М. Мақатаев ̎Үш бақытым ̎

Нурымова Нургуль Айтургановна
Қызылорда қаласы
Ж.Қизатов атындағы мектеп- лицейінің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі
Әдебиет 5 сынып
Сабақтың тақырыбы: М. Мақатаев
̎Үш бақытым ̎
Сабақтың мақсаты: М.Мақатаевтың ̎Үш бақытым ̎
өлеңінің мәнін ұғындыру
а) білімділік мақсаты: Оқушыларға ақын өмірі туралы
мағлұмат беру жіне ақын өлеңі
арқылы Отан, тіл туралы түсінік
беру.
ә) дамытушылық мақсаты: Балалардың халық ел туралы
ой-өрісін кеңейтіп, мінерлеп
оқуға үйрету.
б) тәрбиелік мақсаты: Оқушыларды туған жерді
қадірлеуге. Ана тілін ардақ-
тауға және халық ауыз әдеби-
әдебиеті үлгілерін есте
сақтауға баулу.
Сабақ түрі: Дәстүрлі сабақ.
Сабақ әдісі: Баяндау сұрақ-жауап.
Көрнекілігі: Плакаттар, буклет, кітаптар, ақын
суреті, газет материалдары.
Сабақ барысы:
I. Ұйымдастыру
Оқушылармен амндасып, келмеген оқушыларды анықтаймын. Оқушылардың назарын сабақ аударуға шақырамын.
II. Үй тапырмасын сұрау
Қ.Жұмаділов ̎Қозыкүрең ̎
а/ Жапырықшаларға жазылған сұрақтарға дұрыс жауап беру арқылы гүл құрастыру.
ә/ Оқушылардың ̎Жайлау ̎, ̎Қозыкүрең ̎ тақырыбына салған суреттерін /бағалау /таныстыру.
б/ Үй тапсырмасын бекіту.
̎Өзге елде сұлтан болғанша өз еліңде ұлтан бол! ̎-мақаланың мәні туралы оқушылар пікірі.
III. Жаңа сабақ.
Кіріспе.
Міне, балалар, біз адамдар сияқты жан-жануарлар да туған қадірлеп қастерлейтінін өткен сабақтан ұғындық. Енді бүгін үллі кеудесінде жаны бар табиғат мүшелерінің өз бақыты деп сезінетін туған Отан, ел, халқы және адамзат баласы үшін ең қасиетті нәрсе-ана тілі туралы бүгінгі сабақтан білетін боламыз.
̎Отан от басынан басталады ̎-деген барлық жан-жануарлар мен адамдардың оз Отаны болады. Туған елден, туған жерден ыстық, одан қадірлі еш нәрсе жоқ деп ойлаймын. Ал, ана тілі туралы сөз басқа. Нәрестеге ана сүтімен берлетін қасиеттің бірі-ана тілі. Ана тілімізді ардақтап, оны шұбарламай, өзге орыс, ағылшын тілімен көтере білуіміз керек. Туған ел, Отан, ана тілі туралы жырламаған ақын, қалам тартпаған қаламгер жоқ. Сондай ақындадың бірі- қазақтың ақиық ақыны, Абай атындағы сыйлықтың лауреаты, биыл 70 жасқа толған- Мұқағали Мақатаев.
а/ М.Мақатаев, 1931 жылы 9-ақпанда /негізі наурызда/ Алматы облысы, Нарынқол ауданы, Қарасөз аулындадүниеге келген. Әкесі соғыстаноралмаған соң екі анасы мен төрт бауырына пана болып, жетімдікті бастан өткізіп, жоқшылықтың азабын көп тартады. Аяқтан шалған кедейліктен жоғары білім алуға жағдай көтеиеген. Соған қарамастан өз бетінше орыс тілін үйреніп, орыс классиктерінің шығармаларын аударып, солардың өлеңдері үлгісінде өлеңдер жазды. Оның ̎Жырлайды жүрек ̎, ̎Қарасаздан ұшқан қарлығаш ̎, ̎Дариға жүрек ̎, ̎Мавр ̎, ̎Армысыңдар достар ̎ т.б. өлеңдер жинағы мен ̎Қош махаббат ̎ атты прозалық шығармалары жарық көрген.Өлеңдерін өзі өлгеннен кейін баласы жұлдыз Мақатаев пен жары Лашын Әзімжанова бастырып шығарды.
ә/ Өлеңдерін көбіне өзі жанына жақын тұтқан адамдаға және туған жер, ел, Отан туралы және табиғат, махаббат лирикасына жазған. Сол сияқты ̎Отан үшін отқа түс ̎,-деп сала жырлаған өлеңдерінің бірі- ̎Үш бақытым ̎ өлеңді мәнерлеп оқып, мағынасын түсіндіру.
Ақын бірінші бақытым-халқым, екінші бақытым-Отан, ал үшіншісі-тілім,-деп адамға қажетті үш нәрсеніатап, олар туралы терең ұғым береді. Халқым аман болса, мен бармын, қор ьолмаймын, тас жүректі тіліммен тілімдедім, қанша дүниеден өмірден түңілсем де, тілімнен ешқашан түңілген жоқпын дей келе, Отаннан асқан құдай жоқ, Отансыз қалған жан болса менің Отаныма келіп панала, бірақ есіңде ұста: егер қастандық ойласаң- жақсылық күтпе,-деп өлеңін былай қорытады:
Үш бірдей бақытым бар алақанда,
/Бақытты мені мұндай жаратар ма?
Үш күн нұрын төгеді аспанымнан
Атырыу, Алтай, Арқа Алатауға!!!
б/ Бейнемагнитофон немесе магнитофон ақылы ̎Үш бақытым ̎ әнін Мәдина Садуақасованың орындауында тыңдату
в/Өлең соңындығы тапсырмала мен сұрақтарға жауап беру.
а/ Ақынның басқа өлеңдері мен әнімен айтылатын өлеңдерін атау.
ә/ Автордың үш бақыты не? Оның әрқайсысынажеке тоқтап, түсінік беру.
б/ Өлеңді құрылысыны талдау.
Ең бі/рін/ші // ба/қы/тым - //халқым менің, а
Со/ған бе/рем // о/йым/ның // ал/тын ке/нін а
Ол бар бо/са, //мен ба/мын // қор бол/май/мын, б
Қым/ба/ты/рақ // ал/тын/нан // нар/қым ме/нің. а
11 буынды, 3 бунақты, а а б а қара өлең ұйқас.
г/Отан, ана тілі туралы мақал-мәтелдер айтқызу.
Ана тілің- арың бұл,
Ұятың боп тұр бетте.
Өзге тілдің бәрін біл,
Өз тіліңді құрметте.
Қ.Мырзалиев
Туған жерге туың тік.
Отан от басынан басталады.

Бес жолды өлең құрастыру.
1. Мұқағали
2. Дарынды, талантты
3. Жырлады, қуанды, мұңайды
4. Үш бақытым- поэзиялық шығарма
5. Ақын
д\ Қорытындылау.
Сонымен балалар біз ақынның ̎Үш бақытым ̎ өлеңінен нені түсіндік?
Иә, туған Отаныңнан, халқыңнан қымбат, ана тіліңнен қасиетті еш нәрсе болмайтынын ақын осы өлеңі арқылы бізге еткізе білді.

IY. Үйге тапсырма: М.Мақатаев ̎Үш бақытым ̎ жаттау.
Өлеңдегі ойды көркемдеп жеткізуге
Қолданған ауыспалы сөздерді табу.

Y. Бағалау.
Сабаққа жақсы араласып, сұрақтарға толық жауап берген оқушылар бағаланады.