7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §1. Түрік қағанаты

Сабақтың мақсаты:
← Қазақ жеріндегі алғашқы ерте ортағасырлық мемлекет- түрік
қағанатының құрылуын, халқының этникалық құрамы мен шаруашылығын
түсіндіре отырып, мәдениетінің негізінде түрік өркениетінің
қалыптасуын көрсету;
← Оқушыларды түрік тердің тәуелсіздік жолындағы күресімен таныстыра
отырып,өздегінен талдап, қорытынды жасауға дағдыландыру;
← Түркілер дәуірі кезеңінен тарихи мәлімет бере отырып,оқушылардың
отан сүйгіштік, адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру.

Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта, суреттер
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ІІ. Өткенді қайталау /Үй тапсырмасын сұрау/
← Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы неше кезеңге бөлінді?
← Ерте орта ғасырлық мемлекеттерге қандай мемлекеттер жатады?
← Түріктер туралы мәлімет беретін қандай ескерткіштерді білесің?
← Ұлы Жібек жолының ерте ортағасырлық мемлекеттер тарихындағы рөлі
қандай?
← Неліктен ерте ортағасырлық мемлекеттер ұзақ өмір сүре алмады?
← Бүгінгі күнге дейін өмір сүрген қандай түрік тілдес халықтарды
білесің?

ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Түркі қағанатының құрылуы жіне жер аумағы.
2. Халқының этникалывқ құрамы.
3. Шаруашылығы мен мәдениеті.
4.Түрік қағанатының ыдырау себептері.

ІҮ. Сабақтың бекіту:
1. Түріктер туралы алғашқы мәлімет қай мемлекеттердің құжаттарында
кездеседі?
2. Түрік халықтарының азаттық күресіне не себептер болды?
3. Түрік қағанаты қашан құрылды?
4. Түрік қағанаты құрылғаннан кейін Бумен қаған ұрапқтарының басты
мақсаты не болды?
5. Түрік халықы мен қазақ халқының шаруашылық және мәдени өмірінде қандай
ұқсастықтар бар?
6. Түрік халқының этникалық құрамын кімдер құрады?
7. Түрік қағанатының ыдырауы басты сеюептері неде?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:
1-параграфты оқу, №1 кестені толтыру,картамен жұмыс жасау.

Осы сабақтан бастап оқушыларға материалды терең меңгерту мақсатымен
оқушылардың ерте ортағасырлық мемлекеттердің негзгі оқиғаларды есте
сақтауына көместесетін «қазақ жеріндегі ерте ортағасырлық мемлекеттер» атты
№1 кестені толтыруды ұсынамын

|Мемлекет |Өмір |Орналасқан|Әлеуметтік|Қоғамдық |Саяси |Шаруашылығы |
|атауы |сүрген |аумағы |этникалық |басқару |жағдайы | |
| |уақыты | |құрылым |жүйесі | | |
| | | | | | | |
| | | | | | | |
| | | | | | | |

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §2. Батыс Түрік қағанаты /603-704ж./
Сабақтың мақсаты:
← Батыс Tүpiк қағанатының жер аумағын, қоғамдық саяси тарихын
түсiндiре отырып шаруашылық түрлерi мен сауданың дамуындағы Жiбек
жолының рөлiн көрсету;
← Оқушыларға Қазақетан жерiнде өмip сүрген ортағасырлық. мемлекет
туралы, оның саяси-экономикалық құрылымы туралы тарихи бiлiм беру;
← Батыс Tүpiк қағанатының саяси жағдайы мен қорамдық құрылысындағы
ерекшелiктер туралы айта отырып, оқушыларды талдау жасауға, өз
көзқарастарын бiлдiруге дағдыландыру;
← Оқушыларды отаншылдык., адамгершiлiк қасиеттерге тәрбиелеу, қазақ
даласын мекендеген халықтардың тарихымен таныстыру.
Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта , сызба
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← Түріктер туралы алғашқы мәлімет қай мемлекеттердің құжаттарында
кездеседі?
← Түрік халықтарының азаттық күресіне не себептер болды?
← Түрік қағанаты қашан құрылды?
← Түрік қағанаты құрылғаннан кейін Бумен қаған ұрапқтарының басты
мақсаты не болды?
← Түрік халықы мен қазақ халқының шаруашылық және мәдени өмірінде
қандай ұқсастықтар бар?
← Түрік халқының этникалық құрамын кімдер құрады?
← Түрік қағанатының ыдырауы басты сеюептері неде?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Батыс Tүpiк қағанаты. Жер аумағы мен халқының этникалық құрамы.
2. Қaғaнaттың мемлекеттiк құрылымы.
3. Батыс Tүpiк қағанатының саяси жағдайы және қағанаттың әлсiреуi.
4. Батыс Tүpiк қағанатының шаруашылығы.

← Сондай бір таласта 634 жылы нушиби тайпасының қолдауымен Ешбар
Елтеріс билікті өз қолына алдады. Ол елді басқаруды қайта құрып, «он
тайпа»-«он-оқ бұдун» жүйесін енгізеді. Қағанның он-оқ, он түменнен (әр
түменде 10 мың қол) тұратын әскери жасағы болды. «Бұдун» сөзі ел,
халық деген ұғымды білдіреді.
← Қағанаттық әлеуметтік құрылымы
← Қаған
← Қаған сайлаған ұлықтар
← Ябғу, шад, елтебер, бұрық, тархан
← Бектер
← Қара бұдындар
ІҮ. Сабақтың бекіту:
1.Батыс түрік қағанатының құрылуының алғышарттары қандай болды?
2. Батыс жәие Шығыс Tүpiк қағанаттары қай жерде орналасты?
3. Батыс түрік қағанаты халқының негізін кімдер қалады?
4. Бүгінгі күнге дейін өз атауларын сақтап қалған қандай тайпаларды
білесің?
5. Қағанаттың мемлекеттiк құрылымыньщ ерекшілігі қандай?
6. Батыс Tүpiк қағанатының саяси өрлеуiне не себеп болды?
7. Он-оқ бұдун» жүйесi дегенiмiз не?

Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:
2- параграфты оқу, карта мен жұмыс, №1 кестені толтыру.
Қосымша тарихи деректердi пайдаланып, қағанаттың шаруашылығы мен
сауданың дамуына қатысты шағын әңгiме жазып келу (Н.Мыңжан. «Қазақтың
қысқаша тарихы», 113-б.).
7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §3. Түркеш қағанаты
Сабақтың мақсаты:
• Оқушыларды VIII ғасырда қазақ жерiн мекендеген Түргеш қағанатының
тарихымен, қағанаттағы экономикалық және мәдени дамудың бағытымен
таныстыра отырып, соғдылар туралы тyciнiк беру;
• Түргеш қағаны Сұлудың жүргiзген саясатымен таныса отырып, iшкi және
сыртқы саяси бағыттарына талдау жасап, өз ойларын жүйелi жеткiзе
бiлуге дағдыландыру;
• Түргештерден қалған мәдени мұралар тарихънaн мәлiмет бере отырып,
тарихи ескерткiштердi қорғауға тәрбиелеу
Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта, сурет
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← 1.Батыс түрік қағанатының құрылуының алғышарттары қандай болды?
← 2. Батыс жәие Шығыс Tүpiк қағанаттары қай жерде орналасты?
← 3. Батыс түрік қағанаты халқының негізін кімдер қалады?
← 4. Бүгінгі күнге дейін өз атауларын сақтап қалған қандай тайпаларды
білесің?
← 5. Қағанаттың мемлекеттiк құрылымыньщ ерекшілігі қандай?
← 6. Батыс Tүpiк қағанатының саяси өрлеуiне не себеп болды?
← 7. Он-оқ бұдун» жүйесi дегенiмiз не?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Түргеш қағанатының жер аумағы мен халқы.
2. Қаранаттың iшкi және сыртқы саясаты. Сұлу қаған.
3. Шаруашылығы.
4. Жетiсудағы соғдылар.
Е с к е р т у: Оқушы сабақ барысында жауап бepiп үлгермесе.үйге
таncырылады.

Қағанат тұсындағы тeңгeнiң пайда болуы, оның адам өмipiндeгi рөлi мен
маңызын ашуда интерактивтi әдiсті пайдалана отырып оқушыларға тапсырма
беремін.

|Білемін |Білгім келеді |Үйрендім |
|Ақша – адам қажеттілігін|Ақша қалай пайда |«Түргеш қағанының |
|қанағаттандыру үшін, бір|болды?Ақшаның түрі және |теңгесі», «түріктің көк |
|нәрсе сатып алу үшін |көлемі қандай болған? |ханының теңгесі» деген |
|қажет. | |соғды жазуымен жазылған |
| | |теңгелер тарихы туралы. |

ІҮ. Сабақтың бекіту:

• Түргеш қaғaнaтының негiзiн қалаған кім?
• Түргеш қaғraнaты қазiргi қазақстандағы қай облыс аумағында орналасты?
• Түргеш қaғaнaтының әлеуметтiк құрылымы қандай болды?
• Сұлу қaғaнның саяси жеңістерiнiң себебi неде?
• Қaғaнaттың iшкi жағдайларының шиеленiеуiне не әсер eттi?
• Түргеш қағандығындағы билiк кiмдердiң қолына көштi?
• Түргеш қағандығында шаруашылықтың қандай турлерi болды?
• Түргеш теңгелерi туралы не бiлесiң?
• Жетiсуға қоныстаған соғдылардың ел өмipiнe ықпалы неден көрiндi?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§3 Үйге тапсырма: 3-параграфты оқу № 1 Kecтeнi
толтыру, картамен жұмыс.
Теңгелер тарихына қатысты реферат жазып келу.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §4. Қарлұқ қағанаты
Сабақтың мақсаты:
← Оқушыларды қазақ жерiнде өмip сүрген қарлұқ қaғaнaтыI тарихымен және
халқының әлеуметтiк-экономикалық мәдени дамуымен таныстыру;
← Оқушылардың оқулықпен өздiгiнен жұмыс iстey қабiлетiн жетiлдiре
отырып, Tүркі дүниесiнiң даму ерекшелiктерi, маңызын ашып көрсете
алуға, талдап қорытынды жасай бiлуге дағдыландыру;
← Қарлұқ\ қaғанатының Tүpiк өркениетiне қосқан үлесiн көрсете отырып,
мәдени құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта, сызба
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← Түргіштер туралы мәліметтерді қандай тарихи деректерден аламыз?
← Түргеш қағанаты Қазақстанның қай аймағында орналасқан?
← Түргеш қағанаты қай қағанның кезінде күшейе бастады?
← Түргеш қағанаты әлсіреуінің себебі неде?
← Қағанаттың шаруашылығының мәдениетке қатысын қалай түсінесің?
← Соғдылардың Жетісуға келуіне не себеп болды?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Қарлұқтар туралы тарихи жазба деректер.
2.Қарлұқ қағанатының құрылуы.Этникалық құрамы және жер аумағы.
3.Қағанаттың саяси жағдайы.
4.Шаруашылығы.
5.Мәдениеті.
Жазба деректер материалдары бойынша қарлұқтардың түбі бір түркі
екендігіне оқушылардың назарын аудара отырып.VIII-X ғасырларда қазақ
жерінде өмір сүрген қарлұқ қағанатының құрылуы, халқының этникалық
құрамыкөрші елдермен саяси күрес нәтижелері мен ыдырауының себептеріне
жүйелі шолу жасаймын.

|Қарлұқтардың ұйғыр |Қарлұқтардың |Қарлұқтардың арабтармен |
|қағанатымен күресі |саманилермен күресі |күресі |
| | | |

ІҮ. Сабақтың бекіту:

• Сабақты бекіту кезінде біз бүгіңнгі сабағымызда қарлұқтар туралы не
білдік, қандай енгізгі мәселелерді қарастырдық, қарлұқтар тарихын бізге
жеткізудегі археологиялық жазба деректердің маңызы қандай болды,
қарлұқтардың қазақтардың этникалық құрылымындағы үлесі қандай деген
сұрақтар негізінде қорытынды жасаймын
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§4

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §5. Оғыз мемлекеті
Сабақтың мақсаты:
← Оқушыларды 1Х ғасырдың соңы –Х1 ғасырдың басында Қазақстанның
оңтүстігі мен Сырдария өзенінің бойында құрылған Оғыз мемлекетінің
тарихы,қоғамдық құрылысы,мемлекеттің күшеюіне негіз болған саяси
жағдайларына сипаттама бере отырып, шаруашылығы және қолөнерінің
дамуымен таныстыру;

← Оғыз мемлекетінің өзіне тән ерекшіліктері туралы мәліметтерін өзге
түрік мемлекеттерімен салыстыра білу, деректермен жұмыс істеу
қабілеттерін дамыту;

← Оқушылардан қазақ жеріндегі өркенниетті мемлекеттер туралы мағлұмат
алып, өз елінің тарихына деген мақтаныш сезімін қалыптастыру.
Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі: Түрік қағанатының картасы, хронологиялық кесте, «Оғызнама»
дастаны, қалалар, қолөнер бұйымдарының суреттері
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
1. Қарлұқ қағанаты қай жерде құрылды?
2. Қағанат құрамында қандай тайпалар болды?
3.Қарлұқ қағанаты сыртқы саяси жағдайын күшейтуде кімдермен күрес жүргізді?
4.Қағанат билігі неліктен Қарахан мемлекетінің қолын көшті?
5.Қарлұқ қағанаты кезінен өз атауын сақтап қалған қандай қалаларды білесің?
6.Қарлұқтың шаруашылығы қандай бағыттарда дамыды.
7.Қарлұқтар арасында ислам дінін қабылдау қай кезден басталды?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Оғыз мемлекетінің құрылуы жер аумағы.
2. Оғыздардың тайпалық құрамы мен қоғамдық құрылысы.
3. Саяси жағдайы.
4. Шаруашылығы
5. Кәсібі мен қолөнері.
Оқушылардың жаңа сабаққа деген қызығушылығын арттыру үшін оқушыларға жаңа
сабақ бойынша мәтінмен жұмыс істеу тапсырылады. Ол үшін мәтінмен тереңірек
танысып,оқып шығу қажет.Содан кейін өзіндік жұмыстарды орындау үшін
тапсырмалар беріледі.Әрбір тақырпшаның мазмұнын ашу үшін картамен жұмыс
асау, кесте толтыру,сөйлемдерді толықтыру ұсынылады.

Өзіндің жұмыстың алғашқы тапсырмасы- сынып болып оғыз мемлекетінің
құрылуы, жер аумағы, ортлығы әлеуметтік-этникалық құрамы бойынша № 1
кестенің қажетті бөлімін толтыру. Сабақ барысында картаны пайдаланып,Оғыз
мемлекетінің жер аумағын,орталығын көрсету тапсырылады.Қазақстанның қазіргі
қай өңірінде орналасқанына көңіл бөлген жөн.

Енді сыныпты 3 топқа бөліп тапсырмалар беріледі.
1- тапсырма. Оғыз мемлекетінің ел басқару ерекшіліктерін сипаттама беру.
а) Жабғу_______________________________________________________
Инал_______________________________________________________
Атабек______________________________________________________
Сюбашы_____________________________________________________
Күл-еркін___________________________________________________
ә) Халық жиналысы_____________________________________________
қаңқаш
__________________________________________________
Ұлы және кіші құрылтай
______________________________________
Бұл тапсырманы орындаған топқа оғыз мемлекетінің ел басқару
ерекшіліктерін түрік қағанатының қоғамдық-әкімшілік құрылысымен салыстыра
отырып, жауап беруіне көңіл аудару керек.
2- тапсырма. Картаны пайдалана отырып сұраққа жауап беру ұсынылады.
Оғыз мемлекеті қандай мемлекеттермен дипломатиялық қарым-қатынас
орнатты және кімдерге қарсы күресті?
Сұрақтарға нақты жауаптар жазу арқылы оқушылар Оғызмемлекетінің сыртқы
саясаттағы мақсатына жету жолындағы күресі туралы мәлімет ала отырып, оғыз
мемлекетінің саяси жағдайымен танысады.
3-тапсырма Оғыз және қарлұқ мемлекетінің қалаларына салыстырмалы талдау
жасау тапсырылады.

Оғыз Қарлұқ

мемлекеті қағанаты

1.Қалаларыдң пайда болуына шаруашылықтың әсері. ______________
_________
2.Қалалар туралы тарихи деректер.
______________ __________
3.Қалалардың орналасқан жері
______________ __________
4.Бүгінгі күнге дейін аты сақталып келген қалалар _______________
__________
Мұғалім бірнеше варианттағы тапсырмалар беру арқылы оқушылардың сабақты
жеңіл түсінуіне жол көрсете отырып, оқушының ойлау
қабілетін,тапқырлық,айқағыштық, зеректік, сияқты қасиеттеріне барлау жасай
алады.

ІҮ. Сабақтың бекіту:
1. Оғыздың Сырдария өзенінің орта ағысында қоныстануына не себептер
болды?
2.Оғыз тайпалық одағының құрылып, дамуына қандай жағдай әсер етті?
3.Оғыздардың қоғамдық құрылысы қандай болды?
4.Оғыз мемлекеті жаңа жердерді басып алу мақсатын қалай жүзеге асырды?
5.Оғыз мемлекетінің әлсіреуіне не себеп болды.?
6.Оғыз мемлекетінің шаруашылығ, кәсібінің дамуы туралы не білесің?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма: 5-параграфты оқу, №1 кестені толықтыру.

