Литосфераның заттық құрамы.Тау жыныстары және пайдалы қазбалар

5 а сынып
19.11. 2015.ж. Жаратылыстану № 11 сабақ

Сабақтың
тақырыбы
Литосфераның заттық құрамы.Тау жыныстары және пайдалы қазбалар
Сабақтың
мақсаты

Мақсаты:
Оқушыларды тау жыныстары туралы түсінің қалыптастыру,пайдалы қазбалар туралы оқып үйрену
Күтілетін
нәтиже
а\Пайдалы қазбалар туралы біледі.

в\Тау жыныстарынан жер қыртысы құралатындығын,тау жыныстары минералдардан түратынын түсіндіреді

с\Тау жыныстарының біріне сипаттама береді.
Сабақтың
әдіс-тәсілдері

Сұрақ жауап,көрсету,түсіндіру ,демонстранциялау,салыстыру
Құрал жабдықтар
Кестелер ,суреттер сызба және атласпен жұмыс ,физикалық карта,

Тұсаукесер
<<Көпір>> тапсырмалары
Үй тапсырмасын Карточкалардағы тапсырмаларды орындау арқылы тексеру.
1.Сызбаны толтыр.
Жердің сыртқы құрылысы.

Су қабығы
Қатты қабық
Ауа қабығы
Тіршілік қабығы
ш

2.Сөйлемдерді толықтыр
А Латын тілінен аударңанда <<тас>> дегенді білдіретін Жер қабаты.........
ә\Мантияның қалыңдығы.........
б\Мантияның температурасы жоғарғы жағында . температура ....... жетеді, ал төменгі шекарасында ..... көтеріледі,сондықтан тау жыныстары ....... күйде болады.
в\Ядроның радиусы .....
с\Ядро құрамы ..... және ....никельден тұрады.
3.Жер қыртысы құрылымының суретін пайдалана отырып сызбаны толтыр.
Жер қыртысы

Мұхиттық

материктік

Тұрады:

қалыңдығы

Тұрады:

қалыңдығы

қалыңдығы

қ

Бағалау;
1 тапсырма - кестені толық толтырсаң 5 балл аласың
2 тапсырма - Сөйлемдегі бос орындарға дұрыс жауап берсең - 5 балл аласың
3 тапсырма- Кестені дұрыс қатесіз толтырсаң - 5 балл аласың

Оқушылардың қызығушылығын ояту

Берілген тапсырмаларды оқушылар өз беттерімен орындайды ,тексерген кезде бір оқушы тапсырманы оқып береді.Қалғандары тексеріп қателерін түзейді

Тапсырмалардың төменгі жағындағы бағалау кретерилері арқылы өз - өздерін бағалайды
Негізгі бөлім
25 минут
Түсіну кезеңі

Сергіту сәті

Талдау>> кезеңі

<<Жинақтау>>

Қолдану

oo Барлық заттар неден тұрады?
oo Табиғатта заттар қандай күйде кездеседі?
oo Қатты заттардан тұратын географиялық қабық қалай аталатын еді?
oo Литоосфера қабатын құрайтын қатты заттар қалай аталады?
<<Тау жыныстары>>

<< Минералдар
<<Тау жыныстары>>

Аяғымыздың астандағы жер қыртысы минералдар мен тау жыныстарының орасан зор қорын сақтайды Оның қалыңдығы шамамен 70 км . Біз олармен күн сайын араласамыз.Тау жыныстары пайда болуына қарай үш топқа :магмалық,шөгінді, метаморфтық болып бөлінеді

