Электр тогының жұмысы мен қуаты

8 - сынып
Сабақтың тақырыбы: Электр тогының жұмысы мен қуаты
Сабақтың мақсаты:
1. Білімдік мақсаты: электр тогының жұмысы, қуаты ұғымдары туралы түсініктерін қалыптастыру, кеңейту, жүйелеу;
2. Дамытушылық мақсаты: оқушылардың логикалық ойлауын, білімді игерудегі іскерлік пен дағдыны дамыту;
3. Тәрбиелік мақсаты: оқушыларды шығармашылық топпен жұмыс істеуге, өз ойларын түйіндей білуге, физикалық мәдениетке, үнемшілдікке тәрбиелеу.
Демонстрация: электр тогының жұмысы мен қуатын өлшеу
Сабақтың типі: аралас
Сабақтың түрі: жаңа материалды меңгерту
Көрнекілігі: электрлік құралдар (ток көзі, жалғағыш сымдар, вольтметр, амперметр, реостат, резисторлар, шамдар), үлестірме материалдар, көрнекі формулалар, сызбалар
Техникалық құралдар: мультимедиапроектор, компьютер, слайд
Күтілетін нәтиже: құралдар арқылы өлшенген шамалардың көмегімен электр тогының жұмысы мен қуатын формула бойынша есептей білу дағдылары дамиды
Қолданылатын әдіс- тәсілдер: 1) топпен жұмыс
2) шығармашылық тапсырмалар
3) тест тапсырмалары
Сабақты ұйымдастыру: Сабақтың мақсаты мен жоспарын хабарлау
Топқа бөлу: шапшаңдар-леопард, ептілер-ақ қоян, күштілер- ақ аю
Өтілген материалдардытексеру: <<Миға шабуыл>>
Сөйлемді аяқта
1) Электр тогы дегеніміз -
2) Өткізгіште электр тогы болу үшін қажетті шарттар:
3) Токтың өткізгішке тигізетін әрекеті-
4) Ток күші-
5) Кернеу-
6) Ом заңы-
7) Өткізгіштерді жалғаудың тәсілдері:
Жаңа сабақты меңгерту. <<Электр тогының жұмысы мен қуаты>>
Тұйықталған тізбек бойымен электр тогы өткенде тізбектің ішкі бөлігі - ток көзінде және тізбектің сыртқы бөлігі - энергия тұтынушыларында энергияның бірқатар түрленулері болады.
Ток көзінде табиғаты электрлік емес (мысалы, механикалық, химиялық) энергияның электр энергиясына алмасуы болып жатады. Сыртқы тізбекте электр энергиясы электр тогының жұмысы есебінен энергияның басқа түріне: өткізгіштің ішкі энергиясына, сәулеленуэнергиясына, химиялық реакцияның энергиясына айналады. Электр энергиясының энергияның басқа түріне айналуының өлшеуіші ток жұмысының шамасын табайық.
U=Aq A=U·qI= qtq=I·tA= I·U·t
Халықаралықжүйедеөлшем бірлігі 1 Дж = 1А · 1В ·1с
Ом заңынан
I=URU=I∙RA=I2·R·tA=U2R∙t
Уақыт бірлігі ішінде жасалған токтың жұмысы қуат болып табылады.
P=At=I∙UP=U2RP=I2∙R
Халықаралықжүйедеөлшем бірлігі 1 Вт =1А·1В 1Вт = 1Дж/с 1Дж =1 Вт·с
Ватт онша көп қуат емес. Тәжірибеде ватқа еселік бірліктер қолданады: 1гВт =102 Вт
1кВт =103 Вт 1МВт =106 Вт
Токтың қуатын өлшеуге арналған құралды ваттметр деп атайды. Токтың жұмысын өлшеуге арналған құрал электр санауыш деп аталады. Электр санауышта ток жұмысының 1кВт·сағ деген бірлігі қолданылады, яғни қуаты 1 кВт құралда токтың 1сағ- та істеген жұмысы 1кВт·сағ = 1000Дж/с ·3600с =3600000Дж =3,6 ·106 Дж
Тұрғын үйге берілетін кернеу U=220В болғанда, тұтынатын ток күші I=10А - ден аспауы тиіс. Үйдегі тұтынушылардың бір мезгілде пайдалану қуатының шекті мәні
Р = 10А · 220В= 2200Вт
1кВт ·сағ электр энергиясының құны тариф (В) деп атайды.
Атырау тұрғындары үшін қазіргі уақытта тариф 1кВт·сағ =5,57теңге, яғни В=5,57теңгекВт∙сағ
Мысалы: қуаты 200Вт үй тоңазытқышы 10 күн бойына тоқтамай жұмыс жасады. 1кВт·сағ энергия тарифі 5,57тг болғандағы электр энергиясының шығыны қанша?
Шешуі: тәуліктегі тоңазытқыш пайдаланатын энергия
А1=Р·t1 А1=200 Вт ·24 сағ=4800 Вт·сағ
t=10 күндегі тоңазытқыштың энергия шығыны А = А1·t
А =10 ·4800 Вт·сағ =48000 Вт·сағ =48 кВт·сағ
Төлемақы: 5,57 теңге / кВт·сағ ·48 кВт·сағ =267,36 теңге Жауабы: 267,36 теңге
Өтілген материалдың игерілуін тексеру:
Топтарға тапсырма
1-тапсырма
1-топ №1 үлестірме материалмен жұмыс
2-топ №2 үлестірме материалмен жұмыс
3-топ №3 үлестірме материалмен жұмыс
2-тапсырмаТөмендегі сұлбадағы қай тізбектен электр шамының қуатын анықтауға болады?

