Сегіздік санау жүйесінің сандарын ата

САБАҚ ЖОСПАРЫ №2

Пәннің аталуы: Информатика
Сынып: ___8___
Өтілетін күн: _____________

Сабақтың тақырыбы: Ақпарат және оның түрлері
Сабақтың типі: аралас

Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: Ақпарат ұғымын, түсінігін, мағынасы мен түрлерін
үйрету
2. Дамытушылық: ой-өрісін дамыту.
3. Тәрбиелік: тазалыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Пән аралық байланыс: экономика
Сабақтың көрнекілігі: дербес компьютер, оқулық

Сабақ барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі: сәлемдесу, түгендеу, назарларын сабаққа аудару
2. Үй тапсырмасын тексеру:
1) Алғашқы көмек деп нені айтамыз?
2) Монитор мен көздің ара қашықтығы қанша сантиметр болуы керек?
3) Адамды тоқ ұрғанда не істеу керек?
4) Компьютерде жұмыс бастар алдында оқушының міндеттерін атаңыз?
5) Көзге қандай жаттығуларды білесіздер?

3. Жаңа сабақ
Қоғамның қазіргі кездегі дамуының ең басты белгісі – бұл өндірістің,
тұтынудың және адам әрекетінің барлық салаларында ақпарат жинаудың артуы
болып табылады. Адамның бар өмірі – қалай да болсын – ақпарат алу, жинау
және өңдеумен байланысты. Адам не істесе де: кітап оқығанда, теледидар
көргенде, сөйлескенде – ол әрқашан үздіксіз ақпарат алады және оны өңдейді.

«Ақпарат» термині латынның түсіндіру, баяндау, мәлімет деген ұғымдарды
білдіретін «information» сөзінен шыққан. Бұл терминнің кең тарағанына
қарамастан, ақпарат түсінігі ғылымдағы ең көп пікірталас тудырған
түсініктердің бірі болып табылады. Қазіргі кезде ақпарат түсінігінің дәл
анықтамасы жоқ, көптеген жағдайларда ол интуициялық болып келеді және оған
адам әрекетінің әр түрлі салаларында әр түрлі мағына беріледі.
Қазіргі кезде ақпарат түсінігін айқындайдың кең таралған үш теориялық
жолы бар. Олардың әрқайсысы оның мағынасын өзінші түсіндіреді.
Бірінші теориия (К.Шенон) сандық-ақпараттық тұрғыдан қарастырады да,
ақапаратты оқиғаның анықталмағандығының өлшемі ретінде айқындайды. Бұл
теория ақпараттың мағыналық жағын ескермесе де, хабарды оңтайлы кодтау
немесе ақпаратты өлшеуге негіз болды да, байланыс техникасы мен есептеуіш
техникасында өте пайдалы болып шықты.
Екінші теория ақпаратты материяның қасиеті ретінде қарастырады. Оның
пайда болуы кибернетиканың пайда болуымен байланысты және адам немесе аспап
қабылдайтын кез келген хабарламада ақпарат болады деген пайымдауға
негізделген. Яғни ақпарат материя қасиеті ретінде оның табиғаты мен
құрылымы, реттелуі, көп түрлілігі және т.б. туралы түсінік береді.
Үшінші теория – мағыналық тұрғыдан негізделген, ол бойынша ақпарат
білім ретінде және кез келген білім емес, оның бағдарлау үшін, белсенді
әрекет жасау үшін, басқару және өзін-өзі басқару үшін пайдаланылатын бөлігі
ретінде түсіндіріледі. Басқаша айтқанда, ақпарат – бұл білімнің әрекеттегі,
пайдалы, «жұмыс істеуші» бөлігі.
Ақпаратты алу дегеніміз – бізді қоршаған орта құбылыстар мен
нысандардың өзара байланыстары, құрылымы немесе олардың бір-біріне қатысуы
жөнінде нақты мағлұматтар мен мәліметтер алу деген сөз.
Мысалы, сабақ үстінде мұғалім жаңа ақпаратты оқушыларға жеткізеді, ал
оқушылар оны қабылдап, мағынасын түсініп, естерінде сақтайды және жауап
береді.
ЕТ-да ақпараттың өлшем бірлігі үшін «бит» және «байт» алынған.
Байт – 8 биттен тұратын тізбек, бір символды белгілейтін код. Іс
жүзінде байттан үлкен килобайт, мегабайт, гигобайт өлшемдері пайдаланылады.

1 байт – 8 бит =23 бит.
1 Кбайт – 1024 байт =210 байт.
1 Мбайт – 1024 Кбайт =220 байт.
1 Гбайт – 1024 Мбайт =230 байт.
Ақпараттың негізгі объектісі, яғни оның беретін шикізаты мен беретін
өнімін ақпарат болып саналады. Сондықтан ақпарат ұғымы информатика мен ЭЕМ-
де жұмыс істеудің ең түбегейлі атауларының бірі болып есептеледі.
1. Ақпаратты қабылдау тәсілі бойынша:
- көз (түстерді ажырату, мәтіндік, сандық, графиктік ақпараттарды
алады);
- есту;
- иіс, дәм сезу;
- саусақпен;
- сезім мүшелері.
2. Ақпараттың берілу түрі бойынша біз тек техникалық құрылғылар
«түсінетін» ақпаратты қарастырайық:
- мәтіндік ақпарат (кітап, газет, телефон)
- сандық ақпарат (көбейту кестесі, хоккей матчытының есебі)
- графикалық ақпарат (сурет, схема, сызба)
- музыкалық ақпарат.
Информатика – түрлі ақпараттарды өңдеп, сақтап, талдап және жан-жақты
тарату жолдарын зерттеп, оқытып, үйрететін ғылым.
4. Сабақты қорытындылау.
Ал, оқушылар бүгінгі сабақта ақпарат түсінігін, мағынасын, қызметі
мен түрлерімен таныстыңыздар. Сонымен бекіту сұрақтары арқылы сабағымызды
қорытындылайық. 1) Ақпарат термині қандай мағына береді?
2) Ақпараттың информатика ғылымында қандай рөл ойнайды?
3) Ақпараттың өлшем бірліктерін айтыңыз?
5. Үйге тапсырма
§1 Ақпарат және оның түрлері атты тақырыпты оқып келу.

Тексерілді:
Құрастырған: Карашинов К.С.

САБАҚ ЖОСПАРЫ №3

Пәннің аталуы: Информатика
Сынып: ___8___
Өтілетін күн: _____________

Сабақтың тақырыбы: Санау жүйелері, түрлері
Сабақтың типі: аралас

Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: санау жүйесінің ұғымын, түрлерін үйрету
2. Дамытушылық: ой-өрісін дамыту.
3. Тәрбиелік: тазалыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Пән аралық байланыс: математика
Сабақтың көрнекілігі: дербес компьютер, оқулық

Сабақ барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі: сәлемдесу, түгендеу, назарларын сабаққа аудару
2. Үй тапсырмасын тексеру:
1. Ақпарат сөзіне қандай мағына бересіз?
2. Адам ақпараттың қандай түрлерін қабылдай алады?
3. Ақпарат  алынатын ақпарат көздерін атаңыз.
4. Ақпараттың өлшем бірліктері қандай?
5. Адам ақпаратты қалай сақтайды?
3. Жаңа сабақ
Сан ұғымы – математикадағы сияқты информатиканың да іргелі негізі. Егер
математикада сандарды өңдеу әдістеріне көп көңіл бөлінетін болса,
информатикада сандардың берілу әдістерінің маңызы ерекше, өйткені солар
ғана жадының қажет ресурсын, есептеу жылдамдығы мен қателіктерін
айқындайды.
Сандарды арнайы символдар көмегімен бейнелейміз. Сандарды атау және
жазу тәсілі санау жүйелері деп аталады.
Санау жүйелері позициялық және позициялық емес деген екі топтан тұрады.
Позициялық емес санау жүйесінде сан цифрының тұрған орнының ешқандай
мағынасы жоқ. Мысалы, Римдік санау жүйесіне қатысты ХХХ санында Х цифры
кез-келген позицияда 10 (он) деген мағынаны береді.
Позициялық емес санау жүйесінде арифметикалық амалдарды орындау күрделі
болғандықтан барлық есептеулер позициялық санау жүйесінде іске асады.
Позициялық санау жүйесінде цифрдың мағынасына оның тұрған жерінің ролі
зор. Позициялық санау жүйесінің негізі болып жүйедегі пайдаланылатын цифр
сандары табылады.
Позициялық санау жүйесі төмендегі санау жүйелерінен тұрады:
1)ондық санау жүйесі (0,1,2,3,4,5,6,7,8,9);
2)екілік санау жүйесі (0,1);
3)сегіздік санау жүйесі (0,1,2,3,4,5,6,7);
4)оналтылық санау жүйесі (0,1,2,3,4,5,6,7,8,9, A, B, C, D,E, F).
1) Ондық санау жүйесі.
Мектеп қабырғасында 10-дық санау жүйесінде жұмыс істедік. Санау
жүйесінің 10-дық деп аталатын себебі, бұл жүйенің негізі 10 саны болып
есептеледі. Бұл жүйеде сан енгізу үшін төмендегі цифрлар
пайдаланылады:0,1,2,3,4,5,6,7,8,9.
Санның цифрына бөлінген позиция - дәреже деп аталады.
Мысалы, 425 жазуы – сандардың 4 жүздік, 2 ондық, 5 бірлік дәрежеден
тұратынын білдіреді.
Осы цифрларды басқа тәртіпте жазайық, мысалы, 524 – онда бұл сан 5-
жүздік, 2-ондық, 4-бірліктен тұрады.
Барлық сандар үшін негіз болатын сан цифр позициясына байланысты дәреже
көрсеткішіне келтіріледі және сол санға көбейтіледі. Бірлік дәрежедегі
негіздің дәреже көрсеткіші 0-ге, ондық дәрежедегі негіздің дәреже
көрсеткіші – 1-ге, жүздік дәрежедегі негіздің дәреже көрсеткіші – 2 және
т.с.с.
Егер сан бөлшек түрінде берілген болса, бұл санды да негізгі байланысты
қосынды түрінде жазуға болады. Бөлшек бөліміндегі сандардың дәреже
көрсеткіші кері таңбамен беріледі және бөлшек бөліміндегі ең үлкен сан
дәреже көрсеткіші - -1-ге, келесісі - -2-ге т.с.с. болады.
Мысалы, 52410 және 384,950610 сандарын ондық санау жүйесінің қосындысы
түрінде жазатын болсақ:

Бұл өрнектегі 10 саны – санау жүйесінің негізі.
384,950610=3(102 + 8(101 + 4(100 + 9(10-1 + 5(10-2 + 0(10-3 + 6(10-4;

2) Екілік санау жүйесі
Компьютерде позициялық негізі 2 болатын екілік санау жүйесі
қолданылады. Екілік санау жүйесінде кез-келген сан 0 және 1 цифрларының
көмегімен жазылады және екілік санау жүйесі деп аталады. Берілген санның
индексінде 2 саны көрсетілсе ол – екілік санау жүйесі.
Екілік санның барлық цифрын (дәрежесін) бит деп атаймыз.
Ондық санау жүйесіндегі сияқты екілік санау жүйесінде де кез-келген
санды қосынды түрінде жазуға болады.
Мысалы, 1010101,1012 = 1(26 + 0(25 + 1(24 + 0(23 + 1(22 + 0(21 + 1(20 + 1(2-
1 + 0(2-2 + 1(2-3;
Анықтама: “Екілік санау жүйесінен санды 10-дық санау жүйесіне ауыстыру
үшін, коэффициент-цифрлардың екілік дәреже көрсеткіштерінің қосындысы
түріне келтіріп және оның қосындысын табу керек. Қосындыдан кейінгі шыққан
сан – 10-дық санау жүйесіне келтірілген сан.”
4. Сабақты қорытындылау.
Сонымен сан ұғымы – математикадағы сияқты информатиканың да іргелі
негізі. Информатикада сандардың берілу әдістерінің маңызы ерекше, өйткені
солар ғана жадының қажет ресурсын, есептеу жылдамдығы мен қателіктерін
айқындайды. Бекіту сұрақтары арқылы сабақты қорытындылайық.
1. Санау жүйесі деп нені айтады?
2. Позиялық санау жүйесінің позициялық емес санау жүйесінен айырмашылығы
неде?
5. Үйге тапсырма. Тақырыпты оқып келу. №1,2,4 есептерді шығару.

Тексерілді: Құрастырған:
Карашинов К.С.
САБАҚ ЖОСПАРЫ №4

Сынып: ___8___
Өтілетін күн: _____________

Сабақтың тақырыбы: Санау жүйелері, түрлері
Сабақтың типі: аралас

Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: санау жүйесінің сегіздің, оналтылық санау
жүйесінің түсінігін, есеп шығаруды үйрету.
2. Дамытушылық: ой-өрісін дамыту.
3. Тәрбиелік: тазалыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Пән аралық байланыс: математика
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, оқулық, карточка