Оқушыларға Оғызнама деректері бойынша сол кездегі дала тұрғындарына
қойылатын моральдық талаптарға сәйкестендіріп бүгінгі жас ұрпақтың
моральдық талаптары қандай болуы керектігін жазып келуді тапсырамын.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §6. Қимақ қағанаты
Сабақтың мақсаты:
← ІХ ғасырдың соңы-ХІ ғасырдың басында Қазақстанның солтүстік шығыс,
орталық аймағын мекендеген қимақ қағанатының тарихымен таныстыру;
← Оқушыларды қимақ қағанаты мен өзге түрік халықтарының қоғамдық-
саяси тарихы, шарушылығы, қолөнеріндегі ұөсастырқар мен ерекшіліктерін
анықтап, өздгінен жұмыс жасап, қорытындылауға дағдыландыру.
← Қимақтықтардың темір өнімдері мен зергерлік бұйымдар жасаудың
шеберлері болғандығын түсіндіре отвырып, шеберлікке,еңбексүйгіштікке
тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта , кесте , сызбалар
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
1. Оғыз мемлекеті қашан және қай аумақта құрылды?
2. Мемлекеттің құрамына қандай тайпалар кірді?
3. Оғыз мемлекетінің қоғамдық құрылысы қандай болды?
4. Оғыз мемлекеті сыртқы саясатта қандай мақсаттарды көздеді?
5. Оғыз мемлекетінің әлсіреуіне қандай жағдайлар әсер етті?
6. Мемлекеттің қолөнері мен шаруашылығы туралы не, білесің?
7. Оғыздардың қазіргі ұрпақтарына қандай халықьттар жатады?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Қимақ қағанатының тайпалық құрамы.Жер аумағы.
2. Қағанаттың қоғамдық құрылысы.
3. Қағанаттың саяси жағдайы.
4. Шаруашылығы.
5. Қолөнері.
6. Мәдениеті.

Жаңа сабақты меңгеру үшін оқушыларға өзіндік жұмыс тапсырмалары беріледі.
1-тапсырма. Оқулық материалдарын пайдаланып қимақтар туралы тарихи
деректерге талдау жасау тапсырылады.
Қытай жылнамалары, Қытай тарихшысы Сыма Цянь Парсы тарихшысы Гардзи
,араб жаэбаларын талдау. Бұл оқушылардың қағанаттың тайпалық құрамы мен
құрылуы туралы мәліметтерді толық меңгере отырып, деректермен жұмыс істеу
дағдыларын жетілдіреді.
2-тапсырма. Қағанаттың қоғамдық құрылысына сипаттама беру.
Қаған-----------------------------------------------------------------------
-------------------------------------
Ябғу------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------
Шад түтік-------------------------------------------------------------------
------------------------------------
Ұлы қаған,кіші,қаған,ябғу шад-----------------------------------------------
------------------------------
Қызметкер-------------------------------------------------------------------
------------------------------------
Жатақ-----------------------------------------------------------------------
-------------------------------------
3-тапсырма. Қимақ қағанатының саяси жағдайына салыстырмалы талдау жаса.

|Қимақ қағанатының күшеюіне әсер | |
|еткен оқиғалар | |
|Қимақ қағанатының әлсіреуне әсер | |
|еткен оқиғалар | |

ІҮ. Сабақтың бекіту:
• Қимақ қағанатының тайпалық қүұрамы мен құрылуы туралы қандай деректерді
білесің?
• Картаны пайдаланып Қиақ қағанаты қазақстанның қай аймағфнда орналасқанын
көрсет.
• Қағанаттың қоғамдық құрылысы туралы не білесің?
• Қағанаттың саяси жағдайындағы басты бағыт қандай болды?
• Қимақтарда қолөнердің қай саласы жақсы дамыған?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§6

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §7. Жартылай көшпелі және отырықшы мәдениеттердің өзара
әсері
Сабақтың мақсаты:
← Оқушыларды жартылай көшпелі мәдениеттің және қала мәдениетінің
дамуымен, оларды өзара байланыстарысен таныстыру;
← VI-IX ғасырлардағы жартылай көшпелі және отырықшы тұрғындардың
мәдени және экономикалық даму ерекшіліктерін көрсете отырып,
оқушылардың салыстыру, қорытынды жасау дағдысын қалыптастыру;
← Туған жерінің мәдениетін қастерлеуге, оны дамытуға үлес қосуға
тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:Лекция
Әдісі:баяндау, сұрақ-жауап
Көрнекілігі:суреттер, карта
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← Қимақ қағанатының тайпалық қүұрамы мен құрылуы туралы қандай
деректерді білесің?
← Картаны пайдаланып Қиақ қағанаты қазақстанның қай аймағфнда
орналасқанын көрсет.
← Қағанаттың қоғамдық құрылысы туралы не білесің?
← Қағанаттың саяси жағдайындағы басты бағыт қандай болды?
← Қимақтарда қолөнердің қай саласы жақсы дамыған?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Жартылай көшпелі мәдениет.
2.Қала мәдениетінің дамуы.
3.Қала және дала тұрғындарының материалдық мәдениеті.
4.Жартылай көшпелілердің материалдық мәдениеті.
5.Қын құмыра жасау және металл өңдеу.
6.Сауда мен ақша айналымы.
|Жартылай көшпелі тұрғындардың |Қала тұрғындарының мәдениеті. |
|мәдениеті | |
|Негізінен мал өсірумен айналысқан |1.Қалалар,қыстық-кенттер,қоған-қама|
|оның үш түрі белгілі: |лдар болған. |
|а) көшпелі мал шаруашылығы |Қала құрылдысы үш бөліктен |
|ә)жартылай көшпелі мал шаруашылығы |тұрған:цитадель,шахристан,рабад. |
|б)жартылай отырышлы мал шаруашылығы |Қолөнер орталықтары болған,онда |
|Көшіп-қонуға ыңғайлы киіз үйлерде |көзелер,қол диірмендер, күбі, |
|тұрған |құмыралар,қыш ыдыстар жасалған.Қыш |
|Тастан,ағаштан,қамыстан,шикі |құмыра жасайтын ірі шеберханалар |
|кірпіштен үйлер салынған.Жанында қоа |болған. |
|жайлары салынған. |Металл өңдеу, күміс,мыс өндіру |
|Ұсталар қару-жарақтар, ат әбзелдері, |болған.Металл өндірушілердің |
|темір жебелер,қанжар,семсер, кісе |құралдары: темір |
|белдік т.б. сәндік бұйымдар жасады. |шот,қайла,ағаш,балға,темір сыналар |
|Ер кісілер шонданай,оқшанай,қын |балта,және балқытуға арналған |
|асынып жүрген |ошақтары болған. |
|Мал аң терілерінен киімдер тігіп |Қалаларда сауда дамыды.Сауда |
|ыдыстар жасаған. |айналымында жібек,қағаз,айна,қымбат|
|Айырбасқа шығарған тауарлары: |бағалы заттар, әшекейлік |
|мал,малдың өнімдері,теріден жасалған |бұйымдар,кілем, асыл тастар мен |
|киімдер мен ыдыстар т.б. |әртүрлі маталар мен шыны ыдыстар |
| |болды. |
| |Тараздан шыққан Түргеш |
| |теңгелері,сыр бойы қалаларынан |
| |КангуТарбан деген түрік |
| |бірлестіктерінің теңгелері |
| |табылған. |
| |Қалаларда архитектуралық құрылыстар|
| |салынды. |

Қазақ жеріндегі сауданы үш бағытта:
1.Халықаралық сауда
2.Қалалардың өз аумағындағы сауда
3.Қалалықтардың дала тұрғындарымен сауда байланысы болғанын, сауданың
дамуына Ұлы Жібек жолының рөлі, сауда айналымы мен тауарлар, теңгелер
туцралы баяндай келіп сауда жолдарын картадан көрсетемін.
ІҮ. Сабақтың бекіту:
• Мал шаруашылығымен айналысушылардың қандай тұрақтары болды?

• Тарихты зерттеуде археологиялық деректердiң маңызы қандай?

• Шонданай, оқшантай, қын деген ұғымдардың анықтамасын берiңдер.

• Сауданың қандай бағыттары болды
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§7.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §8. Архитектура және өнер
Сабақтың мақсаты:
← Tүркі тiлдес халықтардың мәдениетiнде ерекше орын алатын сәулет,
бейнелеу және қолдаңбалы өнер ескерткiштерi жайлы оқушыларға жан-жақты
түciнiк беру;
← VI-IX ғасырларда архитектура және өнер туындыларымен таныстыра
отырып, оларды бағалай бiлуге үйрету, жаңа нәрсе ойлап табу қабiлетiн
дамыту;
← Оқушыларға эстетикалық тәрбие беру, өнерге, сұлулыққа деген
құштарлығын оята отырып еңбексуйгiштiкке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:Лекция
Әдісі:баяндау
Көрнекілігі:карта, сызбалар
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
• Жартылай көшпелi мәдениет дегенiмiз не?
2. Дала мәдениетінің ерекшелiгi қандай?
3. Материалдық мәдениетке не жатады?
4. Дала тұрғындары мен дала тұрғындарының материалдық мәдениетiне
сипаттама берiңдер.
5. VI-IX ғасырлардағы сауда мен ақша айналымы туралы не бiлесiңдер?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Архитектура
2. Діни сәулет өнері
3. Бейнелеу өнері
4. Мүсін өнері
5. Қолданбалы өнер
Тақырыпты оқушылардьң меңгеруiн жеңiлдету үшiн әрбiр тақырыпшаны тiрек-
сызба арқылы түciндiремінi Әpi қарай оқушылардьң тарихи танымдьқ, ойлау,
талдау, iздену қабiлеттерiн дамыту мақсатында өзiндiк жұмыстар тапсырылады.
Сынып оқушылары үш топқа бөлiнедi. Әр топқа алдымен тiрек-сызба құрастыру
және сөздiк жұмысын жасау үшiн тақырыпшалар бөлiнедi.
1-топ – Архитектуралық құрылыс жүйесiн талдау.
2-топ - Дiни сәулет өнepi ескерткiштерi мен бейнелеу өнepiн талдау.
3-топ - Mүciн өнepi мен қолданбалы өнер туындыларын талдау.
Өзiндiк жұмыстар тексерiлген соң, сабақты бекiту сұрақтары қойылады.
ІҮ. Сабақтың бекіту:
• VI-IX ғасырларда архитектура мен өнердiң кандай ерекшелiктерi болды?
• 2. Өнердiң қандай түрлерi бар?
• 3. Сендердi өнердiң қандай түрлерi қызықтырады?
• 4. «Балбалдар» қазiргi кезге дейiн сақталған ба?
• 5. VI-IX ғасырларда қолданбалы өнердiң қандай артықшылықтары болды?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§8.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §9. Түріктердің рухани мәдениеті
Сабақтың мақсаты:
← Көне түрiктердiң жазба мәдениетi мен әдебиетi, наным-сенiмдерi, дiнi
туралы тyciнiктi қалыптастыру;
← Оқушылардың бойында азаматтық сана-сезiмдi, тарихи ойлау қабiлетiн
дамыту;
← Оқушыларды мәдени құндылыктарымызды құрметтеуге, сақтай бiлуге
үйрету, эстетикалык тәрбие беру.
Сабақтың нeгiзгi ұғымдapы: Көне түрiктердiң жазба мәдениетi. Руна. «Талас»
жазуы. «Кү лтегiн», «Тоныкөк», «Қорқыт Ата», «Оғызнама». Тәңiрi, Ұмай ана,
Көкбөрi.
Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта, суреттер
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← Архитектура деген не?
← VI-IX ғасырларда архитектура мен өнердiң қандай ерекшелiктерi
болды?
← Сардоба ғимараттары не үшiн салынған?
← Бейнелеу, мүciн өнepiндe негiзiнен қандай материалдар пайдаланылды?
← Қолданбалы өнер дегендi қалай түсiнесiңдер?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Көне түрiктердiң жазба мәдениетi.
2. Әдеби тiлдiң және жазба әдебиеттiң дамуы.
3. Түрiктердiң наным-сенiмдерi мен дiнi
Ежелгi Tүpiк жазуларының ескерткiштерi Талас, Iле, Сыр, Eртic өзендерi
бойынан табылғанын баяндай отырып, Tүpiк жазуының қолданылуын
түсiндiремін:
1. VIII-IX ғасырларға дейiн Tүpiк жазуы кеңiнен қолданылған.
2. Ислам дiнiнiң таралуына байланысты Tүpiк жазуының қолдану аясы
тарылды
3. Соғды жазуы да қaғaн сарайында кеңінен қолданылған. Бұл жазуда Tүpiк
жазуының ығыстырылып шығаруына әcepiн тигiздi.
Ендiгi кезекте оқушылардың шығармашылык iзденiстepiн дамыту мақсатында
өзiндiк жұмыс беремін. Оқушыларға «Tүpiк жазба әдеби шығармаларын» талдау
үшiн төмендегi кecтeнi толтыртамын.

|Шығарманың аты |Жазылған уақыты |Шығарманың мазмұны |
| | | |

ІҮ. Сабақтың бекіту:

• «Руна» жазуының ерекшелігі қандай?
• «Талас» жазуында не айтылған?
• «Күлтегiн», «тоныкөк» ескерткiштерiне сипаттама берiңдер.
• Түрiктердiң наным-сенiмдерi қандай болды?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§9.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §10. Қарахан мемлекеті
Сабақтың мақсаты:
← Tүpiк қағанатының дәстүрлi жалғасы болған, басқару,
← экономикалық, қоғамдық. құрылысы жағынан жан-жақты дамыған Қарахан
мемлекетiнiң тарихымен және мәдениетімен таныстыру;
← Дамыған ортағасырлык мемлекеттiң өзiне тән ерекшелiктерiн меңгерте
oтыpып, оқyшылaрды өзiндiк ойлауға, тарихи оқиғаларды талдап
қорытындылауға дағдыландыру;
← Қарахан мемлекетiнiң ислам дiнiн қабылдауын, оның сәулет өнepiнe
әcepiн түсiндiре отырып, имандылыққа, бүгiнге дейiн мәнін жоймаған
мәдени мұраларға құрметпен қарауға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта,сызба
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← Ерте ортағасырлық. мемлекеттерге қатысты сұрақтар беруге болады.
← Ерте ортағасырлық мемлекеттер қай уақытты қамтиды?
← Ерте ортағасырлық мемлекеттерге қандай мемлекеттер жатады?
← Ерте ортағасырлық мемлекеттер туралы қандай деректердi бiлесiң?
← Қытай, Византия, Иран елдерiмен қарым -қатынас жасаған Tүpiк
мемлекеттерiн атаңдар.
← Қалалар қазақ жерiнiң қай белiгiнде жақсы дамыды?
← Ерте ортағасырлық мемлекеттерге тән қандай жазба ескерткiштердi
бiлесiң?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Қарахан мемлекетiнiң құрылуы, халқының этникалык. құрамы.
2. Қарахан мемлекетiнiң қоғамдық құрылысы.
3. Мемлекеттiң саяси жағдайы.
4. Шаруашылығы мен мәдениетi.
Қарахан мемлекетiнiң құрылуын қарлұқ қағанатымен байланыста оқытуды
басшылыққа ала отырып, оқушыларға ойтүрткi ретiнде сұрақтар қойылады:
1.840 жылы қарлұқ қағанатының қағаны кім болды?
2.Қарлұқ қағанатында саманилерге қарсы күpecтi кiмдер жүргiздi?
3.Қарлұқтардың елсiреуiнiң себебi неде?
4.942 жылы Баласағұн қаласының билiгi кiмнiң қ.олына көштi?
Бұл сұрақтың жауабын сызба түрiнде көрсетуге де болады, мемлекеттiң
саяси тарихын жеңiл меңгеру үшiн осы сызбаны әpi қарай оқушылар өздерi
жалғастырады.

|Білге Күл Қадыр-хан |

|Базар Арслан | |Оғұлшақ |

|Сатұқ Боғра-хан |

ІҮ. Сабақтың бекіту:

• Қapaxaн мемлекетiнiң құрылуы, халқының этникалық құpaмы туралы не
бiлсiң?
• Мемлекеттiк басқару жүйесі мен жер иелену
түрлерi қандай болды?
• Қapaxaн мемлекетiнде ислам дiнi мемлекеттiк дiн ретiнде
қашан қабылданды?
• Қapaxaн билеушiлерiнiң Орта Азияға жорығының нәтижесi қалай болды?
• 5.Қapaxaн мемлекетiнiң Батыс және Шығыс xaндықтарына
сипаттама бер.
• Қapaxaн мемлекетiнiң әлсiреуiне не себеп болды?
• Мемлекетте шаруашылықтың қандай түрлерi дамыды?
• Мәдениеттiң дамуына ислам дiнiнiң әсepi неден басталады?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма: 10-параграфты оқу. Картамен жұмыс. Қарахан мемлекетi
тұсында салынған сәулет өнepi үлгiлерiне қатысты реферат жазу.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §11. Наймандар, керейіттер, жалайырлар
Сабақтың мақсаты:
← Оқушыларды найман, керей, жалайыр мемлекеттepiнiң құрылу тарихы,
қоғамдық. құрылысы, шаруашылығымен мәдениетiндегi ерекшелiктерiмен
таныстыру;
← Мемлекеттердiң өзiндiк ерекшелiктерi мен ұқcaстықтары туралы айта
отырып, оқушылардьң мемлекеттер тарихын салыстырып, қорытынды жасау
қабiлеттерiн дамыту;
← Қазақ халқының этникалық. құрамында басты рөл aтқapғaн найман,
керей, жалайырларда елдiң басын қосып, бiрлiкке, өнерге баулыған
бiлiмдi мемлекет басшыларының iciн үлгi ете отырып, оқушыларды бiлiм
алуға, iзденуге, тәлiм-тәрбие алуға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:сызба, карта
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← Дамыған ортағасырлық мемлекеттерге қандай мемлекеттер жатады?
← Қapaxaн мемлекетi Қазақстанның қай бөлiгiнде құрылды?
← Мемлекеттiң қоғамдық құрылысында қандай ерекшелiктер болды?
← Қapaxaн билеушiлерiнiң Самани әулетi мен Мауараннахрды
бағындырудағы әpeкeтi немен
аяқталды?
← Мемлекеттiң Шығыс және батыс болып бөлiнуiнiң себебi неде?
← Қapaxaн мемлекетiнiң құлауына не себеп болды?
← Мемлекеттiң шаруашылығы бағыттары қандай болды?
← Ислам дiнiнiң мәдениеттiң дамуына әcepi неден көрiндi?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Тайпалардың орналасуы.
2. Найман, керей, жалайырлардың саяси тарихы.
3. Қоғамдық құрылысы.
4. Шаруашылығы.

ІҮ. Сабақтың бекіту:
1. Тайпалардың «найман», «керей» деп аталуын қалай түсiндiресiң?
2. Картаны пайдалана отырып мекендеген жерлерi мен орталықтары туралы
айт.
3. Найман хандарының ел басқарудағы әpeкeттepi туралы не бiлесiң ?
4. Керей хандары туралы не бiлесiң?
5. Жалайырлардың Шыңғысхан әскepiнiң сол қaнaт түменін басқаруының
себебi неде?
6. Тайпалардың саяси құрылысы қандай болды?
7. Тайпалардың шаруашылығы туралы не бiлесiң?
8. Қазiр бұл тайпалар Қазақстанның қай өңiрлерiн мекендейді?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§11.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §12. Қарақытайлар.
Сабақтың мақсаты:
← Қарақытацлардың Жетісуға қоныс аударуын, қоғамдық құрылысын
түсіндіре отырып, жаугершілік соғыстары мен мемлекеттің әлсіреуіне
сыртқы шапқыншылықтың әсерін көрсету;

← Оқушыларды қарақытай мемлекетінің қоғамдық құрылысы, алым-салық
жүйесі, саяси жағдайын талдап,тарихи деректермен жұмыс жүргізту,
ойларын жинақтап қорытындылау дағдыларын жетілдіру.

← Оқушыларды қазақ жерінде өмір сүрген ортағасырлық мемлекетт
тарихымен таныстыра отырып, өз Отанын сүюге адамгершілікке тәрбиелеу

Сабақтың түрі:арала
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта, сызба
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← Найман ,керей,жалайырлар қай жерді мекендеді?
← Найман хандарының билеушілерінің әрекетіне сипаттама бер.
← Керей хандары туралы не білесің?
← Жалайыр тайпасының Шыңғысханмен қарым-қатынасы қандай болды?
← Мемлекеттік бірлестіктердің саяси құрылысы қандай болды?
← Шаруашылығы мен мәдениеті туралы не білесің?

ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. 1.Қарақытайлардың Жетісуға қоныс аударуы,этникалық құрамы
2.Мемлекеттің қоғамдық құрылысы мен алым-салық жүйесі.
3.Мемлекеттің сыртқы жағдайы.
Ортағасырлық мемлекеттер тарихымен оқушыларды таныстырудағы тарихи
деректердің маңызы туралы айта отырып, жаңа сабақты Қарақытайдың шығу
тарихы мен этникалық тегі туралы деректерден, мәлімет беруден
бастаймын.Олардың Жетісуға қоныс аудару себептеріне,Қарахан мемлекетінің
жерін бағындыруы, мемлекеттік басқару жүйесі,саяси тарихының негізгі
мәселелерін баяндай отырып, сабақ барысында алған білімдерін оқушылардың
өздеріне талдатып, қорытынды жасату. Ол үшін оқушыларға төмендегідей
тапсырмалар беріледі.
1-тапсырма.Қарақытайлардың Жетісуға қоныс ауларуының негізгі себептерін
жазыңдар
Бірінші---------------------------------------------------------------------
-----------------------------------
Екінші----------------------------------------------------------------------
-----------------------------------

2-тапсырма. Оқушыларға проблемалық сұрақтар беріледі:
а) Қарақытайлар неліктен Қарахан мемлекетінің басқару жүйесін өзгерпеді?
ә) Қарақытайлардың ел басқару жүйесіндегі өзіндік ерекшіліктері қандай?

Бұл сұрақтар оқушылардың өткен сабақта алған білімін қолдана отырып,
салыстуға, ойлау қабілетін дамытуға ықпал етеді.
3-тапсырма. Қарақытайлардың алыс-салық жүйесіне сипаттама бер.
Алым-салық түрлері
1.---------------------------------
2.---------------------------------
3----------------------------------

Өзіндік жұмыс тапсырмалары оқушылардың оқу материалдарын жақсы меңгеруіне
көмектеседі.

ІҮ. Сабақтың бекіту:
• Қарақытайлардың Жетісу жеріне келуінің себебі неде?

• Қарақытай билеушісі ел басқаруда қандай саясат ұстанады?

• Қарақытайлардың жаугершілік соғыстары туралы не білесің?

• Қарақытай мемлекетінің құлауына не себеп болды?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:12-параграфты оқу.

Картадан Қарақытайлар бағындырған жерлерді анықтау. Жұмыс дәптеріндегі
тапсырмаларды орындау.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §13. Қыпшақ хандығы
Сабақтың мақсаты:
← Қыпшақ хандығының тарихымен, Дешті Қыпшақ деп аталатын аймақта өткен
оқиғалармен таныстыру,хандықтың қазақ халқының қалыптасуындағы орнын
айқындау;

← Оқушылардың Қыпшақ мемлекетінің қоғамдық құрылысы алым-салық
жүйесі,саяси жағдайын талдап, тарихи деректермен жұмыс жүргізу,
ойларын жинақтап қорытындылау дағдыларын жетілдіру;

← Оқушыларды қазақ жерінде өмір сүрген ортағасырлық мемлекеттер
тарихымен таныстра отырып, өз Отанын сүюге,адамгершілікке тәрбиелеу
Сабақтың түрі:аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілігі: карта
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← Қарақытайлардың Жетісу жеріне келуінің себебі неде?

← Қарақытай билеушісі ел басқаруда қандай саясат ұстанады?

← Қарақытайлардың жаугершілік соғыстары туралы не білесің?

← Қарақытай мемлекетінің құлауына не себеп болды?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Қыпшақтардың қоныстанған жерлері және этникалық құрамы.
2. Қоғамдық құрылысы.
3.Қыпшақ хандығының саяси жағдайы.
4.Шаруашылығы.
ІҮ. Сабақтың бекіту:
← Қыпшақ халқының қалыптасуы қай ғасырларда жүзеге асты?

← Қыпшақтардың негізгі тайпаесының елбөрілі немесе бөрілі деп
аталуы себебі неде?

← Қыпшақ тілі қандай тіл тобына жатады?

← Қыпшақ хандығының саяси тарихындағы негізгі оқиғкаларын атаңдар?

← Қыпшақтардың басқару жүйесі қандай болды?

← Қыпшақ хандығының ыдырау себептерін түсіндіріңдер
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§13

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §14. Ұлы Жібек жолының қалыптасуы
Сабақтың мақсаты:
← Ұлы Жібек жолының пайда болу тарихымен таныстыра отырып,Ұлы Жібек
жолының сауданы. Шаруашылық пен мәдениетті, халықаралық қарым-
қатынасты дамытудағы рөлі туралы түсінікті қалыптастыру;

← Оқушылардың Ұлы Жібек жолы кезіндегі сауданы қазірі Қазақстанның
және өзге мемлекеттердің сауда дамуымен салыстыра білу, баға беру
қабілеттерін дамыту.Өзіндік жұмыстар жасай білуге дағдыландыру.

← Заман талабын сай оқушыларды еңбексүйгіштікке, білім болуға,
адамгершілікке тәрбиелеу

Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі: Жібек жолының картасы
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← Өткен тарауда танысқан Қарахан,Найман,Керей,Жалайыр,Қарақытай,Қыпшақ
мемлекеттеріне шолу жасалады. Картамен жұмыс жасау. Өткен сабақты
осылайша қорытындылау.

ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Ұлы Жібек жолының пайда болу тариы

2. Ұлы Жібек жолының халықаралық қаым-қатынастың дамытудағы тарихи маңызы.

3.Ұлы Жібек жолының мәдениетінің өркендеуіне тигізген ықпалы.

4.Ұлы Жібек жолының шаруашылықтың дамуына тигізген әсері.

• Пiлдер патшалығы - Үндiстан - данышпандар патшалығы;
• 2.Асыл тастар патшалығы - Иран және Византия Парсы патшалығы-
патшалардың патшасы;
• Жылды патшалығы - Tүpiк қағанаты - азулы аңдар патшалығы;
• Адам патшалығы -Қытай - мемлекеттi басқару патшалығы
ІҮ. Сабақтың бекіту:
• Ұлы Жібек жолы дегеніміз не?
• Жолдың пайда болуы туралы не білесіңдер?
• Жібек жолының бойындағы сауданың дамуы шаруашылыққа қалай әсер етті?
• Ұлы Жібек жолының мемлекеттер арасындағы байланысқа ықпалы болды ма?
• Ұлы Жібек жолының картасын сызыдар.
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма: 14-параграфты оқу. Сұрақтарға жауал беру. Жұмыс
дәптерiндегi тапсырмаларды орындау.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §15. Ұлы Жібек жолының тармақтары. Ұлы Жібек жолының
Қазақстандағы сілемдері
Сабақтың мақсаты:
← Оқушыларды Ұлы Жiбек жолының Қазақстандағы тармақтарымен және
сiлемдерiмен таныстыру, Оңтүстiк Қазақстанның Батысқа Шығатын,
Жетiсудың Шығысқа шығатын басты қақпа ретiндегi маңызын түсiндiру.
Жiбек жолының Қазақстан жерiндегi қалалардың
← дамуындағы рөлi туралы, әлеуметтiк-экономикалық маңызы туралы
түciнiктіi қалыптастыру;
← Оқиғаларға қатысты тарихи танымын қалыптастыра отырып, ойлау,
талдау, қорытындыжасау қабiлеттерiн дамыту. Өзiндiк жұмыстар жасай
бiлуге дағдыландыру;
← Барлық салада Отанының iлгерi дамуы үшiн үлес қосуға,
ұлтжандылыққа, адамгершiлiкке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:Лекция,
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі: Жібек жолы картасы
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
Жетiсу - Ұлы Жiбек жолының Шығыс қақпасы. Оңтүстiк Қазақстан - Ұлы Жiбек
жолының батыс қақпасы. Қалалар. Сабақ барысында уақытты тиiмдi пайдалану
үшiн «Не? қайда? қашан?,) ойынын негiзге алып, үй тапсырмасын сұраймын
(оқушылар үлестiрме қағаздарға жазылған сұрақтарға бiрден жауап беруi
тиiс).
← Жiбек деген не?
← Жiбек алғаш қайда өндiрiлдi?
← Жiбек қалай өндiрiлдi?
← Ұлы Жiбек жолының негiзгi aтқapғaн қызметi қaндай болды?
← Ұлы Жiбек жолы туралы қай елдiң деректерiнде айтылады?
← Қытай жiбегi елшiлiктер арасында қандай қызмет атқарды?
← Ұлы Жiбек жолында Қазақстанның қандай қалала ры болды?
← Жiбек жолы бойымен ққндай тауарлар тасылды?
← Жiбек жолымен өнердiң қандай түрлерi дамыды?
← Жiбек жолымен Шығыстан қандай жануарлар, аң түрлерi тасылды?
← Шығыстан қандай жемiс, бау-бақша өнiмдерi шығарылды?
← Жiбектi басқа қай жерлерде өндiрдi?
← Ұлы Жiбек жолында негiзгi көлiк рөлiн қандай жануарлар атқарды?
← Қазақстан бойынша Жiбек жолы қызметi қашан тоқтады?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Жетiсу - Ұлы Жiбек жолының шығысқа шығатын басты қақпасы.
2. Оңтустiк Қазақстан - ұлы Жiбек жолының Батысқa шығатын басты
қақпаларының бiрi.
3. Ұлы Жiбек жолының әлеуметтiк-экономикалық маңызы.
ІҮ. Сабақтың бекіту: «Ия-жоқ» ойыны
• Жетiсудың Шығысқа шығатын қақпа екендiгiн карта бойынша дәлелдеңдер.
• Қазакстан арқылы батысқа Шығатын бағыттарды атаңдар.
• Жiбек жолы Қазақстандағы қандай қалалар арқылы өтeдi?
• Ұлы Жiбек жолының қазақ елi үшiн ұандай маңызы болды?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма: 15-параграфты оқу. Қазақстандaғы Жiбек жолының
әлеуметтiк-экономикалық маңызы туралы дәптерге жазып келу.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: ІІ тоқсанды қайталау
Сабақтың мақсаты:
← ІІ тоқсанда өтілген материалдарды оқушыларға қайталата отырып, алған
білімдерін пысықтау, есте сақтау қабілетін дамыту, адамгершілікке,
отансүйгіштікке тәрбиелеу
Сабақтың түрі:Қайталау
Әдісі:сұрақ-жауап, әңгіме, ойын
Көрнекілігі:карталар, суреттер, сызбалар
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← Жетiсудың Шығысқа шығатын қақпа екендiгiн карта бойынша дәлелдеңдер.
← Қазакстан арқылы батысқа Шығатын бағыттарды атаңдар.
← Жiбек жолы Қазақстандағы қандай қалалар арқылы өтeдi?
← Ұлы Жiбек жолының қазақ елi үшiн ұандай маңызы болды?
ІІІ. Қайталау сабағының жоспары:
1. Қарахан мемлекеті (942-1212 ж.)
2. Наймандар, керейіттер, жалайырлар
3. Қарақытайлар (1125-1212 ж.)
4. Қыпшақ хандығы (ХІ-ХІІІ ғ. басы)
5. Ұлы Жібек жолының қалыптасуы және тарихи маңызы
6. Ұлы Жібек жолының тармақтары. Ұлы Жібек жолының Қазақстандағы
сілемдері
ІҮ. Сабақтың бекіту:
• «Ия-Жоқ»
• «Эссе»
• «Мұны әркім білуі тиіс»
• «Эрудит»
• «Хан тағы»
• «Бетпе-бет»
• Венн диаграммасы
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:ІІ тоқсандағы өтілген материалдарды қайталау.Хорнология
және термин дәптерлерін жаттау.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §16. Қалалық мәдениеттің дамуы
Сабақтың мақсаты:
← Оқушыларға ортағасырлық қалалар мен олардың құрылыс жүйелерін
таныстыра отырып, ІХ-ХІІІ ғасырларда қалалардың әлеуметтік-
экономикалық маңызы туралы түсінікті қалыптастыру;
← Оқушылардың өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын, тарихи ұғымдарды
талдап, салыстырып, қорытынды жасау қабілеттерін дамыту;
← Отанымыздың тарихын зерттеп-зерделеуге үлес қосуға, ұлттық
құндылықтарымызды қастерлеуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта, суреттер
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
Төртiншi тарау бойынша тест жұмысы жүргiзiледi.

1. Қашан Ұлы Жiбек жолы мәмiлегерлiк және сауда тамыры қызметiн атқара
бастады?
а) б.з.б. II ғ. ортасы
ә) б.з.б. ІІІ мыңжылдық
б) II ғ.
в) Vғ.
2. Қазақстан бойынша Жiбек жолы қызметi қашан тоқталды?
а) XIV ғ.
ә) ХIII ғ.
б) IV ғ.
в) XVIII ғ.
3. Жiбек Қытайдан басқа қандай елдерде өндiрiле бастады?
а) Византия, Соғды
ә) Иран, Ирак
б) Византия, Индия
в) Сирия,Жапония
4. Сәйгүлiк жылқылар қайдан тасылды?
а ) Tүpiк қағанатынан
ә) Ираннан
б) Индиядан
в)Сириядан

5. Ұлы Жiбек жолы бағыттарының кейде өзгерiп отыруы нелiктен?
а ) ауа -райына байланысты
ә)' қарақшылық шабуылдарға байланысты
б) баж салығының күрт көбеюiне байланысты
в) тезiрек жететiн жол таңдады
6. Қытайда жiбектен кейiнгi қымбат тауар не болды?
а ) Қытай фарфор ыдыстары
ә) Қытай күмic құмыралары
б) Қытай асыл тастары
в) Қытай жылқылары
7. Ұлы Жiбек жолында орналасқан Қазақстанда ipi сауда және мәдени орталық
болған қала?а) Испиджаб
ә) Тараз
б)Талғар
в) Отырар
8. Соғдылардың негiзгi кәсiбi қандай болды?
а ) eгiн салып, саудамен айналысқан
ә) дiн таратумен айналысқан
б) мал өcipумен айналысқан
в)қолөнермен айналысқан
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Ортағасырлық қалалар санының өcyi.
2. Қала құрылысындағы өзгерiстер.
3. Тұрғын үйлер.
Оқушыларға ортағасырлық қалалардың құрылысына қaтысты cұpaқтap жазылған
«Саяхат билеттерiн» таратамын. Әр билеттiң бiр жағы нөмiрленiп, екiншi
жағына cұpaқap жазылады. 'Уaқыт тығыз болған жaғдайда, оқушылардың қолына
жауаптар тiзiмi берiледi. оқушы оның iшiнен дұрыс жауапты тауып, қолындағы
билетке жазады.
Мысалы: 1l-билет
Қалалар құрылысы туралы мәлiметтер беретiн қандай ғылым?(Археология
ғылымы)
2-билет
Көшесiне қыш-құмыралар сынығы төселген сауда орталығы қай қаладан
табылған?(Отырар қаласынан) тұрғызған. Дуалдың жиегiне кiрпiштен кемер
жасалған.
3-билет

Шеберханалар неге тұрғын үйлерден аулақ салынды? (Шеберханаларға қыш
ыдыстарды жинайтын,кептipeтін кең келемдi жерлер қажет болды.)
4-билет

Тұрғын үйлер қалай орналасты?(Тұрғын үйлер көшелердiң eкi жағrына салынды)
5-билет

Қалалардың қоpғaныc құрылысы қандай болды?(Қала сыртына биiк, әpi қалың
етiп, айналдыра дуал тұрғызған. Дуалдың жиегiне кiрпiштен кемер жасалған.
Ол жерде қарауыл күзетi тұрған).
6-билет

Қалаларда мал ұстайтын қора-қопсы болды ма? (Болды. олар тұрғын үйлердiң
жанына салынды)
7 -билет

Қалаларда кici көп жиналатын орындарды ата.(Мешiт, сауда орындары, керуен
сарайлары).
2 Нұсқа.
Оқушылар «Ортағасырлық қалаларға саяхат» деген тақырыпта шағын әңгiмe
құpacтыруы қажет. Бұл Оқушылардың ой- қиялдарын дамытып, ұшқырлай түcepi
сөзсiз.

