Күкірт қышқылы Күкірт қышқылының қолдануын химиялық реакциялар

Сабақтың тақырыбы: «Күкірт қышқылы»
Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларды күкірт қышқылының физикалық және химиялық
қасиеттерін оқып үйрену. Күкірт қышқылының қолдануын химиялық реакциялар
теңдеулері арқылы жазып, тұздарының қандай мақсатта қолданылатынын айту
арқылы оқушыларға біліктілік дағдыларын қалыптастыру.

Білімділігі: Оқушыларға H2SO4 туралы білім бере отырып химиялық реакциялар
көмегімен қасиеттерін жаза білуге дағдыландыру.

Тәрбиелігі: Оқшылардың дүниетанымын, тұлғалық қалыптасуын, өзіне қажетті
білімді өзі іздеп тауып ала алатындай тұлғаны тәрбиелеу. Оқушының тұлғалық
қалыптасуын дайындау арқылы күкірт қышқылының қосылыстарын өмірде,
тұрмыста, қолданылуын және зиянын білуге тәрбиелеу.
Дамытушылығы: Оқушылардың танымдық қызығушылығын, шығармашылық қабілеттерін
дамыту.
Құралдар: Күкірт қышқылы, лакмус ерітіндісі, 3-сынауық, сынауық ұстағыш,
мыс оксиді, спирт шам, сіріңке,варий хлориді, рН анықтау үшін. 3-колбада
ауыз су, нарын суы, топырақ езілген су, 1- стақанға дистилденген су.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақ
Сабақтың әдісі: ертегі сабақ
Технология: Сын тұрғысынан ойлау.
Сабақтың жүрісі:

|Кезең |Сабақтың өтілу |Мұғалімнің іс әрекеті |Оқушының іс |Уа|
|дері |барысы | |әрекеті |қы|
| | | | |т |
|Ұйымда| |Оқушылардың зейінін сабаққа | |1 |
|стыру | |аудару. | |ми|
|бөлімі| | | |н |
|Негізг|І. Қызығушылықтарын |Слайд 1- химия патшалығы | | |
|і |ояту |сурет | |5 |
|бөлім | |Слайд 2- тақырып жазу | |ми|
| |Мазмұнымен таныстыру|Тәжірибе1(қышқылдың лакмусқа |Бұрынғы білімдерін|н |
| |Электрондық, |әсері) |еске түсіру | |
| |құрылымдық құрлысын|( Слайд 3) | | |
| |көрсету |( Слайд 4) |Оқулықтан өз |5 |
| | | |беттерінше ізеніп |ми|
| |-ассоцация құру | |оқу |н |
| | |(слайд 5) | | |
| |ІІ. Мағананы | | | |
| |ажырату. |Тапсырма беру | |20|
| |жаңа сабақты өз | | |ми|
| |бетімен меңгерту | | |н |
| |(оқулықпен жұмыс) | |Хим. реакция | |
| | |(Слайд 6 негізбен теңдеу |теңдеу тақтаға | |
| |ІІІ. Ой толғаныс |жазу) |жазу. | |
| | |1.Қышқылмен мыс оксидінің |Берілген | |
| | |әрекеттесуі (Тәжірибе 2) |сұрақтарға жауап | |
| | |(слайд -7) |беру. | |
| | |2. Мыспен әрекеттесуі(слайд | | |
| | |-8-9) | | |
| | |2. Күкірт қышқылы барий | | |
| | |тұздарымен әрекеттесуі | | |
| | |(Тәжірибе 3) (Слайд -10) | | |
| | |3.Қанттың көмірге айналуы | | |
| | |(компьютердегі тәжірибе 4) |Қосымша тапсырма | |
| | |4. Күкірт қышқылы арқылы |«Қышқылды жаңбыр» | |
| | |құпия хат жазу (Тәжірибе 5) | | |
| | |5.Калий перманганаты күкірт |Аймақтық компонент| |
| | |қышқылында жануы (Тәжірибе 6)| | |
| | |6. рН анықтау (Тәжірибе 7) | | |
| | |( Слайд- 11) | | |
| | |Сурет «көл» ( Слайд- 12) | | |
| | |Сұрақ: Қазақстандағы күкірт | | |
| | |қышқылының өндірісі және | | |
| | |тұздарының қолдануы. ( Слайд-| | |
| | |13 Қазақстанның картасы) | | |
|Қорыты|Актив войт бойынша | |тест жазады. |10|
|нды |тест жазу | | |ми|
| |Кластер құру |Біз осы сабақта не білдік? |өз ойларын айту |н |
| |Үйге тапсырма |( Слайд- 14) | | |
| | | | | |

Сабақ барысы:
І. Қызығушылықтарын ояту ( Слайд 1)
Мұғалім: Бүгінгі сабағымыз күндегіден өзгеше жаңа тақырыпты ертегі
айтудан бастаймыз.
Бір кездерде химия патшалығында Су Ханшайым мен Күкірт алты валентті
Ханзада отбасында жас сәби дүниеге келіпті. Барлығы қуанып, көптен бері
өзінің артынан мұрагер болып қалатын ұлды асыға күтіп жүрді. Медбике
келіп ұл деп оған көк лента таққанда бірден қызарып кетті, дүниеге қыз
келгенін жанындағылардың барлығы үнсіз түсінді.
Тәжірибе-1 Сынауықтағы күкірт қышқылына лакмусты тамызды. Түсі қызыл
түске өзгерді.
Қыздың атын- Қышқыл қойды, әкесінің фамилиясы – Күкірт еді.
Сонымен бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Күкірт қышқылы.( Слайд 2)
Сабағымыздың мақсаты: күкірт қышқылының қасиеттері мен қолдануын
қарастырамыз.
Барлығымыз күкірт қышқылымен бірге ертегілер еліне саяхатқа аттанамыз.
Жолда қиындықтар кездеседі оған сендердің көмектерің қажет болады . Оған
көмектесу үшін сендердің білімдерің керек. Алдарыңызда жол жүру
парағымен танысыңыздар. ( Слайд 3)
Ертегінің мазмұны:
1- Бөлім. «Күкірт қышқылының туған күні»
2- Бөлім. «Балалық шағы»
3- Бөлім. «Жол үстіндегі қиындықтар»
4- Бөлім. «Зергерлік бұйым сататын дүкенде»
5- Бөлім «Жас отбасын құру»
6- Бөлім «Жетістіктерге жету»

Күкірт қышқылы туғаннан кейін әдемі де сұлу болып кеңестікте өсіп келеді.
( Слайд 4 электрондық, құрылымдық құрлысын көрсету)

ІІ. Бөлім. «Балалық шағы»
Сендер бір ауылда өзімен бірге ойнап өскен күкірт қышқылының балалық
шағында қандай болғанын айтып берсеңіздер.
1.Оқушыларға сұрақ:
Күкірт қышқылы туралы не білеміз ?( ассоциация құру Слайд 5)
-екі негізді
- оттекті қышқыл
- күшті қышқыл
- Сандақ құрамы: екі атом сутек бір атом күкірт төрт атом оттек
- Сапалық құрамы: сутек, оттек, күкірт атомдарынан тұрады
-лакмусты қызыл түске бояйды
- ІІ- валентті
- оксидтері SO2; SO3
- құрылым формуласы
- SO4 қышқыл қалдығы
ІІ. Мағананы ажырату.

ІІІ. Бөлім. «Жол үстіндегі қиындықтар»
Күкірт қышқылы күн сайын өсіп бой жетті. Жасы 18 ге келді. Дүние жүзін
аралап көргісі келді жұмыс істеп өзін көрсеткісі келді . Бірақ көп
қиындықтарға тап болды. Жолда көп жүрді біркезде бұрылыста алдынан
үлкен тас кездесті. Онда мынадай жазу жазылған екен «Оңға жаққа бұрылсаң
– қышқылға барасың, солға бұрылсаң –тұзға түсесің, түзу жүрсең – өз
жолыңды табасың» Қышқыл көп ойланды. Дұрыс жолды қалай табады ? Оған
көмектесейікші.
Оған көмек көрсету үшін Оқулықпен өз беттерінше жұмыс . ( 4- топ)
(берілген тапсырманың моделін жасау арқылы түсіндіру. Жазбаша, ауызша,
көрнекілік арқылы).
1- топ . Күкірт қышқылының физикалық қасиеті, қауіпсіздік ережесі.
2 – топ Химиялық қасиеті сатыланып диссоциациялануы, негіздермен,
негіздік оксидпен әрекеттесуі
3-топ. Сұйытылған, концентрациялы күкірт қышқылымен, тұздармен
әрекеттесуі.
4-топ . Қолданылуы. Тұздары.
ІІІ. Ой толғаныс.
Оның мінезі өзгеріп, жанындағыларға қылықтарын көрсете бастады..
1-топ Күкірт қышқылының физикалық қасиеті, қауіпсіздік ережесі туралы
айтады. Оқушылар дәптерге жазады
Түзу жолмен жүріп келе жатса алдынан «Негіздер» фирмасына тап
болды.Жанын аямай сонда қызу жұмыс істеді.
2.Оқушыларға сұрақ: Нәтижесінде қандай заттар шығарды?
2- топ интерактивті тақтаға химиялық реакция теңдеуін жазады.
(Слайд - 6)
Жанында жақын орналасқан «Негіздік оксидтер» фирмасына бас сұғып
көрді.Бұл фирмадада жақсы жұмыс жасады, бірақ көйлегіне қара ұнтақ
шашырап еді түсі өзгерді.
Мұғалім: тәжірибе 2 Күкірт қышқылы + мыс оксиді (Слайд - 7)
3.Оқушыларға сұрақ:
Тәжірибе жасамас бұрын қандай қауіпсіздік ережесін сақтаймыз?
Қара ұнтақ қандай қосылыс? Қандай зат түзілді ,түсі қандай?
Химиялық реакция теңдеуін жазу.

ІV Бөлім. «Зергерлік бұйым сататын дүкенде» (Слайд -8- дүкен -9теңдеу
жазу үшін)
Күкірт қышқылы жұмыстан кейін кешкілік уақытта қаланы аралап қыдырып
жүргенде Зергерлік бұйым сататын дүкенді бірінші рет көрді . Дүкен
сөрелерінде толып тұрған жүзіктің біреуін өлшеп көрмекші болды . Сол
кезде Варий деген жігіт күтпеген жерден тап болды . Екеуі танысты.
Таныстығы үшін Варий мырыштан жасалған мыстан жасалған жүзіктерді
кигізіп көріп еді бірден еріп кетті. Алюминий, платина, алтыннан
жасалған бұйымдар өзгеріссіз қалды?
4.Оқушыларға сұрақ: Неге? Жауабыңды түсіндір.
Дәптерге және тақтаға реакция теңдеуін жазу. Мыс пен конц.күірт
қышқылының тотығу- тотықсыздану реакциясын жазу.

V Бөлім «Жас отбасын құру»
Бүгін Варий деген жігіт кездесуге тағы да келіп өзі «Тұз» фирмасында
жұмыс істейтіндігі туралы айтып күкірт қышқылын сол фирмаға жұмысқа
шақырды. Екеуі бір жерде істеп таныстықтары жарасып үйленуге келісті.
Екеуі де үйлену тойына ақ киім киді . Неге?
Мұғалім: тәжірибе -3. Күкірт қышқылы+ Варий хлориді (Слайд -10)
Сонымен Варий тұздары өмірлік жары болып оны басқа қышқылдардан
ажырататын реактив болып табылды.
Компьютер тәжірибе-4. Күкірт қышқылының жақсы көріп ішетін асы су екен
,ал онша жақсы көрмейтін тағамы қант . Тіпті оны көргенде көмірге
айналдырып жібереді екен. Ол жалғыз қалғанда өз ойын құпия хатқа түсіріп
отырған.
5. Оқушыларға сұрақ: Неге суды жақсы көреді? Құпия хатты қалай жазды,
оны қалай оқып алуға болады?
Жауап: Күкірт қышқылы күшті су тартқыш зат. Егер концентрациялы қышкыл
толтырылған стаканды біраз уакыт ашық калдырса, ауадағы су буын бойына
тартып сіңіреді де, қышқыл ыдыстан асып төгіледі. Осы қасиетіне бола
күкірт қышқылын түрлі газдарды ылғалдан құрғату үшін пайдаланады.
Мұғалім (компьютер тәжірибе-5).( Слайд- 11) рН датчигі арқылы 3-түрлі
суды анықтау.
Күкірт қышқылы кейде үйде көп отырғанда зерігіп жаңбырдан кейін таза
ауаға шығып қыдырғанды ұнатады , суға түсіп, топырақ қазып гүл мен жеміс
салғанды жақсы көреді . Мына прибор арқылы қаншалықты болатынын зерттеп
көрейік.
Қосымша материал «Қышқылды жаңбыр»
Сурет камчаткадағы «күкірт қышқылды көл» ( Слайд- 12)

VІ -Бөлім «Жетістіктерге жету»
Сонымен күкірт қышқылының арманы орындалып дүние жүзін аралап өз үлесін
қосып жүрді , Қазақстанның кейбір қалаларында бірлесіп жұмыс жасайды.
6. Оқушыларға сұрақ: Күкірт қышқылы Қазақстанның қай қаласында кездеседі
және қандай салаларда қолданады? ( Слайд- 13 Қазақстанның картасы)
Сонымен бүгінгі ертегіміз аяқталды ,бізбен бірге болғандарыңызға рахмет.
Күкірт қышқылы барлық жерде болып жұмысын жалғастыра берсе Қазақстанның
экономикасы көтеріледі. Экономикасы көтерілсе халқымыздың ,біздің әл-
ауқатымыз жақсара түспек.

Қорытынды. Актив войд тест жазу
Үйге тапсырма 1.§ есеп (слайд 14)
2.“Бүгін сабақта” эссе жазу.

Өзіндік анализ.

Сабақты талдау

9а-сынып. Химия сабағы. 4-тараудың 7,8-сабағы.
Сыныпта 20 оқушы, білім деңгейлері ортадан жоғары, 3 оқушы-үздік, 5 оқушы-
оқу екпіндісі.
Сабақтың тақырыбы: Күкірт қышқылы .
1)Сабақтың типі: Дәстүрлі сабақ.
Сабақтың түрі: Дидактикалық мақсатына қарай жаңа білімді меңгеру.
2)Әдіс-тәсілдері: Оқыту әдісіне қарай : Түсіндірмелі- көрнекілік,
сарамандық, проблемалық, түсіндіре -іздендіру әдісі ( жаңа сабақты жартылай
мұғалім түсіндіріп, жартылай сұрақтар, тапсырмалар беріп, өз бетінше білім
алу түрінде оқушыларға беріледі) әдістер қолданылуы.
3)Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға H2SO4 қасиеттері мен халық шаруашылығында қолданылуы туралы
білім бере отырып химиялық реакциялар көмегімен қасиеттерін жаза білуге
дағдыландыру.
2.Дамытушылығы: Оқушылардың танымдық қызығушылығын, шығармашылық, ойлау,
қабілеттерін дамыту, оқулықтан өз бетінше білім алуға, химиялық формула
бойынша реакция теңдеу жазда білуге дағдыландыру
3. Тәрбиелігі: Оқшылардың дүниетанымын, тұлғалық қалыптасуын, өзіне қажетті
білімді өзі іздеп тауып ала алатындай тұлғаны тәрбиелеу. Оқушының тұлғалық
қалыптасуын дайындау арқылы күкірт қышқылының қосылыстарын өмірде,
тұрмыста, қолданылуын және зиянын білуге тәрбиелеу.
Белсенділікке шапшандылыққа, әр деңгейлі балалар бірлесіп жұмыс жасауға бір-
бірінің жауабын тыңдап, баға беруге тәрбиелеу.
4)Сабақтың дидактикалық құрылымы.
1.Жаңа ұғымдарды және іс-әрекеттерді қалыптастыру.
2.Тәсілдемелік құрылымы:
1)үш бөлімнен тұрады (“қызығушылықтарын ояту, мағананы тану, ажырату,
қорытынды бөлім).
3.Пәндік құрылым.
1. Ертегі айту арқылы қызығушылықтарын ояту. Жаңа тақырыпты меңгеруге
жағдай туғызу.
2.Жаңаны қабылдау, саналы түрде меңгеру, мәнін түсіну.
3.Қорытындылау, қолдану (дұрыс шешімін табу).
Сабақ ІІІ бөлімнен (Әр кезеңнің мақсаттары).
1 кезең-ұйымдастыру кезеңі. Оқушылардың назарын сабаққа аудару,сабаққа
әзірлеу. (Тәрбиелік мақсаты орындалуы).
2.Жаңа тақырыпты меңгерту , ажырату кезеңі. (Дидактикалық ,тәрбиелік,
дамытушылық мақсаттары орындалды).
3. Қорытынды. Дидактикалық ,дамытушылық мақсаттары орындалды
Сабақтың мақсаты: жаңа ұғым беру.
І бөлімі-
1.Қызығушылықтарын ояту «Химия патшалығы» туралы сурет көрсетіп ертегі айту
арқылы ой қозғау.
2. Ассоциация құру (Қышқылдар туралы бұрынғы білімдерін еске түсіру).
ІІ бөлім:
а) мағынаны тану. 6-стратегиялық жағдайда қолданылды.
1-стратегия. Оқулықпен өз беттерінше жұмыс жасады.
2-стратегия. Тәжірибе арқылы алынған заттардың химиялық реакция теңдеуін
жазу.
3-стратегия. Күкірт қышқылының қасиетін көрсететін тәжірибені видио
арқылы көрсетілді.
4- стратегия. Әр түрлі сулардың рН (сутектік көрсеткішін) анықтау.
5- стратегия . «Қышқыл жаңбыр» туралы қосымша материал оқылды.
6-Стратегия. Қышқылдардың қолдануы, тұздарымен танысу.
ІІІ бөлім. Қорытынды. 3-стратегиялық (дидактикалық, тәрбиелік,
дамытушылықты жүзеге асырылуы).
1-стратегия “тест ” актив войт арқылы
2-стратегия “Бағалау ”
3- стратегия Үйге тапсырма
4- стратегия Қорытындылау.
Тест арқылы бүгінгі сабақтан қаншалықты меңергені туралы ақпарат алынады.
Қорытындылау. 3-стратегия “Топтастыру” (Кластер) стратегиясында мәтінің
мәнін білдіретін бірліктерін жіктеп, белгілі бір ретпен сатылаған түрде
сызбанұсқалық бейнелеу, ойды жинақтау, оқушылардың тақырыпқа қызығуын
арттыру.
Сергіту сәті: тақырыпқа байланысты жұмбақтар шешу.
Үйге тапсырма: “Эссе” стратегиясы арқылы оқушылардың ойлау білігін
арттыруға, сабақтан алған әсерін жазуға болады, берілген тақырыптың ішкі
сырын терең түсініп, өз пікірін, ойын дұрыс жеткізіп, оқылған тақырыптың
негізгісін көркемдеп жазу.

Әр кезеңде жүргізілетін оқыту түрлері.
1)Ұйымдастыру кезінде (ұжымдық оқыту түрі).
2)Қызығушылықтарын ояту кезеңінде ұжымдық, жекелей оқыту түрі.
3)Мағананы тану, ажырату кезеңінде ұжымдық, жекелей, топпен оқыту.
4)Қорытындылау. Жекелей, ұжымдық, топтық оқыту.
5)Үйге тапсырма, ұжымдық, жекелей.

Әр кезеңде қолданған әдіс-тәсілдер.
1 кезеңде. Әңгімелесу.
2 кезеңде. Қызығушылықтарын ояту, проблемалық сөздік, көрнекілік-сарамандық
(химиялық тәжірибе).
3 кезеңде. Мағананы тану, ажырату бөлімінде ішінара-ізденіс (оқулықпен
жұмыс). Сөздік-көрнекілік-сарамандық.
4)Қорытынды бөлімінде-сұрақ-жауап репродуктивті (тест).
5)Үй тапсырмасын беру, бағдар беру.
Қолданған оқыту құралдары: интерактивті тақта, компьютер, рН анықтайтын
датчик, актив войт , дәптер, оқулық, жұмыс дәптері, химиялық құралдар,
реактивтер.
Сабақтың өтілуі: 1)Оқушылар белсене қатысты
2)Берліген тапсырмалардың барлығы орындалды
3)Қойылған мақсатқа жеттім.
Кемшілігі.

-----------------------

Күкірт қышқылының тұздары: