Қазақстан халықтарын біріктіретін тіл>> тақырыбындағы іс - шарамыз 22-қыркүйек күнгі Қазақстан халықтарының тілдері мерекесіне қосылатын кішкене ғана үлес. Бірақ біз ана тілімізге деген сезімімізді білдіретінімізге қуаныштымыз. Олай болса, Балалар, құтты болсын тілің бүгін, Ашатын жан сарайын білімдінің. Кешегі анаң айтқан, бабаң айтқан, Тіліне зер салыңдар бұрынғының, - дей келіп, бүгінгі <<Мемлекеттік тіл - Қазақстан халықтарын біріктіретін тіл>> тақырыбындағы фестивалін бастауға рұхсат етіңіздер. Облыстық <<Қоңыраулы қошақан>> байқауының бас жүлдегері <<Сыр сұлуы>> бишілер тобының орындауында <<Шашу>> биі. 1-жүргізуші: Кенің бай , келімің мол туған тілім! Дыбыстың теріп сөз ғып буған гүлін. Қайырған қайдағыны жүйрік ең сен, Мен қосып, құтыла алмас қусам білім. Ассалаумағалейкум құрметті тіл жанашырлары, бүгінгі <<Қасиетті ана тілім>> атты тіл мерекесіне қош келдіңіздер! 2-жүргізуші: Қонып тұр ордаң міне, жаңа жұртқа , Салып тұр ұлың <<Қазақ>> көзін сыртқа. Жау болсаң, жақындама, аулақ жүр деп, Ел болсаң есігім бос, ен деп ұлтқа. Армысыздар, құрметті ұстаздар, оқушылар. 1-жүргізуші: Еліміздің болашағы - жасөспірімдер тәрбиені ұлттық мектептен алады. Өкінішке орай, оны көптеп жабу, қысқарту орын алғаны белгілі. Соңғы 30 жылда 700-ден астам қазақ мектебі жабылды. Қазақ мектебінің тағдыры Сәбит Мұқановты қатты толғандырды. Ол өз сөзінде былай деді: <<Мен ұлттық қазақ мектептерінің жабылуына үзілді - кесілді қарсымын. Менің партиялық ар ожданым мұндай идеялық тұрғыдағы қателікке төзбейді>>. Тіл тағдыры шешуін күтті. Көпшілік ойы айтыла бастады. Басқа мәселелерде кезекте тұр еді. Ақыры 1986-ның желтоқсаны тығырық кезеңнен құтқарды. Соның лебімен 1989 жылы <<Республикадағы қазақ тілінің жайы>> туралы қаулы қабылданды. 1989 жылы қыркүйектің 22-і күні <<Қазақстан Республикасындағы тілдер>> Заң қабылданып, қазақ тілі Қазақстан Республикасының мемлекеттік тіл мәртебесіне ие болды. Кейін 1993 жылы қаңтардың 28-і күні бұл статус Қазақстан Республикасының жаңа Конституциясында тұрақталып, Тіл туралы Заңы 1997 жылы шілденің 11- күні жаңа <<Қазақстан Республикасындағы тілдер туралы>> Заңы қабылданды. Бұл Заң бойынша қазақ тілі Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі, қазақ халқының ұлттық тілі болып есептеледі. 11- сынып оқушысы Б. Бекболаттың орындауында Амандос Сабыровтың <<Ана тілім ардақтым>> жыры. Несіне мен қазақпын , өз тілімді білмесем. Өз елімде жарқылдап, еркін сөйлеп жүрмесем. Құт мекенім қасиетті ата-бабам жерінде, Нағыз қорлық-деп білемін, басқа тілде тілдессем. Ана тілдің қасиетін айта білген түсінер, Өз тілінде сөйлейді өмір көрген кісілер. Жойған күні тіліңді, жойылады қазақ та, Жоя білген адамдар-құлдыққа да түсірер. Мансап үшін өз тілін құрбан еткен адамдар, Басқа тілді қастерлеп, ана тілін жамандар. Ондай жандар ортадан аулақ болса сол дұрыс. Қазақ емес шіріген жұмыртқа деп санаңдар! Ана тілін сатқандар опасыз-деп білемін, Білген жанға өз тілің-қунышың, тірегің. Қазақ тілі қор болса, қор болғаным менің де. Ол жойылса мәңгілік тоқтап қалар жүрегім. Керек емес байлығын, керек емес алтының, Менің жалғыз тілегім, тілін сақта халқымның. Ана тілім бар жерде сақталарын білемін Қазақ үшін қасиетті ата-дәстүр салтымның. Ана тілін тартқылап0салып жүрген көкпарға. Ойлаңдаршы қазағым, осы бізде бет бар ма? Ана тілін ту етіп, көтер қазақ көгіне. Айқасқа түс, сол үшін айтыс болса шегінбе. Ана тілді сыйламай, өгей бала болмайық. өз тіліңде сөйлемей, өзің туған жеріңде. 2-жүргізуші: Білеміз шаттық хабар қайдан ұшты, Бәрі енді өзімізге байланысты. Қаумалап, тік көтеріп әкетейік, Қанатын жаңа ғана жайған істі! Осы заң талаптарынан соң 22 қыркүйек - Қазақстан халықтарының тілдері мерекесі болып аталып өтілуде. Қазір іс қағаздарын тек мемлекеттік тілде жүргізетін мекемелер көбейді, жоғарғы оқу орындарындағы қазақ тілінде өтетін сабақтар саны бұрынғыға қарағанда көп өсті. Мекеме, ұйымдар Тілдерді қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған бағдарламасымен жұмыс істеді. 2011-2020 жылдарға арналған жаңа бағдарламасы шықты. 1-жүргізуші: Тарихқа, баяғы заманның деректеріне жіті көз жіберсек, өзге түркі халықтары сияқты қазақтың да жазу тарихы әріден басталатынын, жазудың алуан түрлерін жазудың арғы тегі суреттен басталғанын көреміз. 2-жүргізуші: Қазақ тілі түркі тілдер тобына жатады, атадан балаға жеткен ұлы құбылыс . Ол талай тарих сынынан өтті. Ғасырлардан - ғасырларға сүрінбей жетті. Дүние жүзіндегі ең бай, бейнелі, таза, өткір, терең, күшті кең тіл ретінде саналады. Қазіргі таңда ана тіліміз жан - жақты зерттеліп, уақыт талабына сай ғылыми үлгіде жүйеленді. Қазақ тілі - қазақ халқының ұлттық игілігі болумен қатар, әлемдік тіл білімі зерттеушілерін қызықтырған көне тарихы бар, кемел тіл ретінде танылуда. 2-жүргізуші: Өткен ғасырдың өзінде француз ғалымы Жорри де Манси <<Қазақ тілі түркі тілдері ішіндегі ең бір таза тілдердің бірі>> деп тамсанған. 1-жүргізуші: Орыстың әйгілі ғалымы Василий Васильевич Радлов <<Ең сауатсыз деген қазақтың өз тілін жете меңгергендігі сондай, ондайды біз Европада француздар мен орыстардан ғана байқаймыз. Егер олар әңгіме айта қалса сөз оралымдары көркем де сүйкімді, тілі өткір әрі майда шешен де тапқыр>> деп әділ бағасын беріпті. 2-жүргізуші: Әлем даналарын тамсандырған халқымыздан туған Асан қайғы сияқты бабаларымыздың өсиетін тыңдайық. 5-сынып оқушысы Әдепхан Аяулым. 1-жүргізуші: -Тәңірі ортақ жаратқан, Аузына халқын қаратқан. Қара қылды қақ жарған. Алдынан топты таратқан, Мөңке, Төле, Қазыбек Әйтеке, Алшын, би Кебек. -Белгілі шешендер мен шешен билердің сөздері жазылып сақталмағандықтан, тек бізге ұзын-ырғасы, желі-жұрнағы ғана жеткен. Ауыздан ауызға көше жүріп, сырланып, бүкіл халық қазынасына айналған. Олар халық даналығын , тіл байлығын көрсетеді. 2-жүргізуші: Көрініс. <<Үш би>>. 5- сынып оқушылары. Төле би: Уа, халқым, сөз қадірін білесің; Жаңбыр жауса жер жетім, Басшысы болмаса жер жетім, Ұқпасқа айтқан сөз жетім. . . Атың жақсы болса Ер жігіттің пырағы. Балаң жақсы болса, Жан мен тәннің шырағы. Қазыбек би: Аты жаманның арманы кетер. Баласы жаманның дәрмені кетер. Әйтеке би; Биікке шықсаң, көзің ашылады Жақсымен жолдас болсаң, көңілің ашылады Төле би: Сөз танығыш жастарға айтар он түрлі жұмбағым бар, Әйтеке би: Айтыңыз ұлы аға. Төле би: Айтсам он түрлі жұмбағым мынау; бір, екі, үш, төрт, бес, алты, Жеті, сегіз, тоғыз, он. Дауыс: Бұл не деген жұмбақ? Осындай да жұмбақ бола ма? Қазыбек би: Ұлы аға! Бұл жұмбағыңызды мен шешейін, рұқсат етіңіз. Төле би: Рұқсат , қаз дауысты Қазыбегім, рұқсат>> Қазыбек би: Бір дегеніңіз-бірлігі кеткен ел жаман. Екі дегеніңіз-егесіп өткен ер жаман. Үш дегеніңіз-үш бұтаққа бөлінген ағайын жаман. Төрт дегеніңіз-төсектен безген жас жаман Бес дегеніңіз-белсеніп шапқан жау жаман. Алты дегеніңіз-асқынып кеткен дерт жаман Жеті дегеніңіз-жесір қалған жас жаман. Сегіз дегеніңіз-серпілмеген қайғы жаман. Тоғыз дегеніңіз-торқалы той, топырақты Өлімге бас көрсетпесе, сол жаман. Он дегеніңіз-оңалмас кәрілікке дауа болмас-деген сөзіңіз, ұлы аға! Төле би: Рахмет, дәл тауып шештің, ойы да, тілі де жүйрік тұлпарым менің. . . Әйтеке би: Суалмайтын суат жоқ. Тартылмайтын бұлақ жоқ. Тамыры суда тұрса да, Уақытысы жеткенде Құралмайтын құрақ жоқ. . . Тек жақсыдан өлмейтін сөз қалады. Төле би: Дұрыс айтасың, Әйтеке. Ал, қаз дауысты Қазыбек би, мынау жиылған халайыққа не айтасың? Қазыбек би: Өркенім өссін десең, Кекшіл болма- Кесапаты тиер еліңе. Елім өссін десең, Өршіл болма- Өшкеніңді өшірерсің. Басына іс түскен пақырға Қастық қылма- Қайғысы көшер басыңа Жанашыры жоқ жарлыға, Жәрдемші бол асыға Қиын-қыстау күндерде Өзі келер қасыңа. Бүгін сағы сынды деп, Жақыныңды басынба. Төле би: Сөзің асыл, қаз дауысты Қазыбек! Уа, халайық! Көсіре шабар жерің бар, Тау көтерген ерің бар! Қол боларлық елің бар, Атадан қалған сара жолың бар! Сөз қадірін біліңдер! 1-жүргізуші: Тілім менің ! Тілім үшін мың өліп, тірілді елім, Аралыммен, Арыммен қатар қойып, Тілді қорғау-парызым бүгін менің. 2-жүргізуші: Әуезов, Абайды өткен дәріс тілі, Тіл қатқан Тоқтар, Талғат ғарыш тілі Қанша Заң қабылдаймыз, жетер енді, Етілсін мемлекеттік әр істе үні! Біздің мектеп ұлт мүддесін қорғаушылардың ең алдынғы сапында келе жатқан қайсар, тұлғалы ұлы ақын М. Шаханов есімімен аталған. Оның тіл төңірегіндегі көкейтесті ойларымен қатар елімізге сіңірген еңбегі қаншама. М. Шаханов <<Тамырсыздану қаупінің тұжырымдамасы>>. Оқитын М. Жүсіпәлі. Жаһандану рухсыздығы өз жеңісін тойлауда. Содан қазір қаншама адам бейім былай ойлауға: "Мен қай тілде еркін сөйлеп, оқи алам, жаза алам, Білім, жұмыс, нан таба алам, сол тіл-менің өз анам" Бірақ қарсы тұжырым бар осы адасқан байламға: Біз жалқыны мойындамай, ұға алмаймыз жалпыны. Тіршілікте бір адамды шексіз сүю арқылы Адамзатты тану әрі сүюге жол табасың. Және әркім шын қадірлеу арқылы өз анасын, Ұғар оның сатылмайтын сезімінің бағасын. Өз ұлтыңның тілін, салтын, парқын сүю арқылы Күллі әлемдік биікке өрлеп, ардақтайсың жалпыны. Сан түрлі тіл меңгереміз, айдындап ой қарқыны. Ал ғаламдық ортақ тілсіз- Бірлік - гүлсіз, сенім - нұрсыз, Бірақ ана тіліңе оның түспеу керек салқыны. Бұл табиғи жолдан айну қырсық қаупін өсірер. Тарихың тұр санаңа өткел тастап, Өз тіліңе ойлау, сөйлеу тоқталған сәттен бастап Бүкіл баба рухымен Ұлттық, гендік-ақпараттық байланысың кесілер. Тағдырыңнан ата мұра шамын солай өшірер. Өз тіліңді жерсінбеудің, Өз анаңды менсінбедің Арсыздығы қай дәуірде болып еді тапқырлық? Ол - рухи мүгедектік әрі ұлттық сатқындық? Аз қайғы ма, талабыңды түсінігің алдаса?. . Мейлі он тіл, Тіпті жүз тіл меңгергенің далбаса Өз ұлтыңның тілі менен рухы Ой-санаңа іргетас боп қалмаса. 1 -жүргізуші: . . . Тіл жоғалса жоғалар ұлтың бүгін, Тілің барда нұр шашып атар күнің. Сөзімнің ұғар болсаң түп төркінін Жүрек жырын жазар ем таппай тыным. . . Жастарға айтар, бастарға айтар жырым бар, Жоғалтпақ болды ұлтымның тілін залымдар. Жаутаң қағып жетпіс жыл жүрдік боданда, Содан да қалған тілімізде жұғын бар. Қадір тұт өз тіліңді намыс болса, Көзіңді сал көк аспан алыстарға. Тілім десе екпіндеп тоқтамайтын Құрмет көрсет Мұхтардай арыстарға. 2-жүргізуші: Туған тіліңді қорғау-туған отаныңды қорғаудан да маңыздырақ. Отаныңды жау басып алса, оны ерте ме, кеш пе, әйтеуір, азат етеріңе сенесің. Ал тілің жауланса-бітті. Басқа тілге көшіп, туған тілін ұмытқан және өз ата байлығына қайта оралуға мойны жар бермейтін жалқаулар мен ұлттық рухын жоғалтып үлгерген, өзіңе түрі ғана ұқсайтын қандастарың жаудан бетер қарсыласады. Олардың үлкен бөлігінің ана тілін мойындамай, өзге тілдің мүддесін ашық түрде қолдауының арқасында ұлт жойылуға бет алады. Әлгі бейшара ұлт үшін бұған теңдес қасірет болмақ емес. 1-жүргізуші: Көрініс. <<Асыл мұра>> сомдайтындар 5- сынып оқушылары. Сахна сыртында Махамбет: Ереуіл атқа ер салмай, Егеулі найза қолға алмай, Еңку-еңку жер шалмай, Ерлердің ісі бітер ме. . . (Батыр отырған баланың қасына келеді. Бала әдеппен иіліп сәлем береді). Бала Құрманғазы: Армысыз аға? Махамбет батыр: Қай ұлансың, қарағым? Бала Құрманғазы: Мен, Қызылқұрт Сағырбайдың баласы Құрманғазымын. Махамбет батыр: Көзіңде өшпес жалын бар, болғалы тұрған ұлмын де, иә! Қабырғасын сөксе де қайыспас қайсар нар болатын түрің бар ұлым! Бала Құрманғазы: Өзіңіз кім боласыз аға ? Махамбет батыр: Мен де, ұлан, мен болам, Ағатай - беріш ел болам, Исатайдың серігі, Ел жұртым деп жанымды Шүберекке түйген ер болам Халық жауы хандардың, Қарны жуан билердің Басын кессе-дер болам, , , Жайықты малға толтырып Халыққа теңдік әперсем- деп, арманға қол созған, Махамбет батыр мен болам! Бала Құрманғазы : Ақын аға Махамбет, мені өзіңмен ала кет, Батыр: Жоқ қарағым, ертерек, қабырғаң әлі қатпаған, томағаң әлі толмаған. Әзірге жассың, ертерек! Мынау не қарағым? Бала Құрманғазы: Домбыра жасап алмақпын, ел кегін егіз шектен еңіретіп төгетін. Батыр: Мақұл, балам, әзірге қош. (батыр кетеді, бала Құрманғазының орнына шал Құрманғазы келіп отырады. Жәймен күй ойнап тұрады. ) Қария Құрманғазы: Айналайын, қыз да болсаң мұрамды ұстарлық болып туыпсың. Көп жаса , қызым, көп жаса! Жан шошыр бастан өтті талай майдан, Шыққан жоқ атқан оғым терең сайдан. Екпінді кек күш беретін, Ұл туар дәл өзімдей ана қайдан. Бұл тартқаның қандай күй? Дина қыз: Бұл күйді <<Көбік шашқан>> деп атайық, ата. Құрманғазы: Тауып айттың, қарағым. Күйдің аты <<Көбік шашқан>> Атың кім шырағым. Дина қыз: Атым Дина, Құрманғазы: Мерейлі бол, Динажан, мен кек күйшісі, Құрманғазымын. Тәрбиешім-Махамбет ақын-Исатай ердің серігі. Мұрамды саған тапсырдым, халыққа жеткіз күйімді. (домбырасын Динаға ұсынады) Дина қыз: Егер де маған, атажан, шынымен сеніп берсеңіз, кек ұрандас күйіңізді халыққа ойнап беруге жас жүректен ант етемін( тізерлеп отырып домбыраны сүйеді). 2-жүргізуші: Міне күй атасы Құрманғазы мен Динаның кездесуі жөнінде ел осылай аңыз етеді. Дина апа осы антын адал орындады. Ол күй атасы Құрманғазыдан алған асыл мұрасын алтындай сақтап, қазынасына табыс етті. 1-жүргізуші: Халықаралық байланыста әлемдік деңгейде қолданылатын 6 тіл бар. Олар: ағылшын, француз, орыс, испан, қытай, араб тілдері. Жарқын болашаққа ұмтылған Қазақстан үшін бүгінгі жағдайда біздің көп тіл білуіміз қажет. Бірақ өзге тілді білсек те, өз ана тілімізді ұмытпай, қастерлеп, құрметтей білуіміз керек. <<Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте!>> дегендей, өз тілімізді құрметтеп өсу біздің парызымыз. 2-жүргізуші: Мектебіміздің мақтаныштары ағылшын, орыс тілдерін жүйрік білетін жастарымызға сөз кезегін береміз. Ән. <<Прекрасная далека>> орындайтындар 11- сынып оқушылары. Стихи. 6 - сынып оқушылары. Ағылшын тілінде <> орындайтындар 11- сынып оқушылары. 1-жүргізуші: Танытқан қазағымның қазақтығын, Танытқан қазағымның азаттығын, Танытқан қазағымның ғажаптығын, Айналдым құдіретіңнен Қазақ тілім. Туған тіл-ақыл ой дамуының негізгі және барша білімдердің қазынасы. Ия, бүгін біз ана тіліміздің құдіреті мен өміршеңдігіне біршама көз жеткізгендей болдық. Ана тілін ұлы мұхитқа баласақ, біз соның жағасына келіп екі алақанымызды қосып тұрып қос уыстап іліп алып ішкендей ғана болдық деп ойлаймын. Оның тереңіне бойлап түбіндегі інжу - маржанын ерінбей - жалықпай тере біліп өзімізден кейінгі ұрпаққа жеткізу біздің парызымыз. 2-жүргізуші: Тіл - ұлттың жаны, халықтығының асыл белгісі, намысы, тыныс тіршілігінің көзі, Ата Заңымен қорғалатын, еркіндігінің үні. Оны құрметтеп, қорғау, келешек ұрпаққа жеткізу, Қазақстанның бақытты да парасатты, білімді де еңбекқор ұл-қыздары бізге ғасырлар бойы ата-бабаларымыздан жеткен аманат. 1-жүргізуші Осымен <<Тіл мерекесі>> өз мәресіне жетті. Аспанымыз ашық, заманымыз тыныш, тіл мәртебесі биік болсын, ағайын!

