Қазақ тілі - ұлттық мәдени, рухани асыл мұра

Ұйымдастыру кезеңі
Сабақ барысы
Сәлемдеседі.
Сабаққа қажет құралдарын шығарады.
Білу
Қызығушылық
тарын ояту
Миға шабуыл. Тақырыпта кіру үшін сұрақтар қоямын. Сол арқылы сабақтың тақырыбы мен мақсатын ашқызамын.
Сұрақтар:
Біздің ұлттық тіліміз қай тіл?
Ұлттық тілді қалай бағалайсыңдар?
Қазақ тілі қандай тіл?
Бүгінгі танысатын тақырыбымыз не туралы болмақ?
Бұл тақырып бойынша алдымызға қандай мақсат қоямыз?
«Қазақ тілі» сөзіне бес жолды өлең құрастыруды тапсырамын.
Бес жолды өлең:
- Зат есім
- Сын есім
- Етістік
- Сөйлем
- Зат есім - Синоним
«Екі жұлдыз, бір тілек» парақшасын толтырады.
Өзі үшін тиімді болған 2 нәрсені жұлдызға, 1 ұсынысты немесе түсініксіз ақпаратты жүрекке жазады.
8-бет, 4-жаттығу. Берілген дәйексөзді эпиграф ретінде пайдаланып, «Туған тілім» деген тақырыпта өлең, эссе не мақала жазыңдар.
Қазақстанның болашағы - қазақ тілінде.
(Н. Назарбаев)
Алтын ереже құру
Бағалау парағын таратып беру.
«Сандарды бейнеле» ойыны
арқылы психологиялық ахуалды жақсарту
Тәртіп ережелері талданып, сол арқылы сыныптың ережесін құрады.
Бағалау парағы арқылы оқушылар бір-бірін бағалап отырады.
Өздеріне берілген сандарды дене мүшелерімен, қимылымен бейнелеу.
Миға шабуыл. Интерактивті тақтадағы сұрақтар арқылы оқушылардың кезекпен жауап беруі сұралады.
Қазақ тілі қандай тіл?
Әдеби тіл деген не?
Әдеби тілдің қолданылу аясы?
Постер қорғау . Осы көрсетілген жаңа тақырыпты оқушыларға жинақтау үшін жаңа материалдарға байланысты ресурстар беру, өз беттерінше дайындық жасату. Кітаппен жұмыс жасату Постер арқылы тақырыптарын қорғату. Ақпарат:
Грамматикалық норма дегеніміз - тіліміздегі грамматикалық тұлғалардың бір ізге, бір қалыпқа түсіп, дағдыға айналып жұмсалуы.
Айталық, сөзге алдымен жұрнақ, содан кейін жалғаудың жалғануы, жалғаулардың өзінің бірізділігі: әуелі көптік, сосын тәуелдік, содан кейін септік жалғауларының жалғануы грамматикалық норма болып табылады. Осы ережеге бағынбайтын мынадай сөздер бар: апаларым - апамдар, әкелерің - әкеңдер. Тек туысқандық қатынасты білдіретін ата, әже, көке, аға, апа сияқты зат есімдерге ғана жалғауларды осылай норманы бұзып жалғауға болады. Сонда олардың мағыналары екі түрлі болады: апаларым, аталарым, дегенде, олардың көптігін білдірсе, апамдар, атамдар дегенде ол кісілердің қасындағыларды да қоса қамтып, солардың көптігін білдіреді.
Тілдік тұлғаларды белгілі бір стильдік мақсатта пайдалануды нормадан жөнімен ауытқу дейміз. Бұл көбінесе көркем әдебиетте кездеседі. Мысалы, болымсыз етістіктің келер шақтың тұлғасының І жақта ма-й-мын болуы - грамматикалық норма. Ол ауытқып, ман түрінде жұмсалады:
Ескі бише отырман бос мақалдап,
Ескі ақынша мал үшін тұрман зарлап.
Мұнда -ман қосымшасы ерекше стильдік қызмет атқарып, істі істеуден қайсарлықпен үзілді-кесілді бас тартқандықты білдіреді.
Тілдегі сөздер бір-бірімен қалай болса солай тіркесе салмайды, олардың арасында міндетті түрде мағыналық байланыс болуы шарт. Сөздердің бір-бірімен тіркесу мүмкіндігі бірдей емес. Мысалы, биік және жоғары сөздері бір-бірімен мәндес, мағыналас болғанымен, үнемі бірінің орнына бірі жүре бермейді. Сол себептен биік жартас, биік мұрат, биік тау дегенде, биік сөзінің орнына жоғары сөзін қойып айтуға болмайды(жоғары жартас емес, жоғары мұрат емес, жоғары тау емес) . Сөздерді жалғаусыз тіркестіру қатеге жатады.
