Махамбет Өтемісұлының өлеңдері

Өтешова А.Қ.
Шымкент қаласы № 31 В.Терешкова
атындағы орта мектебінің
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Сабақтың тақырыбы: Махамбет Өтемісұлының өлеңдері.
Сабақтың мақсаты:
1) Білімділік: Махамбет өлеңдерінің көркемдік ерекшеліктерін ұғын-дыру
тақырыбы, жанры және маңызы жайында айту.
2) Дамытушылық: Патриоттық тақырыптағы өлеңдерді нақышына келтіріп мәнерлеп
оқу, өлеңдеріндегі айтпақ ойды табу. Әдеби кітаптар оқуға үйрету.
3) Тәрбиелік: Ерлікке, елдікке, батырлыққа баулу, елін, жерін сүйуге,
патриорт болуға шақыру.
Сабақтың көрнекілігі: Махамбеттің суреті, тірек кесте буклет, тест па-
рақтары, плакат, көркем әдебиеттер, газет-журнал материалдары, семантика-
лық карта, т.б.
Сабақтың типі: Бекіту сабағы.
Сабақтың түрі: Шығармашылық сабақ.
Сабақтың әдісі: Мәнерлеп оқу.
Пәнаралық байланыс: тарих, география.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі: сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу, оқу құрал-дарын
даярлау, жаңа сабаққа назарларын аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:
Сұрақ-жауап әдісі бойынша Махамбет туралы не білетіндіктерін сұрай-
мын.
Өткен тақырыптарды пысықтау мақсатында Махамбет Өтемісұлының өмірі мен
шығармашылық қызметі жайлы тест сұрақтарын таратып беремін.
Тест жұмысы. Жауап кілті тақтаға ілініп, тексеріледі. Бағалау крите-
рилері бойынша оқушылар бірін-бірі бағалайды. Бағаларын бағалау кестесіне
қояды.

ІІІ. Жаңа сабақ:
Сабақ жоспары:
1. Тест жұмысы.
2. Жаңа сабақ.
3. Өзіндік жұмыс
4. Бес жоды өлең
5. Шығармашылық жұмыс
6. Қорытынды.
7. Үйге тапсырма
8. Бағалау.

Жаңа саақтың тақырыбы мен мақсатын айтып, тақтадағы плакатқа
түсірілген тірек кесте бойынша Махамбеттің ерлікке, елдікке шақыратын
және Исатайға арналған өлеңдеріне тоқталамын.

Махамбет Өтемісұлының өлеңдері.
|Талдау: |Ерлікке, елдікке Исатайға |Күрделі мәселе: |
| |шақыратын арналған | |
| | | |
|Махамбет |«Мұнар күн» «И. деген ағам |Елдегі әділетсіздік.|
|өлеңдерінің |бар» |Батырдың аңғалдығы. |
|тақырыбы, |«Ұлы арман» «Арғымаққа оқ тиді»|Исатай қазасы. |
|мазмұны |«Біртіндеп садақ «Тарланым», «Соғыс» | |
| |асынбай» «Мінген ер», | |
|идеясы, |«Мінгені | |
|көркемдік |«Ереуіл атқа ер И-дың Ақтабан-ай» | |
|ерекшеліктері. |салмай» «Исатай сөзі»| |
| |«Жалғыз дүние» «Арыстан одан кім | |
| |«О, Нарын!» өткен?» | |
| | | |
| | | |
| | | |
|Әсер етуші | |Тәжірибе: |
|факторлар: | |Тест |
|Халық қамы, ел | |Жаңа сабақ |
|жағдайы. | |Өзіндік жұмыс |
|Үстем тап | |Бес жолды өлең |
|өкілдерінің | |шығарма жұмыс |
|зорлығы. | |Қорыту |
| | |Үйге тапрысма |
| | |Бағалау. |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |

А) Жаңа сабақты пысықтау үшін: Шаруалар көтерілісінің шығу себептері,
көтерілістің мақсат-мұраты ақынның қандай шығармаларында көрінгендігін, сол
шығармаларына сүйене отырып талдау жасаймыз.
Ақын шығармаларында Исатай бейнесі қалай сомдалғандығы жөнінде айту.
Өлеңдеріне талдау жасай отырып, Махамбет романтизімнің ерекшелік-терін
айтып беру.
Жырларда Махамбеттің өз тұлғасы қалай көрінгендігін айту.
М. Өтемісұлы шығармаларының тақырыбы, жанры және маңызы жай-ында айтып
беру.
Ә) Тіл дамыту үшін. Және сергіту мақсатында ерлік, батырлық туған жер
туралы мақал-мәтелдер айтқызу. Ол үшін арнайы дайындалған семан-тикалық
карталарды әр-топқа бір-бірден үлестіріп беремін де, берілген мақал-
мәтелдердің жалғасын тапқызамын.Балалар мәнерлеп оқып, мақал-мәтелдердің
мағынасын түсіндіріп шығады.
|Мақалдар |Көлінен безген|Ер үйірін |Өз жеріңдей |Сайының тасы |
| |қаз оңбас. |сағынса, |қайда бар. |болайын. |
| | |айыл-тұрман | | |
| | |тағынар. | | |
|Пәлен жерде | | | | |
|пайда бар, | | | | |
|Өз елімнің | | | | |
|басы болмасам | | | | |
|да, | | | | |
|Елінен безген | | | | |
|ер оңбас, | | | | |
|Ат үйірін | | | | |
|сағынса, Артқы| | | | |
|аяғын қағынар.| | | | |

Семантикалық карта №1
Семантикалық карта №2
|Мақалдар |Би басына дау |Құс жаңылып |Ер жарасыз |Шешен тар |
| |келсе, билігі |торға түсер. |болмас. |жерде сөз |
| |кетер басынан.| | |бастайды. |
|Ел шарасыз | | | | |
|болмас, | | | | |
|Батыр мың қол | | | | |
|бастайды, | | | | |
|Ер басына дау | | | | |
|келсе, ерлігі | | | | |
|кетер басынан.| | | | |
|Ер жаңылып | | | | |
|қолға түсер, | | | | |

Семантикалық карта № 3
|Мақалдар |Бақ-бақ еткен |Арыстан болсаң|Тәуекел ет те |Арғымақ аттың |
| |текені қар |жау үшін. |тас жұт, |құйрығы, әрі |
| |жауғанда | | |жібек, әрі |
| |көрерміз. | | |қыл, |
|Түлкідей | | | | |
|болсын әдісің.| | | | |
|Ер жігіттің | | | | |
|белгісі, әрі | | | | |
|мырза, әрі | | | | |
|құл. | | | | |
|Батырсынған | | | | |
|жігітті, жау | | | | |
|келгенде | | | | |
|көрерміз. | | | | |
|Ажал жетпей | | | | |
|өлмек жоқ. | | | | |

ІІІ. Өзіндік жұмыс. Махамбет Өтемісұлының өлеңдерін мәнерлеп оқу, жатқа
айту.
IV. Ой толғау мақсатында патриоттық тақырыпта «Бес жолды» өлең жазу.
V. Шығармашылық жұмыс: «Ер қандай болу керек?» деген тақырыпта эссе
жазғызу. Шектеулі уақыт беріледі. Осы уақыт ішінде оқушылар өз ойларын
хатқа түсіреді. Уақыт біткен соң жазған эсселерін оқыту, бағалау.
VI. Жаңа сабақты сұрақ-жауап әдісі арқылы қорытып, бекіту.
VII. Үйге тапсырма беру: Махамбеттің өзіңе ұнаған 10 өлеңін жаттап кел.
VIII. Оқушылардың білімдерін бағалау. Бағаларын күнделіктеріне, журналға
қою. Сабаққа белсенді қатысып отырған оқушыларды мадақтау.