Ұлыбритания (1945-2006 жж)

Батыс Қазақстан облысы, Орал қаласы ,
№43 жалпы орта білім беретін мектеп
Қаресова Гүлмира Қанатқалиқызы – тарих пәні мұғалімі

§22. Ұлыбритания (1945-2006 жж)

Тақырыпты оқытудағы мақсат:
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі Ұлыбританияның саяси жағдайына талдау
жасай келіп,екі саяси консерваторлар мен лейбористер партиясы арасындағы
ұзақ жылдардағы билік тартысына және іс- қимылдарына сипаттама беру.
Білімділік міндеті:
Бұл партиялардың басқару кезеңіндегі елдің саяси,әлеуметтік,экономикалық
салаларда болған өзгерістерді ашып көрсету.
Дамытушылық міндеті:
Оқушыларды саяси партияларды салыстыру барысында өздігінен пікір
таластыруға,мәселені шиеленістіре отырып,оны шешуге мүмкіндік жасау.
Тәрбиелік мақсаты:
Оқушыларды елдің даму ерекшіліктерін салыстыра отырып, тарихи
алғышарттарға сын көзбен қарау.

Көрнекі құралдар:Дүниежүзінің саяси картасы,портреттер, тірек схемалар,
белсенді тақта, слайдтар, тестілеу құрылғысы.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: тірек схемалармен жұмыс, іздену, картамен жұмыстандыру,
белсенді тақтамен
тапсырмалар орындау, қосымша мәліметтермен
жұмыстану, пікірлесу.

Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі:
Сабақтың құрылымы:
І. Үй тапсырмасын тексеру
ІІ. Жаңа сабақтың жоспарын құру
ІІІ. Жаңа сабақты меңгеру
1.Ел туралы жалпы мәлімет
2.Жаңа сабақ бойынша жетекші ұғымдар мен түсініктер
3. Жаңа сабақты тірек схемалар арқылы талдау.
4. Консерваторлар мен лейбористер партиясының қызыметіне талдау
жасау
5..Қазақстан мен Ұлыбритания арасындағы байланыс
6..Пікір түзу. Дискуссиялық өрнек толтыру
ІҮ.Жаңа сабақты бекіту.Тест орындау.
Ү. Сабақты қорытындылау.
ҮІ. Бағалау
ҮІІ.Үйге тапсырма беру.

І. Үй тапсырмасын тексеру әдісі: сұрақтарға жауап алу арқылы тексеру және
картамен жұмыстану.
Белсенді тақтамен жұмыс жүргізу.
1.Екінші дүниежүзілік соғыстың шығу себептері ,сипаты.
2.Қатысқан елдердің мақсаттары қандай?
3.Германияның Польшаға,Францияға,Англияға қарсы соғыс әрекеттері ?
4. 1941-1945жж Кеңес Одағындағы Ұлы Отан соғысы?
5.Тынық мұхит соғысы ?
6.Екінші дүниежүзілік соғыстың қорытындысы?
Оқушыларды үй тапсырмасы бойынша бағалау.

ІІ. Жаңа сабақтың жоспарын құру:
1. Екінші дүниежүзілік соғыстың зардабы.
2. Лейбористер партия сы үкімет басында
3. Консерваторлар партиясы үкімет басында
4. Екі саяси партияның саяси қызметіне талдау жасау.

ІІІ. Жаңа сабақты меңгеру кезеңі:

3.1. Ел туралы жалпы мәлімет:
1.географиялық орны: Ұлыбритания мен Солтүстік Ирландияның Біріккен
Корольдігі еуропаның солтүстік батысындағы британ аралдарында
орналасқан.Елді осындағы ең үлкен аралдың аты бойынша Ұлыбритания немесе
басты тарихи бөлігінің атауымен Англия деп атайды.
2.Астанасы – Лондон.
3. Мемлекеттік құрылымы – конституциялық монархия
4. Мемлекет басшысы-королева
5.Үкімет басшысы- премьер-министр
6.Заң шығарушы орган-парламент
7.Басты партиялар – консерваторлар,лейбористер.
8.Мемлекеттік тілі – ағылшын тілі
9.Ұлттық валютасы –фунт стерлинг
10.Халықаралық ұйымдарға қатысы- Британия ынтымақтастығы, Солтүстік
Атлант блогы, Оңтүстік Шығыс Азия елдері ,

3.2. Жаңа тақырып бойынша жетекші ұғымдар мен түсініктер:

Империализм-(лат- билік,басқару) басқыншылық саясатты, бөтен аумақты басып
алу, өзге жерді билеудің үстемдігін білдіреді. «империализм» термині
«отаршылдық» терминінің синонимі.

