Етістіктің шақтары

Ақтөбе облысы,
Хромтау қаласы
№4 орта мектебінің қазақ тілі
мен әдебиетінің мұғалімі
Ермұханова А.Ж

Класс: 7
Сабақтың тақырыбы:Етістіктің шақтары.

Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: Етістік туралы білімдерін кеңейту. Етістіктің
өткен,осы және келер шақ
түрлерімен танысу, жаттығулар арқылы тақырыпты бекіту.
2. Дамытушылық: Танымдық қабілеттерін, қайта жаңғыртып
есте сақтау қабілетін, сөйлеу тілін, сөздік қорын,
шығармашылық қабілеттерін дамыту.
3. Тәрбиелік: Ұйымшылдыққа, мейрімділікке, кішіпейілдікке
тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Жаңа білімді меңгеру.
Технологиясы: Дамыта оқыту (сын тұрғысынан ойлау)
Сабақтың әдісі: Сұрақ-жауап, түсіндіру, ой қазғау, топтастыру.
Сабақ көрнекілігі: Мәтіндер, парақшалар, семантикалық кесте, бағалау,

Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру.
Оқушылармен амандасу, қажетті құрал-
жабдықтарын тексеру.
Оқушыларды түгендеу.
Жаңа сабақ: 1.Қызығушылықты ояту.

1.1 Топқа бөлу
-Оқушылар, келіп, мына үстел үстінде жатқан
сандардың ұнағанын алып, топ құрап отыруларыңды сұраймын.

1.2 Ой қозғау.

«Домбыраның қоңыр үні күмбірледі. Аса бір зарлы, қайғылы сарын
боздаған түйедей безілдеп, мұңды әуенді еңірете төкті. Жүректі солқылдатқан
неше қилы дыбыстар шығады.
Зар жылаған, сыңсыған дыбыстар денені шымырлатады. Жүректі түркілеп,
ойды қияға жетелейді».

Жоғарыда көрсетілген сөйлемдерде етістіктер қимылды, іс-әрекетті
білдіретіндігі белгілі. Ал іс-әрекет, қимыл белгілі бір кезеңде іске
асады, орындалады. Мысал ретінде келтірілген сөйлемдердегі іс-әрекет,
қимылдың туу кезеңі не арқылы, яғни немен айқындалады?
Жауап: Қимылдың өту кезеңі сөйлеушінің хабарлау кезеңімен немесе
сөйлеп тұрған сәтпен айқындалады.
-Сонымен, етістіктің шағы деп нені айтамыз?
Жауап: Сөйлеп тұрған сәтке байланысты қимылдың өту кезеңін білдіру
– етістіктің шағы деп аталады.
-Сөйлеп тұрған сәтпен байланысты қимылдың болу мезгілі неше түрлі
болады?
Жауап: Үш түрлі болады: сөйлеп тұрған сәтке байланысты, яғни, сол
сәтте болып жатқан қимылды осы шақ, әлі болмаған, бірақ кейін болатын
қимылды келер шақ, сөйлеп тұрған сәттен бұрын болып өткен қимылды өткен шақ
білдіреді.
- Өткен, осы, келер шақтың бірнеше түрлері бар. Олар қандай, қалай
жасалады, олардың қолдану ерекшеліктері мен ұқсастықтары жайында біз
бүгін сабақта айтамыз.

2. Мағынаны ажырату.
2.1. Түсініктерін жетілдіру

-Етістіктің шақтары дегенді қалай түсінесіздер?
-Шақтың қандай түрлері бар?
-Шақтың бірнеше түрге бөлінуі неге байланысты?
-Осы шақ деген не? Нақ осы шақ қалай жасалады?
-Қалып етістікткрінің ерекшеліктері неде?
-Осы шақтың мағынасы мен жасалуында шақтың басқа түрлерінен қандай
ерекшелік, айырмашылық бар?
-Ауыспалы келер шақтың, ауыспала осы шақ пен Ауыспалы өткен
шақтың ұқсастықтары мен айырмашылықтары қандай?

-Келер шақ деген не? Келер шақтың қандай түрлері бар және олар қалай
жасалады?
-Өткен шақтың қандай түрлері бар. Жасалуы.

2.2.Оқулықпен жұмыс.
1-тапсырма. Тексті оқып, етістіктерді шақтық мағынасына қарай бөліп
жазу.
Домбыраны қолға алсам,
Ағылған жыр мен күй көрем.

(Жамбыл)
Ұстаздық еткен жалықпас,
Үйретуден балаға.

(Абай)
Мал өсірсең, қой өсір,
Өнімі оның көл көсір.

(Мақал)
Көп жасаған біпмейді,
Көп көрген біледі.

(Мақал)

2-тапсырма.Тексті оқып, етістіктерді шақтық мағынасына қарай бөліп
жазу.
Қазақ музыкасы
Қазақ халқының ұлттық өнері аты аңызға айналған Қорқыт, Әбу
Насыр әл-Фараби, Қазтуған, Асанқайғы сияқты қазақтың көне музыка мәдениеті
өкілдерінің шығармаларынан бастау алды. Эпикалық аңыздар, тарихи оқиғалар,
нақыл сөздер ән-күй арқылы бейнеленіп, ұрпақтан жетіп отырды.
Өнер адамдарының ел аралауы халық өмірін, арман-мүддесін
терең түсінуге көмектесті. Халық өнер адамдарын қашанда қастерлеп, сый-
құрмет көрсетіп отырған.

Ой толғау.

Семантикалық кестені толтыру.

| | | | | |
| |Мысалдар |осы шақ |келер шақ |өткен шақ |
|1. |Ол жазды | | | |
|2. |Сіз жазып отырсыз | | | |
|3. |Сұрақ қиын болмады | | | |
|4. |Ол сонда оқымаған | | | |
|5. |Біз осында қаламыз | | | |
|6. |Кітапты оқыды | | | |
|7. |Қар жауып тұр | | | |
|8. |Қыс суық болды | | | |
|9. |Ол түсінген жоқ | | | |
|10.|Ол келе жатыр | | | |

Шығармашылық стратегиясы

«Мақсатым- тіл ұстартып , өнер шашпақ» деп аталады.
« Қобыздың атасы – Қорқыт» туралы эссе , ұнататын өлең жолдары, сөзжұмбақ
құрастыру,сурет салу т.б.

Сабақты қортындылау.

Не істедік?
Не үйрендік?
Етістіктің
Не білдік? келер
шақтары өткен

осы
Үй тапсырмасы:
1. 2-тапсырма . Бағалау.