Алгоритмдік тіл, жалпы ережелері. Алогритм командалары

|№ |Сабақтың |4,5-сабақ |
| | |9- СЫНЫП. |
|І |тақырыбы: |Алгоритмдік тіл, жалпы ережелері. Алогритм командалары, |
| | |құрылымы. (3 сағ) |
| |мақсаттары: |1. Алгоритмдік және программалық тілдер туралы ұғым |
| | |қалыптастыру. Программалау мен компьютерде орындауға қатысты |
| | |ұғымдар және терминдермен таныстыру; |
| | |2. Алгоритмнің жалпы түрін білу және есептің шарты бойынша |
| | |алгоритмнің блок-схемасын құра білу, алг командалары мен |
| | |түрлері туралы біліу, меншіктеу командасы ұғымын қалыптастыру;|
| |көрнекілігі:|Алгоритм - баспалык плакаты. Таратпа материалдар, |
| | |БС-карточкалар. |
| |түрі: |Лекция, компьютерде машықтану сабағы. |
|ІІ |барысы: |Ұйымдастыру. |
| |(3 мин) |Оқушыларды түгелдеу, журнал толтыру, оқушылардың дәптерлерін, |
| | |оқулықтарын қарап шығу. |
| | |Сынып, тақта, парта тазалығын қарап шығу, қажет болса |
| | |ескертулер жасау. |
| | |Оқушылардың назарын сабаққа аудару. |
|ІІІ |Жаңа сабақ |3-сабақ лекция. |
| |(20 мин) |1. Алгоритмдік тіл. |
| | |деп алгоритмді бірыңғай белгілермен ережелерді сақтай отырып |
| | |жазу жүйесін айтады. Алгоритмді жазуда қолданылатын сөздер |
| | |қызметші сөздер деп, ал математикалық таңбалар, цифрлар, |
| | |әріптер жиыны алгоритм алфавиті деп аталады. |
| | |Алгоритмдегі идентификатор – айнымалының атауы. Иднтификатор |
| | |лат. әріптерімен, сандармен белгіленеді. |
| | |Программалық тіл – алгоритмді компьютерге түсінікті мәтін |
| | |түрінде жазуға араналған жасанды тіл. |
| | |Мыс: Паскаль, Бейсик, СИ, Дельфи, Пролог... |
| | |Кодтар тілі – компьютердің машиналық тілі /мыс: 1000100010010 |
| | |1011111100001 111100111/ |
| | |Транслятор – программаны /алгоримтді/ машина тіліне |
| | |түрлендіретін программа. |
| | |Мыс: программада - end |
| | |Транслятордан соң – 11100010 10001110 11000010 |
| | |Транслятордың 3 түрі бар. |
| | |1. Интерпретатор - проргамманың әр жолын жеке аударып |
| | |орындайды. |
| | |2. Компилятор – барлық проргамманы бірден аударып компьютер |
| | |зердесіне модуль түрінде сақтайды. Ол модуль біздің қалауымыз |
| | |бойынша (Ғ5 клавиші) орындалады. |
| | |3. Ассемблер – тек код түрінде яғни, ассемблер түрінде |
| | |жазылған прог. ғана машина тіліне аударады. |
| | |2. Алгоритмдік тілдің жалпы ережелері. |
| | |Алгоритмдік тілдің жалпы ережелері. |
| | |алг алгоритм атауы |
| | |арг типтері көрсетілген айнымалылар |
| | |нәт типтері көрсетілген айнымалылар |
| | |басы |
| | |алгоритм командалары |
| | |... |
| | |соңы |
| | |Алгоритм тақырбы |
| | |Берлігендер жазылады |
| | | |
| | |Есептің нәтижелерінің аттары жазылады |
| | |Алгоритмнің өз кезегімен орындалатын, белгілі бір нәтиже |
| | |беретін командалар тізбегін серия дейді. Бір команда бір жолға|
| | |симаса келесі жолға жазыла береді, бір жолға бірнеше команда |
| | |жазғанда арасын ; -таңбасымен бөліп көрсету керек. |
| | | |
| | |3. Меншіктеу командасы. |
| | |Жазылу түрі: айнымалы := өрнек |
| | |Мысалы: y:=5 « у айнымалысына 5 мәні меншіктелсін» деп |
| | |оқылады. |
| | |Бастапқы мәндері X:=7; Y:=0 болсын. Мына командалар |
| | |сериясының нәтижесінде қандай әрекет іске асады? |
| | |R:=X; X:=Y; Y:=R; |
| | |ЖАУАП: X=0 және Y=7 болады. Яғни, х пен у айнмалылары |
| | |мәндерін алмастырды. |
|IV |Сабақты |№1 (методика 9 бет) |
| |бекіту |алг есеп01; |
| |(5 мин) |арг а1,в1,а, в: нақты; |
| | |нәт у: нақты; |
| | |басы |
| | |а1:=а-в; в1:=а+в; |
| | |у:=а1*в1; |
| | |соңы |
| | | |
| | | |
|V |Сынып жұмысы|Оқулықтан 21 бет №1, 2, 3 тапсырмалардың алгоритмін БС түрінде|
| |(15 мин) |жазу |
| | |15-ши ойынының жеңу стратегиясын табу және оны алгоритмдік |
| | |тілде жазу. |
|VI |Үйге |Оқу: лекция бойынша, оқулықтан 16 беттен. 1,6-1,7 21 бет. |
| |тапсырма |Алгебра есептеріне БС жазып келу.. |
| |5 мин. | |
| |
| | |4-сабақ Алгоритм құрылымы. |
|IІІ |Үй |1. Үй жұмысының орындалуын тексеру, есепке алу |
| |тапсырмасыме|Үй жұмысы орындалған, бірақ дұрыс емес - 1 ұпай, |
| |н жұмыс |жартылай дұрыс - 2 |
| |5 мин. |толық дұрыс - 3 |
| | |жоқ - 0 |
| | |2. Қысқаша сұрақ-жауап. (1-2 ұп) |
| | |Алгоритмдік тіл дегеніміз не? |
| | |Программалық тіл, интерпретатор дегендер нені білдіреді?. |
| | |Транслятор, интерпретатор, ассемблер деген терминдерді қалай |
| | |түсінесің? |
| | |Кез-келген алгоритмнің жалпы түрі қандай? |
| | |Меншіктеу командасына мысалдар келтір. |
| | |Алгоритм жазудың қандай жолдары бар? |
| | |Журналдағы тізім бойынша әр оқушы бір сұраққа жауап береді. |
| | |Сұрақтар бітіп қалғанда басынан бастап қайтадан қойыла береді.|
| | |Әр қайталанған сайын сұрақтар күрделене береді. Бір дұрыс |
| | |жауапқа бір ұпай. |

