Ананы аққудың киесі ұруы

Күні: 20.02.2017
8-сынып
Сабақтың тақырыбы
<<Аққулар ұйықтағанда>>поэмасының негізгі идеясы мен көркемдік ерекшелігі
Жалпы мақсат
Поэманың негізгі кейіпкері ана бейнесі арқылы көл еркесі аққуға жасалған қиянаттың қайғылы оқиғаға ұрындыру себебін таныту, қоршаған орта заңдылықтарына қарсы келмеу қажеттігін нақты дәлелдермен түсіндіру.
Аққудың басқа құстардан өзіндік ерекшелігін, қасиетін, киелі құс екендігін суреттеудегі ақынның шынайы сезімін таныту.
Оқыту нәтижесі
Сындарлы және топтық жұмысқа қатысу оқушылардың өз идеясын сенімді түрде білдіруіне, түрлі көзқарастарға көңіл бөлуге және оларды бағалауға мүмкіндік береді
Түйінді идея
Ақын тілімен салынған табиғат суреті арқылы эстетикалық талғамға, көркем шығарма арқылы табиғаттың сырлы көріністерін тамашалап, сұлулығын сезініп, қамқорлықпен аялай білуге тәрбиелей отырып, экологиялық мәдениетін қалыптастыру.
Сабақтың түрі
Дәстүрлі емес сабақ
Сабақтың типі
Қорытынды сабақ
Пәнаралық байланыс
Экология, психология, музыка

Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер
Түсіндіру, <<Болжау>> әдісі, <<Сәйкестендіру>> әдісі, <<Фила>> кестесі, <<Пікірлер сызығы>> әдісі , <<Стоп кадр>> әдісі
Сабақ барысы
I.Ұйымдастыру кезеңі
А) Оқушылармен амандасу.
Ә) Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру, түгендеу, дайындығын қадағалау.
Психологиялық ахуал қалыптастыру:
Қобдиша ішіндегі жүрек
II.Үй тапсырмасын сұрау
А) Поэманың мазмұнымен танысу

ІІІ. Жаңа сабақ
Сабақтың басы:
Әр ақынның өлең-өнер болмысында бір қасиеті өзгелерінен басымырақ болады. Мысалы: Абайда - ой, Мағжанда - махаббат, Қасымда - от, Мұқағалида - тазалық (қасиет деген ұғым) басымырақ болады.
Иә, табиғат ананың бір бөлшегі болған Мұқағали былай дейді.
Табиғат
Жанымды алсаң,
Алшы менің,
Бір түйір жерге түскен, тамшың едім.
Мұқағали жоғалса қайтер дейсің.
Артымда қалсын жерім,
Қалсын елім.
Мұқағали барлық өлеңін бойындағы сезімнің ағынымен тасқындата жазды. Бүгін біз сөз еткелі отырған шығарма "Аққулар ұйықтағанда>> - ғажап поэма. Бір түнде, бір деммен, табиғат пен ақын сезімінің үндесуінен туған дүние.
Осы поэма жөнінде Тұманбай Молдағалиев ағаларың былай дейді :
Cендерге де, маған да бұл поэма мұң тарту етеді. Бірақ бір бастап оқығаннан кейін тастай алмай соңына дейін бір-ақ оқисың. Бейне бір басқа күй кешесің. Көкірегіңде ән ұялап, жырмен тербелесің. Көз алдыңа Жетімкөлдің ерке аққуы, баласы үшін дүниенің тыныштығын, кереметін бұзып, қасиетке оқ атқан ана бейнесі, ең соңында екі бірдей асылынан қасиетінен айырылған сорлы, зарлы ана елестеп, сен де аһ ұрасың- деген еді.
Ендеше экранға назар аударайық: Экранда М.Мақатаев <<Аққулар ұйықтағанда>> слайд көрсетіледі.
Шынында да балалар сіздерде поэманы оқып отырып осындай сезімді бастан кешірді деп ойлаймын.
Өткен сабақта поэмамен танысып, үйден оқып келуге тапсырма берілген.
Ендеше
1-тапсырма. Сәйкестендіру әдісі : Поэманы композициялық- сюжеттік құрылысына қарай талдау:
1-топ Оқиғаның басталуы
Сюжеті
Оқиғалары
Оқиғаның басталуы
Ананы аққудың киесі ұруы
Аққулардың оралмай кетуі
Оқиғаның байланысы
Ананың аққудыатуы
Оиғаның дамуы
Қарт жылқышының әңгімесі
Оқиғаның шиеленісуі
Тәуіп шалдың айтқаны
Оқиғаның шарықтау шегі
Жетімкөлдің табиғаты
Оқиғаның шешімі
Ананың көлге келуі
Оқиғаның шиеленісуі
2-топ Оқиғаның байланысы
Оқиғаның шешімі
3-топ Оиғаның дамуы
Оқиғаның шарықтау шегі

ІV. Тапсырмалар орындау
2-тапсырма.
Поэманың өн бойында экологиялық яғни, табиғатқа байланысты оқиғалар және адам психологиясына байланысты оқиғалар да кездесіп отырды.Олай болса осы мәселелерді әдебиет сыншылары,экологиялық сарапшылар, психологиялық сарапшылар болып<<Фила>> кестесіне салып талқылап көрейікші.
<<Фила>> кестесін толтыру
Деректер
Идеялар
Туындайтын
сұрақтар
Жоспарлы іс-әрекет

1-топ:Әдебиет сыншылары
2-топ:Экологиялық сарапшылар
3-топ:Психологиялық сарапшылар
(http://ikitap.kz/index.php/catalog/audio/5575-ajgul_ulkenbaeva_oryndauyndahy_kujler
А.Үлкенбаева <<Аққу>> күйін тыңдау, слайд көрсетіледі).
<<5-тапсырма.
Жапырақ жүрек, жас қайың,
Жанымды айырбастайын.
Сен... бола бастасаң,
Мен қайың бола бастайын (адам, человек, people) -пюпл
Жетімкөлдің басында... жатқан,
Дөңге шығып, қарт тұрған... баққан (жылқы, лошад, lorse) хоз
....- мойын, сүмбе- қанат,
Алаңсыз тарануда күнге қарап. (аққу, лебед,swam)шоум
<<Аққу>> тобына
Аласұрып, қан ойнап тамырында,
...-жүрек тыпыршып қабынуда,
Не қыларын біле алмай жабығуда. (ана, мать, mother)мазе
V. Бекіту
6-тапсырма
<<Пікірлер сызығы>> әдісі
Жалпы, қазақ халқы ырым, наным-сенімге сенетін халық. Сол себепті қазақ аққуды киелі санайды. Аққуды ежелден қастерлеп, бақыттың бастамасы, жақсылықтың жаршысы, пәктіктің, сұлулықтың белгісі деп ұғады әрі оған ешқашан оқ атпаған. Ал, ананың балаға деген махаббаты бәрінен де күштірек. Бұл жырда пақыр ана өз баласы үшін қасиетке оқ атады. Ананы бұған итермелеген - баласына деген асыл махаббаты. Тәуіптің сөзіне сенген ана, ақыр соңында, перзентінен де айырылып, есі ауып кетеді. Енді, балалар, жырдағы ана әрекетінің дұрыс-бұрыстығын талқыға салмақпыз:
Стоп кадрәдісі:
Ал енді құрметті оқушылар, бүгінгі сабағымыз аққулар мен ана махаббаты жайында болғандықтан қане , бәріміз орнымыздан тұрып анаға деген махаббат, досқа деген махаббат , екі жастың арасындағы махаббат сезімдерін әдемі, ерекше символмен көрсетейікші.
Керемет!
Қорытынды сөз:
Құрметті шәкірттерім, ақын Ф.Оңғарсынова "Мұқағалидай ақыны бар халық-- - бақытты халық" деген екен. Олай болса, сыршыл ақынның өміршең шығармасымен танысқан сендер сол бақытты халықтың бақытты ұрпағысыңдар!
VІ. Бағалау
Критериалды бағалау
VІІ. Үйге тапсырма
1.<<Жетім көл аққулары>> - эссе жазу.
2. <<Аққуға атылған оқ>> әңгіме диалог құру

Оқушылардың білімін бағалау.
№р/р
Сын тұрғысынан бағалау көрсеткіштері
Орындай алмаймын
Жартылай орындаймын
Орындай аламын
1
Мәтін мазмұнын түсінемін.

2
Мәтін мазмұнын әңгімелеп бере аламын.

3
Өз пікірімді, ойымды қорғау үшін дәлел келтіре аламын.

4
Деректермен жұмыс жасай аламын. Қолдана білемін.

5
Деректерге байланысты болжамдар, идеялар айта білемін.

6
Талдаудың жолдарын, кезеңдерін білемін.

7
Себеп-салдарлық байланысты ажыратамын.

8
Мәтінді конструкциялық жобалау технологиясы бойынша талдай аламын.

9
Талдауды ауызша және жазбаша түрде тіл мәдениеті талаптарына сәйкес жеткізе аламын.

9 балдан 13 балға дейін <<3>> деген баға;
14 балдан 16 балға дейін <<4>> деген баға;
17-18 балдар арасы <<5>> деген баға қойылады.
Оқушылардың өздерін бағалау нақтылығы мұғалім тарапынан тағы да тексеріледі.

Сабақтан көріністер