Атқарушы ұғымы, атқарушы командалар жүйесі. Алгоритм типтері

Рысқалиева Ақжүніс Маханбетовна
БҚО, Жаңақала ауданы, Жаңақала жалпы орта білім беретін мектебі,
информатика пәні мұғалімі
3 – сабақ
Күні: ______ Сыныбы________
Сабақтың тақырыбы: Атқарушы ұғымы, атқарушы командалар
жүйесі.Алгоритм типтері
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Алгоритмнің командаларын, оның құрылымын, сызықтық және
тармақталу командасы туралы үйрету
Дамытушылық: Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін, ой-өрісін дамыту,
сабаққа деген қызығушылықтарын арттыру
Тәрбиелік: Оқушыларды информатика кабинетіндегі ережелерді сақтауға,
ұқыптылыққа, тазалыққа, сабақты зейін қойып тыңдауға, өз
ойларын толық жеткізуге тәрбиелеу
Сабақтың әдісі: Түсіндіру, сұрақ-жауап, көрнекілік
Сабақтың типі: Аралас сабақ
Сабақтың түрі: Көрсете отырып түсіндіру
Көрнекілігі: Интерактивті тақта
Сабақтың ұйымдастыру формасы: Топпен
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру
✓ Оқушыларды түгендеу;
✓ Сабаққа назарын аудару;
✓ Құрал-жабдықтарын тексеру;
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
1. Алгоритм дегеніміз не?
2. Алгоритмнің қасиеттері
3. Алгоритм блоктарының арнайы белгілері

ІІІ. Жаңа сабақ
Алгоритм командалары
Алгоритм командалары есеп шартына байланысты жай және құрама
(күрделі) командалардан тұрады.
Жай команда. Кез-келген алгоритмнің қарапайым бір қадамы, ақпаратты
өңдеудің немесе өрнектеудің бір қарапайым операциясын орындайтын жай
командадан тұрады. Жай командаларға меншіктеу, мәлімет енгізу, нәтиже алу
командалары жатады. Жай команда алгоритмнің блок-схемасында есептеу,
енгізу, нәтиже алу блоктары түрінде кескінделеді. Олардың бір енгізу, бір
шығару сызығы болады.
Құрама командалар. Жай командалардан құрылымы күрделі құрама
командалар құралады. Құрама командалар құрылымына байланысты тізбекті,
тармақталу, циклдік топтардан немесе бірыңғайланған алгоритмдік
құрылымдардан тұрады.
Алгоритм

Алгоритм құрылымы
Сызықтық немесе тізбекті алгоритм.Әрекеттердің тізбектей орындалуын
сипаттайтын алгоритм – сызықтық алгоритм деп аталады. Сызықтық алгоритм
тізбектеле орналасқан командалардан, ал блок-схемалар бір сызық бойына
орналасқан тізбекті блоктардан тұрады.
Мысалы:
алг үй тапсырмасын орындау
басы
күнделікті алу
тиісті бетін ашу, үй тапсырмасын анықтау
үй тапсырмасын орындау
күнделікті орнына қою
соңы

y=5x2-4
алг y функциясын есептеу
арг х
нәт у
басы
х енгізу
R1:=x*x
R2:=5*R1
Y:=R2-4
у шығару
соңы

Мұндағы, 2 блок – х енгізу
блогы, 3 блок – у функциясының мәнін
есептеуді, 5 блок – у функциясының нәтижесін басып шығарады.

Тармақталу алгоритмі. Тармақталу алгоритмінде көбіне арифметикалық
теңсіздік түрінде берілген логикалық шарт тексеріледі. Егер ол орындалса,
алгоритм бір тармақпен, ал орындалмаса, екінші тармақпен жүзеге асыралады
да, соңында екі тармақ қайта бірігеді. Мұндай алгоритмдерде шартты тексеру
тармақталу командасы деп аталады. Оны алгоритмдік тілде өрнектегенде егер,
онда, әйтпесе, бітті түйінді сөздері қолданылады. Орындалу тәсіліне
байланысты толымды және толымсыз болып екі түрге бөлінеді.
Тармақталу алгоритмдерінің толымды түрі екі серияның бірін ғана
таңдауды іске асырады, мұнда берілген шарт тексеріледі, егер ол шарт
орындалса, онда 1-серия жүзеге асырылып, содан кейін келесі амалдарға
көшеді. Ал егерде, шарт орындалмаса, онда 2-серия атқарылып, содан кейін
ғана алгоритм әрі қарай орындалады.
егер шарт
онда 1-серия иә жоқ
әйтпесе 2-серия
бітті

Тармақталу алгоритмдерінің толымсыз түрі алгоритм тармақталу
кезеңінде шарт орындалса, алгоритм сериясы жүзеге асырылады да, ал шарт
жалған болса, серияны аттап өтеді.

егер шарт иә
онда серия
бітті

жоқ

Циклдік алгоритм дегеніміз – іс – әрекеттердің тізбегі бірнеше
рет қайталанып отыратын алгоритмдер. Қайталау командасын алгоритмдік тілде
жазу үшін әзірше, цикл басы, цикл соңы түйінді сөздері қолданылады.

жоқ

иә

Циклдік алгоритмнің блок – сызбасы.
Мысал: Барлық екі таңбалы сандардың қосындысын табатын алгоритм жазыңдар.
Алғашқы екі таңбалы сан – 10, соңғысы – 99 .
Алг екі таңбалы сан;
Арг бүтін max, I;
Нәт нақты S;
Басы
i:=10; S:=0;
әзір i<=99
цикл басы
S:=S+I;
цикл соңы;
соңы.

Үйге тапсырма:
1. Сызықтық алгоритм дегеніміз не? Мысалдар келтіріңдер.
2. Тармақталу алгоритмі дегеніміз не? Мысалдар келтіріңіздер.
3. Циклдік алгоритм дегеніміз не? Мысалдар келтіріңдер
-----------------------

басы

х енг

У:=5x2-4

у

соңы

шартт

2-серия

1-серия

шартт

2-серия

2 - серия

1 –серия 1

соңы

шарт

басы