Британия ынтымақтастығы- бұрынғы Британ империясының құрамындағы елдердің
саяси және экономикалық бірлестігі.( Канада, Австралия Одағы, Жаңа
Зеландия,Үндістан, Бангладеш, Шри-ланка,Гана, Малайзия, Сингапур, Кипр,
Нигерия)

Консерватор партиясы- 19ғ ортасында тори партиясы негізінде құрылды
Лейбористер партиясы- 1924ж лейбористер үкіметін Р.Макдональд құрды

Доминион-19ғ ІІ жартысында -20 ғ басында еуропалықтар отарларды осылай
атаған. Доминиондар өзін-өзі басқаруға құқық алды. (Канада, Австралия,
Оңтүстік Африка Одағы)

Маршалл жоспары- 1948ж АҚШ –та әзірленген.Жоспар бойынша соғыс жылдары
зардап шеккен Еуропа елдеріне экономикалық көмек көрсетуді қарастырды.

Лендлиз-1941 ж 1 қазанда АҚШ, Англия,КСРО елдері арасында болған келісім.
Келісім бойынша қару-жарақ, оқ-дәрі, шикізат. Азық-түлік пайдалануға
қарызға берілді.

Солтүстік Атлантикалық Шарты (НАТО)-әскери-саяси одақ,1949ж 4 сәуірде
құрылды. (АҚШ,Франция,англия,канада, Италия, Бельгия, Голландия,
португалия, дания, Норвегия, Испания, Туркия,Грекия, ГФР.)

Еуропалық Одақ-1992 ж құрылды.Еуропалық елдердің экономикалық топтасуы.

3.3. Жаңа тақырып бойынша тірек схемелармен жұмыс:

Консерваторлар мен лейбористер партиясының билікте болуы
1945-1951жж К.Эттли лейбористер
1951-1954жж У.Черчилль консерватор
1955-1957жж А.Иден консерватор
1957-1963жж Г.Макмиллан консерватор
1964-1970жж Г.Вильсон лейбористер
1970-1974жж Э.Хитт консерватор
1974-1979жж Вильсон –Каллагэн лейбористер
1979-1990жж М.Тэтчэр консерватор
1990-1997жжДж.Мейджор консерватор
1997-2006жж Э.Блэр лейбористер

