1822-1824 жылдардағы реформалар қазақ қоғамына қаншалықты ірі өзгерістер әкелді

Сабақтың тақырыбы:
1822-1824 жылдардағы реформалар қазақ қоғамына қаншалықты ірі өзгерістер әкелді?
Мектеп:
Уақыты: 2 сағат
Күні:
Мұғалімнің аты-жөні:
Сынып: 8
Қатысқан оқушылар саны:
Қатыспағандар:
Осы сабақ арқылы жүзеге
асырылатын оқу мақсаттары

8.3.1.5 Патша үкіметі реформаларының нәтижесіндегі әкімшілік-территориялық өзгерістерді түсіндіру
8.1.2.1 дәстүрлі қазақ қоғамындағы өзгерістерді өткен тарихи кезеңдермен салыстыру арқылы анықтау
Сабақ мақсаттары
Оқушылар:
* тарихи-логикалық сұрақтарға сенімді жауап беру үшін бірнеше дерек көздерінің ақпаратын жіктейді
* деректерге нақты сұрақтар құрастырады
* бір уақыт кезеңіндегі әртүрлі елдердің тарихи оқиғаларын анықтайды
* тарихи оқиғаларды түсіндіру кезінде, тарихи карталарды пайдаланады
* дәстүрлі қазақ қоғамындағы әлеуметтік топтардың қызметін талдайды, баға береді
* Ресей империясының отарлық саясатын талдайды

Бағалау критерийлері
Патша үкіметі реформаларының нәтижесіндегі әкімшілік-территориялық өзгерістерді түсіндіреді
Дәстүрлі қазақ қоғамындағы өзгерістерді өткен тарихи кезеңдермен салыстыру арқылы анықтау
Тілдік мақсаттар
Пәндік лексика мен терминология:
дәстүрлі билік, реформа, жарғы, генерал-губернатор, округ, болыс, уезд, ауыл,
дистанция, дворян, ру шонжарлары, сұлтан, ауыл старшыны.
Диалог құруға /жазылымға қажетті сөздер топтамасы:
1822 жылғы <<Сібір қырғыздары туралы жарғының>> нәтижесінде...
Патша өкіметінің көздеген мақсаты...
Қазақстандағы хандық биліктің жойылуының қысқа мерзімді/орта мерзімді/ұзақ мерзімді салдарлары...
Келесі себептер/факторлар әлеуметтік/экономикалық/ саяси/мәдени болып табылады.
Ең басты өзгерістер / жетістіктер болды...
XY қарағанда маңыздырақ болды, өйткені...
Бұл оқиға /өзгеріс маңызды болды / айтарлықтай, өйткені...
Алдыңғы білім
Патша өкіметінің Қазақстандағы отарлық саясаты мен Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық көтерілістің себеп-салдарларын біледі.
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері
Сабақта орындалуы тиіс іс-әрекеттер
Оқыту ресурстары
Басы

Орта

Соңы

Б Кіріспе сұрақтар:
1

Т <<Артығын тап>> тапсырмасы. Дәстүрлі билік жүйесін еске түсіру мақсатында бірнеше ұғымдар, сөздер жазылған карточкалар тарату. Оқушылар осы ұғымдар арасынан тақырыпқа қатысты емесін сұрыптап алып тастайды. Қалған сөздермен/ұғымдармен дәстүрлі билік жүйесіне сипаттама береді.
Карточкалар:
1. Хандық, жүз, ұлыс,арыс, болыс, ру, ата-аймақ, ауыл
2. Ұлы хан, хан, сұлтан, би, уезд, рубасы, ауылбасы, ақсақал
3. Жеті Жарғы, билер соты, уезд соты, әулет ақсақалы
4. Хан, Хандық кеңес, Құрылтай, приказ

Топқа бөлу: Араласқан сөздерден сөйлем құрау арқылы топқа бөлінеміз. Әрбір сөйлем алты сөзден тұрады. Сөйлем жаңа тақырып ішінен алынған.
Сөйлем жолдары:
1. Хан билігін жоюдың себептері мен алғышарттары.
2. Әкімшілік, сот және аумақтық басқару жүйесі өзгертілді.
3. Биліктің ауысуы жоғарыдан төмен қарай жүргізілді.

Б Ендеше, жаңа ұғымдар негізінде Қазақстандағы дәстүрлі биліктің жойылуына тоқталамыз.
Хандық биліктің жойылуына байланысты сызбамен жұмыс.
1822 жылғы реформаның нәтижесіндегі Қазақ хандығындағы жаңа әкімшілік бөліну сызбасын/схемасын интерактивті тақтаға шығару: округ --> болыс --> ауыл.
Осы схемаға қарай отырып келесі тапсырманы орындау:
схема --> сипатта --> оқиға --> тұжырымда.

Батыс Сібір губернаторлығын басқарған белгілі мемлекет қайраткері М.М.Сперанскийдің басшылығымен Сібір қазақтары жөніндегі Жарғы өмірге келді. Бұл заңдық құжат бойынша Орта жүзде хандық билік жойылды.

