Психотерапияның қалыптасып дамуы

Психотерапияның қалыптасып дамуы.
2.Сабақтың мазмұны: 1. Психотерапия ғылымының даму тарихы.

2. XVI ғасырдағы магнетизм құбылысы:

3. Франц Месмердің үлесі.

4. Гипноз құбылысы
3.Сабақтың мақсаты мен міндеттері:
Психотерапия қалыптасып дамуы жөнінде студенттерді толық біліммен қаруландыру және оны қолдану қабілеттілігін қалыптастыру.
4.Техникалық (оның ішінде оқытудың да) және инструментальдық құралдар: слайдтар, презентациялар, электрондық оқулық.
5.Сабақтарды өткiзу тәртібі: Дербес жұмысқа арналған тақырыптар
1.Психотерапия ұғымы.
2.Психотерапия зерттеу әдістерін жіктеу

Оқытушының алғыс сөзі:
Психотерапияда ғылым негіздерінде тек қана психологиялық әдістер мен құралдар қолданылуда көрсетілген фармакологиялық және ағзалық әдістер мен құралдарға тиым салынады. Қазіргі кездерде психотерапияны зерттер әдістері клиникалқы - бағдарлы психотерапия мен жеке адамға бағдарлы психотерапия болып екіге бөлінеді.
Клиникалық бағдарлы психотерапияда қолданылатны әдістер:

*
гипноз
*
аутогендік жаттығу
*
сендіру мен өзін - өзі сендірудің түрлері.

Жеке адамға бағдарлы психотерпияда көптеген психологиялық ағымдар мен мектептердің үлгілеріне негізділген әдістер мен тәсілдер қолданылады.
Қазіргі медициналық емес психотерапияда психотерапиялық әдістердің мазмұны мен бағыттарын қамтитын міндеттерді шешуге бағытталған;

*
науқастық психологиялық проблемаларын зерттеу және оларды шешуге көмек көрсету;
*
психологиялық денсаулығын нығайту және өзін - өзі сезінуін жақсарту
*
қоғамдағы адамдармен үйлесімді және сапалы қарым - қатынас орнатуда қолданылатын құралдардың психологиялық заңдылықтарын, механизмдерін зерттеу:
*
өмір сүру әрекетіндегі табысқа жету деңгейін, творчестволық потенциалын қолдана білуге, жеке басының дамуына ықпал ету.

Психотерапияның негізгі мақсаты - адамның өз өміріне өзі өзгерістер енгізуіне көмектесу. Сендіру (суггестия) науқас ұйықтай алмай, мазасызданған кезде және гипноз жағдайында жүргізіледі. Мұндай сендірудің екі әдісі бар - сөз арқылы (вербальді) және заттар арқылы. Мысалы, маскүнемдікпен ауырған адамдарда арақтың дәміне, исіне, бөтелкенің түріне т.б. реакция пайда болады. Сөздің мағынасы арқылы сендіру - тікелей, ал заттар арқылы сендіру жанама сендіру деп аталады. Маскүенмдікті емдеген кезде апомофиннің орнына басқа бейтарап заталынса, онда оның нәтижесі бірдей болып шығады. Бұл әдіс ұйықтататын дәрілермен емдеу кезеңінде де пайдаланады.
Сендіру және өзін - өзі сендіру бар. Әр адамдардың сену деңгейлері - түрліше болады. Кейбір адамдар тез сенгіш келеді, ал басқалар ондай емес. Мысалы, көру залында бір адам жөтелсе, басқалар да соған қосылып жөтеле бастайды. Дәрігер сендіруді психотерапия мақсатында пайдалануы мүмкін.
Гипноз - әдісі көптеген адамдарға таныс болғаынмен, олардың психотерапия мен гипноз туралы түсінігі жалпылама болады. Психотерапияда гипноздан басқа көптеген әдістер тараған. Гипнотикалық сеанстардың мақсаты - гипнотикалық ұйқы туғызу. Терапиялық әсер болуы үшін адамды қатты ұйықтату міндет емес. Гипнотикалық ұйқының жеңіл, орта және терең кезендері бар. Жеңіл кезеңде (сомноленттік) гипноздағы адам маужырап, жалпы тыныштықты сезінеді, аяқ - қолы ұйып, ауырлағанымен, айналадағы дыбыстарды естиді, болып жатқанды ұғынады, сөзбен сендіруге қарсы тұрып белсенді қозғалыс жасайды. Орта кезеңде (гипнотаксия, каталепсия) ауру адам қайда екенін, айналада не болып жатқанын сезінеді, бірақ денесінін қалпын өзгерте алмайды, сендірудің бәрін орындайды. Сеанстан кейін сырқат адам сендірудің мәнін есіне сақтайды. Терең кезеңде (сомнабулизм - жүйкесі бұзылған адамның ұйқы кезіндегі жүрісі) ауру адам айналадағының бәрін шаттастырып, толық бағынады, кей кезде кейбір мәліметтерді ойындасақтағанымен, кейін ұмытыпкетеді. Басқаша айтқанда, ауру адам сендірудің маңызыны есте сақтай алмайды. Ауру адамды <<жағдайыңыз жақсы, ұйқыңыз бен сергектігіңіз қалыпты>> деп, аурудың белгілеріне байланысты сендіреді. Сеанстың ұзақтығы 30 минут, ал оның саны 5 - тен 40-қа дейін. Гипноздың физиологиялық негізі әлі де жан - жақты тексерілмеген, И.П. Павловтың айту бойынша, гипноз дегеніміз - мидың жарты шар бөлігіндегі жүйке процестерінің <<күзет нүктелерін>> тежеу. Осының нәтижесінде дәрігер мен ауру адамның арасында сөз арқылы байланыс (раппорт) орнайды.

Физиологиялық тұрғыдан гипноз - ми қыртысындағы клеткаларда болатын тежеу процесіне негізделген жарым - жартылай ұйқы. Мұнда ми қыртыс клеткаларының бәрі тежелмейді, тек бір бөлігі ғана тежеледі, яғни <<кезекші нүктелер>> ұйықтамаған жағдайда дәрігер мен ауру адамның арасындағы қатынас сақталады (<<көпір, раппорт>>). Психотерапияның әдістернің бірі ретінде гипнозотерапияны арнайы дайындықтан өткен дәрігерлер жүргізеді.
З. Фрейд катарсис-<<тазалану>> (Аристотельдің термині <<катаризис>>) принципіне <<психоталдауды>> (бұрын болған психикалық зақымданудан ажырасу) қолданады. Катарсис әдісіне сүйене отырып, Фрейд артынан <<санасыздық>> туралы ойды дамытып, <<психоталдау>> әдісін құралды. <<Мәдениетті психоталдау>>, <<психодрама>> - психоталдаудың өзгертілген түрлері В.М. Бехтерев психоталдаудан объективті бөлігі - <<психоанемнезді>> кең түрде пайдаланады.
Психотерапиялық әсерлердің ішінде өзін - өзі жаттықтыру үлкен орын алуда. Бұл әдісті ұсынған - неміс психотерапевті Генрих Шульц. 1932 жылы Шульц бұл жөнінде көлемді еңбек жазды. Өзін-өзі жаттықтырудың тарихи тамырларын зерттеу арқылы, ақыл-ойдың дене қызметіне тигізетін әсері үнділік діни ілім бойынша хатха мен йогта екендігі анықталған. Алайда Шульцтің әдісінде йогтардың діни - мистикалық ілімінің элементері мүлде жоқ.Тән жаннан айырылған соң <<әлем рухымен>> қосылып, йогтардың дене тұрқы ерекшеленіп, өз назарын бір нүктеге аударып, тынысын өзгертіп, айнадағылардан жекеленіп, ерекше бір жайбарақат жағдайға түседі.Йогтар жаттығудың арқасында тыныс алуын, жүрек соғуын және соматикалық қызметтерді өзгерте алады. Шульцтің жаттығу арқылы бұлшық еттерді босаңсытуға, салмақ пен жылыны, ішкі жайбырақаттық пен жеңілдікті сезінуге болатынын көрсетті. Қазір өзін-өзі жаттықтыру арқылы әртүрлі жүйке-психикалық зақымданудың алдын алуға болады.