Үшөлшемді әдістемелік жүйенің физика сабақтарындағы тиімділігі . TIMSS және PISA халықаралық салыстырмалы зерттеулер негізінде қойылған талаптар

«Үшөлшемді әдістемелік жүйенің физика сабақтарындағы тиімділігі».
TIMSS және PISA халықаралық салыстырмалы зерттеулер негізінде қойылған
талаптар.

Қазіргі уақытта инновациялық педагогикалық технологиялар саны
жетерліктей. Оларды пайдалану барысында адам, оның өмірі, құқығы мен
бостандығын – ең жоғарғы құндылық ретінде анықтайтын Қазақстан
Республикасының негізгі заңы – Қазақстан Республикасы Конституциясын
басшылыққа алу керек. Болашаққа үміт артқан мемлекет , ең алдымен білім
сапасының іргетасын қалайды. Ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы
болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын құдіретті күш тек білімге
ғана тән қасиет. Ұлы философ Конфуций: «Оқымай ойлану құр бос әрекет»
деген, яғни білім ғана биікке жеткізеді.
XXI ғасыр – тәуелсіз еліміздің дүниежүзілік өркениетке өрлеу ғасыры.
Тәуелсіз туын көтерген жас мемлекетіміз білім саласында да өзіндік бағыт-
бағдарын айқындап, әлемдік білім кеңістігіне шығуда жалпы білімнің жүйесі
қоғам дамуы мен бірге дамып, үнемі өзгеріп отырады. Оқушы білімін дамыту
үшін жаңа ұғым, жаңа үлгі, жаңа тәсілдер керек.
Қазіргі мұғалім дайын ақиқат, түйін, ой қорытындысын балалардың
«миына құйғанмен», ойлау мен сөйлеу негіздеріне жақындауына мүмкіндік
бермей, шығармашылық арман, қиял қанатын байлап қояды. Көптеген жағдайда
бала өзінің ой еңбегін әлі ойлап та үлгермеген, санасына ерекше әсер
етпеген түрде , жаттап алуына тура келеді. Соның нәтижесінде құбылыстың
мәнін ойлау және бақылау қабілеті дамымай, жаттауға негізделген есте сақтау
дамиды. Бұл баланың оқуға деген ынтасын жоятын кемістік болып табылады.
Қазіргі заман мектебі бала үшін қызмет ету керек, ол білімді өмірде
қолдана білетін, көпшілікпен араласа алатын, ішкі мәдениеті, ойлау және
сезіну қабілеті бар адам дайындау керек. Мақсаты – мектеп бітірушінің
барынша көп білуі емес, оның өзіне қажетті білімді өзі біліп, іздеп табуға
үйренуі, оқу, кәсіптік, тұрмыс мәселесін кез келген жағдайда шешіп, іс-
әрекет жасай алатын болу керек. Аталған мәселені шешетін технологиялардың
бірі: «Оқытудың үшөлшемді әдістемелік жүйесі (ҮӘЖ) »
Оқытудың үшөлшемді әдістемелік жүйесі технологиясы бойынша жұмыс
жасау үшін әр мұғалім өз пәні бойынша төмендегідей құжаттар әзірлеу керек.
1. Күнтізбелік жоспар
2. Тақырыптық жоспар
3. Жұмыс дәптері

1.Күнтізбелік жоспарды жасау барысында ең алдымен барлық тақырыпты
модульге бөлу керек. Модуль дегеніміз – ол үлкен , ауқымды тақырып немесе
бірнеше параграфтан тұратын тарау. Оның ерекшелігі , әрбір тарау, немесе
модуль 3 қорытынды сабақпен аяқталады : өзіндік жұмыс, коррекциялық жұмыс ,
бақылау жұмысы. Технология талабы бойынша әрбір тоқсан 6 қорытынды сабақпен
аяқталуы тиіс;
(3 сабақ тоқсандағы соңғы тарау бойынша, 3 сабақ тоқсандағы барлық модуль
бойынша). Ал әрбір оқу жылы 9 қорытынды сабақпен аяқтау тиіс: 3 сабақ соңғы
тарау бойынша, 3 сабақ соңғы төртінші тоқсан бойынша, 3 сабақ жылдық
қорытынды бойынша.

Мысалы төменде 9 сыныпқа арналған күнтізбелік жоспар көрсетілген (қосымша
1)

2. Тақырыптық жоспар.

Тақырып
«...........................................................................
...........................»

Тақырыпты меңгертудің мақсаттары:
Білімділік:
Дамытушылық:
Тәрбиелік:

Тақырыпты меңгерудің алғашқы (1 кезең), келесі (2 кезең), соңғы (3
кезең) үш кезеңдерінің әрқайсысында Педагогикалық жүйенің сегіз
компоненттері (маұқсаты, мазмұны, әдісі, формасы, құралы, оқушының танымдық
іс-әрекеті, мұғалімнің басқарушылық іс-әрекеті, әр кезеңнің нәтижелері)
жеке айқындалып төмендегідей жоспарланады.

І кезең «Ұйымдастыру» кезеңі (5-7 мин)

А) үй жұмысын тексеру, ашық журналға бал тіркеу
ә) «Көпір тапсырмалары» (үйге берілген болатын), өтіп кеткен
тақырыптардан бүгінгі сабаққа негіз болатын тапсырмалар

ІІ кезең - технология бойынша синектикалық бөлім (20-25 мин)

А) өз бетімен жаңа тақырыпты меңгеру
Бұл жерде мұғалім әдеттегідей сабақты өзі түсіндіруден бастамайды, ол
5-7 минуттық өзіндік жұмыс ұйымдастырады. Мысалы, оқушыға зерттеушілік
әдістің алгоритмі бойынша іріктелген сұрақтарға жауап беру ұсынылады. Олар
төмендегідей ретпен қойылуы тиіс:
Теорияны меңгеру үшін: 1.Білу - не? Қашан? Қайда? Қай жылы?...құрылымы
қандай?
2. Түсіну - неге? Неліктен? Не себепті? Түсіндір, бірнеше
тәсілмен шеш, тексер
3.Талдау – талда, салыстыр, айырмашылығы, ерекшелігі неде?
4.Жинақтау – классификация жаса, қорытынды шығар

Практикада бекіту үшін: 5.Қолдану бекіту тапсырмалары
6. Баға беру
бекіту тапсырмалары
Оқушының мазмұн жайындағы пікірін сұрау (сұрақтар параққа немесе
тақтаға жазылады, әрбір оқушы оқушыға немесе жұпқа, немесе топқа
тапсырылады.) сұрақтарға жауап беру үшін оқушылар алдымен өз бетінше
мәтінді (жаңа тақырып бойынша ) оқиды, жауап табады.

Б) жұмыс нәтижесін мұғаліммен талқылау
Негізгі мақсат – ой ояту, оқушыға өзіндік ой-пікір, қорытынды шығаруға
мүмкіндік беру. Жоғарыда айтқандай , мұғалім жаңа тақырыпты дайын түрінде
бермей, оқушылардың өздері күш салыпқаншалықты меңгергендігін қадағалайды.
Ол тек көмектеседі., қосымша фактілер береді., қажет болса өзі түсіндіреді,
демек мұғалім оқушылардың танымдық қызметін тек басқарады, бағыт-бағдар
береді.
В) алған жаңа теориялық білімді практика жүзінде пысықтау
Жаттығулар орындау, мысал есептер шығару (бірақ жаңа тақырып бойынша баға
ешкімге қойылмайды, ол үшін төмендегі үшінші кезең ұйымдастырылады. Мұндай
әрекет ешбір басқа технологияларда арнайы қарастырылмаған және осы ҮӘЖ
технологиясының басты ерекшелігі болып табылады.

ІІІ кезең (кері байланыс)- технология бойынша нәтижеге бағытталған
бөлім (12 минут + 3 минут қорытынды шығаруға арналады.)

Бұл кезеңнің негізгі мақсаты: деңгейлік тапсырмаларды орындау барысында
жоғарыдағы 2-кезеңде алған білімдерін дәлелдеп, қабілетіне қарай тереңдету
және оқу жетістіктерін 12 ұпайлық рейтинг жүйесі бойынша әділ бағалау болып
табылады. Оқушыларға үш деңгейлік тапсырмалар ұсынылады.

1- ші деңгей – оқушылық (өнімсіз-репродуктивтік деңгей, мемлекеттің ең аз
қажетті көлемін қамтиды.) бұл деңгейде оқушылар репродуктивтік
әрекеттерін жасайды.
• Екінші кезеңде қарастырылатын ұғымдарды, ережелерді,
анықтамаларды т.б. фактілерді білу талап етіледі. Қойылатын
сұрақтар түрі: Не? Қашан? Қай жылы? Қайда? ... құрылымы қандай?
Аяқта, формуланы жаз т.с.с Демек, бұл деңгейде оқушының
теориялық, тапсырмаларды орындау барысында оның тек ақпараттық
мәні бар білімі анықталады,
• Үлгі бойынша берілген практикалық тапсырмаларды орындау орындау
арқылы – біліктілігі анықталады. Бірінші деңгейдің қорытындысы:
зачет (есептелді) алады, ол 5 баллмен бағаланады.

2-ші деңгей де оқушылардан:
• 1-ші деңгейде меңгерген ақпараттық білімдерінің себеп-салдарларын
анықтайтын тапсырмаларды орындап;
• өз білімдерін түрлі жағдайда қолдана білуі, оқу материалын талдау
іскерлігі (екінші деңгейде қалыптасатын біліктілігі) талап етіледі.
Бұл жерде оқушының танымдық қызметіне оқу материалын өзгерту, оны
сыни тұрғыдан ұғыну, шешім қабылдаудың тиімді жолдарын іздеу, білімді
салыстыру арқылы мәтіннің негізгі ойын бөліп шығару әрекеттері
жатады. Сұрақтар түрі: Неге? Неліктен? Себебі? Түсіндір, бірнеше
тәсілмен шеш, тексер , салыстыр, талда, классификация жаса т.б.

3-ші деңгейде оқушылар танымдық-ізденушілік сипаттағы, білімнің
тереңделуіне, қорытындылауына бағытталған тапсырмаларды орындайды.
Тапсырмалар түрі:өз шешіміңді тап, алгоритм жаса, жүйеле, зертте, қорытынды
шығар, жетістіктерін сипатта, сәйкес келе ма?,... дұрыс па? т.б.

4-ші деңгейдің тапсырмалары оқушылардың жаңа әдістерді пайдаланып,
білімдерін қалыптан тыс (стандарттан жоғары) шығармашылық жағдайында
қолдана білуін талап етеді (олимпиадалық тапсырмалар, реферат жазу, ғылыми
жобалар қорғау т.б. )

Жоғарыда айтылғандай , деңгейлік тапсырмалар 12 балдық жүйемен
бағаланады:
1-ші деңгей – 5 бал «сынақтан өтті» - журналға «3» қойылады, егер келесі
деңгейлерді меңгере алмаса; Бұл деңгейде оқушының білім сапасы «дұрыс»,
«толық» деген категориялырды қанағаттандырады.
2-ші деңгей - + 4 бал=9 бал - журналға «4» қойылады, егер келесі
деңгейлерді меңгере алмаса; бұл жағдайда оқушының білім сапасы 1-деңгейдегі
«дұрыс»-қа, «толық»-қа «әрекеттілік» пен «тереңділік» сияқты білім
сапасының түрлерін қосады.
3-ші деңгей - +3 бал=12 балл - «5»журналға қойылады. Оқушының білім сапасы
білім стандарты көлемінде «дұрыс», «толық»,... және «берік» деп саналады.
4-ші деңгей тапсырмалары стандарттан жоғары болғандықтан? Олар өзінше 12
балдық жүйемен ерекше бағаланады,және бұл жағдайда оқушы мұғалімнің
көмегінсіз өз бетімен білім алып, өзін-өзі басқару арқылы өз бетімен дами
алатын тұлғаға айнала бастайды деп табылады. Демек , мектеп түлектерінің әр
қайсысының өз бойындағы қабілетіне сәйкес, «жоқ» дегенде, бір бағытта «өмір
бойы білім ала алатын тұлғаға» айналуын кепілдік бар.
Барлық оқушы міндетті түрде жұмысты 1-ші деңгейді орындаудан
бастайды. 1-ші деңгейге баға қойылмайды, «сынақтан өтті», «сынақтан өтпеді»
деп бағаланады. «Сынақтан өтпеді» деген ұғымның екіліктен айырмашылығы,
сынақты қайтадан тапсыруға болады.1-ші деңгейдің барлық тапсырмалары дұрыс
орындалған жағдайда сынақ тапсырылған болып есептеледі. Егер бір тапсырмасы
болсын орындалмаса , сынақ есептеліенбейді. Бұл жағдайда оқушы барлық
тақырыпты емес, тек қатемен орынгдалған тапсырмаларды ғана қайтадан
орындайды.
Сонымен ҮӘЖ технологиясы бойынша «сынақ» арқылы үлгерімі төмен
оқушылар мемлекеттік стандарттың ең аз қажетті көлемін меңгеріп, екіліксіз
оқуға мүмкіндік береді. Бір мәрте міндетті деңгейден өткен соң, олар алға
ұмтылады, бойларында оқуға ынта, өз күшіне сенімдік пайда болады. Сабақ
барысында мұғалім әр деңгей тапсырмасының дұрыстығын тексергеннен кейін,
тақтада ілініп тұрған Ашық журналға + белгісін қояды.

Физика пәні бойынша 9 сыныптың ашық журналы І тоқсан
№1 тақырып «Кіріспе. Қозғалыс – материяның негізгі қасиеті»

|Оқушының |1- деңгей 5 |2-деңгей 4|3 |Сыныпта |Үй |Барлық |Бағасы |
|аты-жөні |бал |бал |деңгей |жинаған |жұмысы |балы | |
| | | |3 бал |балы |балы | | |
| |1 |2 |3 |4 |5 |1 |2 |
| |1 |
| | |
| |І кезең |
| |Ұйымдастыру кезеңі |
| | |
| |а) оқушыларды бағалау , ашық журналға балдарын қойып қорытынды |
| |бағаны қою |
| | |
| | |
| | |
|«Көпір» |Табиғатта абсолют тыныштықта тұратын дене бола ма? Жоқ, барлығы да |
|тапсырмала|қозғалыста болады. |
|ры |Материяның негізгі қасиеті не? Қозғалыс |
| |Механиканың қандай бөлімі кинематика деп аталады. Механиканың |
| |қозғалыстарды сипаттайтын шамалар арасындағы байланысты |
| |қарастыратын бөлімі, кинематикада денелердің қозғалысын анықтайтын |
| |себептер қарастырылмайды. |
| |Механикалық қозғалыс деп қандай қозғалысты айтады? Денелердің |
| |уақытқа байланысты орнын өзгертуі механикалық қозғалыс деп аталады.|
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |ІІ кезең |
| | |
| |Оқулықпен жұмыс жасау, өз бетінше жаңа тақырыпты меңгеру |
| | |
| | |
|«Білу» |Бірқалыпты қозғалыс деп ...( Дененің жылдамдығы тұрақты болса, |
|(Кім? |ондай қозғалысты бірқалыпты қозғалыс деп атайды.) |
|Не?Қашан? | |
|Қайда? Не |Теңайнымалы қозғалыс деп....( дененің жылдамдығы кез келген бірдей |
|істеді?) |уақыт аралықтарында бірдей шамаға өзгеріп отыратын қозғалысты |
| |айтады.) |
| | |
| |Үдеу дегеніміз не? Белгіленуі . Өлшем бірлігі. |
| |(Үдеу дегеніміз – жылдамдықтың өзгеру шапшаңдығын сипаттайтын шама,|
| |ол жылдамдық өзгерісінің осы өзгеріс болған уақыт аралығына |
| |қатынасына тең. , (м/с2) ) |
| |Теңайнымалы қозғалыс кезіндегі жылдамдық және орын ауыстырудың |
| |өрнегі: (, ) |
| |Теңүдемелі қозғалыс кезіндегі жылдамдықтың уақытқа тәуелділік |
| |графигін салу (+а,V0=0, -а болған кездегі) |
| | |
| |Үдеу, жылдамдық жол графиктерін сал: |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |Неліктен а=0 болғанда қозғалыс бірқалыпты деп аталады? |
| | |
| |(Себебі а=0 деген сөз дененің үдеуі 0-ге тең демек жылдамдық |
| |өзгермейді, ал жылдамдығы өзгермейтін қозғалыс бірқалыпты қозғалыс |
| |деп аталады. Үдеу а өзгеретін болса демек жылдамдық өзгереді деген |
| |сөз, ал 0-ге тең болса , бірқалыпты.) |
| | |
| |8. Теңүдемелі қозғалыстың теңбаяулайтын қозғалыстан |
| |айырмашылығы неде? |
| |(Үдемелі қозғалыста жылдамдық артады, ал баяулайтын қозғалыста |
| |жылдамдық кемиді) |
| | |
| | |
| |9. Кестені толтыр |
| | |
| |Физикалық шама |
| |белгіленуі |
| |өлшем бірлігі |
| |өрнегі |
|«Түсіну» |V0=0 болғандағы өрнегі |
|(Неліктен | |
|? не үшін?|Жылдамдық |
|Неге? ) |v |
| |м/с |
| | |
| | |
| | |
| |Орын ауыстыру |
| |s |
|«Талдау» |м |
|(салыстыр,| |
|ерекшелігі| |
|неде? | |
|т.б.және |Үдеу |
|ең |a |
|бастысын |м/с2 |
|бөліп | |
|шығар | |
| | |
| |Уақыт |
|«Жинақтау»|t |
|(схема |с |
|құру, | |
|толтыру, | |
|анықтама | |
|беру) | |
| | |
| | |
| |7. Автобус орнынан қозғалған сәтте ақ 1,5м / с2 тұрақты үдеуге |
| |ие болады. Ол қанша уақыттан кейін 54 км /сағ жылдамдық|
| |алады. |
| | |
| |Бер: Шешуі: |
| | |
| | |
| | |
| |t-? |
| | |
|Практикасы| |
|: | |
| | |
|«Қолдану» | |
|(қарапайым| |
|тапсырмала| |
|р | |
| | |
| | |
| |Жұмыс нәтижесін мұғаліммен бірге талдау! |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | , , |
| | |
| | |
| |Қозғалыс графигі |
| | |
| | |
| |Бірқалыпты қозғалыс |
| | |
| | |
| |Теңайнымалы қозғалыс |
| | |
| | |
| |Шама |
| | |
| | |
| |Формула |
| | |
| |График |
| | |
| |Формула |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |Жылдамдық |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |Үдеу |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |Орын ауыстыру |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |Координата |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |PASCO зертханалық құралымен механикалық арбашаның бірқалыпты және|
| |үдемелі қозғалысын бақылаймыз және осы тәжірибеден кейін осы |
| |қозғалыстар жайлы видеоролик көреміз. |
| | |
| | |
| | ІІІ кезең. |
| |Деңгейлік тапсырмалар |
| |1-деңгей (5 бал)-«3» |
| | |
| | |
| |TIMSS |
|«Білу» | |
|(Кім? |Бірқалыпты және теңайнымалы қозғалыс дегеніміз не? |
|Не?Қашан? | |
|Қайда? Не |Бірқалыпты және теңайнымалы қозғалысты сипаттайтын шамалар? |
|істеді?) | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |Мәтінмен жұмыс |
| | |
| | |
| |ЖАРЫС МАШИНАСЫНЫҢ ЖЫЛДАМДЫҒЫ |
|Практикасы| |
|: |Графикте өрлерсіз және ылдисыз (құламасыз) айналмалы үш шақырымдық |
| |жолда екінші айналым жасағанда, жарыс машинасының жылдамдығы қалай |
|«Қолдану» |өзгеретіні көрсетілген. |
|(қарапайым| |
|тапсырмала| |
|р |Сұрақ 1: ЖАРЫС МАШИНАСЫНЫҢ ЖЫЛДАМДЫҒЫ |
| | |
| |Екінші айналым жасағанда жолдың қай жерінде машинаның жылдамдығы ең|
| |төмен болды? |
| | |
| |Басталу сызығында. |
| |Шамамен 0,8 км. белгісінде |
| |Шамамен 1,3 км. белгісінде |
| |Шамамен жолдың ортасында. |
| | |
| | |
| |Сұрақ 2: ЖАРЫС МАШИНАСЫНЫҢ ЖЫЛДАМДЫҒЫ |
| | |
| |Жолдың 2,6 км және 2,8 км белгілерінің арлығынан өткендегі |
| |машинаның жылдамдығы туралы не айтуға болады? |
| | |
| |Машинаның жылдамдығы әдеттегідей болып қалды. |
| |Машинаның жылдамдығы жоғарылады. |
| |Машинаның жылдамдығы төмендеді. |
| |Берілген графиктен машинаның жылдамдығының өзгеруін анықтау мүмкін |
| |емес. |
| | |
| | |
| | |
| |ІІ деңгей |
| |(5+4) бал – «4» |
| | |
|«Түсіну» |Неліктен үдеу, жылдамдық векторлық шама болып табылады? Себебі |
|(Неліктен |материялық нүктенің жылдамдығының да, үдеуінің де сандық шамасымен |
|? не үшін?|қатар бағыты да болады. |
|Неге? ) | |
| | |
|«Талдау» | |
|(салыстыр,|Вен диаграммасын толтыр |
|ерекшелігі| |
|неде? | |
|т.б.және | |
|ең | |
|бастысын | |
|бөліп | |
|шығар |Дененің үдеуі -3 м/с2, ал бастапқы жылдамдығы 24 м/с болғандағы |
| |жылдамдықтың теңдеуін жаз. Санақ басынан 8с, 12с өткендегі дене |
| |жылдамдығы неге тең? |
| |Бер: Шешуі: |
| |a= -3м/с2 |
| |V0=24м/с |
| | |
| | |
| |V=? |
| |V1=? |
| |V2=? |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |ІІІ-деңгей (9+3=12 бал) – «5» |
| | |
| | |
| |Кестені толтыр |
| | |
| | |
| |жылдамдық |
| |үдеу |
| |Орын ауыстыру |
| | |
| |Теңүдемелі қозғалыс |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |Теңбаяулайтын қозғалыс |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |Станцияға жақындағанда электр пойызының жүргізушісі қозғалтқышты |
| |сөндірді, одан кейін пойыз үдеуі 0,1 м/с2 – қа бірқалыпты кеміп |
| |отыратын қозғалысқа түсті.егер пойыздың жылдамдығы 54 км/сағ болса,|
| |тоқтағанға дейін ол қандай арақашықтықты жүріп өтті. |
| | |
| |Бер: Шешуі: |
| |а=0,1 м/с2 |
| |v=54 км/сағ=15м/с |
| | |
| |S-? |
| | |
| |IV деңгей Шығармашылық жұмыс |
| | |
| |Механикалық арбашаның жылдамдығы. Есеп беру жаттығу. |
| |(PASCO физика бойынша зертханалық құрал Физика оқулығы 39 бет, |
| |практикалық тапсырма) |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |Үйге тапсырма: Деңгейлік тапсырмаларды аяқтау. §6 |
| | |
| | |

Қосымша 1

Физика пәнінен 9 сынып бойынша күнтізбелік жоспар

| | | | |
|№ |Сабақтың тақырыбы |Сағат |Өту |
| | |саны |мерзімі |
| |Барлығы 68 сағат аптасына 2 сағат | | |
| | | | |
| |І тоқсан | | |
| | | | |
| |Модуль №1 | | |
| |Кинематика негіздері (21 сағат) | | |
|1 |Кіріспе. Қозғалыс материяның ажырамас |1 | |
| |қасиеті. Векторлар және оларға амалдар| | |
| |қолдану. | | |
|2 |Түзусызықты теңайнымалы қозғалыс. |1 | |
| |Үдеу. Түзусызықты қозғалыс кезіндегі | | |
| |жылдамдық пен орын ауыстыру. | | |
|3 |Дененің еркін түсуі. Еркін түсу үдеуі.|1 | |
|4 |Лабораториялық практикум. Дененің |1 | |
| |еркін түсуін өлшеу | | |
|5 |Қисық сызықты қозғалыс. Материялық |1 | |
| |нүктенің шеңбер бойымен | | |
| |қозғалысы.сызықтық және бұрыштық | | |
| |жылдамдықтар. Центрге тартқыш үдеу. | | |
|6 |№1 лабораториялық жұмыс Бірқалыпты |1 | |
| |үдемелі қозғалыс кезіндегі дененің | | |
| |үдеуін анықтау. | | |
|7 |Өзіндік жұмыс. Қатемен жұмыс |1 | |
| |(№1Модуль бойынша) | | |
|8 |Бақылау жұмысы (№1Модуль бойынша) |1 | |
| | | | |
| |Модуль №2 | | |
| |Динамика негіздері | | |
|9 |Ньютонның бірінші заңы. Инерциялық |1 | |
| |санақ жүйесі. Күш. | | |
|10 |Ньютонның екінші заңы. Ньютонның |1 | |
| |үшінші заңы. Салыстырмалалық принципі.| | |
|11 |Лабораторилық практикум. Ньютонның |1 | |
| |екінші заңын зерделеу | | |
|12 |Лабораторилық практикум. Серпімді |1 | |
| |деформацияны зерделеу. | | |
|13 |Бүкіләлемдік тартылыс заңы.денелердің |1 | |
| |ауырлық күші әрекетінен қозғалуы. | | |
|14 |Жасанды серіктердің қозғалысы. Дененің|1 | |
| |салмағы. Салмақсыздық. | | |
|15 |№2 лабораториялық жұмыс Горизонталь |1 | |
| |лақтырылған дененің қозғалысын | | |
| |зерделеу. | | |
|16 |Өзіндік жұмыс. Қатемен жұмыс |1 | |
| |(№2Модуль бойынша) | | |
|17 |Бақылау жұмысы (№2Модуль бойынша) |1 | |
|18 |Өзіндік жұмыс. Қатемен жұмыс ( І |1 | |
| |тоқсан бойынша) | | |
|19 |Бақылау жұмысы (І тоқсан бойынша) |1 | |
| | | | |
| |ІІ тоқсан | | |
| | | | |
| |Модуль №3 | | |
| |Сақталу заңдары | | |
|20 |Дене импульсі. Импульстің сақталу |1 | |
| |заңдары. Реактивті қозғалыс. | | |
|21 |Энергия. Энергияның сақталу заңдары. |1 | |
|22 |Лабораториялық практикум. Механикалық |1 | |
| |энергияның сақталу заңын зерделеу. | | |
|23 |Лабораторялық практикум. Денелердің |1 | |
| |соқтығысуы кезіндегі импульстің | | |
| |сақталу заңын зерделеу. | | |
|24 |Өзіндік жұмыс. Қатемен жұмыс |1 | |
| |(№3Модуль бойынша) | | |
|25 |Бақылау жұмысы (№3Модуль бойынша) |1 | |
| | | | |
| |Модуль №4 | | |
| |Тербелістер (11 сағат) | | |
|26 |Тербелмелі қозғалыс.Тербелмелі |1 | |
| |қозғалысты сипаттайтын шамалар. | | |
| |Механикалық тербеліс кезіндегі | | |
| |энергияның түрленуі | | |
|27 |Математикалық және серіппелі |1 | |
| |маятниктердің тербелістері. Еркін және| | |
| |еріксіз тербелістер. | | |
| |Резонанс.Электромагниттік тербелістер.| | |
|28 |Лабораториялық практикум. Еркін және |1 | |
| |еріксіз тербелістердің зерделеу. | | |
|29 |№3 лабораториялық жұмыс. Маятниктің |1 | |
| |көмегімен еркін түсу үдеуін анықтау | | |
|30 |Өзіндік жұмыс. Қатемен жұмыс |1 | |
| |(№4Модуль бойынша) | | |
|31 |Бақылау жұмысы (№4Модуль бойынша) |1 | |
|32 |Өзіндік жұмыс. Қатемен жұмыс ( ІІ |1 | |
| |тоқсан бойынша) | | |
|33 |Бақылау жұмысы (ІІ тоқсан бойынша) |1 | |
| | | | |
| |ІІІ тоқсан | | |
| | | | |
| |Модуль №5 | | |
| |Толқындар | | |
|34 |Толқындық қозғалыс.Дыбыс. Дыбыстың |1 | |
| |сипаттамалары. | | |
|35 |Акустикалық резонанс. Дыбыстың |1 | |
| |шағылуы. Жаңғырық. Ультрадыбыс | | |
|36 |Электромагниттік толқындар. |1 | |
| |Радиобайланыс. | | |
|37 |№4 лабораториялық жұмыс.Беттік |1 | |
| |толқындардың таралу жылдамдығын | | |
| |анықтау | | |
|38 |Өзіндік жұмыс. Қатемен жұмыс |1 | |
| |(№5Модуль бойынша) | | |
|39 |Бақылау жұмысы (№5Модуль бойынша) |1 | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| |Модуль №6 | | |
| |Астрономия негіздері (5 сағат) | | |
|40 |Жұлдызды аспан. Аспан сферасы |1 | |
|41 |Жұлдызды аспанның жылжымалы картасы.әр|1 | |
| |түрлі ендіктегі аспан сферасының | | |
| |қозғалысы. Жергілікті, белдеулік | | |
| |уақыт. | | |
|42 |Күнтізбе .Күн жүйесі планеталары |1 | |
| |қозғалысының заңдары. Астрономиядағы | | |
| |қашықтықты анықтау. | | |
|43 |Лабораториялық практикум. Жылжымалы |1 | |
| |жұлдыздық картаны пайдаланып, жарық | | |
| |жұлдыздарды, күзгі, қысқы және жазғы | | |
| |аспандағы негізгі шоқжұлдыздарды табу | | |
|44 |Өзіндік жұмыс. Қатемен жұмыс |1 | |
| |(№6Модуль бойынша) | | |
|45 |Бақылау жұмысы (№6Модуль бойынша) |1 | |
| | | | |
| |Модуль №7 | | |
| |Атомның құрылысы. Атомдық құбылыстар. | | |
| |(11 сағат) | | |
|46 |Жылулық сәулелену. Абсолют қара дене. |1 | |
| |Стефан-Больцман заңы. Денелердің сәуле| | |
| |шығару құбылыстары.жарық кванттары. | | |
|47 |Фотоэффект құбылысы. Фотоэффект |1 | |
| |құбылысын түсіндіру. Эйнштейн | | |
| |формуласы.фотоэффект құбылысын | | |
| |техникада пайдалану. | | |
|48 |Рентген сәулелері. Атомның күрделі |1 | |
| |құрылысын анықтайтын құбылыстар. | | |
| |Радиактивтілік. | | |
|49 |Резерфорд тәжірибесі.Атомның |1 | |
| |планетарлық моделі. Атом ядросының | | |
| |құрамы. Атомдардың сәуле шығару және | | |
| |сәуле жұту спектрлері. Бор | | |
| |полстулаттары | | |
|50 |Өзіндік жұмыс. Қатемен жұмыс |1 | |
| |(№7Модуль бойынша) | | |
|51 |Бақылау жұмысы (№7Модуль бойынша) |1 | |
|52 |Өзіндік жұмыс. Қатемен жұмыс ( ІІІ |1 | |
| |тоқсан бойынша) | | |
|53 |Бақылау жұмысы (ІІІ тоқсан бойынша) |1 | |
| | | | |
| | | | |
| |IV тоқсан | | |
| | | | |
| |Модуль №8 | | |
| |Атом ядросы. Ядролық энергия. | | |
| |Элементар бөлшектер. Және әлемнің | | |
| |дамуы туралы мағлұмат. | | |
|54 |Ядролық әрекеттесу. Ядролық күш. |1 | |
| |Физикалық шамалардың ядролық | | |
| |физикадағы өлшем бірліктері | | |
|55 |Ядроның байланыс энергиясы. |1 | |
|56 |Радиоактивті сәулелердің пайда болу |1 | |
| |табиғаты. Радиактивті ыдырау заңы. | | |
| |Ауыр ядролардың бөлінуі. Тізбекті | | |
| |ядролық реакция. | | |
|57 |Атом энергиясының физикалық негіздері.|1 | |
| |Сындық масса. Ядролық реактор. | | |
|58 |Термоядролық реакциялар. Күн мен |1 | |
| |жүлдыздардың энергиясы | | |
|59 | | | |
| |Радиактвті изотоптар және оларды |1 | |
| |қолдану. Радиактивті сәулелерден | | |
| |қорғану мәселелері. | | |
|60 |Әлем дамуы туралы мағлұмат |1 | |
|61 |Өзіндік жұмыс. Қатемен жұмыс |1 | |
| |(№8Модуль бойынша) | | |
|62 |Бақылау жұмысы (№8Модуль бойынша) |1 | |
|63 |Өзіндік жұмыс. ( IV тоқсан бойынша) |1 | |
|64 |Қатемен жұмыс ( IV тоқсан бойынша) |1 | |
|65 |Бақылау жұмысы ( IV тоқсан бойынша)) |1 | |
|66 |Өзіндік жұмыс. ( жылдық ) |1 | |
|67 |Қатемен жұмыс ( жылдық ) |1 | |
|68 |Бақылау жұмысы ( жылдық ) |1 | |

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Кобдикова Ж.У. ««Үшөлшемді әдістемелік жүйе» нәтижеге бағытталған білім
берудің тиімді механизмі», Алматы 2009ж
2. «Физика Xplorer GLX-пен бірге» Физика бойынша зертханалық құрал. PASCO
2006ж.
3. Р.Башарұлы, Д.Қазақбаева, У.Тоқбергенова, Н.Бекбасар «Физика және
астрономия 9 сынып» Алматы 2005ж
4. Л.Ү. Әбшенова . Trends in Mathematics and Science Study (бұдан әрі –
TIMSS 2007) презентациясы
5. Халықаралық оқушылардың білім алу жетістіктерін бағалау ЭЫДҰ (ОЭСР)
бағдарламасы 2009 ж. Дәптер.
6. PISA презентациясы
7. Ж.Кобдикова, С.Баймаханова «Физика 9» Жұмыс дәптері. Алматы «Мектеп»
2009ж

Сабақтың тақырыбы: §4,5Түзусызықты теңайнымалы қозғалыс. Үдеу.
Түзусызықты қозғалыс кезіндегі жылдамдық пен орын ауыстыру

І кезең
Көпір тапсырмалары

➢ Табиғатта абсолют тыныштықта тұратын дене бола ма?
.......................................................................
.....................................................
➢ Материяның негізгі қасиеті не?

..........................................................................
..................................................
➢ Механиканың қандай бөлімі кинематика деп аталады.
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
...............Механикалық қозғалыс деп қандай қозғалысты айтады?
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.................

ІІ кезең

Оқулықпен жұмыс жасау, өз бетінше жаңа тақырыпты меңгеру

1. Бірқалыпты қозғалыс деп
.......................................................................
....
.........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
.....................

2. Теңайнымалы қозғалыс
деп....................................................................
.......
.........................................................................
......................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
......................................
3. Үдеу дегеніміз не? Белгіленуі . Өлшем бірлігі.
.........................................................................
........................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
......................................
4. Теңайнымалы қозғалыс кезіндегі жылдамдық және орын ауыстырудың өрнегі:

5. Теңүдемелі қозғалыс кезіндегі жылдамдықтың уақытқа тәуелділік графигін
салу (+а,V0=0, -а болған кездегі)

6. Үдеу, жылдамдық жол графиктерін сал:

7. Неліктен а=0 болғанда қозғалыс бірқалыпты деп аталады?

............................................................................
.......................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................
8. Теңүдемелі қозғалыстың теңбаяулайтын қозғалыстан
айырмашылығы неде?
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
........................................................................

9. Кестені толтыр

|Физикалық шама|белгілену|өлшем |өрнегі |V0=0 |
| |і |бірлігі | |болғандағы |
| | | | |өрнегі |
|Жылдамдық | | | | |
|Орын ауыстыру | | | | |
|Үдеу | | | | |
|Уақыт | | | | |

7. Автобус орнынан қозғалған сәтте ақ 1,5м / с2 тұрақты үдеуге ие
болады. Ол қанша уақыттан кейін 54 км /сағ жылдамдық алады.

Бер: Шешуі:
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
........................................................

ІІІ кезең.
Деңгейлік тапсырмалар
1-деңгей (5 бал)

1.Бірқалыпты және теңайнымалы қозғалыс дегеніміз не?

2.Бірқалыпты және теңайнымалы қозғалысты сипаттайтын шамалар?

3.ТIMSS тапсырмасы

ЖАРЫС МАШИНАСЫНЫҢ ЖЫЛДАМДЫҒЫ

Графикте өрлерсіз және ылдисыз (құламасыз) айналмалы үш шақырымдық жолда
екінші айналым жасағанда, жарыс машинасының жылдамдығы қалай өзгеретіні
көрсетілген.