1824 жылы Орынбор генерал-губернаторы П.Эссен басшылығымен Азиялық комитет Кіші жүздегі хандық билікті жою туралы <<Орынбор қазақтары жөніндегі жарғыны>> қабылдады.

Б Оқушыға реформаның толық мазмұны бойынша ЦБР дың интерактивті түсіндіруін тыңдату.
Интерактивті тыңдау материалы бойынша сұрақтар:
1. <<Сібір қырғыздары туралы>> жарғы қай жылы қабыланды?
2. Жарғы бойынша әр аймақты қандай әкімшілік орган басқарды?
3. Аймақтық приказды кім басқарды?
4. Аймақтық приказдың құрамында кімдер болды?
5. Болыстарды кімдер басқарды?
6. Болыс сұлтаны қалай тағайындалды?
7. Ауыл старшындары қанша жыл сайын сайланды?
Т <<Артығын тап>> тапсырмасы. Реформа мазмұнымен танысқаннан кейін топтарға тағы да бірнеше ұғымдар жазылған карточкалар тарату.
Карточка:
1. генерал-губернатор, аға сұлтан, болыс, рубасы, ауыл старшыны
2. талап ету, арыз айту, қылмыстық істер, әмеңгерлік
3. рубль, құл саудасы, өндіріс тауарлары, айырбас саудасына рұқсат ету
4. хан, дворян атағы, майор, шенеунік
Оқушылар осы ұғымдар арасынан тапсырмаға қатысты емесін алып тастайды да,
1-топ - басқару жүйесі
2-топ - сот реформасы
3-топ - саудаға қатысты ұғымдарын сұрыптап алады.
Осыдан кейін оқулықта көрсетілген реформаның мазмұнын тереңірек ашатын фактілермен, 1824 ж. реформаға қатысты оқулықтағы мәтінмен жұмыстану. Осы фактілерді пайдаланып, реформаның мағынасын толық ашады.

Т 1822 ж. және 1824 ж. реформалардың ұқсастығы мен айырмашылығын анықтау үшін Венн диаграммасын орындау.

1822 ж. жарғы 1824 ж. жарғы

Тақырыпты бекіту сұрақтары:
Қадағалау сұрағы: не оқыдық? не көрдік?
Аналитикалық сұрақтар: реформа қашан жүзеге асты? Атауы қандай?
Шешім қабылдау сұрақтау: реформаның көздеген мақсаттары қандай?
Ерекшелендіру сұрақтары: жасалу ерекшеліктері қандай?
Фантастикалық сұрақтар: өткенде - қазір - келешегі қандай?
Жорамал жасау сұрақтары: менің пікірім қандай?
Рефлексия: Үміт ағашы
Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінгі дейін). Бес томдық. ІІІ т. - Алматы: <<Атамұра>>, 2010 ж.

http://e-history.kz/ru/scorm/course/233

Артыкбаев Ж. О.
Казахское общество в XIX веке традиции и инновации [Текст] / Отв. ред. Аргынбаев Х. Кузембайулы А..- Караганда "Полиграфия", 1993
http://www.nlrk.kz/data11/result/ebook_144/index.html#ps

ЦБР. Қазақстан тарихы. 8 сынып. 189
http://moodle.nci.kz/course/view.php?id=204

http://prezi.com/3hcwoh4ilwag/copy-of/

Қосымша ақпарат
Дифференциалды оқыту-
Көбірек қолдау көрсету үшін не істейсіз?Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндеттер қоюды жоспарлайсыз?
Бағалау-оқушылардың берілген материалды меңгеру деңгейін қалай тексересіз?
Пәнаралық байланыс
Денсаулық және қауіпсіздік ережелері
АКТ
Құндылықтармен байланыс
(тәрбиелік элемент)
Сабақ құрылымы оқушылардың қабілеттерін ескере отырып, түрлі деңгейдегі тапсырмалардан тұрады. Дарынды оқушыларға деректерді талдап, логикалық сұрақтарға жауап беру тапсырмалары беріледі.

Жеке және топтық тапсырмалар беріледі. Сабақ алдында қалыптастырушы бағалауға арналған тапсырма берілді.
Құндылықтар:
- патриотизм
- көшбасшылық
- төзімділік
- бостандық

Сабақ мақсаттары/оқыту мақсаттары жүзеге асырымды болды ма? Бүгін оқушылар нені үйренді? Оқыту ортасы қандай болды? Менің бөліп оқытқаным өз мәнінде жүзеге асты ма? Мен өз уақытымды ұтымды пайдалана алдым ба? Мен жоспарыма қандай өзгерістер енгіздім және неліктен?

Қорытынды бағалау
Ең жақсы өткен екі тапсырманы атап көрсетіңіз (оқытуға және үйренуге қатысты)
1:
2:

Қандай екі нәрсе немесе тапсырма сабақтың одан да жақсы өтуіне ықпалын тигізер еді (оқытуға және үйренуге қатысты)?
1:
2:
Осы сабақтың барысында барлық сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағыма қажет болуы мүмкін қандай ақпаратты білдім?