Келесi өзiндiк жұмысты тұрғын үйдiң құрылысына байланысты беремін (үлгiсi
дuдактuкалық матерuалда берiлген. ).
ІҮ. Сабақтың бекіту:
• Ортағасырлық Оңтүстiк Қазақстан қалаларын атаңдар.
• Жетiсу аймағындағы қалаларды атаңдар.
• Қалаларды неге үш топқа бөлемiз?
• Қалалардағы қoғaмдық орындарды атаңдар.
• Tұрғын үйдiң кұрылысын сипаттаңдар.

Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§16.
7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §17. ІХ-ХІІ ғасырлардағы қолөнер, сауда және
шаруашылықтың дамуы
Сабақтың мақсаты:
← IX-XII ғасырлардағы қолөнер, сауда және шаруашылықтың даму
ерекшіліктері мен әлеуметтік-экономикалық рөлі туралы түсінікті
қалыптастыру.

← Оқушылардың сабаққа деген қызығушылықтарын тудыру,өз ойларын
айтуға жетелеу, ойлау қабілеттерін дамчту. Өзіндік жұмыс жасауға
дағдыландыру;

← -IX-XII ғасырларда қоғамның экономикалық дамуына ықпал еткен
салалар туралы түсінік бере отырып, оқушыларды еңбексүйгіштікке, дұрыс
тәлім-тәрбие алуға баулу

Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта, қолөнер бұйымдары, суреттер
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← Қалалар санының өсуіне қандай жағдайлар ықпал етті?

← Қалалар туралы қандай жазба деректерді білесіңдер?

← Қазақстанның орталық және шығыс аймақтарындағы қалаларды атаңдар

← Археологилық қазба жұмыстары жүргізілген қалаларды атаңдар.

← «Қоржын үй» деген не?

← Ташнау деген не?

ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
• Қолөнердің дамуы.

• Ұсталық кәсіп.

• Зергерлік кәсіп.

• Сауда және ақша айналымы.

• Егіншілік

Жаңа сабақ пресс-конференция түрінде өтетінін хабарлаймын,сынып оқушыларын
алты топқа бөледі. 1-топ-журналистер,2-топ-қолөнерлершілер, 3-топ-ұсталар,
4-топ- зергерлер, 5- топ- саудагерлер, 6-топ-егіншілер.

Журналистер мәтінді мұқият оқып шығып,сұрақтар дайындауы қажет. Ал
қалған бас топ өздеріне қатысты мәліметтерді оқып, жауап беруге дайын болуы
тиіс. Журналистердің қоятын сұрақтары мындай болады:
← -Орта ғасырдан бізге қонаққа қош келіпсіздер.Орта ғасырлық
қолөнердің қандай ерекшіліктерібар?
← -Қолөнердің ққандай түрлері болды?
← Көзешілер деген кімдер?
← Қыш құмарашылардың жұмысы туралы айтып берсеңіз?
← Ұсталар қандай бұйымдар жасады?
← Ол бұйымдарды жасау үшін материалдарды қайдан алды?
← Зергерлер қандай заттар жасады?
← Олар заттарды жасау үшін қандай материалдарды пайдаланды?
← Сүйек ұқсатушылар қандай заттар жасады?
← Орта ғасырла тұтынушылар кімдер болды?
← Өндірушілер деп кімдерді атады?
← Сауданың қандай түрлері болды?
← Ақша неден жасалды?
← Ақша жасайтын сарайлар қандай қалаларда болды?
← Қаладан даланы өлкелерге қандай тауарлар шығарылды?
← Далалы өлкелерден қалаға негізінен қандай тауарлар әкелінді?
← Екіншілік Қазақстанның қай жерлерінде жақсы дамыды?
← Қала санының өсуіне егін шарушылығының қандай ықпалы болды?
ІҮ. Сабақтың бекіту:
• Қыш құмыралар жасайтын шеберханалар қай қаладан табылды?
• Шыны ыдыстарды жасау қалай іске асты?
• Айырбас сауда деген не?
• Ақшаның қандай түрлері болды, олар қандай қалаларда шығарылды?
• Егін шаруашылығымен байланысты қандай құрал-саймандар жасалды?
• Қандай егін дақылдары өсірілді?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§17. Тапсырмаларды аяқтау

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §18. Сәулет өнері мен құрылыстың дамуы
Сабақтың мақсаты:
← Оқушыларға қазақстандағы Х-Х11 ғасырлардағы сәулет құрылыс жүйелері
мен

сәндәк қолтаңбалы өнердің дамуы туралы жан-жақты түсінік беру.

← Сәулет өнері мен құрылысының дамуына ықпал еткен факторларды ашуға
және оларды VI-IX ғасырлардағы сәулет құрылыстарымен салыстырып,
қорытындылауға дағдыландыру;

← Көне тарихи ескерткіштерді, ұлттық құндылықтарды сақтап,
қастерлеуге,өнерге және шеберлік шығармашылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта, суреттер, сәндік қолданбалы өнер буклеттері
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
1-топ
|1.Қолөнердің қандай түрлері дамыды? |
|2.Қыш құмыра жасайтын шаберханалар қай қаладан табылды? |
|3.Шыны ыдыстарды жасау қалай іске асты? |
|4.Ұсталар қандай бұйымдар жасады? |
|5.Зергерлік кәсіп пен сүйек ұсатуға сипаттама беріңдер. |

2-топ
|1.Тұтынушы,өндіруші ұғымдарына түсінік беріңдер |
|2.Айырбас сауда деген не? |
|3.Ақшаның қандай түрлері болды, олар қандай қалаларда шығарылды? |
|5.Далалы өлкелерге қаладан қандай тауарлар әкелінді? |

3 топ
|1.Егіншіліктің дамуы неге қала санының өсіуне байланысты болоды? |
|2.Егін шаруашылығына байланысты қандай құрал-саймандар жасалды? |
|3.Егін шаруашылығы дамыған аймақтарды картадан көрсетіңдер. |
|4.Қандай егін дақылдары өсірілді? |

ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Сәндік қолтаңбалы өнер.
2. Сәулет,құрылыс жүйелері.
3. Кесенелер ,моншалар.
ІҮ. Сабақтың бекіту:
• Сәндік қолтаңбалы өнер дегеніміз не?

• Қазақстанда ірі ғимараттық құрылыстары қай кезде бой көтере бастады?Оған
қандай жағдайлар ықпал етті?

• Х-ХІІ ғасырлардағы сәулет құрылыстарының VI-IX ғасырлармен салыстырғанда
қандай артықшылықтары болды?

Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§18-параграфты оқу:Жұмыс дәптеріндегі тапсырмаларды
орындау.
7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §19. Дін және мәдениет. Исламның дамуы
Сабақтың мақсаты:
← Ортағасырлық Қазақстандық әр түрлі діни анаым-сенімдер туралы,Ислам
дінінің таралуы,оның мәдениетінің дамуына тигізген әсері туралы
түсінікті қалыптастыру;

← Әр түрлі діни бағыттардың ерекшіліктерін түсіндіре отырып,
оқушыларды өзіндік қорытынды жасай білуге үйрету:

← Шәкірттердің рухани дүниесін дамыту,адамгершілікке, имандылыққ
тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта, сызба, дискілер
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← Қазіргі сәндік қолтаңбалар туралы не білесің?

← Айша бибі,Арыстан баб,Бабаджа-қатын кесенелерінің салыну тарихы
туралы не білесің?

← Көне мәдени, ескерткіштердің тарихымен танысу оларды қастерлеу не
үшін қажет?

ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Ислам дініне дейінгі діни наныс-сенімдер.

2. Ислам дінінің таралуы.

3. Ислам дінінің мәдениеттің дамуына тигізген әсері.

Жаңа сабақты бастамас бұрын оқушыларға ойтүрткі боларлық сұрақтар қоямын.
Сұрақтар балалардың 5-6 сыныпта тарих курсынан алған білімдеріне сәйкес
құралады.

1. Алғашқы дін наным-сенімдердің пайда болуына қандай жағдайлар әсер
еткен?
2. Алғашқы діни наным сенімдрдің түрлерін атаңдар.
3. 3.Қазақ халқында Көк Тәңірі, Көк бөрі ұғымдары нені білдіреді?
4. 4. Ежелден келе жатқан әлемдік діндерді атаңдар.
Ең алдымен ислам діні туралы төмендегі кестемен таныстырған жөн.

|Ислам діні қай |Ислам дінінің |Ислам дінінің |Ислам дініндегі |
|жерде және қашан |негізін салушы |негізгі бес парызы|елдер |
|пайда болды? |және діннің басты| | |
| |қағидасы | | |
|VII ғасырдың |Діннің басты |1.Бес мезгіл намаз|Сирия,Палестина |
|ортасында араб |қағидасы- бүкіл |оқу2.Ораза ұстау |,Египет,Біріккен |
|елінде пайда |әлемді жаратқан |3.Садақа беру |Араб |
|болған. |бір Аллаға бас |4.Иман. |Әмірліктері,Сауд |
| |ию.Негізін салған|5. Қажылыққа бару.|Арабиясы,Ливан, |
| |Алланың жалғыз | |марокко,Эфиопия |
| |елшісі Мұхаммед | |т.б. |
| |пайғамбар. | | |

Сабақты аяқтай келе, оқушылардың пікірлерін білу үшін мынадай сұрақтар
қоямын:
1. Діннің пайда болуын қалай түсінесіңдер?
2. Қазақстанда қандай діни бағыттардың жұмысын білесің?
3. Аталған діни бағыттардың мақсаты сендерге таныс па?
4. Отбасында қандай дінді ұстанасыңдар?

ІҮ. Сабақтың бекіту:
• Шамандық,тотемизм, зоастризм дегеніміз не?
• Ислам дінінің Қазақстанда таралуы туралы қандай деректерде айтылады?
• Ислам діні қалайша әлемдік деңгейге көтерілді?
• Елімізге әлемдік діни конфессиялар өкілдерінің жиі бас қосуы неліктен?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма: 19 параграфыты оқу. Тақырып соңындағы сұрақтарға жауап
беру.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §20. Ғылым мен білімнің дамуы
Сабақтың мақсаты:
← Орта ғасырда ғылымның дамуы мен оған үлес қосқан ғылымдардың
еңбектерімен оқушыларды жан-жақты таныстыра отырып, шығармалардың
тарихи маңызы туралы түсінікті қалыптастыру;

← Оқушылардың тарихи-ғвлвми еңбектерді талдап, салыстырып,
қорытынды жасау қабілеттерін дамыту;

← Қазақ халықына қатысты тарихи шығармаларды өмірде орынды қолдана
білуге, олардан тәлім-тағлым, білім алуға, өз Отанына қатысты
деректерді ізденуге, тарихи құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:Лекция
Әдісі:сұрақ-жауап, әңгіме
Көрнекілігі:
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
Сабақтың негізгі ұғымдары:

← Әбу Насыр әл-Фараби шығармалары, Әбу Райхан әл-Бируни еңбектері,
Махмұд Қашғаридің кіәтаптары, Жүсіп Баласағұнидің еңбектері, Ахмет
Иүгенки шығармасы,Қожа Ахмет Йасауидің «Данлық» кітабы,Сүлеймен
Бақырғали шығармалары
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← Үй тапсырмасын талдау барысында оқушылардың түсінбеген сұрақтарына
тоқталып, шолу жасау.Оқушылар өткен сабақтың негізгі мәселелерін еске
сақтай отырып, жаңа сабақты қабылдауға дайын болады. Үй тапсырмасын
тексеру үшін мынадай сұрақтарға назар аударылады.Қазақ халқында
исламға дейін қандай наным сенімдердің элементтері сақталған? Ислам
діні туралы не білесіңдер? Ғылымның, жаңа технологиялардың дамыған
заманында адамдардың дінге сенуін қалай түсіндіресіңбер?

ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Әбу Насыр әл-Фараби еңбектері.
2. Әбу Райхан әл-Бируни еңбектері.
3. Махмуд Қашғари- «Түрік тілдерінің сөздігі».
4. Жүсіп Баласағұни- «Құт негізі білік».
5. Ахмет Иүгнеки- «Ақиқат сыйы».
6. Қожа Ахмет Йасауи- «Даналық кітабы».
7. Сүлеймен Бақырғани шығармалары
Жаңа сабаққа кіріспес бұрын оқушылардың ынтасын, ойын сабаққа бейімдеу
мақсатында сұрақтар қоямын.

1.Ғылым дегеніміз не?

2.Ғылымның қандай түрлерін білесіңде?

3.Ғылым, білім туралы қандай мақал-мәтелдер білесіңдер?

«Оқу-білім азығы,
Білім-ырыс қазығы»,
«Оқусыз білім жоқ,
Білімсіз күнің жоқ» деген мақалдарды мысалға келтіре отырып, шәкірттерді
үнемі білім,ғылымға ұмтылуға шақыру Оқушылардың назарын Шығыстың
ортағасырлық аса көрнекті ғұламаларының еңбектеріне аударып, төмендегі
кесте бойынша түсндіремін
|Ғалымдардың аты-жөні |Зерттеген салалары мен |Еңбектері |
| |бағыттары | |
| | | |

ІҮ. Сабақтың бекіту:
1. Әбу Наср әл-Фараби қай жерлерде білім алған?
2. 2.Әбу Райхан әл-Бирунидің аспан денелеріне қатысты қандай жаңалық
ашқан?
3. Махмуд Қашғаридің еңбегі туралы орыс ғалымдары қандай пікір білдірді?
4. «Құт негізі-білік» кітабы несімен ерекшеленді?
5. Қожа ахмет Йасауидің әулиелігі неде?
6. «Сопылық» дегенді қалай түсінесіңдер?

Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:20 параграфты оқу.Тақырып соңындағы сұрақтарға жауап
беру. Ғұламалардың өмірбаянына қатысты қосымша кітаптар оқу.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §21. Монғолдардың қазақстан жерін жаулап алуы.
Сабақтың мақсаты:
← Оқушыларды Монғол империясының тарихымен таныстыру;

← Шыңғысханның қазақ жеріне шапқыншылығы мен оның ауыр зардаптарын
көрсету;басқыншыларға қарсы халықтар күресі мен ұлыстардың құрылуы
туралы түсінік беру.

← Жалпыдан негізгі мәселені ажырата алу үшін танымдық қабілеттерін
дамыту, отанымыздың тарихынан сабақ алып, дұрыс қорытынды шығаруға,
үйрету;

← Оқушыларды Отанын қорғауға батылдыққа, ерлікке ұлтжандылыққа
тәриелеу
Сабақтың түрі:аралас, бейнематериал көрсету
Әдісі: интерактивті
Көрнекілігі:суреттер, карта
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
1. Әбу Наср әл-Фараби қай жерлерде білім алған?
2. 2.Әбу Райхан әл-Бирунидің аспан денелеріне қатысты қандай жаңалық
ашқан?
3. Махмуд Қашғаридің еңбегі туралы орыс ғалымдары қандай пікір білдірді?
4. «Құт негізі-білік» кітабы несімен ерекшеленді?
5. Қожа ахмет Йасауидің әулиелігі неде?
6. «Сопылық» дегенді қалай түсінесіңдер?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Монғол империясының құрылуы.

2. Монғол империясының қоғамдық құрылысы.

3. Монғолдардың қазақстанды жаулап алуы.

4. Жаулап алудың зардаптары.

5. Ұлыстардың құрылыстары.

ІҮ. Сабақтың бекіту:
1. Монғол империясы қашан құрылды?

2. Шыңғысқан туралы қандай аңыздарды білесің?

3. Нояндар деген кімдер?

4. «Яса» заңына сипаттаңдар.

5. Монғол шапқыншылығынан Отырардан басқа қандай қалалар зардап
шекті?

6. Қазақ жерлері қандай ұлыстарға енді?

• «Монғол», «Шыңғысхан» фильмдерін көрсету, кері әсер парағын беру.
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§ 21. «Шыңғысхан» атты тақырыпта эссе жазып келу

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §22. Алтын Орда
Сабақтың мақсаты:
← Алтын Орда мемлекетінің құрылуын, саяи экономикалық даму
ерекшеліктерін түсіндіре отырып,Орданың әлсіреу себептерін ашу;

← Алтын Орда мемлекетінің тарихын басқа мемлекеттермен слаыстыра
отырып, оушыларды өз бетінше қорытынды жасауға үйрету, ізденіске
баулау.

← Оқушыларды өз Отанының тарихына кұрметпен қарауға,қорғауға
ұлтжандылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:аралса
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:суреттер, карта
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
Тест сұрақтары:
1.XII ғасырдың соңында монғол далаларында билік құрған кімдер?
А) қыпшақ ханы
ә) хорезмах
б) қытай боғдыханы
в) Темүжін
2.Монғол-татар шапқыншылығы кезінде Оңтүстік Қазақстан да билік кімнің
қолында болды?
а) хорезшах
ә)қыпшақ ханы
б)қытай боғдыханы
в)Арслан хан
3.Шыңғысханның билік құрған жылдарын табыңдар?
а)1200-1227 жж.
ә) 1213-1237 жж.
б) 1155-1206жж.
в) 1206-1227ж.ж.
4.Шыңғысхан әскери Жетісуға қашан барып кірді?
а) 1206ж.
ә) 1208ж.
б) 1219ж.
в) 1213 ж.
5. 1219 жылы Монғол әскерлері қайда аттанды?
а) Қытайға
ә) сібірге
б) Дешті қыпшаққа
в) Мауараннахға
6.Жетісуды монғолдар қалай бағындырды?
а) бейбіт жолмен
ә) зорлық әдісімен
б) дұрыс жауап жоқ
в)барлық жауабы дұрыс
7.Монғолдар оңтүстік өлкемізді қалай бағындырды?
а) зорлық әдісімен
ә) өз еркімен қосылды
б) дұрыс жауап жоқ
в) барлық жауабы дұрыс
8.Отырар апаты қашан болды?
а) 1219-1220жж.
ә)1218ж.
б) 1216-1217жж.
в) 1219ж.
9. Монғолдардың орталық азияны жаулап алуы қай жылы аяқталды?
а) 1224 ж.
ә)1216ж.
б) 1219ж.
в) 1237ж.
10.Қай ұлысқа Қазақстанның аймақтары кірген жоқ?
а) Үгедей олысы
ә)Шағадай ұлысы
б)Төле ұлысы
в) Жошы ұлысы

ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1.Алтын Орданыі құрылуы.
2.Батый хан.
3.Алтын Орданың қоғамдық құрылысы,
4.Алтын Орданың ішкі және сыртқы жағдайы
5.Алтын Орданың әлсіреуі.

