М. Жұмабаев Түркістан поэмасын талдау

М. Жұмабаев «Түркістан» поэмасын талдау

|Деңгейі |Берілген деңгей бойынша сұрақ-тапсырмалар |
|Білім |Ақынның өмірі мен шығармашылығынан мағлұмат беру, өлеңнің |
| |көркемдік идеясымен таныстыру, тақырыбын ашу, ақын өлеңін ел |
| |тарихымен тұтастықта қарастыру. |
| |Өлеңнің негізгі идеясын таба білуге, мәнерлеп оқу |
| |қабілеттерін, сөйлеу мәдениетін дамыту. |
| |Өзінің елі мен жерін сүетін, елін қорғай алатын ұрпақ |
| |тәрбиелеу. |
|Түсіну |«Түркістан» өлеңінің мазмұнына талдау жасату. |
| |а) Тұран елі, жері туралы сипаттама |
| |ә) Тұраннан шыққан атақты адамдар жайында пікірлер |
| |2. Поэмадағы түрік пен түркі сөздерінің мағынасын ашу. |
| |Түрік – ұлт атауы. |
| |Түркі – туыстас туысқан халықтар атауы. |
|Қолдану |Өлең тіліне талдау жасау. |
| |Эпитет: ер түрік, асыл қан, салқын жас, ерке бұлақ, түрік |
| |көкжал, ауыр ой. |
| |Теңеу: отты желдей, қалың өрттей, теңіздей терең, нажағайдай |
| |өте шыққан. |
| |Метафора: аппақ шаш-қар, түрік-от. |
| |Аллитерация: Тұанның елі шексіз, шөлі қандай, |
| |Теңіздей кемері жоқ көлі қандай! |
| |Тұранның дария аталған өзендері |
| |Тасыса, шөлді басқан селі қандай! |
| |Метонимия: Шыңғыстың қол бастаған екі |
| |көзі- |
| |Жолбарыс Сұпытай мен көкжал Жебе |
| |Мақалдар мен үндесетін сөздер: |
| |Шыңғыстан Шағатай, Үкітай, Жошы, Төле – |
| |Атаға тартып туған бәрі-бөрі. |
| |Атадан ұл туса игі, |
| |Ата жолын қуса игі. |
| |Өлең құрылысына талдау |
| |(24 шумақты, 4 тармақты, 2 бунақты, 11буынды қара өлең ұйқасы)|
|Талдау |Поэманы оқи отырып талдау, жоспар құру, әр шумаққа ат қою |
| |1-шумақ. «Түркістан екі дүние есігі ғой» |
| |2-шумақ. «Тұран – ер түрік мекені» |
| |3,4,5,6-шумақ. «Тұран табиғаты немесе Тұранның таулары бар |
| |аспанға атқан » |
| |6,7-шумақ «Тұранның өзен-көлдері», «Тұранның теңіздерлік |
| |көлдері бар» (Жер-су аттарына түсінік беру) |
| |8-шумақ. «Тұран таулары» (Тянь-Шаньдай, Хантәңірі, Тарбағатай,|
| |Памир, Алтай, Қазықұрт) |
| |9-шумақ. Қазықұрт қасиетті тау болмаса, |
| |Топанда Нұқ кемесі тоқтар қалай?-деген жолдарын ауыз |
| |әдебиетімен байланыстыру, Нұқ пайғамбардың кемесі және төрт |
| |түлік мал туралы мына өлең жолдарын келтіре отырып талдау. |
| | |
| |Басында Қазықұрттың кеме қалған. |
| |Ол әулие болмаса неге қалған? |
| |Жетім бота түбінде жатып алып, |
| |Ойсыл қара жануар содан қалған |
| |10-шумақ. Сиқырлы, сырға толы Тұран жері (Жад сөзіне |
| |түсініктеме) |
| |11-шумақ. Тұранға құмар болған елдің бәрі. |
| |13-шумақ. Ақынның мақтаныш сезімі. |
| |13,14-шумақ. Хандары-ардақты азаматтары (Шыңғыс, |
| |Шыңғыстан-Шағатай, Үгедей, Жошы, Төле) |
| |15-шумақ. Тарағайдан тараған Темір (Қолбасшы Ақсақ Темір. ХІҮ |
| |ғ).(1935 ж.) |
| |16,17,18-шумақ. Данышпандары-Ұлықбек, Ибн-Сина, Фараби. |
| |19-шумақ. Тұран-қара шаңырақ (Қара шаңырақ сөзіне түсініктеме |
| |беру) |
| |20,21,22-шумақ. Хандары. Хандар ұстанған жол. |
| |24-шумақ. Бабаң бейіті-кие, құт. |
|Жинақтау |«Болмаса барсаңшы іздеп бабаң бейітін...» |
| |(пікірталас, пікір-сыр) |
|Бағалау |«Тұранның ерлеріне ер жеткен бе?» |
| |«Хандар – халық қалаулысы» |
| |«Қожа Ахмет баба-қасиетті тұлға» (ойтолғау немесе шығарма |
| |жазу) |