Магмалық жыныстар
Шөгінді жыныстар
Метаморф
тық
жыныстар

органикалық
химиялық
кесек

Гранит базальт, жанартаулық туф, обсиден
Әктас,
Таскөмір
бор
Калий тұзы,
ас тұзы,
фосфорит
тер
Құм
саз
қиыр-
шық тас,
гравий
Мәрмар
Кварцит
Гнейс
Кристалды
тақта тас

oo Қалің қалай? - Саусақтарын жоғары көтереді
oo Қалай жүзесің? - орындарында жүреді
oo Қалай жүгіресің?- орындарында жүгіреді
oo Қалай ұшасың?- қолдарын бастарын қозғайды
oo Қалай жүзисің?- қолдарын қозғайды
oo Қалай отырамыз-орындарына отырады
oo
Адамдар әр тарихи кезеңдерде тастардың әдемілігіне ,мықтылығына қызығып олардың сырын ұғуға тырысқан, сондықтан бізде бүгін тау жыныстары туралы зерттеулер жүргізіп көрелік.
Қорапшаның ішінде қандай зат жатқанын сипаттау арқылы тауып көрелік
1. Бірінші қорапта жатқан зат қатты ,бірақ суда жақсы ериді.Оны жерден ,көлдерден алуға болады ,әсіресе ол мқхиттар мен теңіздерде өте көп кезлеседі.Сендер оны күнде пайдаланасыңдар. (Ас тұзы)
2. Бұл тас метаморфтық тау жынысына жатады.Тез үгіледі ежелгі бір клеткалы жәндіктердің қалдықтарынан пайда болған.Оны құрылысшылар,фармацепттер, өз жұмыстарында қолданады..ауыз қуысынының гигенасын сақтауға тазартылған тастан тіс поршогын алады. (бор)
3.Ал бұл тас - ежелгі динозаврлардың құрдасы Жер қыртысында оттегі жетіспегендіктен тас болып қабатталып қалған. Ежелгі папортниктерден пайда болған Жанады,көп жылу береді ,сондықтан оны қатты отын ретінде пайдаланады Бұл тастың ең жақсы түрі-антрацит деп аталады.
Практикалық жұмыс.
Тау жынысының аты
Тау жынысының типі
түсі
Агрегаттық
күйі
Жерден
қалай
алады,қайда пайдаланады

Ас тұзы

Бор

Тас көмір
Шөгінді

Шөгінді

шөгінді
Түссіз

Ақ түсті

қара
Қатты

Қатты

қатты
Тұзды көлдерден
Тамаққа пайдаланады

Борпылдақ
Карьерлерден

Тығыз,
шахталарда

Пайдалы қазбаларды түрлеріне байланысты жіктеңдер
Жанатын металдар бағалы
Газ мұнай,
торф, темір,алюминий алтын, күміс
Көмір мыс,қалайы жемчуг
Шымтезек

Жаңа сабақты бастау үшін өткен тақырыптарды еске түсіру.

Оқулық мәтініндегі терминдерге назар аударып оқып шығу

Жеке компьютер арқылы тау жыныстары туралы слайд көріп танысу

Оқушыларға минералдар
дың коллекциясын көрсету
Жұптық жұмыс
Екі оқушы бірігіп тау жыныстарына талдау жасайды

Сергіту сәтін оындарындарында түрып орындайды.

Кораптың ішіндегі зат туралы қағаздан оқу

Жарайсыңдар енді осы тау жыныстарын пайдаланып лаборториялыұ жұмыс жасап көрелік

Тау жыныстарын балаларға беріп өз беттерімен сипаттама беруге тапсырма беріледі

Қаныш Сатпаев,
Қазақстандағы пайдалы қазбалар туралы айтып өту

Қорытынды
Баға беру
Қалай ойлайсыңдар минералды пайдалы қазбаларды көп өндірудің нәтижесінде таусылып қалуы мүмкін бе?
Жер бетінде мұнай,газ таусылуға жақын,сондықтан адамдар баламалы энергия көздерін қолдану жолдарын ойлап табуда
(күн,жел су) энергиялары

бағалау

Алтын және күміс тастармен бағалау
Кері байланыс
<<Бағдаршам>> арқылы кері байланыс

Үйге
тапсырма
§8 оқу. Қосымша материалдар