АСТАНА. ҚазАқпарат - Жыр алыбы Жамбыл бабаның <<Жігерлі болса, ер болар, бірлікті болса, ел болар>> деген даналық сөзі бар. Шындығында, ел бірлігі болмаса, онда экономика мен әлеуметтік даму тұрмақ тәуелсіздік пен тұғырлылық туралы да сөз айтуға шама жетпес еді. Сондықтан да, бейбітшілік пен бірліктің маңызын ұғынған Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев 1992 жылы Қазақстан халқы Ассамблеясын құру туралы идеясын жарияласа, құтты мекенге тұрақтылықтың тамырын жайғызатын, бірлікке сызат түсірмеуді көздейтін Қазақстан халқы Ассамблеясын 1995 жылдың 1 наурызында құрды.
Содан бері бақандай 20 жыл өтіпті. Елбасының сол жылдары жасаған қадамы өз жемісін беріп, жұртшылықты жетістікке бастады, ең бастысы - Ассамблея татулық пен тыныштықтың тірегіне айналды. Осындай киелі құбылысты нығайта түсу мақсатында биылғы 2015 жыл - Қазақстан халқы Ассамблеясының жылы деп жарияланған болатын. Сондықтан да, табалдырықтан аттағаннан бастап Қой жылында елдің түкпір-түкпірінде осынау мерейтойға арналған шаралар бастау алса, бүгін ресми түрде Қазақстан халқы Ассамблеясының жылы ашылып отыр.

Қазақ хандығына 550 жыл
Жарияланды 3-02-2015, 18:56 Категориясы: Сценарий
ОҚО, Сарыағаш ауданы, Дербісек ауылындағы
№31 Т. Бигелдинов атындағы жалпы орта мектебінің
тәрбие ісі бойынша директор орынбасары, тарих пәні мұғалімі
Қалыбаева Гүлазия Сақбаевна
<<Қазақ еліне 550 жыл>>
Мақсаты: Қазақ хандығының құрылу тарихымен таныстыру. Отаншылдыққ, бірлікке, ынтымаққа тәрбиелеу.
Мұғалім тарихи кештің мақсатымен қысқаша таныстырып өтеді.
1 - жүргізуші: Биылғы жылдың еліміздің тарихындағы, халқымыздың тағдырындағы алатын орны ерекше. Биыл біздің мемлекетіміздің, яғни Қазақ хандығының құрылғанына 550 жыл.
/Қ. Р. Гимні орындалады./

2 - жүргізуші: Қазақ халқының түрлі мемлекеттік бірлестіктерге бытырап, саяси бөлшектенуін жоюға әрекет жасау Жошы ұрпақтары - Керей мен Жәнібектің үлесіне тиді.
Оқушы:

1 - жүргізуші:
Қазақ жеріндегі саяси бытыраңқылық әсіресе Әбілқайырдың билігі тұсында өзінің шарықтау шегіне жетті.

1 - жүргізуші: Ия, сонымен Керей мен Жәнібек бастаған 200 мың адам Жетісуға бет алды.
2 жүргізуші:- Ол туралы тарихшыларымыздың айтқандарына құлақ түрсек.
Оқушы: Мұхаммед бен Уәли былай дейді: <<Әбілқайыр хан Дешті Қыпшақ аймағында өз жауларының балаларын жеңіп шыққан кезде Жошы ханның ұлы Тоқа Темір хан ұрпақтарының кейбіреулері, мысалы Керей мен Жәнібек бағыну мен мойынсыну шеңберінен шығып, отанынан кетіп қалғанды жөн көрді. Олар бабаларынан мұраға алған елден бас тартып жат жерге апаратын жолға шықты. Мойындауға лайықты адамдар тобымен олар Моғолстанға апаратын жолды таңдап алды.>>
Оқушы:
М. Х. Дулати: <<Сол уақытта Дешті Қыпшақты Әбілқайыр хан биледі. Ол Жошы әулетінен шыққан сұлтандарды көп мазалады. Жәнібек пен Керей одан Моғолстанға қашып кетті. Есен Бұға оларды шын ықыласпен қарсы алып, Моғолстанның батыс шебін құрайтын Шу мен Қозыбасы округін берді. Әбілқайыр өлген соң Өзбек ұлысы бұзылып сала берді. Онда үлкен шатақтар басталды. Оның көп бөлігі Керей мен Жәнібек хандарға көшіп кетті, сөйтіп олардың төңірегіне жиналғандардың саны 200 мыңға жетті. Олар енді өзбек - қазақтар деп аталатын болды. Қазақ сұлтандарының билігі 870 жылдан басталады. Бәрін де Алла біледі.>>
870 жыл қазіргі біздің жыл санауымыздың 1465 - 1466 жылдары.

1 - жүргізуші:
1465 - 1466 жылдары Керей мен Жәнібектің Батыс Жетісуды құтты мекен етіп, Шудағы Қозыбасыдағы қазақ хандығының ұлттық туын тігіп, Орда құруы ең алдымен, көшпелі қазақтардың ел болып, еңсе көтерсек деген ынта - үмітін жүзеге асырды.

2 - жүргізуші:
Екіншіден, суы мол, топырағы құнарлы, жер жаннаты Жетісу жері қалың қазақтың мақтанышына айналды.
Оқушы:
Жерұйықты іздеген Асан Қайғы бабамыз Жетісуда болған кезде: <<Жетісудың ағашының басы жеміс екен>> десе, екі сұлтан келіп орналасқан жер Шу туралы: <<Ей, Шу, атыңды теріс қойыпты. Мына ну қамысың елді ешбір жұтқа бере қоймас>> деген екен.
Оқушы:
Ғасырдың құрдасы,
Ақындар жырлаған,
Көненің сырласы
Тарихты тыңдаған.
Шежіре шертеді,
Көшесі, әр тасы,
Ғажайып ертеңі,
Жетісу алқасы.

2015 жылы Қазақ хандығының құрылғанына 550 жыл толады.
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев, таяуда Астана қаласының активінде айтулы күнді атап өту керектігі туралы айтқан болатын.
Тарихқа үңілетін болсақ, қазақ хандығы XV ғасырдың ортасында құрылды. Хандықтың құрылуы Керей мен Жәнібектің басшылығымен Шу мен Талас өзендерінің жазығына бастау алған. Бұл оқиға қазақ халқының тарихындағы маңызды оқиға болды.

2-жүргізуші:1465 - 1466 жылдары Керей мен Жәнібектің Батыс Жетісуды құтты мекен етіп, Шудағы Қозыбасыта қазақ хандығының ұлттық туын тігіп, Орда құруы ең алдымен, көшпелі қазақтардың ел болып, еңсе көтерсек деген ынта - үмітін жүзеге асырды. Суы мол, топырағы құнарлы, жер жанаты Жетісу жері қалың қазақтың мақтанышына айналды.
1- оқушы:
Біз қазақпыз!
Ежелден-ақ қазақ болып аталған
Қатал болды әр күн, әр түн, атар таң.
Күйдірсе де ызғарлы аяз, жалынды от
Ел боп келдік, қалып қоймай қатардан
Біз қазақ ежелден-ақ ел боп келдік,
Ел қорғауда жасадық сан мың ерлік
Болашақтың атар деп жарқын таңы
Ұрпақ үшін тозақтың отын көрдік
Қалмаққа барлық қазақ қарсы тұрды,
Бас қосып хан мен билер ақыл құрды
Орыс, қытай, қалмақтан аман шығар.
Ұлт тағдырын ойлайтұғын күн туды.
Тарихта хандық құрған Керей, Жәнібек
Халық баға береді әділ хан деп
Бар қазақтың алғашқы ханы болған
Керей ханның билікте аты ерек.

2 - оқушы:
Шайбани Әбілқайырға сақтама кек,
Ұлы көшті бастады Керей, Жәнібек
Болашақты бастаған оны өзгерткен
Ұрпақтары ұлыларға табына бермек.
Батыстан шекара Жайықтан қайтты,
Ұлы Қасым хандықтың жерін ұлғайтты.
Тәукенің заманында дана халқымыз
Алтын ғасыр болады деп тауып айтты.
Мәмілеге көреген хандар тұсында
Қазақ жері кетпеді жау уысында
Керісінше, Мәскеумен көрші елдермен
Қарым-қатынас орнатты Қасым тұсында.

3- оқушы:
Хандардың қайсысын айтпасақта бүгін
Аспанда бұлт тарқап ашылды күн
Олардың ерліктерін мәңгі жырласаң
Мәңгілік ел болуға лайықпыз, мүмкін
Қосқолан тауында жау әскерімен мол
Жеңіске сеніммен бастап келді қол
Он есе көп жауға тойтарыс берді
Салқам Жәңгір, батырлар, Орбұлақта сол
Ол хандар мәңгілік қалды тарихта
Ол хандар қалмады қиыннан ықта
Әліде тереңірек зерттесек тағы
Ашылады тарихтың қарасы ағы
Қазақтың хандары мәңгілік мақтаныш
Халқының ерлігінен алып жігер-күш
Олар заңгер, саясаткер, олар қолбасшы
Халқын біріктірді, жүзге бөлмей үш.

1-жүргізуші: Армандарды жақындатып тым алыс
Біздің жаққа келген екен жылы ағыс
Хандық құрып жеткен екен мұратқа
О, халайық ,құтты болсын қуаныш! Келесі кезекте Хор: "Елімменің"

2-жүргізуші: Ту тігілді халқымның бүгін бағына
Жас өрендер желбіретіп нық ұста
Ғасырларға жалғастырып елдікті
Дақ түсірме ата-баба рухына
Үлгі бізге аталардың ерлігі
Ұлағаты өнегесі еңбегі
Тәуелсіздік туын ұстап жоғары
Бүгінгі ұрпақ болар елдің ертеңі
Би: Сынабаева А., Жұмабаева А., Сауирбаева Г., Отар А.
1-жүргізуші: Қазақ халқының бүгінгі қол жеткізіп отырған тәуелсіздігі бізге көктен түсе қалған сый емес.Тәуелсіздік дегенде ұлан-байтақ жерімізді анталаған жауларынан қызғыш құстай қорғап, ат үстінде арыстандай арпалысып өткен асыл бабаларымыздың аманаты. Ұшқан құстың қанаты талатын, қазақтың байтақ даласын ақ білектің күшімен, ақ найзаның ұшымен алған.
4- оқушы:
Мен - қазақ, қазақпын деп мақтанамын,
Ұранға Алаш деген атты аламын
Сүйгенім қазақ, өмірі өзім қазақ,
Мен неге қазақтықтан сақтанамын?
Алтай, Ертіс, Сырдария, Есіл, Жайық
Арасын қоныс қылдым ірге жайып.
Елім, жерім қорғайтын ерім болып,
Ер жеттім ен далада лықа тойып.
Ер Түрік ұрпағымын даңқы кеткен,
Бір кезде Еуропаны тітіркенткен
Кіргені есік, шыққаны тесік болып,
Күнбатыс, Күншығысқа әмірі жеткен
Кешегі хан Шыңғыстың ұрпағына,
Талай царь, талай княз тәжім еткен
Мен - қазақ, қазақпын деп мақтанамын,
Ұранға Алаш деген атты аламын
Сүйгенім қазақ өмірі, өзім қазақ
Мен неге қазақтықтан сақтанамын.

5 - оқушы:
Бұл жарыққа аяқ басып туған жер
Кіндік кесіп, кірім сенде жуған жер
Жастық - алтын, қайтып келмес күнімде
Ойын - ойнап, шыбын - шіркей қуған жер.
Жаратылдым топырағыңнан, сен - түбім
Жалғаны жоқ, бәрі сенен жан - тәнім
Сенен басқа жерде маған қараңғы,
Жарық болар Шолпан, Айым, сен - күнім
Тәтті суың дәмі аузынан еш кетпес
Қалың нуың, қыр суыңа жер жетпес
Кең далаңда ойын ойнап қалсамшы
Жазу болып адамзатқа ер жетпес
Балақ түріп, қозы қуып, жарысып,
Батпағыңда тең құрбымен алысып,
Түнде - ақсүйек, алтыбақан, ал күндіз
Үйретем деп асау тайға жабысып.
<<Адам басы - Алла добы>> деген рас
Қалай қуса, солай кетпек сорлы бас
Кім біледі, мен де шетке кетермін
Туған жерім, сені тастап басым жас.

6 - оқушы:
Біз қазақ еліміз бастан не көрмеген
Намысын қолынан ешкімге бермеген
Тұс-тұстан анталап көз сүзген жаулардан
Кең байтақ даласын қас қақпай қорғаған.
Төрімде жерімнің байрағым желбіреп,
Тұп-тұнық тұрады аспаным мөлдіреп
Қазақтың тілері ата жол салтымен
Достасу, танысу әр елдің халқымен
Қонақжай халқымыз, жомартпыз, дарханбыз
Келешек күндерге тәтті үміт артқанбыз
Таныған жұмыр жер алаштың баласын
Қазақтың елімен даңқты даласын

7 - оқушы:
Еркіндігім
Қасиеттім
Қастерлім
Өзің барда өзегімде жоқ шер мұң!
Кеше сенің келбетіңді арман ғып,
Боданына бұғауландық басқа елдің.
Бабалардың басын тігіп бәйгеге,
Аналардың жанарына жас бердің!
- Уа, Еркіндік, қош келдің!
Өзегімді өртке ораған қоғамда,
Өз үйіме өзім өгей болам ба?!
Алшаң басып жүре алмаса алты алаш
Азаттығым! Қадіріңде жоқ онда!
... Саған жету қиын болса қаншалық
Сақтап тұру қиынырақ одан да!
Алла берген азаттықтың әр сәті-
Аманат қой
Маған,
Саған,
Оған да!
Уа, Еркіндік!
Құның немен өлшенді?!
Сені көксеп
Боздақтарым өлсе өлді!
Сенің, менің ең ғажайып өлеңім,
Ең шуақты,
Ең шырайлы,
Ең шерлі!
Әр таңыңды сүйіншілеп тұрайын -
Құдай берген ғұмырымда өлшеулі!

2-жүргізуші:Сол күндер ғой жүректің аңсағаны,
Соған шөлдеп, шөліркеп тамсанады,
Өкініш пе, білмеймін қуаныш па
Өз-өзінен жүрегім ән салады.
Монолог: Сүйеубаева Г.
1-жүргізуші:Азат өлкем күндей күлген шығыстан
Асыл елім жан жүректі ұғысқан
Ата-бабам аңсап өткен бақытым
Айналайын, байтақ елім Қазақстан!
Ән: Алға Қазақстан
2-жүргізуші: Осымен қазақ хандығының құрылғанына 550 жыл мерекесіне арналған ашық тәрбие сағатымыз аяқталды. Алып бәйтеректей тамырын тереңге жайған Қазақ мемлекетінің келешегі кемел, болашағы жарқын болсын.Қош сау болыңыздар.

Абайдың балалық шағына көз жүгіртейік.
2-ж. Абай атқа мініп жүруге жарағанымен, үйден көп шықпайды. Өзге баладан гөрі басқа
бір ермек, бір бөлек бір дос тапты.Онысы әсіресе әжесі,одан қала берсе, шешесі.
Абай ауыра бастағанда бір күні кешке ұйықтай алмай жатып, әжесінен әңгіме айтуды сұраған еді.
Ойланып отырған әжесі:
-Е,е бұлдыр-бұлдыр күн өткен бұрынғыда кім өткен......(Әжесі мен Абай сөйлесіп отырады)
1-ж. Абай соны ұғып , келесі жолы әңгіме сұрағанда әжесінің тізесінен ақырын қағып,:
-Е,е .... бұлдыр-бұлдыр күн өткен, бұрынғыдан кім өткен?-деп әңгіме тыңдағысы келгенін білдіруші еді.
2-ж.Шеше әңгімелерін бар пейілін беріп жүргенде күндердің күнінде бұл үйге екі бөгде қонақ
кеп қонды. Бірі - қартаң, бірі жас қонақ.
Қонақтармен жай сұрасып,амандасып болған соң,Ұлжан Абайға жымиып:
Ұлжан: -Ал,балам,әжеңмен екеуімізді қажи беруші едің, жырдың дүкені,міне,жаңа келді.
Мына кісі-Барлас деген ақын.
Барлас: -Е ,балам, шешенің судай төгілген,тыңдаушың бордай егілген>>,-дегендей сөйлеуді де,
тыңдауды да сүйген ел -елдағы.Тыңдауға өзің жалықпасаң, айтуға Байкөкше де жалықпас,-деп
жолдасына қарайды.
1-ж.Осы түнде ас піскенге дейін Барлас <<Қобыланды >> жырын жырлады.
Ертеңінде Ұлжан Барлас пен Байкөкшені жібермеді.
Ұлжан: -Жүрмеңдер,асықпай,әлі біраз күн қонақ боп жатып кетіңдер,-деді.Бұл-Абайдың тілегі еді.
2-ж.Абай күндіз де,түнде де Барластардың қасынан шықпайды. Барлас пен Байкөкше бір айдай Абай үйінде болады.
1-ж. Ұғымтал,зеректігіне қатты риза боп, Барлас оңашада Абайға:
Барлас: -Шырағым ер жетерсің,
Ер жетсең,сірә,не етерсің?!
Алысқа шырқап кетерсің,
Шындасаң шыңға жетерсің,-деп домбырасын ұсынады.
Ұлжан: Тағы да келе жүріңдер.Анау кәрі әжесі мен бізді де көп сейілттіңдер! Жолдарың болсын! Келген сапарларың тыста бір азырақ ырым байлаттым. Ала кетіңдер.Риза,қош боп аттаныңдар!
(Абай тысқа шығып,Барластарды аттандырды) Абай риза боп қуанып кеп,анасын қысып,белінен,мұрнынан сүйді.

2 - жүргізуші:
Елді бүгін қарасам,
Айналам бақыт кең жатыр.
Бірімен - бірі туысқан.
Қол ұстасқан ел жатыр
Қырғыз, қазақ, Өзбектер
Армян, түрік, грузин.
Орыс пенен Украин
Терезесі тең жатыр,
Алатау Кавказ ұласып
Баурайы бұйрат кең жатыр.
Бақыттың әні асқақтап
Құлаққа даусы кеп жатыр - деп өлең жолдарында айтылғандай Қазақстан барлық мемлекеттермен тату - тәтті, достық қарым - қатынаста.
1 - жүргізуші:
Елбасымыздың <<Бірлігі берекелі, тірлігі мерекелі, ынтымағы жарасқан елдің ғана ырысы мен табысы мол болмақ>> - деген сөздерін татулықтың туы етіп ұстаймыз. Өйткені, біздің бәріміздің мүддеміз бір.
2жүргізуші:
Сөз кезегі Азербайжан "Дүние" - ұлттық мәдени орталығының мүшесі Алиев Дуниемалы Шайоглына беріледі.
БҰҰ; Бас Ассамблея,БҰҰ мүшелігі туралы айтып өтсеңіз.
Сізге көп-көп рахмет! Оқушылардың сұрақтары болса қоюға болады.
1жүргізуші:
Келесі сөз кезегі Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университетінің география ғылымдарының кандидаты, доцент Сергеева Айгүл Мақсатқызына беріледі.
Құрметті Айгүл Мақсатқызы Ассамблея қалай құрылды, құрылудың басты мақсаты қандай Сол жөнінде айтып кетсеңіз.
Оқушылар сұрақтары
2 жүргізуші:
Сөз кезегі Ақтөбе "Өрлеу" біліктілікті арттыру институтының педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент Дүйсенбаев Абай Қабақбайұлына беріледі.
1 жүргізуші:
Ұлы мақ - сатқа, <<Мәңгілік елге>> сапар шеккен Елбасы идея - ларының өміршең болуына біз жауап - тымыз. Сондықтан қазақ айтқандай, <<Саусақ ашса - қылдырық, жұмса - жұдырық>>, барлы - ғымыз - бір, тірлігіміз нұр болып болып қызмет етсек, асқақ асу да алынады. Біздің қоғамда ешкімнің де этностық ар - тықшы - лығы жоқ және бар қа - зақ - стан - дық - тардың заң алдында терезесі - тең, керегесі - кең. Біртұтас Қазақстан халқының бө - лінбес бір бөлшегі ретінде баршамызды толған - дыратын мәселе, ол - әрқайсы - сымыздың Қазақстанның бір азаматы ретінде ұлтаралық тұрақтылықты нығайтып, халықтың әлеу - меттік жағдайын жақсарту. Біздің бә - ріміздің мақсатымыз бір: туған топырағымыздың, ортақ Отанымыздың, қасиетті мекеніміздің өркендеуі. Бұл - біздің ортақ табысымыз, ортақ мақтанышымыз.Сондықтан Елбасы бастамаларының өмірде шынайы жалғасын тауып, ұрпақ сабақ - тастығында бүкілха - лықтық қолдау табуына біз әрқашан жа - уаптымыз.с, украин, словян - ата тегі.
1жүргізуші: Ортаға мектебіміздің "Бүлдіршіндер" би тобын орыс биімен шақырамыз.
2 жүргізуші:
Мемлекет басшысының айтуынша, ел иесі ретінде қазақ халқы да ешкімге шетқақпайлық көрсетпестен, ұлтына, тілі мен дініне қарамай барша этнос өкілдерінің теңдігін, Ата Заңды айқындадық. <<Қазақстан - 2050>> Стратегиясын қабылдадық. Ал Елбасының тапсырмасымен дайындалған Қазақстан халқы Ассамблеясының 2020 жылға дейінгі даму тұжырымдамасы да айрықша маңызды құжат болып табылады.. Алдымызда үлкен жоспарлар тұр. Оларды жүзеге асыру жаһандық өзгерістердің күрделі жағдайында жүретін болады. Оған бүгіннен бастап дайын болып, халық бірлігін барлық күш - жігермен нығайту қажет. Өйткені, біз бір халықпыз - бір елміз - бір тағдырмыз!>> - деп түйіндеді сөзін мемлекет басшысы.
1жүргізуші:
Өлеңді айтқан сайын асқарлады,
Осы болсын кешіміздің басталғаны
Қошеметтеп ағайын қарсы алыңдар
Алдыңызда өнердің жас тарланы
" Халық термесі" орындайтын Айгөлек балалар байқауының жүлдегері 7 класс оқушысы Арғынбек Әлішер
2 жүргізуші:
Лезгинка 5 класс оқушылары
1-жүргізуші:
Сан ұлттың басын қосып Қазақстан
Бекемдеп саясатын іш пен тыстан
Елбасы, алдын ала болжай біліп,
Сүрінбей аман өттік дағдарыстан
Жыл сайын табыс қоссын табысыңа
Әр қазақ берік болсын намысына
Нұрсұлтан Назарбаев бастай берсін,
Нұрлы жол, Нұрлы заман бағытына!-дей отырып,
9-сынып оқушысы Жетешова Айдананың орындауында "Алтын бесік" әнін қабыл алыңыздар
Шаңырақ әкелу.
1-жүргізуші:
Төле би сөзі:
Уа, халқым, сөз қадірін білесің.
Жаңбыр жаумаса, жер жетім,
Басшысы болмаса, ел жетім.
Көсіле шабар жерім бар,
Тау көтерген елім бар.
Қол бастайтын ерім бар,
Атадан қалған сара жолым бар.
Қазақстан сөзі
2-жүргізуші
<<Осындай тәуелсіз еліміздің намысын қорғайтын, бүгінімізді ертеңіне жалғайтын, қазақ елінің болашағы үшін жауап беретін ұрпақ екенімізді сезінеміз>>
Сөз кезегі мектебіміздің директоры Терекова Жанар Утегуловнаға беріледі.
1-жүргізуші:
Туымыздың тұғыры берік, еліміздің еңсесі биік болсын! Тәуелсіз еліміздің іргесі мықты болсын!
БІРГЕ: Қош сау болыңыздар!
Хор "Атамекен"
ТІЛ - БІЗДІҢ ТІРЕГІМІЗ, СОҒЫП ТҰРҒАН ЖҮРЕГІМІЗ
(Әдеби ертеңгілік)

Дайындық кезеңі: Кітапхананың оқу залы. Тақырыпқа сай кітап көрмесі, гүл шоқтары, нақыл сөздер, шарлар, қазақ тілін зерттеуші ғалымдардың портреттері ілінеді.
Кітапханашы: Ана тілі - атаңның, анаңның тілі, туған халқыңның тілі. Ана сүтіндей бойымызға біртіндеп сіңіреміз. Өнерлі, білімді, мәдениетті қоғамның белсенді азаматы болуды біз тіл арқылы үйренеміз.
Жеке бір адам ұлт тілін жасай алмайды. Тіл бүкіл халықтың игілігі, халықпен бірге жасап, бірге дамиды. Ол әр халықтың жазуы жоқта кітабы, мектебі жоқта ұстазы болған. Әр азамат өз ойын ана тілінде білдіріп, білімінің жемісін сол тілде таратады, шығармасын ана тілінде жазып қалдырады.Халықтың тарихта қалуы тіліне байланысты. Тіл - халықтың жаны, сәні, дәлірек айтқанда, тұтастай кескін-келбеті. Адамды мұратқа жеткізетін тіл мен ата-дәстүрі. Ана тіліміз туралы М.Мақатаев, Ә.Тәжібаев, Д.Әбілев, М.Шаханов, Ж.Аймауытов сияқты көптеген ақиық ақындарымыз жырлар жазды.
Ән: "Ананың тілі - аяулы үні"

1-жүргізуші: Қазақ тілі - туын биік ұстаған,
Қазақ тілі - кең далама ұқсаған.
Қазақ тілі - мәртебелі, еңселі,
Құрметтеп отыр бүгін ел сені!

2-жүргізуші:Қазақ тілі - Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі.
Қазақ тілі - қазақ халқының тілі. Оның негізгі мекені - Қазақстан.
1-жүргізуші: 22 қыркүйек - Қазақстан Республикасы халықтарының тілдері күні, халықтық мереке. Тілді қастерлеу - ізгілік пен мәдениеттілік белгісі.
2-жүргізуші: 1997 жылы 11 шілдеде Қазақстан Республикасында <<Тіл туралы>> жаңа Заң дүниеге келді. Қазақ тілі ұрпақтан-ұрпаққа, атадан-балаға жеткен ұлы мәдени мұра. Сондықтан да ана тіліміз талай жырға арқау болған.
1-қыз бала: Сенің әрбір тынысыңмен күн кешем,
Сен арқылы тіршілікпен тілдесем.
Ел бетіне қалай түзу қараймын,
Ана тілім, егер сені білмесем.
2-ұл бала: Ана тілім, дана тілім, бақ тілім,
Сенсіз бақыт дүниеден тапты кім?
Сенсің менің қасіретім, шаттығым,
Сенсің менің тазалығым, пәктігім.

"Ана тілін сүйеміз"әні
3-қыз бала: Ең бірінші бақытым - халқым менің,
Соған берем ойымның алтын кенін.
Ол бар болса, мен бармын, қор болмаймын.
Қымбатырақ алтыннан нарқым менің.

Ал екінші бақытым - тілім менің,
Жас жүректі тіліммен тілімдедім.
Кей-кейде дүниеден түңілсем де,
Қасиетті тілімнен түңілмедім.

Бақытым бар үшінші - Отан деген,
Кім мықты? - десе біреу, - Отан дер ем.
Оты сөнген жалғанда жан барсың ба?.
Ойланбай-ақ кел-дағы от ал менен.
"Үш бақытым" (М.Мақатаев)

4-ұл бала: Тағдырыңды тамырсыздық індетінен қалқала!
Әр адамда өз анасынан басқа да,
Демеп жүрер, жебеп жүрер арқада,
Болу керек құдіретті төрт ана.

Туған жері - түп қазығы, айбыны,
Туған тілі - сатылмайтын байлығы.
Туған дәстүр, салт-санасы, тірегі
Қадамыңа шуақ шашар үнемі.
Және туған тарихы,
Еске алуға қаншама
Ауыр әрі қасіретті болса да.
Құдірет жоқ төрт анаға тең келер.
Онсыз санаң қаңбаққа ұқсап сенделер.
Өзге ананың ұлылығын танымас,
Төрт анасын менсінбеген пенделер.

Төрт анадан сенім таба алмаған,
Тамырсыздық басы қайда қалмаған?!
Төрт анасын сыйламаған халықтың,
Ешқашанда бақ жұлдызы жанбаған.
Қасиетті бұл төрт ана - тағдырымның тынысы,
Төрт ана үшін болған күрес - күрестердің ұлысы.
"Төрт ана" (М.Шаханов)

5-қыз бала: Ұйықтасам, ана тілде күбірледім,
Оянсам, сөйлеп кеттім, кідірмедім.
Анамның ақ сүтімен сіңген тілім,
Бітпейді менің одан бұрын демім.

Сырласпай адамдармен тұра алмаған,
Бұл тілге - жарық күнге жыр арнағам.
Жоңғармен шайқасқанда осы тілде,
<<Ақ жолдап>> бабаларым ұрандаған.

Мәңгілік дана сөзбен жасар адам,
Сүйектен өтетін тіл аса қатаң.
Бұл тілде желмаям жортып келіп,
Кемеңгер кеңес берген Асан атам.

Мәңгі өлмес, мейлі, заулап көшер заман,
Жиреншедей дария шешен бабам.
Қазыбек, Төле, Әйтеке ердің құнын,
Екі ауыз сөзбен шешкен көсем бабам.
"Тілім менің" (Қ.Мырзалиев)

6-ұл бала: Тіл сенің -
Ең қайратты арыстаның!
Қорғаның дұшпаныңмен алысқан күн.
Тіл сенің -
Жүректегі жүйрік елшің,
Көк орман, көк арайлы бағыстаның!
Тіл сенің -
Өмірдегі өрнек сырың,
Тіл сенің -
Көмейдегі күміс жырың!
Аспаның,
Айың,
Күнің,
Ауаң,
Демің,
Шат күлкің, тәтті әзілің, тапқыр сының.
Тіл сенің -
Жігіттік, балалығың,
Өмірдегі адамдық даралығың.
Тіл сенің -
Шағын жорғаң шын тайпалар,
Сайысса саңлақ сөзде ер байқалар!
Жүйрік тіл жүректерді тебірентпесе,
Шешен деп, шежіре деп кім айта алар?
Ердің құнын бағалар екі ауыз сөз,
Ел тағдырын шешіпті өткен бір кез.
Досқа - бал,
Дұшпанға - у,
Қайран тілдің,
Достарым, құдіретін осыдан сез!
Тіл сенің -
Тірліктегі жан ләззатың!
Тіл сенің -
Ар,
Арманың,
Махаббатың.
Адамдық бар қасиет тіл мен мида,
Ұғынсақ, сонда мейір, шапағатың!
"Тіл сенің" (Ә.Әбілов)
7-қыз бала: Дәулет деген -
Ұғыңдар!
Кеше болса, бүгін жоқ.
Тілің болса - күнің бар,
Тіл болмаса - түгің жоқ!
Тілім - шипам, дәрім де,
Мәңгүрт болып күн көрем.
Абыройдың бәрін де
Маған осы тіл берген.

Тілсіз келген білімнің,
Түбі нағыз қиғылық.
Көсегесін тілімнің
Көтеремін ту қылып.

Ақын көзі жұмылмас,
Жырдың көзі жұмылмай
Елдің туы жығылмас,
Тілдің туы жығылмай.
"Тілдің туы" (Қ.Мырзалиев)

"Атамекен" әні

1-жүргізуші: Тамаша өлең таңдайға татып балдай,
Өз тілінде жыр оқу бақыт қандай!
Жан-дүниең жарқырап сала берер,
Ағарып келе жатқан атып таңдай.
2-жүргізуші: "Туған тіл - тұғырың, туған тіл - қыдырың" дегендей, туған жер, туған тіл адамға қандай ыстық, қандай қымбат! Оның қасиетін, қадірін бір сөзбен, бір өлең шумағымен айтып жеткізу мүмкін емес.Тіліне зер салыңдар бұрынғының,- дей келіп, бүгінгі тіл мерекесіне Төле би, Қазыбек би, Әйтеке билер келгенін қуанышпен хабарлаймыз. Сол кісілердің ауылдарын аралап, аталы, шешендік сөздерін тыңдайық.
"Төле бидің төрелігі".
Шу өзенінің Балқашқа жақын жайылымына бұдан көп жыл бұрын үйсін мен арғын тайпаларының белді бектері таласыпты. Екі жақтың да билері бас қосып, кеңесіп, бәтуаласа алмай отырғанда, топқа еріп келген он бес жасар Төле билік айтушылардың бірде-біріне көңілі толмай:
Ақты ақ деп бағалар,
О, игі жақсы ағалар.
Өзегі талса ел біткен,
Өзен бойын жағалар.
Би: "Ата тұрып ұл сөйлегеннен без, ана тұрып қыз сөйлегеннен без" деуші еді. Мына бала кім өзі?
Төле: О, би аға, он үште отау иесі демес пе.
Кінәлімін бе, келіп қалсам он беске?
Сөз сөйледім, бұйыра көрмеңіз айыпқа,
Алакөз болу ағайын адамға лайық па?
О, игі асқар тауымыз,
Әділ ме осы дауымыз?
Жар астында тұрғанда,
Жасырынып жауымыз.
1-жүргізуші, Есен:
Басымды иіп, Тіземді бүгіп тұрып,
Ажарымды айдындай шуақ тұнып.
Отанымды сүйемін күліп тұрып,
Отанымды сүйемін жылап тұрып.
2-жүргізуші, Аружан:
-Е, достым! Не жайында айтып тұрсыз?
1-жүргізуші, Есен:
-Мен, өз Отанымды, елімді сүйетінімді айтып тұрмын.
2-жүргізуші, Аружан:
Бүгін қандай күн білесіз бе?
1-жүргізуші, Есен:
-Жоқ. Бүгінгі күн қандай күн екенін білмедім.
2-жүргізуші, Аружан:
-Ендеше, бүгінгі күн 22 қыркүйек - Қазақстан Республикасы халықтарының тілдер мерекесі. Қазақстанда 130-дан астам ұлт өкілдері тұрады, әрбір ұлттың ең үлкен, ең негізгі анасы - туған тілі болып саналады. Ендеше құрметті қонақтар, оқушылар, тіл мерекесіне арналған <<Мемлекеттік тіл - тұғыры биік тұрақтылықтың негізі >> атты әдеби кешімізді бастаймыз.
(Сахнаға қарт кіреді)
1-жүргізуші, Есен:
-Ассалаумағалейкум!
2-жүргізуші, Аружан:
-Саламатсыз ба?
Қарт, Ерасыл:
-Уағалейкуассалам! Өркендерің өссін, қарақтарым!
1-жүргізуші, Есен:
-Ата, қайдан шығып, қайда келесіз? Жорытқанда жолыңыз болсын!
Қарт, Ерасыл:
-Бірге болсын, шырақтарым! Мен 4-ші орта мектебінде оқитын 6-класс оқушыларына келемін. Сенбай деген ағайларыңыз тіл мерекесіне орай шақырған еді. Соған бола келдім балаларым.
Мұғалім сөзі:
- Ассалаумағалейкум, ата!
Қарт, Ерасыл:
-Уағалейкуассалам!
Мұғалім сөзі:
-<<Жолы болар жігіттің жеңгесі шығар алдынан>>,-дегендей, Сіздің іздеген балаларыңыз алдыңызда. Ата, қош келдіңіз, төрлетіңіз!
1-жүргізуші, Есен:
-Ата, қарты бардың қазынасы бар, көпті көргеннен сұра, көп өмір сүргеннен сұрама,-дейді дана халық. Сізге қарап, көпті көрген данасыз ғой деймін. Солай емес пе, Аружан!
2-жүргізуші, Аружан:
-Иә, солай, солай. Ата, біздерге өткен өмір жайында сыр шертіп беріңізші! Осы еліміз тәуелсіздік алғанға дейін тіліміз, дініміз, ел-жұртымыз қандай күйде болды екен?
Қарт, Ерасыл:
-Е, балаларым! Өткен өмірдің несін сұрайсыз? Өткен өмір елдің басына мықты нәубет болған заман болды ғой! Тарихқа үңілетін болсақ, қазақ хандығы XV ғасырдың ортасында құрылды. Хандықтың құрылуы Керей мен Жәнібектің басшылығымен Шу мен Талас өзендерінің жазығына бастау алған. Сол кезеңде еліміздің елдігімізді сақтап қалу, тілімізді, дінімізді, жерімізді қызғыштай қорғап қалуды көздеген. Бұл оқиға қазақ халқының тарихындағы маңызды оқиға болды.
1-жүргізуші, Аружан:
-Е, ата, бізге тарих сабағынан осыдан 550 жыл бұрын болған оқиға мәлім еді. Сол тарихымызға шолу жасап көрейік.
Көрініс: <<Сұлтандар кеңесі>>
/Керей сұлтан мен Жәнібек сұлтан сұхбат құруда, үйге бір топ ақсүйектер кіреді/
(Артур, Арсен, Мейіржан)
- Ассалаумағалейкум, ағалар.
- Уағалейкумссалам, төрлетіңіздер.
Ақсүйектер басшысы, Артур:
- Біз бір маңызды мәселемен келіп тұрмыз. Елді бей - берекетсіздік басып алды. Хан - екем соғыстарды үдетіп, салықты көбейтті. Әскери дайындықсыз, батырларды қудалау негізінде ойраттардан жеңілгені өздеріңізге мәлім. Бөлінетін кез келмеді ме екен?
Жәнібек, Есен- Ия, сөздеріңіз рас, ханның қаһарына жергілікті сұлтандар мен қарапайым халық та ілігіп отыр. Өз алдымызға ел болатын күн келді.
Керей, Нұрислам:
- Бар қазақты біріктіретін уақыт келгенін халық та түсінді, соңымыздан ереді деп сенемін.
Жәнібек, Есен:
- Елдігімізді сақтау үшін туған жерден жырақтауымызға тура келеді. Моғол ханы Есен Бұға туысымыз дулаттардың көмегімен хан тағына отырды. Бірақ бауыры Жүніс Темір әулетімен одақтасып ағасына қарсы шығуда. Есен Бұға інісіне қарсы одақтас іздеуде. Сонда жол тартсақ қайтеді?
Керей, Нұрислам:
- Ия, көшсек көшейік. Сол жаққа көшіп барып, Ұлы жүзбен бірігейік.
Сұлтандар: - Біз дайынбыз, бастаңыздар көшті. Біз сіздермен біргеміз.
Жәнібек, Есен:
-Кереке, ұзақ жолға шыққалы тұрмыз. Өзіңіз бір бата беріңіз.
Керей, Нұрислам:
Жолыңды Алла қолдасын,
Жаманшылық болмасын.
Кетілмесін тұлпарыңның тұяғы,
Қайырылмасын сұңқарыңның қияғы.
Барған жерде құшақ жая қарсы алсын
Жақсы адамдар, жайсаң жандар зиялы.
Жалпақ емес, жақсы жермен танысқын
Алла жебеп ұшқан құспен жарысқын,
Көңілің шат, ат - көлігің арымай,
Отбасыңмен аман - есен табысқын.
Әумин.