Сұрақ 1: ЖАРЫС МАШИНАСЫНЫҢ ЖЫЛДАМДЫҒЫ

Екінші айналым жасағанда жолдың қай жерінде машинаның жылдамдығы ең төмен
болды?

A. Басталу сызығында.
B. Шамамен 0,8 км. белгісінде
C. Шамамен 1,3 км. белгісінде
D. Шамамен жолдың ортасында.

Сұрақ 2: ЖАРЫС МАШИНАСЫНЫҢ ЖЫЛДАМДЫҒЫ

Жолдың 2,6 км және 2,8 км белгілерінің арлығынан өткендегі машинаның
жылдамдығы туралы не айтуға болады?

A. Машинаның жылдамдығы әдеттегідей болып қалды.
B. Машинаның жылдамдығы жоғарылады.
C. Машинаның жылдамдығы төмендеді.
D. Берілген графиктен машинаның жылдамдығының өзгеруін анықтау мүмкін емес.

ІІ деңгей
(5+4) бал – «4»

1. Неліктен үдеу, жылдамдық векторлық шама болып табылады?
.....................................................................
...............................................................

.......................................................................
.............................................................
.......................................................................
...................................................................

2. Вен диаграммасын толтыр

3. Дененің үдеуі -3 м/с2, ал бастапқы жылдамдығы 24 м/с болғандағы
жылдамдықтың теңдеуін жаз. Санақ басынан 8с, 12с өткендегі дене
жылдамдығы неге тең?

Бер: Шешуі:
…………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………..

ІІІ-деңгей (9+3=12 бал) – «5»

4. Кестені толтыр

| |жылдамдық |үдеу |Орын ауыстыру |
|Теңүдемелі | | | |
|қозғалыс | | | |
|Теңбаяулайтын | | | |
|қозғалыс | | | |

5. Станцияға жақындағанда электр пойызының жүргізушісі қозғалтқышты
сөндірді, одан кейін пойыз үдеуі 0,1 м/с2 – қа бірқалыпты кеміп
отыратын қозғалысқа түсті.егер пойыздың жылдамдығы 54 км/сағ болса,
тоқтағанға дейін ол қандай арақашықтықты жүріп өтті.

Бер: Шешуі:
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................

IV деңгей Шығармашылық жұмыс

Механикалық арбашаның жылдамдығы. Есеп беру жаттығу.
(PASCO физика бойынша зертханалық құрал Физика оқулығы 39 бет, практикалық
тапсырма)
Үйге тапсырма: Деңгейлік тапсырмаларды аяқтау. §6

-----------------------
TIMSS және PISA халықаралық салыстырмалы зерттеу тапсырмалары мен ҮӘЖ
технологиясының ІІІ кезеңдегі деңгейлік тапсырмаларын салыстыру

Әрбір есеп немесе тапсырма өзіндік шешімді талап ететін қандай да бір
ситуация.

• Математика, әдебиет, жаратылыстану

жаратылыстанудан дайындық деңгейлерінің сапасын бағалау тестілерді
орындаудың арнайы бөлінген деңгейлерінің көмегімен жүргізілді.
Ол 4 деңгейге бөлінеді:
▪ ілгері деңгейі (625 балл және одан жоғары);
■ жоғары деңгейі (550-624 балл);
■ орта деңгейі (475-549 балл);
■ төмен деңгейі (400-474).

12 ұпайлық рейтинг жүйесі бойынша әділ бағалау болып табылады. Оқушыларға
үш деңгейлік тапсырмалар ұсынылады.
1-деңгей
2 деңгей
3 деңгей
4 деңгей

100

120

140

160

180

Жылдамдық
(км/сағ.)

Теңайнымалы

Бірқалыпты

Қозғалыс

s

v

t

t

t

а

V0

V0

t

t

t

v

v

v

ІІІ деңгей
1) «Жинақтау» (схема құру, толтыру, анықтама беру)
2) Практикасы «Қолдану» (қарапайым тапсырмалар)

ІІ деңгей
1) «Түсіну» (Неліктен? Не үшін? неге?)
2) «Талдау» (Салыстыр, ерекшелігі неде? Ең бастысын бөліп шығар т.б.)
3)Практикасы «Қолдану» (қарапайым тапсырмалар)

І деңгей
1)«Білу» (Кім? Не? Қашан? Қайда? Не істеді?)
2)Практикасы «Қолдану» (қарапайым тапсырмалар)

t

t

t

v

v

v

12 балдық деңгейлік тапсырмалар

80

60

40

20

0

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

1,4

1,6

1,8

2,0

2,2

2,4

2,6

2,8

3,0

0,5

1,5

2,5

Басталу сызығы

Жолдағы арақашықтық (км)

Ұзындығы 3 км. жолдағы жарыс машинасының жылдамдығы
(екінші айналым жасағанда)

қозғалыс

Теңүдемелі

Тең айнымалы

V0

V0

а

t

t

t

v

s

Ұзындығы 3 км. жолдағы жарыс машинасының жылдамдығы
(екінші айналым жасағанда)

Жолдағы арақашықтық (км)

Басталу сызығы

2,5

1,5

0,5

3,0

2,8

2,6

2,4

2,2

2,0

1,8

1,6

1,4

1,2

1,0

0,8

0,6

0,4

0,2

0

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

Жылдамдық
(км/сағ.)

қозғалыс

Теңайнымалы

Бірқалыпты