Лейбористер партиясы үкімет
басында

| |1945-1951жж |1964-1970жж |1974-1979жж |1997-2006жж |
|басшылар |К.Эттли |Г.Вильсон |Вильсон-Каллаг|Э.Блэр |
| | | |ен | |
|саясаты | | | | |
| Саясаты | «Дәулетті мемлекет» |«Лейбористер және |Әлеуметтік |Мейджор |
| |Үндістан,Бирма,Цейлон |ғылыми революция» |келісімшарт |саясатын |
| |елдеріне тәуелсіздік |«Ниет туралы |«кәсіподақ + |жалғастырды. |
| |беруге мәжбүр болды. |Декларация» |өкімет» |3 бағытты |
| | |«Баға мен Кіріс | |қамтитын конст |
| | |саясаты» | |құқық реформа |
| | | | |іске асырылды |
|Элеуметтік –|Эк-қ салалар мемлекет |1965ж ұлттық |Баға |Өндірілетін |
|экономикалық|қамқорлығына |экономикалық |тұрақтанды,еңб|өнеркәсіп алға |
|реформалар |көшті,жұмысшыларға |жоспары қабылданды.|екшілер |шықты.Бәсекеге |
| |қарсы заң |1967ж қара мет-я |мүддесіне |қабілетті |
| |жойылды,денсаулық,әлеум|мемлекет меншігіне |қарай |болды. 13 мың |
| |еттік реформалар |берілді,әлеуметтік-|әлеуметтік |шетел |
| |жүргізілді. |экон-қ реф-р |реформалар |компаниялары |
| | |жүргізілді. |жүргізілді,зей|қызмет істеуде |
| | | |нетақы | |
| | | |көбейтілді | |
|Қаржы саласы|Лендлиз | | |Экономикада |
| |тоқтатылды,Канада-н | | |шетел қаржы |
| |қарыз алды.1946ж | | |салымдары |
| |маршалл жоспары | | |салынды |
| |қабылданып,1950ж | | | |
| |бас тартты. | | | |
|Халықаралық |АҚШ саясатын қолдады. |1965ж «Еуропалық |ЕЭО-та өз |АҚШ саясатын |
|сала |Қырғи қабақ саясатына |экон қоғамдастық» |рөлін көтеруге|қолдайды, |
| |жол ашты.1946ж атом |тобына кіргісі |тырысты. |НАТО-ның шығыс |
| |бомбасын жасау туралы |келді |ОАР және |елдеріне қарай |
| |шешім қабылдады,1949ж | |Родезиямен |кеңею саясатын |
| |НАТО құрушылардың бірі | |ымыраға келу |қолдайды |
| |болды. | |саясатын | |
| | | |қолдады | |
|Сәтті саясат| Әлеуметтік реформалар | |ЕЭО өз беделін|20ғ соң-21ғ бас|
| | | |көтерді |экон-сы шетел |
| | | | |қарқынмен |
| | | | |дамыды |
|Сәтсіз |Қаржы дағдарысы. |1965ж «Еуропалық | Солтүстік | |
|саясат |Отарларынан айырылды |экон қоғамдастық» |Ирландия | |
| | |тобына кіру сәтсіз |мәселесі | |
| | |аяқталды. Франция |шиеленісті | |
| | |қарсы болды. | | |
| | |Әлеуметтік | | |
| | |қайшылықтар пайда | | |
| | |болды, жастар | | |
| | |қозғалысы,ұлттық | | |
| | |және нәсілдік | | |
| | |мәселелердің шектен| | |
| | |шығуы,Солтустік | | |
| | |Ирландия котоликтер| | |
| | |мен протестанттар | | |
| | |арасындағы | | |
| | |қақтығыс(1968ж) | | |