|IV |Жаңа сабақ |Алгоритм түрлері. (лекция) |
| |20 мин. |Алгоритмдер екі түрлі болады: жәй алгоритмдер және құрама |
| | |алгоритмдер. Құрама алгоритмдерде шарт тексеру әдісі |
| | |қолданылады. Шарт дегеніміз жауабы «иә» немесе «жоқ» болатын |
| | |ұйғарым. |
| | |1. Сызықтық алгоритмдер – әрекеттері алгоритмде қалай жазылса |
| | |сол ретпен орындалатын командалар тізбегінен тұрады. Шарт |
| | |болмайды. Блок-схемасы да бір түзудің бойына орналасады. |
| | |Мысалда y=ax2+b+cos(ax2+b)- tg(ax2+b) функциясының мәінін |
| | |есептеу алгоритмінің блок-схемасы көрсетілген. |
| | | |
| | |2. Тармақтаушы алгоритм – деп белгілі бір шартқа байланысты |
| | |бірнеше жолдарға бөлініп кететін алгоритмдерді айтады. |
| | |Мынандай жағдайды қарастырайық: 5 оң санба, теріс санба? |
| | |(теріс). -7 ше? (оң сан). Ал, енді х қандай сан? (?!)... Осы |
| | |жерде х-ті нөлмен салыстыру қажеттілігі туындайды. Жауабымыз |
| | |екі жағдайдың (x<0, x>0) бірін таңдауымызға тәуелді. |
| | |Алогримтдік тілде жазылуы: |
| | |егер шарт |
| | |онда 1-серия |
| | |әйтпесе 2-серия |
| | |бітті |
| | |Қысқаша (толымсыз) тармақтаушы алгоритм блок-схемасы. |
| | |егер шарт |
| | |онда серия |
| | |бітті |
| | | |
| | |3. Циклдік (қайталаушы) алгоритмдер – деп белгілі бір шарт |
| | |сақталғанша немесе сақталмай қалғанша қайталанып атқарыла |
| | |беретін алгоритмдерді айтады. |
| | |Мысалы: 3-ке дейінгі сандардың квадраттарын шығарыңыз. |
| | |Квадраттау амалы 3 рет қайталанады. |
| | |Жазылу түрі: |
| | |әзір шарт |
| | |цб |
| | |серия |
| | |цс |
|V |Сынып жұмысы|ЕСЕП: Центрі координаталар басында жататын шебер радиусы |
| |15 мин. |берілген. Координаттары (бүтін) белгілі А(х,у) нүктесінің |
| | |шеңберге тиістілігін анықтайтын алгоритм жазыңыз. Нүкте шеңбер|
| | |сызығының бойында жатса тиісті болады. |
| | |алг шеңбер мен нүкте; |
| | |арг бүт А, Х, У: бүт R: нақ S; |
| | |нәт лит Z; |
| | |басы |
| | |; |
| | |eгер R<=S |
| | |oнда Z:= «нүкте шеңберге тиісті» |
| | |әйтпесе Z:= «нүкте шеңберге тиісті емес» |
| | |бітті; |
| | |соңы. |
| | |ЕСЕП: Барлық екі таңбалы сандардың қосындысын табатын алгоритм|
| | |жазыңыз. |
| | |Алғашқы екі таңбалы сан 10 соңғысы 99. |
| | |алг екі таңбалы сан; |
| | |арг бүт max: бүт i: |
| | |нәт нақ S; |
| | |басы |
| | |i:=10; S:=0; |
| | |әзір i<=99 |
| | |цб |
| | |S;=S+i; |
| | |цс; |
| | |соңы. |
|VІ |Бағалау |Шығармашылық қабілет және белсенділік көрсеткен оқушыларды |
| |5 мин. |бағалаймыз. Баға алған оқушылардың ұпайлары жойылады. |