Бұл тақырыптағы орасан зор аймақты бағындырған монғолдар құрған мемлекеттің
атауы, жер аумағы, билеушілерәі оқушыларды қызықтыратыны сөзсіз. Алдымен
«Алтын Орда» атауының шығуын деректерге сүйеніп түсіндіремін.

Жазба деректерде:

«Алтын Орда» атауы XVI ғасырдың аяғында пайда болған.Орыс деректерінде
«Алтын Орда деп аталса, Жұңғоның тарихи деректерінде « қыпшақ ордасы деп
аталды.

Еуропа саяхатшысы Плано Карпини:

«Алтын Орда» деп монғол Үгедейдің баласы Күйікті ұлы хан етіп хан тағына
отырғызған кездегі алтынмен әшекейленген киіз үйді атаған.

«Шыңғыснама шежіресінде»:

Шыңғысхан Батуды Жошының орнына хан етіп сайлағанда босағасын алтынмен
аптаған Алтын Ордаға кіргізгендігі айтылады т.б.

ІҮ. Сабақтың бекіту:
← Алтын Орда қанша уақыт өмір сүрді?
← Алтын Орда туралы мәліметтерді қандай деректреден білеміз?
← «Орда» ұғымы қандай мағынаны білдіреді?
← Мұсылман діні қай хандардың тұсында қабылданды?
← Алтын Орданың ыдырауына не себеп болды?

Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма: 22- параграфты оқу. Тақырып соңындағы сұрақтарға жауа
беру. Қосымша әдебиеттерді оқу.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §23. Ақ Орда
Сабақтың мақсаты:
← Ақ Орда мемлекетінің құрылуын, этикалық құрамын талдай отырып,саяи
жағдайы мен шаруашылығы туралы жан жақты түсінік қалыптастыру;

← Оқушылардың танымдылық қабілетін дамыта отырып, тарихи
оқиғаларға өз бетінше баға беріп, қорытынды жасауға дағдыландыру.

← Отанның арихына құрметпен қарап адамгершілікке, ұлтжандылыққа
тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта, сызба
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← Алтын Орда қанша уақыт өмір сүрді?
← Алтын Орда туралы мәліметтерді қандай деректреден білеміз?
← «Орда» ұғымы қандай мағынаны білдіреді?
← Мұсылман діні қай хандардың тұсында қабылданды?
← Алтын Орданың ыдырауына не себеп болды
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Ақ Орданың құрылуы,жер аумағы.
2. Этникалық құрамы.
3. Орданың ішкі-сыртқы саяси жағдайы.
4. Шаруашылығы.
Ақ Орданың ішкі және саяси жағдайын баяндағанда, алдымен Орданың
билеушілерімен таныстырамын. Ақ Орда хандарының мемлекеттің дамуына қосқан
үлестері мен Орданы сақтап қалу үшін жүргізілген соғыстары туралы төмендегі
кестені пайдаланып, түсіндіремін

|Ақ Орда ханддары |Хандардың мемлекеттің тарихындағы |
| |қызметтері. |
| | |

Ақ Орданың халқы диқаншылықпен және жартылай көшплеі мал шаруашылығымен
айналысқан. Оқушыларға төмендегі сұрақтары негізге алып, аталған шаруашылық
түрлеріне сипаттама беру тапсырылады.

1.Диқан деген кім?

2.Диқаншылық қай жерлерде жақсы дамыды?

3.Олардың негізгі өсіретін дінді дақылдары мен бау-бақша өнімдерін
атаңдар

4.Диқаншылар қандай еңбек құрал-саймандарын пайдаланды?

5.Көшплеі және жартылай көшпелі мал шаруашылығы деген не?

6.Малдың қандай түрлері көп өсірілді?

7.Жайлауға, қыстауға қандай жерлер таңдап алынды?

8. Көшпенділер отырықшы халықпен қандай байланыстар жасады?
ІҮ. Сабақтың бекіту:
1.Ақ Орда қай кезде құрыла бастады?

2.Ақ Ордаға қарсы Темір әулетінің соғыстары қашан аяқталды.

3.Ақ Орда тарихында ерекше рөл атқарған хандарды атаңдар?

4.Ақ Орда тарихы қандай кезеңдерге бөлінді?

5.Ақ Орданың орнына қандай мемлекет құрылды
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:23-параграфты оқу.Сұрақтарға жауап беру.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §24. Моғолстан
Сабақтың мақсаты:
← Оқушыларды Моғолстан мемлекетінің құрылуымен,этникалық құрамымен
таныстыра отырып, саяси тарихындағы негізгі оқиғалар туралы жан-жақты
түсінік беру;

← Оқушылардың оқулықпен өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын, тарихи
ұғымдарды талдап, салыстырып, қорытынды дасау қабілеттерін дамыту;

← Оқушыларды тарихи оқиғалардан сабақ алуға, адамгершілікке, елін,
туған жерін құрметтей білуге тәрбиелеу;

Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← .Ақ Орда мен Қазақ хандығын не байланыстырады?

← Не себепті Ақ Орда хандары өздерінің астанасы оңтүстік өңірде
орнатуға ұмтылады?

← Алтын Ордамемлекеті мен Ақ Орда мемлекеті арасында қандай
айырмашылықтар болды?

ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1.Моғолстанның құрылуы,жер аумағы

2.Халқының этникалық құрамы.

3. Моғолстанның ішкі сыртқы жағдайы

4.Моғолстанның ыдырауы.

Моғолстанның этникалық құрамының қалыптасуы

|Жетісу аймағындағы б.д.д|V-VI ғасырларда түрік |XIII ғасырда моғолдың |
|III-II ғ. Бастап |тілді тайпалар қоныстана|арлат,чорас,калучи |
|,үйсін,қаңлы тайпалары |бастаған. |тайпалары келіп, |
|мекендеген. | |жергілікті халықпен |
| | |араласып түркіленіп |
| | |кетті. |
| | | |

Қорытынды: Моғолстанның негізгі халқы түрік тілдес тайпалар болды-
дулат,қаңлы,үйсін,арғын,баарн,барлас,бүлғашы т.б. Моғолстанның ішкі-
сыртқы саяси жағдайын былай баяндаймын.

Тоғылық-Темір хан елдің ішкі-сыртқы жағдайын жақсартып, XVI ғасырдың
басына дейін билік еткен әулеттің негізін қалады.Хандықтың бүкіл аумағын
біріктіріп,бір орталыққа бағындырды. Мемлекеттің орталығы Алмалық қаоасы
болды. Ол мұсылман дінін мемлекеттік дін ретінде қабылдады. Тоғлық Темір
1360-1361 жылдары Мауараннахрға екі рет сәтті жорық жасап, баласы Ілияс
Қожаны Мауараннахрдың хан тағына отырғызып қайтады. Моғолстанға оралған
Тоғылық-Темір хан қаза болады. Ташкент қаласының маңында 1365 жылы 22
маусымда Ілияс Қожа хан Әмір Темір арасында шешіші «Батпақ шайқасы»
болады., екі жақтан 10 мыңға жуық адам қырылады.

ІҮ. Сабақтың бекіту:
1.Моғолстан атауы қайдан шықты?

2.Әмір Поладшы деген кім?

3.М.Х.Дулатидің деректері бойынша «Маңлай-Сүбе» жері қай жерде орналасқан?

4.Моғолстанның орталығы қай қала болды?

5.Ташкент маңында өткен «Батпақ шайқасын» сипаттаңдар.

Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма: 24-параграфты оқу Сұрақтарға жауап беру.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §25. Әмір Темірдің басқыншылық жорықтары
Сабақтың мақсаты:
← Әмір Темірдің шыққан тегі және оның Орта Азияны билеген тұсында
жасаған шапқыншылық жорықтары мен оның зардаптары туралы толық
түсініктіқалыптасыру;

← Әмір Темірдің Алтын Орда,Ақ Орда, Моғолстан хандықтарымен болған
ұрыстарының нәтижелері мен оның зардаптары туралы айта отырып,
оқушыларды талдау жасауға,өз көзқарастарын білдіруге, қорытынды
жасауға дағдыландыру.

Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
Жаңа сабақпен өткен сабақтың өте тығыз байланысты екенін ескере
келіп,үйге берілген тапсырманы талдаудан бастаймын.Талдау барысында мына
төмендегі сұрақтарды негізге аламын

1.Моғол атауы қайдан шыққан?

2.Мемлекеттің негізін қандай тайпалар құрады?

3.Моғол мемлекетінің қоғамдық құрылысы және саяси жағдайы туралы не
білесіңдер?

4.Әмір Темірдің шапқыншылығы Моғол мемлекетінің дамуына қандай ықпал
етті?

ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Әмір Темірдің Мауараннахрдағы билікті иеленуі.

2. Әмір Темірдің Алтын Ордаға жасаған жорықтары.

3. Әмір Темірдің Моғолстан хандығына жорығы.

4. Әмір Темір жорықтарының зардаптары.

Әмір Темірдің басқа мемлекеттерге жорықтарының бағыттарын анықтау үшін
әрбір оқушы оқулықтағы 9-картамен жұмыс жасайды. Картадағы шартты
белгілерді түсіндіреді. Мәтіннің мазмұнын баяндай отырып, кісі аттары мен
жер су аттарын, оқиға болған жылдарыды оқушылардың қабылдауына жеңілдету
үшін төмендегідей тапсырмалар беріледі. Мұнда тікелей оқулықпен жұмыс
жасалады. Жауаптары дәптерге жазылады.

Әмір Темір Тоқтамыс:

1.Екеуін қандай оқиғалар байланысьырады?

2.Ол оқиғалар қай жылдары болды?

3.Қандай жер аттары естеріңде қалды?

Әмір Темір –Ұрұс хан және оның ұлы Темір - Мәлік

1.Бұларды қандай оқиғалар байланыстырды?

2.Ол оқиғалар қай жылдары болды?

3. Қандай жер аттары естеріңде қалды?

Әмір Темір-Қамар ад-дин:

1.Екеуін қандай оқиғалар байланыстырды?

2.Ол оқиғалар қай жылдары болды?

3. Қандай жер аттары естеріңде қалды?

ІҮ. Сабақтың бекіту:
• 1.Әмір Темір неге хан атағын иелене алмады?
• 2.Мауараннахр мемлекеті қай жерде орналасты?
• 3.Тоқтамыс неге ҰРұс ханға өшікті?
• 4.Темір жорықтарының барлығы сәтті болды ма?
• 5.Темір шапқыншылығының ең ауыр зардаптары неден көрінеді?.
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма: 25-параграфты оқу. Картадан Әмір Темір жорықтарының
бағыттарын көрсету. Жұмыс дәптеріндегі тапсырмаларды орындау.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §26. ХІІІ-ХҮ ғасырлардағы Ноғай Ордасы. Солтүстік
Қазақстан және Батыс Сібір
Сабақтың мақсаты:
← Оқушыларды XIII -XV ғасырлардағы Қазақстан жер аумағында өмір
сүрген Ноғай Ордасының және Сібірді мекендеген түрік тайпаларының
тарихымен, мәдениетімен таныстыру;

← XIII -XV ғасырлардағы Қазақстанның батысы мен солтүстігіндегі
негізгі оқиғаларды көрсете отырып, оқушылардың өзіндік ойлау, пікір
қорыту және тарихи танымдық қабілеттерін дамыту;

← Аталған мемлекеттердің ішінде қазақ тайпаларының басым болып,өз
мемлекеттерін қалыптастыруға алғанына мақтан ете отырып, оқушыларды
ұлтжандылыққа отансүйгіштікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← 1.Әмір Темір неге хан атағын иелене алмады?
← 2.Мауараннахр мемлекеті қай жерде орналасты?
← 3.Тоқтамыс неге ҰРұс ханға өшікті?
← 4.Темір жорықтарының барлығы сәтті болды ма?
← 5.Темір шапқыншылығының ең ауыр зардаптары неден көрінеді?.
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. .Ноғай Ордасы.Жер аумағы мен халқының этникалық құрамы.

2. Сарайшық қаласы.

3.Қоғамдық құрылысы.

4.Ноғай Ордасының саяси тарихы

5.Ноғай Ордасының ыдырауы

6.XIII-XV ғасырлардағы Солтұстік Қазақстан және Батыс Сібір
7.Сібір хандығының ішкі және сыртқы саясаты.
Өздік жұмыс: Жаңа тақырыпты оңай меңгерту үшiн сыныпты eкi топқа бөлiп
тапсырма беремiн:
1-шi топқа тапсырма - Ноғай Ордасының қоғамдық құрылысын, саяси
тарихын Ақ Ордамен салыстыру.
2-шi топқа тапсырма – Батыс Сiбiрдi басқарған Шайбани әулетi
билеушiлерiнiң iшкi және сыртқы саясатымен таныстыру.
1-топтың тапсырмасы бойынша төмендегi схеманы толтыру қажет:
Ноғай Ордасы ~ жер аумағы
~ этникалық құрамы
~ қоғамдық құрылысы
~ саяси жағдайы
АқОрда ~ жер аумағы
~ этникалық құрамы
~ қоғамдық құрылысы
~ саяси жағдайы
Бұл өзiндiк жұмыс оқушылардың өткен тақырыптарды қайталап, еске тyсipyiнe
мүмкiндiк берiп, бiлiмiн жетiлдiре түседi.

2-топтың тапсырмаеы бйынша төмендегi кecтeнi толтыру қажет:

|Сібір хандығының жер |Хандары |Хандық тарихындағы |
|аумағы орталығы | |ірі оқтғалар |
| | | |

Топ болып жұмыс жасау тиiмдi, себебi оқушылар өздерiне берiлген
тапсырманы талдай отырып, сабақты толық игеруiне мүмкiндiк жасайды. Eкi топ
бiрiн-бiрi толықтырып отырады.
ІҮ. Сабақтың бекіту:

• «Ноғай» атауы кайдан шыққан және онын; «Maңғыт елi» деп аталу себебi
нелiктен?
• Ноғай Ордасының негiзiн қалаған Едiгенің басты жауы кiмболды?
• Ноғай Ордасының ыдырауының басты себебi неде?
• Сiбiр хандырының құрамында қандай қазақ тайпаларыболды?
• Тайбұғалықтар деген кiмдер?
• Сiбiр хандырын қандай хандар биледi?
• Сiбiр xaндығын қазақ халкының қалыптасуына ықпaл еттi ме?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§26

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §27Әбілқайыр хандығы
Сабақтың мақсаты:
← Әбiлқайыр хандығы немесе «көшпелi өзбек хандығы» деп аталу
себептерiне, оның мемлекет болып құрылуына негiз болған жағдайларға
сипаттама берiп, оқушыларды оның жарты ғасырлық тарихымен таныстыру;
← Орта ғасырлардағы Қазақстан жер аумағындағы мемлекеттердiң
өзiне тән ерекшелiктерiн бiлуге, оқушыларды өзiндiк ойлауға, пiкiр
қорытуға үйрету;
← Хандыдтың нығаюына және әлсiреуiне тiкелей себеп болған қазақ
тайпlaларының күштi ықпaлын көрсете отырып, оқушылардыұ лтжандылыққа,
отансүйгiштiкке тәрбиелеу;
Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта, суреттер
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
Картамен жұмыс жасай отырып, мына төмендегi сұрақтарға жауап алынуы шарт.

1. Ноғай Ордасының құрылуына қандай саяси жағда лар әсер eттi
2. Орданың жер аумағын картадан көрсетiңдер?
3. Ноғай Ордасының негізін қалаған Едіге туралы қандай тарихи деректерді
білесің?
4. 0рданың өмiрiнде маңызды орын алған Сарайшық қаласын сипаттаңдар.
5. Мемлекеттiц ыдырауына не себеп болды?
6. Батыс Сiбiрде Tүрiк тайпаларының мекендeгeнiн қандай деректер
делелдейдi?
7. Ибад хан қандай саясат жүргiздi?

ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Әбiлқайыр хандығының құрылуы, жер аумағы.
2. Халқының этникалық құрамы.
3. Әбiлқайыр хандығының нығаюы.
4. Хандықтың әлсiреуi.

ІҮ. Сабақтың бекіту:
• Әбiлқайыр хандығы қай ұлыстың. құpaмындa болды?
• Toқсaн eкKi баулы өзбек» шежiресiнде қазақ тайпалары туралы не
айтылды?
• Жәнiбек пен Керей сұлтандардың. Әбiлқайырдан бөлiніп кетyiнe қандай
жағдайлар себеп болды?
• Хандыктың әлеiреуiне қандай оқиға әсер eттi?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§27.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §28. Ақ Орданың, Моғолстанның, Әбілқайыр хандығының,
Ноғай Ордасының мемлекеттік-әкімшілік құрылысы.
Сабақтың мақсаты:
← Ақ Орданың, Моғолстанның, Әбiлқайыр хандығының, Ноғай Ордасының
әлеуметтiк және мемлекеттiк-әкiмшiлiк құрылысы туралы түciнiктi
қалыптастыру.
← Оқушылардың оқулықпен өз бетiнше жұмыс iстey дағдыларын, тарихи
ұғымдарды талдап, салыстырып, қорытынды жасау қабiлеттерiн дамыту;
← Қазақстанның территориясындағы ортағасырлык. мемлекеттердiң
тарихындағы ортақ ұқсастықтарды көрсете отырып, оқушылардың сабақ
үстiнде тақырыпты толық. меңерiп, тәлiм-тәрбие алуына қолайлы жағдай
тудыру
Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← Әбiлқайыр хандығын неге «Көшпелi өзбек ұлысы»деп атайды?
← Әбiлқайыр хандығының жер аумағын сипатта.
← Хандықтың этникалық құрамы туралы айтыңдар.
← Қосымша әдебиеттерде Әбiлқайыр мен қазақ сұлтандары Жәнiбек пен
Керейдiң арасындағы жағдай қалай баяндалады?

ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Әлеуметтiк құрылысы.
2. Жерге меншiктiк қатынастар.
3. Салық түрлерi және мiндеткерлiктер.
5. Қоғамдық және екiмшiлiк құрылысы
ІҮ. Сабақтың бекіту:
• Аталған мемлекеттерде хан болуға кiмдep құқылы болды?
• Қараша халық немен айналысты?
• Мемлекеттерде феодалдық қатынастардың жоғары деңгейде болғанын неден
көремiз?
• Мемлекет үшiн салықтардың қандай маңызы бар?
• Сендер қандай вкiмшiлiк аумақта тұрасыңдар?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§28

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §29. ХІҮ-ХҮ ғасырлардағы Қазақстанның экономикалық
жағдайы.
Сабақтың мақсаты:
← XIV-ХУ ғасырлардағы Қазақстанның экономикалық жағдайы туралы толық
түciнiкті қалыптастыру;
← Оқушылардың оқулықпен өз бетiнше жұмыс iстey дағдыларын, тарихи
құрылымдарды талдап, салыстырып, қорытынды жасау қабiлеттерiн дамыту;
← Шаруашылықтың, қоленердiң дамуы, оның қыры мен сыры туралы түсiндiре
отырып, оқушыларды еңбексуйгiштікке, дұрыс тәлiм-тәрбие алуға
тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта, суреттер
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
1. XIV –Х V ғасырлардaғы Қазақстанның жер ayмaғындағы мемлекеттердiң
әлеуметтi
Және әкiмшiлiк құрылысы туралы не бiлдiңдер?
2. Жерге меншiктiң түрлерiн атаңдар.
3. Салықтың қандай түрлерi болды?
4. Басқару жүйесiнде қандай лауазымдар болды?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Мал шаруашылығының дамуы.
2. Егiншiлiктiң дамуы.
3. Қалалар.
4. Қолөнер мен зергерлiк өнердiң дамуы.
Өзiндiк жұ.мыс. Жаңа сабақ бойынша оқушыларға мәтінмен тереңiрек танысып
оқып шығуды тапсырады.
Әpi қарай өзiндiк жұмыстарды орындау үшiн сыныпты 4 топқа бөлiп,
әрқайсысына тапсырмалар берiледi. Әрбiр тақырыпшаның мазмұнын ашу үшiн
картамен жұмыс жасау, кесте толтыру, сөйлемдердi толықтыру ұсынылады.
1-шi топ «Мал шаруашылығы» бойынша кecтeнi толтыруы тиiс.
2-шi топқа «Егiншiлiк» бойынша сұрақтар мен оның жауаптарын дайындау
тапсырылады
Егiншiлiк Қазақстанның қай өңiрiнде, атап айтқанда қай жерлерде
жақсы дамыды?
Оңтүстiк және оңтүстiк-шығыc өңipдe Жетiсу, Йасы, Сауран,Отырар, Сайрам,
Созақ, Сығанақ,Тараз, Талхирда дамыды.
- Егiншiлiк қандай өзен-көлдердiң бойында дамыды?
-Сырдария, Арыс, Талас, Шу, Iле, Балдаш, Төменарық, Бозғыларық т.т.
бойында.
-Қандай eгiн өнiмдерi өсiрiлдi?
-Бидай, арпа, тары, күрiш, бау-бақша өнiмдерi.
3-шi топда XIV - ХҮ ғасырлардағы Қазақстанның экономикалық өмiрiнде маңызды
орын алған қалаларды картадан көрсету және әңгiмелеу тапсырылады.
4-шi топқа кecтeнi толтыру тапсырылады (үлгiсi дидактикалық .м.атериалда
берiлге)
|Қолөнер салалары |Жасалған бұйымдар |Табылған жерлері |
| | | |

Өз бетінше жұмыс жасаудың нәтижесі - оқушының жаңадан алған бiлiмiн
шығармашылықпен игеру қабiлетiн, алынған материалды өңдеу және зерттеушiлiк
әдебiнiң дағдыларын дамыту болып табылады.
ІҮ. Сабақтың бекіту:
• Жартылай отырықшы мал шаруашылығының көшпелi мал шаруашылығынан
қандай айырмашылықтары бар?
• Eгiн шаруашылығы Қазақстанның қай жерлерiнде басым болды?
• Қалалар қандай маңызға не болды?
• Қолөнердiң дамуының алдынғы ғасырларға қарағанда ерекшелiктерi болды ма?
Ү. Бағалау: ҮІ. Үйге тапсырма: 29-параграфты оқу. Aқ Орда, Моғолстан,
Әбiлқaйыр xaндығы, Ноғай Ордасы тақыpыптарын қaйталау.
7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §30. Қазақстан аумағындағы этносаяси қауымдастықтың
соңғы кезеңі.
Сабақтың мақсаты:
← Қазақстандағы этносаяси қауымдастықтың қалыптасу тарихымен
таныстыру.
← Қазақстан аумарындағы ежелгi тайпалар мен орта ғасырдағы
этностардың даму ерекшелiктерiн салыстыра отырып, оқушыларды өз
бетiнше қорытынды жасауға дaғдыlландыру, танымдық қабiлетiн дамытып,
iзденiске баулу.
← Оқушыларды өз елiнiң тарихын құрметтеуге, ұлтжандылыққа
тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі: карта, суреттер, сызба
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← XIV -ХV ғасырлардағы Қазақстанның экономикалық жағдайы қандай болды?
← Сол кездегi негiзгi шаруашылық түpiн атаңдар?.
← Қазiргi заманда қолөнер бұйымдары қалай бағаланады?
← Aқ Орданың, Моғолстанның, Әбiлқайыр xaндығының,Ноғай Ордасының
қандай ортақ белгiлерi болды?
← Аталған мемлекеттердiң өмip cүpгeндiгiн қай авторлардың деректерi
дәлелдейдi?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Ежелгi заманғы туыстық белгiлер.
2. Орта ғасырдағы этникалық өзгерiстер.
З.Қазақстандағы этносаяси қауымдастықтың қалыптасуы.
Оқушылардың ойлау қабiлетiн дамыту мақсатында мынадай сұрақтар қойылады:
- «Этнос» деген атауды қалай түсiнесiңдер?
- Қазақстанда қазiргi уақытта қанша ұлт өкiлдерi тұрады?
- Адамдардың нәсiлдерi туралы не бiлесiңдер?
- Қазақстанды мекендеген қандай ежелгi тайпаларды бiлесiңдер?
Тақырыпты оқушылардың санасына толығырақ жеткiзу үшiн оны баяндау
барысында өз бетiнше жұмыс жасату. Ол үшiн оқушыларға 6-сыныпта өткендерiн
қайталап, еске түcipy. Тапсырма бойынша оқушылар төмендегi сұрақтарға жауап
жазады:
1. Сақ, үйсiн, қаңлы, сармат және Андрон тайпаларының өмip сүрген
жерлерiн картадан көрсетiңдер. Оларды ғалымдар қандай тұрпатқа жатқызады?
2. Ғұндарды қандай тұрпатқа жатқызады? Қазақстандағы тарихи тұрғындар
қандай тiлде сөйледi?
3. Монғол шапқыншылығына байланысты тұрғындар қандай антропологиялық
езгерiстерге ұшырады?
4. Қазақ халқының этникалық жағынан қалыптасуына қай хандықтың
тайпалары басты рөл атқарды?
Тапсырма бойынша оқушылар бiрiн-бiрi толықтыра отырып, жауап бередi.
ІҮ. Сабақтың бекіту:
• Қазақ этносаяси қауымдастығының қалыптасуы қанша уақытқа созылды?
• Қaзақтардың халық( болып қалыптасуы неге 150-200 жылға кешеуiлдедi?
• Рузбиханның шежiресiнде ХVғасырда Қазақстанда тұрған Tүрікi тайпалары
туралы не айтылды?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§30. Картамен жұмы жасау.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §31. Қазақ халқы қалыптасуының соңғы кезеңі
Сабақтың мақсаты:
← Оқушыларды қазақ, халқының қалыптасу тарихымен таныстыру;
← «Қазақ,», «Алаш» атауларының, қазақ, жүздерiнiң пайда болуы туралы
аныздарды, дepeктepдi салыстыра отырып, оқушыларды өз бетiнше
қорытынды жасауға дағдыландыру, танымдық, қабiлетiн дамытып, iзденiске
баулу;
← Оқушыларды өз елiнiң тарихын құрметтуге, ұлтжандылыққа, Отанын сүюге
тәрбиелеу
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта, сызба
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
← Халықтардың қалыптасу тарихын қандай ғылымдар зерттейдi?
← Қазақстандық, қандай антрополог ғалымдарды бiлесiңдер?
← Қазiрге дейiн өздерiнiң тарихи атауларын сақтап қалған қазақттын
ру-тайпаларын атаңдар.
← Рузбиханның деректерi шындыққаа жанаса ма?
← «Моғол» атауы неге жойылып кeттi деп ойлайсыңдар?
← «Өзбек» атауы қайдан шықты?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Қазақ халқының қалыптасуы.
2. «Қазақ» атауының шығуы.
3. «Алаш» атауы мен жүздердiң пайда болуы.

Қазақ халқының қалыптасуы

ІҮ. Сабақтың бекіту:
Оқушылардың жауаптарын қорытындылап, сабақты бекітуге сұрақтар қою:
• Қазақ халқы қашан қалыптаса бастады?
• «Қазақ» атауы қандай мағына береді?
• «Алаш атауына байланысты қандай аңыздарды білесің?

Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§31.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §32. ХІҮ-ХҮ ғасырлардағы Қазақстан мәдениетінің дамуы.
Сабақтың мақсаты:
← Оқушыларды XIV-XV ғасырлардағы Қазақстаннның материалдық және рухани
мәдениетімен,діни наным-сенімдерімен таныстыру;
← Орта ғасырларда қазақстанның жер аумағында өмір сүрген халықтардың
мәдениетімен
таныстыра отырып,оқушыларды өз бетінше қорытынды жасауға дағдыландыру;
← Мәдениетпен байланысты оқушыларға эстетикалық тәрбие беру,өнерге,
сұлулыққа деген құштарлығын арттыру
Сабақтың түрі: Лекция
Әдісі: баяндау, сұрақ-жауап
Көрнекілігі:карта
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
Қазақстанды мекендеген ежелгі тайпалардың туыстық белгілері болды ма?
ә) Қазақстанға келген монғол тайпаларының түркіленіп кетуіне не себеп
болды?
б)Этоносаяси қауымдастық деген не?
в)Этносаяси тұрақсыздықтың себептерін атаңдар?
г) Жәнібек пен Керейдің Жетісуға қарай қоныс аударуы мәжбүрлік болды ма
әлде жер таңдады ма?
ғ) Біздің мемлекетіміз бен көршілер түрік тілдес елдердің арасында әлі де
ұқсастық сақталған ба?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
1. Материалдық мәдениеті.
2. Рухани мәдениет.
3. Музыка өнері.
4. Діни наным сенімдер.

ІҮ. Сабақтың бекіту:
• Мәдениет деген не?
• Оның қандай түрлері бар?
• Материалды игіліктерді өндіру тікелей мал өсірумен байланысты болғандығын
дәлелдейді?
• Ауыз әдебиетінің түрлерін атаңдар?,олардың қандай тәрбиелік мәні бар?
• Қазақстанда ислам діні неге баяу иаралды?
• «Шамандық» дегенді қалай түсінесің?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:§32.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §33. Қазақстанның ХІҮ-ХҮ ғасырлардағы сәулет өнері /2
сағат/
Сабақтың мақсаты:
← Қазақстанның XIV-XV ғасырлардағы сәулет өнерінің ескерткіштері
туралы, оларды салуға қолданған материалдар туарлы түсінік беру;
← Қазақстан аумағындағы сәулет өнерінің ескерткіштерін салыстыра
отырып, оқушылардың танымдылық қабыілетін дамыту,
← Оқушылардың өз елінің тарихын ескерткіштер мен ұлттық құндылықтарын
құрметтеуге,Отанны сүбге,ұлтжандылық құндылықтарын құрметтеу және
тәрбиелеу, өнерге қызығушылығын тудыру;
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілігі:карта
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
← Оқу құралын тексеріп түгелдеу
← Әнұран орындау, «Хабар».
← Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
• Мәдениет деген не?
• Оның қандай түрлері бар?
• Материалды игіліктерді өндіру тікелей мал өсірумен байланысты болғандығын
дәлелдейді?
• Ауыз әдебиетінің түрлерін атаңдар?,олардың қандай тәрбиелік мәні бар?
• Қазақстанда ислам діні неге баяу иаралды?
• «Шамандық» дегенді қалай түсінесің?
ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:
← Сәулет өнері
← Көккесене
← Алаша хан кесенесі
← Қолданбалы өнер
1. Кесенелердің қазақ жерінде салыну себебі неде?
2. Кесенелердің күмбезі болуы нені аңғартады?
3. Ғимараттардағы ою-өрнектер бояуының ғасырлар бойы сақталуының сыры
неде деп ойлайсыңдар?
4. Түркістан қаласының мұсылман қауымы үшін «екінші Мекке» атануы неге
байланысты? т.б.
Өзіндік жұмыс. Оқушыларға оқулықты, картаны пайдалана отырып, ХІҮ-ХҮ
ғасырлардағы сәулет ғимараттары, олардың салынған кезеңі мен орналасқан
жері, құрылысы мен ғимараттардың халықтардың тұрмыс-тіршілігіндегі рөлі
жайлы кестені толтырту.
ІҮ. Сабақтың бекіту:
• Сәулет өнері деген не?
• ХІҮ-ХҮ ғасырлардағы кейбір сәулет ғимараттарының осы уақытқа дейін
сақталуына не себеп болған?
• Сол кездегі кесенелердің салынуына қатысты қандай аңыз-деректерді
білесіңдер?
• Қолданбалы өнер деген не?
• Еліміздегі мәдени мұраларды қорғау бойынша сендер қандай іс-шара
өткіздіңдер?
Ү. Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:33-параграфты оқу. Көне ескерткіштерді табуда археология
ғылымының рөліне мысалдар келтіру.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: ІІ бөлім мен ІІІ тоқсанды қайталау.
Сабақтың мақсаты:
← Өткен сабақтарды қайталау арқылы оқушылардың алған білімдерін
орнықтыру;
← Оқушылардың тест сұрақтарымен өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын,
тарихи ұғымдарды талдау, салыстырып, қорытынды жасау қабілеттерін
дамыту;
← Оқушыларды үзбей білім алуға, талмай ізденуге , дұрыс тәлім-тәрбие
алуға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: қайталау
Әдісі: жинақтап-қайталау.
Көрнекілік:
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
• Оқу құралын тексеріп түгелдеу
• Әнұран орындау, «Хабар»
• Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
← Екінші бөлім қай ғасырлар аралығын қамтиды?
← Қарахан хандығында халықтан салық жинау құқы қалай аталды?
← Ж.Баласағұн, М. Қашқари, А.Йасауи қай мемлекетте өмір сүрген?
← Қарақытайлар қай тілде сөйледі?
← Наймандар мен Керейлер қай дінге сенген?
← «Қыпшақ» ел аты алғаш рет қай жерде кездескен?
← Дешті-Қыпшақ аймағына қай аймақ кірмеген?
← Ұлы Жібек жолы қай кезден бастап мәмілегерлік және сауда қызметін
атқара бастады?
← Қазақстан бойынша Жібек жолы қызметі қашан тоқталды?
← Ежелгі Отырар қай жерде орналасқан?
← Монғол-татар шапқыншылығы кезінде Оңтүстік Қазақстанда билік кімнің
қолында болды?
← Шыңғысханның билік құрған жылдарын атаңыз?
← Қашан Шыңғысхан әскері Жетісуға басып кірді?
← «Отырар» апаты қашан болды?
← Қай ұлысқа Қазақстан аймағы кірген жоқ?
← Монғолдардың заңы қалай аталды?
← 1237 жылы Бату қай жерлерді бағындыруға аттанды?
← Алтын Орда қашан құрылды?
← Алтын Орда қашан ыдырады, Қазақстанда қандай мемлекеттер құрылды?
← Моғолстан мемлекеті қай жерде құрылды?
← Салықтың қандай түрлері бар?
← Ақ Орданың астанасы?
← Әмір Темір қай мемлекетті басқарды?
← Орта ғасырдағы Қазақстан халықтарының негізгі шаруашылығы қандай?
← Алтын Орданың мемлекеттік тілін атаңдар?
← «Қазақ» атауы қандай мағынаны білдіреді?
← Сопылық деген не?
← Қожа Ахмет Йасауи қай ғасырда салынған?
← ХІҮ-ХҮ ғасырлардағы қандай мәдениет мұраларын білесіңдер?
← Атақты ғұламалардан кімдерді білесіңдер?
← Рухани мәдениетке не жатады?
← Материалдық мәдениет дегеніміз не?
← «Вакф» деген не?
← Егін шаруашылығы Қазақстанның қай жерлерінде дамыды?
← Қандай қалалар қоғамның дамуында маңызды рөл атқарды?
← «92 баулы өзбектер» шежіресінде қазақтар туралы не айтылды?
← Өлкеде ислам діні қалай тарады?
Сабақты бекіту:
1. «Иә-Жоқ»
2. «Топтастыру»
3. «Кубизм»
4. «ККК»
5. «Мұны әркім білуі тиіс»

Бағалау:
Үйге тапсырма: Қайталау

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §34. Қазақ ұлттық мемлекеті құрылуының алғышарттары
Сабақтың мақсаты:
← Қазақ ұлттық мемлекетінің құрылуы қарсаңындағы Қазақстанның саяси,
экономикалық және этникалық жағдайымен оқушыларды жан-жақты таныстыру;
← Қазақ хандығының құрылуына ықпал еткен тарихи факторларды салыстыра
отырып, оқушылардың танымдық қабілетін дамытып, өз бетінше қорытынды
жасауға, ізденуге дағдыландыру;
← Оқушыларды өз елінің тарихын, тілін, дінін, ұлттық құндылықтарын
құрметтеуге, Отанын сүюге, ұлтжандылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік:карта, сызбалар, суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
• Оқу құралын тексеріп түгелдеу
• Әнұран орындау, «Хабар»
• Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
← Өткен тоқсанға қысқаша шолу жасау.
Жаңа сабақтың жоспары:
1. Ұлттық мемлекеттің құрылу қарсаңындағы Қазақстандағы саяси
жағдай.
2. Қазақ ұлттық мемлекетінің құрылу қарсаңындағы этникалық жағдай.
3. Қазақ ұлттық мемлекетінің құрылу қарсаңындағы экономикалық
жағдай
Қазақ ұлттық мемлекеті құрылуының алғышарттары

Сабақты бекіту:
← Әбілқайыр хан өз қол астындағыларға қандай қысым көрсетті?
← Қазақ сұлтандарының Әбілқайырға қарсы шығуының себебі неде?
← Қазақстандағы ру-тайпалардың негізгі этникалық құрамы қандай болды?
← Сауда саттық қандай қалаларда жақсы дамыды?
← Халықтың жалпы тұрмысы қандай болды?
Бағалау:
Үйге тапсырма: §34 параграфты оқу. Ақ Орданың хандырын және билік еткен
кезеңдерін жазып келу.
7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §35. Қазақ хандығының құрылуы
Сабақтың мақсаты:
← Қазақ хандығының құрылуы, оның алғашқы аумағы мен алғашқы қазақ
хандары туралы мәліметтермен оқушыларды жан-жақты таныстыру;
← Тарихи құжаттарды оқу арқылы оқушылардың қазақ хандығын құру туралы
өз пікірлерін айтып, мәселені тарихи шындық тұрғысынан бағалау
қабілеттерін қалыптастыру;
← Қазақ мемлекетін құрған қазақ хандарының іс-әрекеттерін негізінде
оқушыларды ұлттық патриоттық тәрбиеге баулу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті «ККК»,
Көрнекілік:карта
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
• Оқу құралын тексеріп түгелдеу
• Әнұран орындау, «Хабар»
• Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
← Әбілқайыр хан өз қол астындағыларға қандай қысым көрсетті?
← Қазақ сұлтандарының Әбілқайырға қарсы шығуының себебі неде?
← Қазақстандағы ру-тайпалардың негізгі этникалық құрамы қандай болды?
← Сауда саттық қандай қалаларда жақсы дамыды?
← Халықтың жалпы тұрмысы қандай болды?
Жаңа сабақтың жоспары:
1. Хандықтың негізін қалаушылар-Жәнібек пен Керей.
2. Алғашқы қазақ хандығының аумағы
3. Халқының этникалық құрамы
4. Көрші елдермен қарым-қатынасы.
← «ККК» әдісі бойынша 4 тақырыпты 4 топқа бөліп беремін.
← Сабақ соңында өзім сараптама жасаймын.
Сабақты бекіту:
1. Жәнібек пен Керей кімнің ұрпақтары?
2. Қазақ хандығы қай жерлерде құрылды?
3. Қазақ хандығы қашан құрылды?
4. Қазақ хандығының этникалық құрамы неліктен үнемі толығып отырды?
5. Қазақ хандығы қандай елдермен қарым-қатынас жасады?
Бағалау:
Үйге тапсырма: §35.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §36. Қазақ хандығының ішкі-сыртқы жағдайы.
Сабақтың мақсаты:
← Қазақ хандығының ішкі және сыртқы саяси жағдайы туралы, қазақ ұлттық
мемлекетінің құрылуының тарихи маңызы туралы оқушыларға жан-жақты
түсінік беру;
← Оқушылардың сабаққа деген қызығушылықтарын тудыру, өз ойларын айтуға
жетелеу, ойлау қабілеттерін дамыту;
← Қазақ хандығының ішкі және сыртқы саяси жағдайын баяндай отырып,
қазақ хандарының мемлекет құрудағы көреген саясатына оқушылардың
назарын аударып, адамгершілікке, елін, туған жерін құрметтей білуге
тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Лекция
Әдісі: баяндау
Көрнекілік:карта, сызба
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
• Оқу құралын тексеріп түгелдеу
• Әнұран орындау, «Хабар»
• Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
1. Жәнібек пен Керей кімнің ұрпақтары?
2. Қазақ хандығы қай жерлерде құрылды?
3. Қазақ хандығы қашан құрылды?
4. Қазақ хандығының этникалық құрамы неліктен үнемі толығып отырды?
5. Қазақ хандығы қандай елдермен қарым-қатынас жасады?
Жаңа сабақтың жоспары:
1. Хандықты басқару ісі
2. Хандықтың ішкі жағдайы
3. Сыртқы саяси жағдайы
4. Қазақ ұлттық мемлекетінің құрылуының тарихи маңызы
Оқушыларға: -Мемлекет болып қалыптасу үшін қандай шарттар қажет?-деп сұрақ
қоямын. Жауабы:
← Басқару ісі
← Халқы
← Шекарасы
← Тілі, діні
← Заңы
← Әскери ісі
← Ішкі-сыртқы саясаты т.б.
Сабақты бекіту:
← Хандықты басқару ісі кімдерге тиесілі болды?
← Қазақ хандары Сыр бойындағы қалаларға неге құштар болды?
← Қазақ хандыры мен Шайбани ханның шайқастары қай жерлерде өтті?
← Қазақ ұлттық мемлекетінің құрылуының тарихи маңызын атап
көрсетіңдер.
Бағалау:
Үйге тапсырма: 36-параграфты оқу. Қазақстан Республикасының қазіргі ішкі
және сыртқы саясаты туралы білетіндерін дәптерлеріне жазғызу.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §37. Қасым хан
Сабақтың мақсаты:
← Қасым ханның тұсындағы қазақ хандығының ішкі және сыртқы саяси
жағдайымен, Қасым ханның заңдарымен оқушыларды жан-жақты таныстыру;
← Оқушылардың оқулықпен өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын, тарихи
ұғымдарды талдап, салыстырып, қорытынды жасау қабілеттерін дамыту;
← Қазақ хандығының ішкі және сыртқы саяси жағдайын баяндай отырып,
Қасым ханның мемлекетті нығайтудағы іс-әрекетіне оқушылардың назарын
аударып, адамгершілікке, елін, туған жерін қрметтей білуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік:карта, сурет.
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
• Оқу құралын тексеріп түгелдеу
• Әнұран орындау, «Хабар»
• Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
← Хандықты басқару ісі кімдерге тиесілі болды?
← Қазақ хандары Сыр бойындағы қалаларға неге құштар болды?
← Қазақ хандыры мен Шайбани ханның шайқастары қай жерлерде өтті?
← Қазақ ұлттық мемлекетінің құрылуының тарихи маңызын атап
көрсетіңдер.
Жаңа сабақтың жоспары:
1. Қасым хан тұсындағы Қазақ мемлекетінің дамуы.
2. Қасым ханның заңдары
3. Қасым ханның ішкі саясаты
4. Қасым ханның сыртқы саясаты
5. Қасым хандығының жер аумағының кеңеюі және халық санының ұлғаюы.
Қасым тұсындағы аса маңызды тарихи оқиғалар кестесін толтырыңдар
|Тарихи |Хронологиялық |Қысқаша сипаты|Қазақ |
|оқиғалар |ауқымы | |тарихындағы |
| | | |маңызы |
| | | | |

Сабақты бекіту:
• Қасым ханның тұсында қазан хандығы нығайды деп айтуға негіз бар ма?
• «Қасым ханның қасқа жолын» енгізудің қандай маңызы болды?
• Қасым ханның басқа елдермен дипломатиялық қатынас орнатуының қандай
тиімді жақтары болды?
• Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында қанша халық бар?
• Қасым тұсында хандықтың астанасы қай қала болды?
• Жер көлемінің үлкендігі, халық санының көптігі мемлекеттің дамуына
ықпал ете ме?
Бағалау:
Үйге тапсырма: § 37-параграфты оқу. Сұрақтарға жауап беру.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §38.Хақназар хан
Сабақтың мақсаты:
← Хақназар ханның тұсындағы қазақ хандығының жағдайы туралы, Хақназар
ханның басқа елдермен қарым-қатынасы туралы оқушыларды жан-жақты
таныстыру;
← Сабақ барысында оқушылардың тарихи танымдық ойлау, талдау,
салыстырып, қорытынды жасау қабілеттерін дамыту;
← Қазақ хандығының ішкі және сыртқы саяси жағдайын баяндай отырып,
Хақназар ханның мемлекетті нығайтудағы жетістіктеріне оқушылардың
назарын аударып, адамгершілікке, елін, туған жерін сүюге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік:карта
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
• Оқу құралын тексеріп түгелдеу
• Әнұран орындау, «Хабар»
• Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
← Қасым ханның тұсында қазан хандығы нығайды деп айтуға негіз бар ма?
← «Қасым ханның қасқа жолын» енгізудің қандай маңызы болды?
← Қасым ханның басқа елдермен дипломатиялық қатынас орнатуының қандай
тиімді жақтары болды?
← Қазақ хандығында халық санының бір миллионға жетуіне қандай
жағдайлар себеп болды?
← Қазақ хандығында халық санының бір миллионға жетуіне қандай
жаңдайлар себеп болды?
← Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында қанша халық бар?
← Қасым тұсында хандықтың астанасы қай қала болды?
← Жер көлемінің үлкендігі, халық санының көптігі мемлекеттің дамуына
ықпал ете ме?
Жаңа сабақтың жоспары:
1. Қахназар ханның ел басқарудағы жағымды қасиеттері
2. Қазақ хандығының моғолстанмен қарым-қатынасы
3. Ноғай ордасының кейбір бөліктерінің қазақ хандығының құрамына
кіруі
4. Қазақ-өзбек хандықтарының қарым-қатынастары.
5. Орыс өкіметімен қарым-қатынастың басталуы.
Сабақты бекіту:
← Хақназар ханның тұсында хандықтың жаңдайы қандай болды?
← Хақназар ханды неліктен «қазақ-қырғыз ханы» деп атайды?
← Жоңғарлар деп кімдерді атады?
← «Ант беріскен шарттың» мазмұны қалай аталды?
← Хақназар хан орыс патшасымен қандай қатынаста болды?
Бағалау:
Үйге тапсырма: 38-параграфты оқу.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §39. Тәуекел хан (1582-1598)
Сабақтың мақсаты:
← Тәуекел хан кезіндегі қазақ хандығының нығаюы туралы оқушыларға жан-
жақты түсінік беру;
← Оқушылардың сабаққа деген қызығушылықтарын тудыру, өз ойларын айтуға
жетелеу, ойлау қабілеттерін дамыту;
← Қазақ хандарының мемлекетті нығайтудағы көреген саясатына
оқушылардың назарын аударып, адамгершілікке, елінің, туған жерінің
тарихын құрметтей білуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті,баяндау, сұрақ-жауап, ККК
Көрнекілік:карта
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
• Оқу құралын тексеріп түгелдеу
• Әнұран орындау, «Хабар»
• Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
← Хақназар ханның тұсында хандықтың жаңдайы қандай болды?
← Хақназар ханды неліктен «қазақ-қырғыз ханы» деп атайды?
← Жоңғарлар деп кімдерді атады?
← «Ант беріскен шарттың» мазмұны қалай аталды?
← Хақназар хан орыс патшасымен қандай қатынаста болды?
Жаңа сабақтың жоспары:
1. Тәуекелдің хан болу қарсаңындағы қазақ хандығын ың жағдайы.
2. Тәуекел ханның сыртқы саясаты
3. Қазақ-өзбек қатынастары
4. Тәуекел ханның Орыс мемлекетімен байланыс орнатуы.
← Оқушыларды «ККК» әдісі бойынша
← Тарихшы
← Математик
← Суретші
← Әдебиетші
← Географтар етіп бөліп осы тақырыпты өз мамандықтары
бойынша талдау, саралау, зерттеу тапсырылады. 1-2 оқушы
қорытындылап, сараптайды.
Сабақты бекіту:
• Тәуекел хан өзбек ханының қайсысына қарсы соғысты?
• Тәуекел ханның «ант беріскен шартты» бұзу себебі неде?
• Қай ел қазақтарға «оқ ататын» қару беруге уәде етті?
• Тәуекел ханның Ресейге қойған талаптары неге орынладмады?
• Тәуекел хан қай жерде қайтыс болды?
Бағалау:
Үйге тапсырма: 39-параграфты оқу. «Тәуекел» атты тақырыпта эссе жазу

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §40. Есім хан (1598-1628)
Сабақтың мақсаты:
← Есім ханның тұсындағы қазақ хандығының жағдайы туралы , Есім ханның
заңдары туралы оқушыларды жан-жақты таныстыру;
← Сабақ барысында оқушылардың тарихи танымдық, ойлау, талдау,
салыстыру, қорытынды жасау қабілеттерін дамыту;
← Хандықтың ішкі және сыртқы саяси жағдайын, Есім хан мен Тұрсын
ханның арасындағы алауыздықтың салдарын түсіндіре отырып, оқушыларды
ауызбіршілікке, адамгершілікке, Отанын сүюге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік:карта, сызба, суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
• Оқу құралын тексеріп түгелдеу
• Әнұран орындау, «Хабар»
• Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
← Тәуекел хан өзбек ханының қайсысына қарсы соғысты?
← Тәуекел ханның «ант беріскен шартты» бұзу себебі неде?
← Қай ел қазақтарға «оқ ататын» қару беруге уәде етті?
← Тәуекел ханның Ресейге қойған талаптары неге орынладмады?
← Тәуекел хан қай жерде қайтыс болды?
Жаңа сабақтың жоспары:
1. Есым ханның сыртқы және ішкі саясаты
2. Есім хан мен Тұрсын хан арасындағы қарама-қайшылықтар
3. Тұрсын ханның бүлігі
4. Есім ханның ескі жолы
← Әдеби деректерге қарағанда Тұрсын ханды Есімнің өзі жазалаған. Ол
Марғасқа жыраудың мына өлең жолдарынан көрінеді:
«Ей, қатағанның хан Тұрсын,
Кім арамды ант ұрсын!
Жазықсыз елді еңіретіп,
Жер тәңірісіп жатырсың.
Хан емессің қасқырсың,
Қара албасты басқырсың!
Алтын тақта жатсаң да,
Ажалы жеткен пақырсың!
Сабақты бекіту:
← Есім ханның алғашқы кездегі саяси жағдай қандай болды?
← Бұхар хандығы мен Қазақ хандығының арасындағы талас-тартыс немен
аяқталды?
← Есім хан мен Тұрсын хан арасындағы қайшылық неден басталды?
← Тұрсын ханның бүлігі немен аяқталды?
← «Есім ханның ескі жолының» қандай тарихи маңызы болды?
← Тақырыптың тарихи-тәрбиелік маңызын неден байқауға болады?
Бағалау:
Үйге тапсырма: 40-параграфты оқу. «Есім салған ескі жол» атты тақырыпта
реферат дайындау.
7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §41. Тәуке хан тұсындағы Қазақ хандығы
Сабақтың мақсаты:
← Тәукенің хан болу қарсаңындағы және хандық құрған кезіндегі қазақ
хандығының ішкі және сыртқы саяси жағдайы туралы, Тәуке ханның «Жеті
Жарғы» заңдары және жасауға қатысқан қазақтың ұлы билері туралы
мәліметтермен оқушыларды жан-жақты таныстыру;
← Оқушылардың оқулықпен өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын, тарихи
ұғымдарды талдау, салыстырып, қорытынды жасау қабілеттерін дамыту;
← Тәуке ханның және ұлы билердің мемлекетті нығайту үшін атқарған
қызметтерін көрсете отырып, оқушыларды адамгершілікке, елін, туған
жерін құрметтеп, оның дамуына үлес қосуға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік:карта, билердің суреті
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
• Оқу құралын тексеріп түгелдеу
• Әнұран орындау, «Хабар»
• Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
← Есім ханның алғашқы кездегі саяси жағдай қандай болды?
← Бұхар хандығы мен Қазақ хандығының арасындағы талас-тартыс немен
аяқталды?
← Есім хан мен Тұрсын хан арасындағы қайшылық неден басталды?
← Тұрсын ханның бүлігі немен аяқталды?
← «Есім ханның ескі жолының» қандай тарихи маңызы болды?
← Тақырыптың тарихи-тәрбиелік маңызын неден байқауға болады?
Жаңа сабақтың жоспары:
1. Салқам жәңгір. Орбұлақ шайқасы
2. Тәукенің хан билігіне отыруы.
3. Тәуке ханның тұсындағы қазақ хандығының ішкі және сыртқы жағдайы.
4. «Жеті Жарғы» заңы
5. Ұлы билер
Тәуке хан хандық билікті нығайтты
|Тың өзгерістер енгізді |Тәуке хан |
|«Хандық кеңестің» және «билік |Феодалдық талас-тартыс пен |
|кеңестің» рөлін арттырды |бытыраңқылықты жойып, бір орталыққа |
| |бағынған қуатты қазақ хандығын |
| |құруға күш салды |
|Хан мен билер ғана соттық сансапты | |
|атқаруға тиіс болды | |
|Билер жергілікті атқарушы өкіметке | |
|айналды | |

Сабақты бекіту:
|Жеті жарғының бөлімдері |Мәні мен мазмұны |
| | |

← Қосымша әдебиеттерді пайдалана отырып, жауап беру.
Бағалау:
Үйге тапсырма: §41.
7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §42. Қазақ хандығының мемлекеттік –әкімшілік құрылымы
Сабақтың мақсаты:
← Қазақ қоғамындағы басқарудың ұлттық жүйесі, ханнық құқықтары және
міндеттерімен оқушыларды жан-жақты таныстыру;
← Сабақ барысында оқушылардың тарихи танымдық, ойлау, талдау,
салыстырып, қорытынды жасау қабілеттерін дамыту;
← Оқушыларды өз елінің тарихын, тілін, дінін, ұлттық құндылықтарын
құрметтеуге, Отанын сүюге, ұлтжандылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті.
Көрнекілік:карта, сызба.
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
• Оқу құралын тексеріп түгелдеу
• Әнұран орындау, «Хабар»
• Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
← Жәңгір хан елді қалай басқарды?
← «Билер кеңесі» қай жерлерде өткізілді?
← Тәуке хан алдына қандай мақсаттар қойды?
Жаңа сабақтың жоспары:
1. Басқарудың ұлттық жүйесі
2. Қазақ ханы
3. Ханның құқықтары мен міндеттері
4. Халықтың әлеуметтік құрамы
Қазақ ханы
|Хан тағына малы көп шонжар-сұлтандар, төре тұқымы сайланды |
|Ел биледі |ХАН |Әскерді басқарды |
|Міндеттері |
|Ел ішінің ішкі-сыртқы өмірін реттейтін заңдар мен бұйрықтар шығарды, |
|көші-қон қонысты белгіледі, әскердің жоғарды басшысы болды |

Сабақты бекіту:
← Қазақ қоғамында ұлттық басқару жүйесінің қандай тармақтары бар?
← Қазақ ханы қалай сайланды?
← Қарапайым халықты қандай атаулармен атады?
← Қазақ қоғамында құл мен күңдер болды ма?
← Қазіргі кездегі Қазақстан Республикасының әлеуметтік құрамы қандай?
Бағалау:
Үйге тапсырма: §42. Оқып келу.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §43. Қазақ халқының ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардағы шаруашылығы
Сабақтың мақсаты:
← ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардағы шаруашылықтың түрлері мен маусымдық көшу
туралы, қолөнердің дамуы мен қалалардың тоқырау себептері туралы
оқушыларды жан-жақты таныстыру;
← Сабақ барысында оқушылардың тарихи танымдық, ойлау, талдау,
салыстырып, қорытынды жасау қабілеттерін дамыту;
← Оқушыларды өз елінің тарихын, тілін, дінін, ұлттық құндылықтарын
құрметтеуге, Отанын сүюге, ұлтжандылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік:карта, суреттер.
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
• Оқу құралын тексеріп түгелдеу
• Әнұран орындау, «Хабар»
• Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
← Қазақ қоғамында ұлттық басқару жүйесінің қандай тармақтары бар?
← Қазақ ханы қалай сайланды?
← Қарапайым халықты қандай атаулармен атады?
← Қазақ қоғамында құл мен күңдер болды ма?
← Қазіргі кездегі Қазақстан Республикасының әлеуметтік құрамы қандай?
Жаңа сабақтың жоспары:
1. Жартылай көшпелі мал шаруашылығы
2. Маусымдық көшіп қону
3. Қазақ халқының егін шаруашылығы
4. Қазақ халқының қолөнері
5. Қазақ қалалары және олардың тоқырау себептері
|Маусымдық |Орналасуы |Маусымдық көштерде |
|көшіп-қонудың түрлері | |атқарылатын жұмыс |
| | |түрлері |
| | | |

Сабақты бекіту:
← Жартылай көшпелі мал шаруашылығы дегенді қалай түсінеміз?
← Маусымды көшіпқонудың қандай пайдасы бар?
← Қазақ қыстауларындағы баспаналар қалай салынды?
← Қазақтар егін шаруашылығымен қай жерлерде айналысты?
← Қазақ қолөнерінің түрлерін атаңдар?
← ХҮІІІ ғ. қалалардың әлсірей бастауына не себеп болды?
Бағалау:
Үйге тапсырма: §43. «Қазақ шаруашылығы» атты тақырыпта эссе жазу.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §44-45. Қазақ халқының мәдениеті /2 сағат/
Сабақтың мақсаты:
← Оқушыларды ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардағы Қазақстанның материалдық және
рухани мәдениетімен, олардың жыл мезгілдерін бақылау тәжірибесімен,
жерлеу дәстүрімен жан-жақты таныстыру;
← Сабақ барысында оқушылардың тарихи танымдық, ойлау, талдау,
салыстырып, қорытынды жасау қабілеттерін дамыту;
← Оқушыларды өз елінің тарихын, тілін, дінін, ұлттық құндылықтарын
құрметтеуге, Отанын сүюге, ұлтжандылыққа тәрбиелеу
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік:суреттер, сызба, карта
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
• Оқу құралын тексеріп түгелдеу
• Әнұран орындау, «Хабар»
• Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
← Жартылай көшпелі мал шаруашылығы дегенді қалай түсінеміз?
← Маусымды көшіпқонудың қандай пайдасы бар?
← Қазақ қыстауларындағы баспаналар қалай салынды?
← Қазақтар егін шаруашылығымен қай жерлерде айналысты?
← Қазақ қолөнерінің түрлерін атаңдар?
← ХҮІІІ ғ. қалалардың әлсірей бастауына не себеп болды?
Жаңа сабақтың жоспары:
1. Материалдық мәдениет
← Қазақтарда тұрғын үйдің екі түрі болды. Жаздыкүні жеңіл
киіз үйлерде тұрса, қыстыкүні жер үйде, шымнан, балшықтан
немесе тастан салынған жылы үйде тұрды. Жазғы үйдің екі
түрі болды.
2. Рухани халқының жыл мезгілдерін бақылауы
← Халқымызда отбасы-неке қатынастарында құда түсу, қыз ұзату,
келін түсіруде ертеден келе жатқан көптеген әдет-ғұрып, кәделер
сақталған. Қазақ келіндері «ат тергеу» ғұрпы бойынша үйдің үлкен
кішілерінің аттарын атамай, оларға басқаша ат қояды (мырза аға,
ерке бала, аппақ қыз т.б.). Мұның өзі қазақ қоғамындағы үлкенді
сыйлаудың , құрмет көрсетудің белгісі. Қазақтың қонақжайлылығы
да рухани байлығын көрсетеді.
2. Қазақ жерінде ислам дінінің нығаюы.
← Түрік ғалымы Сейби қазақтардан 200 мыңнан астам адамның
ислам дінін ұстанғандарын атап өткен. Орта ғасырдың соңғы
кезінде, 1558-1560 жылдары Қазақстанда болған ағылшын көпесі
А.Дженкинсон қазақтарды «Ислам дініне сенетін халықтар»-деп
жазады. Мұның бәрі қазақтар арасында ислам дінінің кең
тарағандығын көрсетеді.
3. Жерлеу дәстүрі.
Сабақты бекіту:
← «Мәдениет» ұғымын қалай түсінесің?
← Материалдық мәдениет дегеніміз не?
← Ұлттық материалдық мәдениетке не жатады?
← Рухани мәдениет дегенді қалай түсінесің?
← Ауыз әдебиетінің түрлерін айтып, оның бір түріне талдау жасаңдар
← Ислам дінінің қазақтар арасында таралуының қандай ерекшеліктері
болды? Қандай діни жоралғылар ұстанды?
Бағалау:
Үйге тапсырма: §44-45.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: § 46-47. Қазақ халқының шығармашылық дәстүрі
Сабақтың мақсаты:
← Оқушыларды ХҮ-ХҮІ ғасырлардағы қазақ ақын-жыраулардың шығармашылығы
туралы, саз өнері мен музыкалық аспаптармен жан-жақты таныстыра
отырып, танымдық түсініктерін қалыптастыру;
← Сабақ барысында оқушылардың тарихи танымдық, ойлау, талдау,
салыстырып, қорытынды жасау қабілеттерін дамыту;
← Оқушыларды өз елінің тарихын, тілін, дінін, ұлттық құндылықтарын
құрметтеуге, Отанын сүюге, ұлтжандылыққа тәрбиелеу
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік:суреттер, сызба, карта
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
• Оқу құралын тексеріп түгелдеу
• Әнұран орындау, «Хабар»
• Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
← «Мәдениет» ұғымын қалай түсінесің?
← Материалдық мәдениет дегеніміз не?
← Ұлттық материалдық мәдениетке не жатады?
← Рухани мәдениет дегенді қалай түсінесің?
← Ауыз әдебиетінің түрлерін айтып, оның бір түріне талдау жасаңдар
← Ислам дінінің қазақтар арасында таралуының қандай ерекшеліктері
болды? Қандай діни жоралғылар ұстанды?
Жаңа сабақтың жоспары:
1. Жыраулар поэзиясы
← Сыпыра жырау
← Асан қайғы
← Қазтуған жырау
← Қотан ақын
← Доспанбет жырау
← Шалкиіз жырау
← Жиембет жырау
← Марғасқа жырау
← Ақтанберді жырау
← Бұқар жырау
2. Саз өнері
3. Қазақтың музыкалық аспаптары
← Жетіген
← Шертер
← Домбыра
← Қобыздаңғыра
← Дауылпаз
← Шыңдауыл
← Дабыл
← Асатаяқ
Сабақты бекіту:
← ХҮ ғасырдағы ақын-жырауларды ата
← Жыраулар деп кімдерді айтамыз, олардың ақындардан айырмасы қандай?
← ХҮІ ғасырдағы ақын-жыраулардан кімдерді білесің?
← ХҮІІ-ХҮІІІ ғасырдағы ақын-жыраулар?
← Саз өнері қай кездендами бастады?
← Шетел ғалымары қазақ халқының саз өнеріне қандай баға берді?
← Қазақтың саз аспаптарының түрлерін атап беріңдер.
Бағалау:
Үйге тапсырма: §46-47.

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: § 48.ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардағы тарихи шығармалар
Сабақтың мақсаты:
← Ортағасырлық тарихшылармен, олардың еңбектерімен оқушыларды жан-
жақты таныстыра отырып, шығармаларының тарихи маңызы туралы айту;
← Сабақ барысында оқушылардың тарихи танымдық, ойлау, талдау,
салыстырып, қорытынды жасау қабілеттерін дамыту;
← Оқушыларды өз елінің тарихын, тілін, дінін, ұлттық құндылықтарын
құрметтеуге, Отанын сүюге, ұлтжандылыққа тәрбиелеу
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік:суреттер, сызба, карта
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
• Оқу құралын тексеріп түгелдеу
• Әнұран орындау, «Хабар»
• Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
← ХҮ ғасырдағы ақын-жырауларды ата
← Жыраулар деп кімдерді айтамыз, олардың ақындардан айырмасы қандай?
← ХҮІ ғасырдағы ақын-жыраулардан кімдерді білесің?
← ХҮІІ-ХҮІІІ ғасырдағы ақын-жыраулар?
← Саз өнері қай кездендами бастады?
← Шетел ғалымары қазақ халқының саз өнеріне қандай баға берді?
← Қазақтың саз аспаптарының түрлерін атап беріңдер.
Жаңа сабақтың жоспары:
1. Мұхаммед Хайдар Дулати «Тарих-и Рашиди»
2. Қадырғали Қосымұлы Жалайыри «Жылнамалар жинағы»
3. Өтеміс қажы «Шыңғыснама»
4. Әбілғазының шежіресі
Сабақты бекіту:
▪ М.Х. Дулати неге халқымыздың тұңғыш тарихшысы деп
аталады?
▪ Қадырғали Қосымұлы мен Оразмұхаммедті не байланыстырады?
▪ Өтеміс қажы Жошы туралы қандай құнды дерек қалдырды?
▪ Әбілғазы шығармаларының тарихи маңызы қандай болды?
Бағалау:
Үйге тапсырма: § 48

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: Қорытынды сабақ
Сабақтың мақсаты:
← Жылдық материалдарды қайталай, пысықтай отырып, алған білімдерін
жетілдіру;
← Сабақ барысында оқушылардың тарихи танымдық, ойлау, талдау,
салыстырып, қорытынды жасау қабілеттерін дамыту;
← Оқушыларды өз елінің тарихын, тілін, дінін, ұлттық құндылықтарын
құрметтеуге, Отанын сүюге, ұлтжандылыққа тәрбиелеу
Сабақтың түрі: қайталау
Әдісі: интерактивті, сұрақ-жауап
Көрнекілік:суреттер, сызба, карта
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
• Оқу құралын тексеріп түгелдеу
• Әнұран орындау, «Хабар»
• Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
▪ М.Х. Дулати неге халқымыздың тұңғыш тарихшысы деп
аталады?
▪ Қадырғали Қосымұлы мен Оразмұхаммедті не байланыстырады?
▪ Өтеміс қажы Жошы туралы қандай құнды дерек қалдырды?
▪ Әбілғазы шығармаларының тарихи маңызы қандай болды
Қайталанатын материалдар:
|1 |Түрік қағанаты (552-603ж.) |
|2 |Батыс Түрік қағанаты (603-704ж.) |
|3 |Түркеш қағанаты (704-756ж.) |
|4 |Қарлұқ қағанаты (756-940ж.) |
|5 |Оғыз мемлекеті (ІХ ғасырдың соңы-ХІ ғасырдың басы) |
|6 |Қимақ қағанаты (ІХ ғасырдың соңы-ХІ ғасырдың басы) |
|7 |Жартылай көшпелі және отырықшы мәдениеттердің өзара әсері |
|8 |Архитектура және өнер (VI-IX ғ) |
|9 |Түріктердің рухани мәдениеті |
|10|Қарахан мемлекеті (942-1212ж.) |
|11|Наймандар, керейіттер, жалайырлар |
|12|Қарақытайлар (1125-1212ж.) |
|13|Қыпшақ хандығы (ХІ-ХІІІ ғ. басы) |
|14|Ұлы Жібек жолының қалыптасуы және тарихи маңызы |
|15|Ұлы Жібек жолының тармақтары. Ұлы Жібек жолының |
| |Қазақстандағы сілемдері |
|16|Қалалық мәдениеттің дамуы |
|17|ІХ-ХІІ ғасырлардағы қолөнер, сауда және шаруашылықтың |
| |дамуы |
|18|Сәулет өнері мен құрылыстың дамуы |
|19|Дін және мәдениет.Исламның дамуы |
|20|Ғылым мен білімнің дамуы |
|21|Монғолдардың Қазақстан жерін жаулап алуы |
|22|Алтын Орда (ХІІІ ғасырдың ортасы-XV ғасырдың ортасы ) |
|23|Ақ Орда (XIII-XV ғасырлардың басы) |
|24|Моғолстан (XIVғасырдың ортасы-XVI ғасырдың басы) |
|25|Әмір Темірдің басқыншылық жорықтары |
|26|XIII-XV ғасырлардағы Ноғай Ордасы. Солтүстік Қазақстан |
| |және Батыс Сібір |
|27|Әбілқайыр хандығы |
|28|Ақ Орданың, Моғолстанның, Әбілқайыр хандығының, Ноғай |
| |Ордасының |
| |мемлекеттік-әкімшілік құрылысы |
|29|XIV-XV ғасырлардағы Қазақстанның экономикалық жағдайы |
|30|Қазақ хандығының құрылуы |
|31|Қазақ хандығының ішкі-сыртқы жағдайы |
|32|Қасым ханның тұсында Қазақ мемлекетінің өрлеуі, жер |
| |аумағының күшеюі |
|33|Хақназар хан тұсында Қазақ хандығының күшеюі |
|34|Тәуекел хантұсында Қазақ хандығының нығая түсуі |
|35|Есім хан тұсындағы Қазақ хандығы |
|36|Тәуке хан тұсындағы Қазақ хандығы |
|37|Қазақ хандығының мемлекеттік-әкімшілік құрылымы |
|38|Қазақ хандығының XVI-XVII ғасырлардағы шаруашылығы |
|39|Қазақ халқының мәдениеті |
|40|Қазақ халқының шығармашылық дәстүрі |
|41|XVI-XVII ғасырлардағы тарихи шығармалар |

Сабақты бекіту:
← «Иә-жоқ»
← Эрудит
← Мұны әркім білуі тиіс
← Ішіне-сыртына
← Бетпе-бет
Бағалау: Жылдық қорытынды бағаларын қою
Үйге тапсырма: жазғы демалыста тарихи шығармалар оқу

-----------------------
Әлеуметтік-экономикалық және мәдени дамуы ыңғайлас келді.

Әдет-ғұрып, салт-саналары, дәни наным-сенімдері, этникалық құрамы ұқсас
болды.

Қазақ халқының қалыптасыуы ХҮ-ХҮІ ғасырлар

Қазақстандағы этносаяси қауымдастық Жәнібек пен Керей
сұлтандар төңірегіне шоғырланды.

Қазақ хандығының құрылуына, қазақ халқының этникалық
құрамының күшеюіне мүмкіндік туғызды.

Әбілқайыр хандығы мен Моғолстан хандығының күш-қуаты әлсіреп, күйреу
дәрежесіне жетті

Керей мен Жәнібек сұлтандар Батыс Жетісу жері Қозыбасыда қазақ хандығының
ұлттық туын тігіп, 14651466 жылдары Қазақ хандығын құрды.

Рулар мен тайпалар көсемдерінің арасындағы өзара талас-тартыстар
толастамады

Қазақ тайпалары мен руларын мемлекет етіп біріктіру міндеті алға тартылды