Консерваторлар үкімет
басында
| басшылар|1951-1964жж (13 жыл)|1970-1974жж |1979- 1990жж |1990-1997жж |
| |1951-54жж У. |Э Хитт |М. Тэтчер |Джон Мейджор |
| |Черчилль | | | |
|саясаты |1955-57жж А.Иден | | | |
| |1957-1963жж | | | |
| |Макмиллан | | | |
| Саясаты |«Британ ұлттық |«өндірістің дамуын|«Дұрыс |Ұсақ бизнесті |
| |ынтымақтастығы» |үдету» |көзқарас» |қолдады,ұсақ |
| |дамытты | |неоконсервативт|кәсіпкерлерге |
| | | |ік саясат |қарыз |
| | | |Монетаристік |берілді,салық |
| | | |саясат |жеңілдетілді |
| | | |АҚШ-тың | |
| | | |«ғарыштық | |
| | | |соғыс» | |
| | | |бағдарламасын | |
| | | |жақтады | |
|Элеуметтік – |Шойын |өндірісті қатал |1979-1981ж өте | |
|экономикалық |өндіру,автомобиль |рационализациялады|ауыр | |
|реформалар |Жолдарын салу |, |экономикалық | |
| |мемлекет меншігіне |өндірістің бір |дағдарыс | |
| |берілді |бқлігін жеке |Жекешелендіру | |
| | |меншік капиталға |нәтижесінде | |
| | |сатты |өнеркәсіп пен | |
| | | |акция иелері | |
| | | |пайда | |
| | | |болды,жеке | |
| | | |меншік | |
| | | |қатынастар | |
| | | |дамыды,кәсіпода| |
| | | |қпен қатынасы | |
| | | |қатал болды | |
|Қаржы саласы |1952ж Еуропа көмір | | | |
| |және болат | | | |
| |бірлестігі ұйымын | | | |
| |қолдады. АҚШ | | | |
| |саясатын қолдады. | | | |
| |Бағдат пактісіне | | | |
| |мүше болды. | | | |
|Халықаралық |Британ |1973ж 1 қаңтарда |АҚШ-тың орта |Қазақстанның |
|сала |ынтымақтастығы |Еуропалық |қашықтықта |тәуелсіздігін |
| |халықаралық ұйым |экономикалық |ұшатын ядролық |мойындады. |
| |ретінде жақсы |қоғамдастықтың |зымыран қаруын |АҚШ-тың сыртқы |
| |қабылданды |мүшесі болды. |Батыс Еуропада |саясатын |
| | | |орналастырылды |қолдады |
|Сәтті саясат | | | 1980ж | Гонконг |
| | | |құнсыздану |мәселесі бойынша|
| | | |төмендеді, |Қытай ХР ымыраға|
| | | |барлық |келуі |
| | | |капиталистерді | |
| | | |басып озды. | |
|Сәтсіз саясат|Франция мен | Өндірісті үдету |1982ж Фолкленд | |
| |Израйльге қосылып, |саясаты |аралы үшін | |
| |Египетке өарсы соғыс|жұмыссыздар |тартыста | |
| |ұйымдастырды. |саясатын |ағыл-аргентинал| |
| |Суэц каналын жаулап |өсірді,кәсіподақта|ық соғыс | |
| |алуға тырысты. |рға қарсы заң |болды,нәт-де | |
| |Британ отарлау |қабылдады |аралды басып | |
| |жүйесі күйреді | |алды. | |

4. Лейбористер мен консерваторлар саясатына талдау жасау.

5. Қазіргі таңдағы Ұлыбритания мен Қазақстан арасындағы байланыс.

6. Жаңа сабақты қорытындылау дискуссиялық өрнек толтыру.

|№ | Сұрақтар | Келісемін| |
| | | |Келіспеймін |
|1 |Лондондағы Хитроу әуежайы дүниежүзіндегі ең ірі |+ | |
| |әуежайлардың бірі болып табылады | | |
|2 |Теңіз көлігі ежелден-ақ елдің ауқымды халықаралық|+ | |
| |байланысына негіз болып, экономика мен сыртқы | | |
| |сауданың дамуында маңызды роль атқарып | | |
| |келеді.Оған жүк тасымалының 90 пайызы тиеселі. | | |
|3 |М.Тэтчэр, У.Черчилль, Дж Мейджор лейбористік | |- |
| |партияның өкілдері | | |
|4 |Әлемдегі алғашқы ірі танкер «Глюкауф» 1886ж |+ | |
| |Ұлыбританияда жасалған. | | |
|5 |Англия Варшав Шартты Ұйымына мүше | |- |
|6 |Ұлыбритания капиталистік елдер арасында тұңғыш |+ | |
| |рет атом электр станциясын салды | | |
|7 |Ұлыбритания- теміржолдың көлігінің отаны |+ | |
|8 | Англия сыртқы саясатта Ресей мемелекетінің | |- |
| |Саясатын қолдады | | |
|9 |БҰҰ,НАТО,ОБСЕ,ЕО сияқты халықаралық ұйымдардың |+ | |
| |мүшесі | | |
|10 |Англияның екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі | |- |
| |Экономикасы жоғары денгейде шықты | | |
|11 |Ұлыбританияның өнеркәсібінің жетекші салалары: |+ | |
| |машина жасау,мұнай | | |
| |өнеркәсібі,радиоэлектроника,электртехникасы,химия| | |
| |т.б. | | |
| | | | |
|12 |Англияда басты партия консерваторлар патиясы | |- |
|13 |Букенгем сарайы королева резиденциясы болып |+ | |
| |есептелді. | | |
|14 |Екі партия билікке кезектесе келеді |+ | |
| | | | |

Үйге тапсырма: 22 тақырып .