| | |Қалғандарына келесі сабақта толтыруға болатын ұпай береміз. |
| |үйге |Оқулық 33 беттегі №1, 2 есепке алгоритм жазыр келу. |
| |
| | |5-сабақ Компьютерде есеп шығару кезеңдері. |
|IІІ |Үй жұмысы |1. Үй жұмысын қарап шығу |
| |5 мин. |2. 2-3 сабақ бойынша компьютерлік немесе жазбаша тест |
| | |тапсыру. |
|ІV |Жаңа сабақ |1. Есептің берілуін математикалық түрде өрнектеу |
| |10 мин. |(Математикалық модел) Бұл бөлімде негізі мына үш сұраққа жауап|
| | |тапса жеткілікті: |
| | |а) не белгілі? - белгілі шамаларды әріптермен белгілеп |
| | |типтерін анықтаймыз; |
| | |ә) не табу керек? – ақырғы нәтижені, оның типін анқтау; |
| | |с) Қалай есептейміз? – есептің шешіміне қажетті формулаларды |
| | |анықтаймыз немесе құрастырамыз. Есепті шешудің идеясын |
| | |(әдісін) анықтаймыз. |
| | |2. Есептің алгоритмін құрамыз. |
| | |3. Алгоритмді компьютерге түсінікті программалық тілде |
| | |жазамыз. |
| | |4. Программаны компьютерде орындап қателерін түзетеміз. |
| | |5. Ақырғы нәтижені аламыз, талдаймыз (мысалы адамдар саны |
| | |теріс сан болып шығуы мүмкін). |
| | |Бұл жерде ең маңыздысы 1 және 3 кезең. |
|V |Сынып жұмысы|Inftest бағдарламасы бойынша 1-5 тақырыптарға арналған тест |
| |20 мин |тапсыру. |
|VІ |Бағалау |Оқушының бағалау парағы: |
| | |Ұйымдастыру |
| | |Оқулық бар – 0,5 ұп, жоқ -0 |
| | | |
| | | |
| | | |
| | |Дәптер бар – 1 ұп, жоқ -0 |
| | | |
| | | |
| | | |
| | |Қалам бар – 0,5 ұп, жоқ -0 |
| | | |
| | | |
| | |Үй жұмысы |
| | |Үй жұмысы |
| | |Бар, бірақ дұрыс емес -0,5 |
| | |жартылай дұрыс – 1,5 толық дұрыс -|
| | |3 |
| | |жоқ - 0 |
| | | |
| | | |
| | |Сұрақ-жауап н/е тест |
| | |Бір дұрыс – 1 ұп барлығы 10 |
| | | |
| | | |
| | |Өзіндің жұмыс |
| | |Бір дұрыс – ұп |
| | | |
| | | |
| | |Сынып жұмысы |
| | |А-нұсқа |
| | |В |
| | |С |
| | |мұғалім бағалайды |
| | |5 ұп |
| | |10 ұп |
| | |15 ұп |
| | | |
| | | |
| | |белсенділік |
| | |2 ұп /мұғалім қояды/ |
| | | |
| | | |
| | |тәртіп-мәдениеттілік |
| | |3 ұп /мұғалім қояды/ |
| | | |
| | | |
| | |Жалпы жинаған ұпайы б/ша |
| | |31-ден көп екі рет «5» |
| | |23-30 ұп – «5» |
| | |15-22 - «4» |
| | |7 – 14 – «3» |
| | |0 – 7 – «2» |
| | | |
| | | |

-----------------------

Қайталаушы алгоритмдердің әзір-циклі, дейін-циклі, параметрлі қайталау
деген түрлері бар.

серия

і<=m

серия

шарт

2-серия

1-серия

шарт

соңы;

x, y

y = t + cost -tgt

t = ax2+b

a, b, x

басы

у

а1:=а-в; в1:=а+в;
у:=а1*в1;

а, в

соңы

басы