3-тапсырма Берілген құралдарды пайдаланып, тізбек құрастыру және сұлбасын
сызыңдар (3 топқа құралдар беріліп, сол бойынша тізбек құрастырады)
4-тапсырмаЕсептер шығару
1-топ Шаңсорғыштың қуаты 0,4 кВт. Электр тогының 2 сағ - та істейтін жұмысын есептеңдер.
2-топ Электр шамының тұтынатын қуаты 100Вт. Егер оны кернеуі 120 В ток көзіне қоссақ, шам арқылы өтетін токтың шамасы неге тең?
3-топ Электр үтігінің паспортында "220В, 600Вт" деп жазылған. Үтіктің кедергісін табыңдар.

Сабақты бекіту
Физикалық
шама
белгіленуі
өлшем бірлігі
формуласы
өлшейтін құрал

І

В

Омметр
Электр тогының жұмысы

Электр тогының қуаты

<<Ғалымдар еліне саяхат>> - оқушылардың қысқаша хабарламасы
1)Андре Мари Ампер (1775-1836) - ұлы француз физигі және математигі, электродинамиканың негізін қалаушылардың бірі. Ампер физикаға <<электр тогы>> ұғымын кірістірді. Жаңа магнетизмнің молекулалық токтар жөніндегі гипотезаға негізделген алғашқы теориясын құрды. Электр тогының, механикалық өзара әсерін ашты және осы өзара әсер күштеріне арналған сандық іліктестіктерді тағайындады. Максвелл оны <<электрдің Ньютоны>> деп атаған. Ампер сонымен қатар механика саласына, ықтималдықтар теориясына және математикалық анализге еңбек сіңірді.
2)Алессандро Джузеппе Антонио Анастасио Вольта-(1775-1827)
Итальян физигі Электр кернеуін тапқан химиялық реакциялар арқылы электр тогын алған.
3)Георг Симон Ом (1787-1854) - көрнекті неміс физигі. Мектеп мұғалімі болып қызмет еткен. Ол тізбектің бөлігі үшін ток күшінің кернеуге тәуелділік
заңын, сондай-ақ тұйық тізбектегі ток күшін анықтайтын заңды ашты. Ол ток
күшін өлшейтін сезгіш приборды өзі жасады. Ол кернеу көзі ретінде
термокараны қосып дәнекерленген екі сымды (әртүрлі металдан жасалған)
пайдаланды. Дәнекерленген жапсарлардың температуралар айырмасын
арттыра отырып, осы температуралар айырмасына пропорционал кернеуді
өзгертті. Сонымен қатар, Ом кедергінің өткізгіш ұзындығына және көлденең қимасының ауданына тәуелділігін тапты.

Бағалау.
Рефлекция
1) Сабақта не ұнады?
2) Сабақтағы өз қызметіңді қалай бағалайсың?
3) Сабақта қандай сұраққа жауап ала алмадың?

Физикалық
шама
белгіленуі
өлшем бірлігі
формуласы
өлшейтін құрал

І

В

Омметр
Электр тогының жұмысы

Электр тогының қуаты

Физикалық
шама
белгіленуі
өлшем бірлігі
формуласы
өлшейтін құрал

І

В

Омметр
Электр тогының жұмысы

Электр тогының қуаты

Физикалық
шама
белгіленуі
өлшем бірлігі
формуласы
өлшейтін құрал

І

В

Омметр
Электр тогының жұмысы

Электр тогының қуаты