§ 39. Техникалық, талшықты, дақылдар мен дәрілік өсімдіктер

Сабақтың тақырыбы: § 39. Техникалық, талшықты, дақылдар мен дәрілік
өсімдіктер
Мақсаты: 1. Білімділік: Оқушыларға техникалық, талшықты және дәрілік
өсімдіктердің, қасиеттері мен адам өміріндегі маңызы жайында
түсінік беру
2. Тәрбиелік: Дәрілік өсімдіктерді өмірде пайдалана білуге, өз ауласына
мәдени өсімдіктерді өсіріп күтіп –
баптауға бағыт беру
3. Дамытушылық: Оқушыларға техникалық,талшықты дақылдар мен дәрілік
өсімдіктердің пайдасы және зияны жайында білімдерін толықтыру
Сабақтың типі: жаңа сабақты меңгерту.
Сабақтың түрі: аралас сабақ.
Сабақтың әдісі: түсіндірмелі көрнекілік.
Сабақтың көрнекілігі: суреттер, интерактивті тақта.
Пәнаралық байланыс: технология.
I. Ұйымдастыру кезеңі:
1. Сәлемдесу, түгелдеу
2. Оқушылардың құрал – жабдығын тексеру
3. Оқушылар назарын сабаққа аудару
II. Үй тапсырмасын сұрау

Берілген сөйлемді аяқта
1. Реңі ажарсыз, көгілдір ұсақ гүлді, сүректі бөлме гүлі -
..................... (бейқалақай)
2. Шаршыгүлділер тұқымдас бір, екі және көп жылдық өте бағалы
көкеністік дақыл - .................(орамжапырақ)
3. Жарық сүйеді .............................. (гүлді орамжапырақ)
4. Бейқалақайдың ғылыми атауы - ................., ................
(плектрантус, фрутикозус)
5. Қазақстанның оңтүстігі және оңтүстік – шығысында ...........
,........... ,........... өсіріледі. (Алма, алмұрт, алхоры)
III. Жаңа сабақты түсіндіру
Техникалық дақылдар дегеніміз – кез келген мүшелерінен өндіріске
қажетті шикізат алуға болатын өсімдіктер.Талшықты өсімдіктер де Техникалық
дақылға жатады.Техникалық дақылдардан қант,крахмал,май,илік заттар,өзге де
қажетті заттар алынады.
| Үпілмәлік |Бұйдакендір |Жалбызтікен |
|Көпжылдық сүттіген |Құлқайыр тұқымдасқа |Құлқайыр тұқымдас |
|тұқымдас техникалық |жататын біржылдық, |цилиндр пішінді |
|дақыл. Ол биіктігі 10 |шөптекті өсімдік. Оның |150см-ге дейін бойлап |
|метрге дейін өте тұтқыр,|жапырағы, гүлдері ірі |өсетін сабағы бар |
|кеуіп кетпейтін май |болады. Күлтесі – сары |көпжылдық өсімдік. |
|болады. Оның майы төмен |түсті. Жемісі – 11-30 ұялы|Дәрілік жалбызтікен |
|температурада да қатпайды|қауашақ. Қауашақтың әр |маусым қыркүйек |
|және бензинде нашар |ұясында 3-5 ұсақ тұқымдары|айларында гүлдейді. |
|ериді. Үпілмәлік майы |болады. Отаны – Қытай деп |Жалбызтікеннің тамыры –|
|авиациялық моторларды |есептеледі. Қазақстанда |дәрілік шикізат,оның |
|майлауға, металургияда, |Каспий теңізінің маңында |құрамында 37-ға дейін |
|тері, мата, сабын алу |мұғалжар да өседі. Торғай |крахмал, 10,2-ға дейін |
|өнеркәсіптерінде |қолтұғында, Балқаш Алакөл |қант. Сондай-ақ пектин,|
|пайдаланылады. Үпілмәлік |ойысында Іле, Күнгей |май, витаминдер бар. |
|майы |Алатауларында кездеседі. |Халықтық медицинада іш|
|жеуге жағымсыз, |Бұйдакендір жарық сүйеді, |жүргізу, дизентерия, |
|медицинада іш жүргізуге |ыстыққа төзімді. Ол |асқазан жарасын |
|қолданады. Сабағының |топырақта ылғалдықтың |емдауге, тіс түбінен |
|талшықтарынан арқан |жетімсіздігіне төзе |еттері босап, алқыш |
|есіп,қап тоқылады. Оның |алмайды. Адам өмірінде |бездері ауырғанда, |
|отаны – Шығыс |дәрілік өсімдіктердің |ауызды, тамақты шаюға |
|Африка. Қазақстанда бір |маңызы зор. Қазақстанда |қолданылады. Емдік дәрі|
|түрі – кәдімгі үпілмәлік |өсетін 6 мыңнан астам |дайындауға қажетті |
|Іле, Күнгей |өсімдіктердің 500-дей түрі|өсімдік тамырын наурыз |
|Алатауларында, Батыс |дәрілік өсімдіктерге |және қыркүйек - қазан |
|Тәңіртауда таралған бір |жатады. Айыр, долана, |алған тиімді. Емге |
|жылдық өсімдік. Оның |қарғакөз, жүзжылдық және |пайдалану үшін тамырдан|
|биіктігі 60-400 см-ге |өзге де дәрілік өсімдіктер|тұнба дайындалады. |
|дейін жетеді. Үпілмәлік |бар. Оңтүстік Қазақстан | |
|жылуды, жарықты, ылғалды,|облысындағы Шымкент | |
|қара топырақты жерлерде |фармалогиялық зауытында | |
|өседі. Тұқымы 12-140С-де |дермене, меңдуана, | |
|өнеді. Өсімдік кезеңі |үшжапырақты сана алу | |
|110-150 күн. |мақсатында өсіріледі. | |

IV. Жаңа сабақты бекіту
Кім
тапқыр ?
1. Техникалық дақылдар дегеніміз не?
2. Қазақстанда бұйдакендір қай аумақтарда өседі?
3. Бұйдакендір қандай өсімдік? Ол қандай мақсатта қолданылады?
4. Дәрілік өсімдіктер тобына қандай өсімдіктер жатады?
V. Үй тапсырмасы:
1. § 39. Техникалық, талшықты дақылдар мен дәрілік өсімдіктер
2. Өсімдіктер туралы қазақтың мақал – мәтелдерін жинастырып,
дәптерге жазыңдар
3. Өздерің отырған өңірде өсетін дәрілік өсімдіктер туралы
хабарлама жазыңдар.