Әдеби тілдің грамматикалық нормаларына сөйлем мүшелерінің дұрыс орналасуы да жатады. Сөз өз орнында тұрмаса, сөйлем мағынасы өзгеріп кетеді және құлаққа тосаң естіледі, көзге оғаш көрінеді.
Сөйлем құрағанда тілдің ішкі ережелерін ескеріп, әр сөзді орнына қойып айтудың үлкен мәні бар, Қазақ тілінде сөйлемдегі сөздердің орын тәртібі тұрақты:баяндауыш сөйлемнің ең соңында, бастауыш сөйлемнің басында не ортасында, анықтауыш, пысықтауыш, толықтауыш өздері қатысты сөздерден бұрын тұрады.
Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту
Постер арқылы бар білімдерін талқылап ортаға оқушы шығып, тапсырманы постер арқылы қорғайды және өз пікірлерін ортаға салады., бір-біріне түсіндіреді.
Кестемен жұмыс . Алынған ақпаратты қолдана отырып төмендегі нормаларға бағынбай тұрған сөздерді көркем шығармалардан тауып кестеге толтырыңдар.
Грамматикалық нормаға
бағынбай қолданылған сөздер
Морфологиялық
норма
Синтаксистік
норма
Сөздер банкісі
Жалпы сөздер Тақырыпқа қатысты
орналастырылған сөздерді таңдап алады
БББ кестесі
Оқушылар кері байланыс арқылы өздерінің сабақтан алған әсерлерін, ұсыныс, тілектерін жазады
.
Сәлемдесу.
Сабаққа дайындықтарын тексеру.
Психологиялық ахуал тудыру.
Сәлемдеседі.
Сабаққа қажет құралдарын шығарады.
Ыстық орындық. Өткен сабаққа байланысты сұрақтар құрастыртамын, «Ыстық орындыққа» кезектесіп оқушыларды отырғызамын.
Қазақ тілі қандай тіл?
Әдеби тіл деген не?
Әдеби тілдің қолданылу аясы?
Эссе. Алған ақпаратты жинақтай отырып, әдеби тілдің нормаларын сақтап «Менің арманым» деген тақырыпты эссе жазыңдар. Бағалау критерийлері бойынша бір-біріңнің жұмыстарыңды бағалаңдар.
Бағалау критерийлері:
Сөз саны 40-50 болу - 1 ұпай
Грамматикалық нормалардың орынды қолданылуы - 1 ұпай
Әдеби тілде жазылуы - 1 ұпай
Дөңгелек үстел. Нормаларды сақтау керек пе?
Оқушылардан осы төңірегінде пікірін сұраймын. Ортақ шешім шығартамын.
Оқушылар кері байланыс арқылы өздерінің сабақтан алған әсерлерін, ұсыныс, тілектерін жазады.
Бояиды және Неліктен? деген сұраққа жауап береді.
Сәлемдесу.
Сабаққа дайындықтарын тексеру.
Психологиялық ахуал тудыру.
Сәлемдеседі.
Сабаққа қажет құралдарын шығарады.
«Ойлан-бөліс-бірік» стратегиясы.
Төмендегі ережені оқушыларға таратып беремін. Жеке оқытамын, түсінгендерін бір-бірімен бөлісуге шақырамын, біріге отырып ережені өз сөздерімен түсіндіріп беруді тапсырамын.
Тілдік норма дегеніміз - тілдік таңбалардың (сөз, қосымша, сөйлем), тілдік амал-тәсілдер қолданысының бірізділігі мен реттілігі, белгілі бір тілдік ұжымның дұрыс деп таныған жүйесі.
Тірек сызба жасау . Оқулықта берілген қосымша ақпаратты оқиды. Түсінгендерін топтаса отырып тірек сызбаға түсіреді. Тірек сызбада мына мәселелерді қарастыру керек: Әр оқушыға мына тақырыпшаларды бөліп беремін.
Нормадан жөнімен ауытқу
Сөйлем мүшелерінің қалыптасқан орын тәртібі
Жіктік жалғауының түсіріліп айтылуы
Алған ақпаратты қолдана отырып 16-жаттығудағы өлең үзінділерінен нормадан ауытқыған қосымшаларды теріп жазыңдар. Қазіргі тілдің нормасына сай емес екендігін дәлелдеңдер. Олар:
Тигей ме, жүргей ме, мінгей ме, достым, дұспаным, дегей ме, сүйетұғын, күйетұғын, жүретұғын.
Әдеби тіл нормасының сақталу деңгейі туралы талқылаңдар. Мына кестеден не түсіндік, талқылайық.
«Әдеби тіл» деген сөзге бес жолды өлең құрастыруды тапсырамын.
1. бір зат есім
2. екі сын есім
3. үш етістік
4. төрт сөзден құралған бір сөйлем
5. зат есім бірінші қатарға синоним
«Жетістік сатысын» толтыру
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz