§ 15. Азот оксиді § 16. Азот қышқылы

Сабақ тақырыбы : § 15 . Азот оксиді § 16. Азот қышқылы
Сабақ мақсаты:
1. Білімділік: оқушларға оксидтердің жіктеліун, құрлысын қасиеттері мен қолданылыуын және азот қышқылының негізгі қасиеттері мен күшті тотықтырғыш ретінде металдармен әрекеттесіуі туралы білімді қалыптастыру.
2. Дамытушылық: өмірде көрген деректерді пайдалана біліуіне және шығармашылықпен жұмыс істеуге дағдыландырыу.
3. Тәрбиелік: химия пәні талап ететін ұқыптылыққа, төзімділікке, ұйымдастырыушылыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу.
Сабақтың типі: түсіндіру
Сабақтың әдісі: Баяндау. Сұрақ- жауап
Сабақтың жабдықталуы: металлдардың электрохимиялық кернеулік қатары, тірек сызбалар.
Сабақтың барысы:
- үйымдастыру (2минут)
- үй тапсырмасын тексеру. (10минут)
- Жаңа сабақ. (20минут)
- Жаңа сабақты бекіту. (10минут)
- Үй тапсырмасы. (1минут)
- Білімді бағалау. (1минут)
- Сабақты қортыу. (1минут)
Сабақ барысы:
I ұйымдастыру кезеңі
а) оқушылардың сабаққа даярлығын тексеру
б) оқушыларды түгендеу
в) оқушылардың назарын сабақ барысына білім алуға бағыттап, біріңғай талап қою.
II үй тапсырмасын тексеру:
- Аммиактың химиялық қасиетіне мысал келтіріу.
- Аммоний тұздарына мысал келтіріп, оның қандай ерекше қасиеті бар екенін айтып беріңдер.
- Өршіткі қатысында 1, 12 л (Қ. Ж) аммиакты тотықтырғанда, қанша моль азот (II) оксиді алынатынын есептеңдер.
- Өршіткі қатыспса 2, 24л (ҚЖ) аммиакты тотықтырғанда, қанша мол газ алынатынын есептеңдер.
- Аммиактың қолданылыуын айтып беріңдер.
Ш Жаңа білімді меңгерту
Азот оттекпен бірнеше оксидтер түзеді, олардың іщіндегі ең маңыздысы азот (II) оксиді N0 жене азот (IV) оксиді N0 2
Азот (II) оксиді N0 атмосфера азотынан найзағай жаркылдағанда пайда болады. Ол түссіз, суда өте аз еритін газ. Ол түз түзбейтін оксид қатарына жатады. Ауадағы оттекпен оңай тотығады:
2NО + О 2 = 2NO 2
Азот (IV) оксиді NО 2 немесе азот диоксиді өткір иісті, тұншықтырғыш, коңыр түсті, улы газ.
Азот (IV) оксиді - химиялық белсенді тотықтырғыш. Сұйық азот диоксиді көптеген органикалық заттарды және копарылғыш заттардың қоспасын даярлауға қолданылады. Ол суда ерігенде, азот қышқылымен қатар азотты қышкыл да түзіледі:
2NO 2 + H 2 O = HNO 3 + HNO 2
азот азотты
қышқылы қышқыл
Азот (IV) оксиді N0 2 оттек қатысында сумен әрекеттесіп, азот қышқылын түзеді:
![]()
ол реакция өндірісте азот қышқылын алуға пайдаланылады.
Азот қышкылы. Азоттьщ маңызды қосылыстарының бірі - азот қышқылы НNО 3 . Онда азот +5 тотығу дәрежесін көрсетеді. Онын судағы ерітіндісі қышқыл қалдығына және гидроксоний ионға диссоциацияланады:
![]()
Алынуы.
Зертханада қатты натрий нитратына концентрациялы күкірт қышқылымен әсер етіп, азот кышқылын алуға болады:
NaNO 3 +H 2 SO 4
NaHSO 4 +HNO 3
түзілген азот қышқылыньң буын конденсациялау арқылы концентрациялы азот қышқылын алады.
өнеркесіпте азот қышқылын аммиакты тотыктыру аркылы алады, ол бір неше сатыдан түрады.
NH
3
NO
NO
2
HNO
3
Физикалық қасиеттері.
С Т НNO 3
Ұ И Mr = 63
Й У T қату = -42 0 C
Ы T балқу = 86 0 C
Қ + H 2 O → ериді
5. Химиялық қасиеттері:
- азот қышқылы концентрлі және сұйытылған ерітінділері тотықтырғыш қасиет көрсетеді.
Жарықтың әсерінен азот қышқылы азот(IV) оксидіне, суға және оттекке ыдырайды:
4HNO 3 = 4NO 2 +O 2 + 3H 2 O
- азот қышқылы HNO3басқа қышқылдар тәрізді негіздік оксидтермен әрекеттесіп тұз түзеді:
СuO + 2HNO 3 = Cu(NO 3 ) 2 +H 2 O
CuO + 2H = Cu 2+ + H 2 O
- Азот қышқылы негіздермен әрекеттеседі:
Cu(OH) 2 + 2HNO 3 = Cu(NO 3 ) 2 + H 2 O
Cu(OH) 2 + 2H + = Cu 2+ + 2H 2 O
- Металмен азот қышқылы басқаша әрекеттеседі
Cu + 4HNO 3 = Cu(NO 3 ) 2 +2NO 2 +2H 2 O
Тотықсыздандырғыш Сu - 2e = Cu 1 тотығады
Тотықтырғыш N + e = N 2 тотықсызданады
Сұйылтылған азот қышқылы мыспен әрекеттескенде азот(II) оксиді NO түзіледі:
3Cu + 8HNO 3 (сұйық) = Cu(NO 3 ) 2 +2NO +4H 2 O
Тотықсыздандырғыш Сu - 2e = Cu 3 тотығады
Тотықтырғыш N + 3e = N 2 тотықсызданады
- Азот қышқылы кейбір металдармен әрекеттеспейді. Мысалы:Алюминиймен және темірмен әрекеттеспейді, себебі металдардың сыртында тұрақты оксидтік қабат түзеді. сондықтан азот қышқылын тасымалдауда болат немесе алюминий ыдыстар қолданады.
![]()
![]()
Металдардың электро химиялық кернеу қаттары
Li, K, Ba, Ca, Na, Mg, Al, Mn, Cr, Zn, Fe, Sn, Pb, H 2 , Cu, Hg, Ag, Pt, Au.
Азот қышқылының қолданылуы
Жаңа сабақты бекіту:
- Концентрациялы күкірт қышқылымен азот қышқылына салыстырмалы сипаттама беріңдер.
- Cұйытылған азот қышқылы металдармен ( Fe, Cr, Ni ) әрекеттескенде шығатын өнімдеріді атап көрсетіңдер.
Үйге тапсырма: § 15(1-4) § 16(1-6) жаттығулар мен сұрақтар.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz