Атом орбитальдарының гибридтенуі(sp, sp2, sp3), молекулалар геометриясы, зат қасиеттерінің молекулаларының химиялық, электрондық және кеңістік құрылысына, атомдардың өзара әсеріне, кристалдық торы мен химиялық байланыс типіне тәуелділігі

- атом орбитальдарының гибридтенуі туралы, молекуланың геометриялық формасы туралы түсініктерді қалыптастыру;

- зат қасиеттерінің молекулаларының кристалдық тор мен химиялық байланыс типіне тәуелділігін, атомдардың өзара әсеріне тәуелділігін, олардың электрондық, кеңістік құрылыстарына тәуелділігін түсіндіру;

- оқушылардың пәнге деген қызығушылығын

дамытып, ұжымда жұмыс жасай алу қабілетін жетілдіру;

Оқулық Химия 10 сынып Авторлары: Н. Н. Нұрахметов, Қ. Б. Бекішев, Н. А. Заграничная. Алматы"Мектеп" 2014 ж Қосымша материалдар: “Анорганикалық және бейорганикалық химия” Ж. Шоқыбаев. Алматы "Қайнар", 1992 ж, Химия 8-11 сыныптар

“Химиядан дидактикалық материалдар” Авторлары: Н. Н. Нұрахметов, Қ. Б. Бекішев, Н. А. Заграничная. Алматы"Мектеп" 2003ж

- Гибридтену, молекулалар геометриясы туралы түсінік қалыптастырады;

- Орталық атомның сыртқы электрондық орбитальдарының гибридтенуінің әр түрлі типіне сәйкес келетін молекулалардың геометриялық конфигурацияларын жазып, құрастырады;

- пәнге деген қызығушылығын дамытып, ұжымда жұмыс жасай алу қабілеті артады.

Ұйымдастыру

- Сыныптың санитарлық-гигиеналық жағдайын бақылау;

- Оқушылармен амандасу, түгелдеу.

- Топқа бөлу: Оқушыларды химиялық байланыстың типтерімен 3 топқа бөлемін. Әр оқушыға химиялық формулалар жазылған қима қағаздар таратылады . Солар бойынша:

І топ: Коваленттік байланыс

ІІ топ: Иондық, металдық байланыс

ІІІ топ: Сутектік байланыс

Әр топ өздерінің топ басшыларын сайлайды. Топ ережесін шығарады. Бағалау парағы таратылады.

Тапсырма № 1. "Ой түрткі" арқылы үй тапсырмасы сұралады.

І топ:

1. Коваленттік байланыс дегеніміз не? Түрлері қандай? Мысалдармен түсіндіріңдер.

2. Коваленттік байланыстың қандай сипаттамалары бар? (қанығуы, полюстенуі, бағытталуы)

3. Ковалентті байланыстың қанығуы деген не?

4. Ковалентті байланыстың полюстенуі деген не?

5. Ковалентті байланыстың бағытталуы деген не?

ІІ топ:

1. Иондық байланыс дегеніміз не?

2. Иондық байланыс пен коваленттік байланыстың ұқсастықтары мен айырмашылықтары қандай?

3. Металдық байланыс дегеніміз не?

4. Металдық байланыстың кристалдық торы қандай?

5. Металдық байланыс пен ковалентті байланыстың ұқсастықтары мен айырмашылықтары қандай?

ІІІ топ:

1. Сутектік байланыс дегеніміз не?

2. Сутектік байланыс түзіу үшін қандай жағдайлар қажет?

3. Тірі организмдер үшін сутектік байланыстың маңызы қандай?

Үй тапсырмасын қорытып, жаңа сабаққа көшемін.

Оқушылар күннің жады мен сабақтың тақырыбын жазады.

Сабақ тақырыбы: Атом орбитальдарының гибридтенуі(sp, sp ² , sp ³ ), молекулалар геометриясы, зат қасиеттерінің молекулаларының химиялық, электрондық және кеңістік құрылысына, атомдардың өзара әсеріне, кристалдық торы мен химиялық байланыс типіне тәуелділігі

Тапсырма № 2.

І топ:

Sp гибридтену, молекуланың геометриясы

ІІ топ:

sp ² гибридтену, молекуланың геометриясы

ІІІ топ:

sp ³ гибридтену, молекуланың геометриясы

Постер қорғау

Оқушыға қосымша:

Гибридті орбитальдар түзілу үшін мына жағдайлар орындалуы керек:

1. Гибридтелетін электрондардың энергиялары шамалас болуы, яғни олар бір деңгейдің әр деңгейшелерінде орналасуы керек;
2. Гибридті орбитальдар басқа элементтің электрон бұлттарымен мүмкіндігінше толық қабыса алуы тиіс;
3. Гибридтелуге қанша орбиталь түссе, пайда болатын гибридті орбитальдар саны да сонша болады;
4. Гибридтенуге тек ƃ байланысын түзетін электрондар ғана қатысады.

“Кім жүйрік” ойыны

Оқушыларға интербелсенді тақтадан мынадай тапсырмалар беріледі. Әр топ тапсырманы бір-бірімен жарыса орындайды.

Тапсырма № 3.

І топ:

СО ₂ , ССІ ₄ молекулаларының кеңістіктік формуласын құрастыр.

ІІ топ: SO ₃ , BeH ₂ молекулаларының кеңістіктік формуласын құрастыр.

ІІІ топ: POCI ₃ , BCI ₃ молекуласының кеңістіктік формуласын құрастыр.

Бағалау. Бағалау парағына топ басшысы жауап берген оқушыларды бағалайды.

Тапсырма № 4.

Деңгейлік тест тапсырмасы

A деңгей

1. Әр деңгейшелердегі орбитальдардың пішіні мен энергиясының теңесу процесі не деп аталады?

a) Электрон жұбының ығысуы;

б) гибридизация;

с) иондану;

д) химиялық байланыстың түзілуі.

2 . Атом орбитальдарының гибридизациясы ұғымын алғаш енгізген кім?

a) А. М. Бутлеров;

б) Л. Полинг

с) Э. Резерфорд

д) Д. И. Менделеев

3 . BCI ₃ молекуласындағы гибридизация типін көрсетіңіз:

a) sp

б) sp ²

с) sp ³

д) dsp

4 . sp ² гибридизациясы бар молекулалардың геометриясы қандай?

a) тетраэдр

б) бұрыштық

с) белгілі пішіні жоқ

д) сызықтық

В деңгей

5. Ацетилен молекуласындағы а) гибридтену типін, б) геометриясын көрсетіңіз:

a) sp - сызықтық;

б) sp ² - бұрыштық;

с) sp ³ - бұрыштық;

д) sp ³ - бұрыштық.

6. Молекуланың кеңістіктегі құрылысы ковалентті байланыстың қандай қасиетіне негізделген?

a) бағытына

б) беріктігіне

с) қаныққандығына

д) байланыс энергиясына

7. BF ^- ₄ ионының кеңістіктегі пішіні қандай?

a) сызықтық

б) бұрыштық

с) тетраэдр

д) үшбұрыштық

8. Мына қатарда гибридтену типі қалай өзгереді?

a) sp → sp ² → sp ³

б) sp → sp ³ $\rightarrow$ sp ²

с) sp ² → sp ³ → sp

д) sp ³