Сабақ барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі: сәлемдесу, түгендеу, назарларын сабаққа
аудару
2. Үй тапсырмасын тексеру:
1. Ақпарат сөзіне қандай мағына бересіз?
2. Адам ақпараттың қандай түрлерін қабылдай алады?
3. Ақпарат  алынатын ақпарат көздерін атаңыз.
4. Ақпараттың өлшем бірліктері қандай?
5. Адам ақпаратты қалай сақтайды?
3. Жаңа сабақ
Сегіздік санау жүйесі, яғни негізі 8 болатын санау жүйесінде сандар
сегіз цифрдың көмегімен өрнектеледі: 0, 1,2, 3, 4, 5, 6, 7. Мысалы, 357
сегіздік санында жеті бірлік, бес сегіз және үш сегіздің квадраты бар, яғни
3578=3*82+5*8'+7*8°, мұнда 357 санының индексі "8" санау жүйесін білдіреді.
Жазылған қосындыда ондық жүйенің ережесі бойынша арифметикалық әрекеттерді
орындай отырып, 3578=23910 аламыз, яғни 357 сегіздік саны 239 ондық санға
сәйкес келеді.
Екілік санау жүйесін компьютерден тыс жерде қолдансақ ол өте үлкен сан
болады. Мысалы, 89512810 = 110110101000100110002
Екілік санау жүйесін қысқаша пайдалану үшін он алтылық санау жүйесін
қолданамыз, бұл санау жүйесінің негізі – 16 саны болып табылады.
Он алтылық санау жүйесінде 10-дық санау жүйесінің цифрлары, ал жетпеген
цифрлардың орнына латын алфавитінің әріптерін қолданамыз, яғни A – 10, B –
11, C – 12, D – 13, E – 14, F – 15.
Сонымен, ондық жүйенің бірлік барлық цифрлары және бұдан басқа алты
латын әрпі оналтылық санау жүйесінің «цифрлары» болып табылады.
Оналтылық санау жүйесінің барлық цифрларын келтірейік:
0, 1,2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 A, B, C, D, E, F
Оналтылық санау жүйесінде F санынан кейін ондық жүйеде 15 + 1 = 16
дегенге сәйкес F+1 саны келеді.
Мысалы, 3E5A116 = 3(164 + E(163 + 5(162 + A(161 + 1(160 = 3 * 65536 +
3 * 4096 + 5 * 256 + 10*16+1*1= 25539810
Тапсырма:
1. Сандарды сегіздік санау жүйесінен ондық санау жүйесіне ауыстырыңыз:
а) 5558;                 в)       2358;
ә) 6368;                 г)       7318;
б) 2378;                 д)       3548.

Жауаптары:
А) 5558=5*82+5*81+5*80=5*64+5*8+5*1=320+40+5=36510
Ә) 6368=6*82+3*81+6*80=6*64+3*8+6*1=384+24+6=41410
Б) 2378=2*82+3*81+7*80=2*64+3*8+7*1=128+24+7=15910
В) 2358=2*82+3*81+5*80=2*64+3*8+5*1=128+24+5=15710
Г) 7318=7*82+3*81+1*80=7*64+3*8+1*1=448+24+1=47310
Д) 3548=3*82+5*81+4*80=3*64+5*8+4*1=192+40+4=236

№2. Сандарды он алтылық санау жүйесінен ондық санау жүйесіне ауыстырыңыз:
а) 9116;                  в) 23516;
ә) 4016;                  г) 7С3116;
б) 5А16;                 д) Ғ54І6.

Жауаптары:
а) 9116=9*161+1*160=144+1=14510
ә) 4016=4*161+0*160=64+0=6410
б) 5А16=5*161+10*160=80+10=9010
в) 23516=2*162+3*161+5*160=2*256+3*16+5*1=512+48+5=56510
г) С3116=7*163+12*162+3*161+1*160=3*4096+12*256+3*16+1*1=12288+3072+48+1=
1540910
д) Ғ54І6=16*162+5*161+4*160=16*256+5*16+4*1=4096+80+4=418010
4. Сабақты қорытындылау.
Сіздер бүгінгі сабағымызда санау жүйесінің сегіздік және оналтылық
түрлерімен таныстыңдар. Есептерді шығаруға үйрендік. Бекіту сұрақтары
арқылы сабақты қорытындылайық.
1) Санау жүйесі деп нені айтады?
2) Сегіздік санау жүйесінің оналтылықтан айырмашылығы неде?

5. Үйге тапсырма.
Тақырыпты оқып келу. 16 беттегі №1 есепті шығару.

Тексерілді: Құрастырған:
Карашинов К.С.
Сабақ жорспары №5
Пәннің аты Информатика
Сынып: ___8___
Өтілетін күн: .

Сабактың тақырыбы: Сандарды бір санау жүйесінен басқа санау жүйесіне
ауыстыру
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Санау жүйелерімен және оны басқа жүйеге ауыстыруды үйрету,

информатика пәнінің мақсатын ұғындыру.
Дамытушылық: Оқушылардың санау жүйесі жайындағы ой-өрістерін
дамыту және жылдам есептеуге
үйрету
Тәрбиелік: Оқушыларды пәнге қызықтыру, ұқыптылыққа,
әдептілікке тәрбиелеу
Сабақтың көрнекілігі ОТК/оқытудың техникалық құралдары/Компьютер Pentium
IV, принтер, сканер, модем. Әдебиеттер: мектеп оқулықтары О.Камардинов
Информатика, О.Сейтқұлов Информатика, Балапанов, Бөрібаев 30сабақ
ИФМ, Алгоритм, Инфориатика негіздері, Репетитор, карточкалар.

Сабақтың барысы

|р/қ |Сабақтың негізгі |уақыт |Мұғалімнің іс-әрекеті|Әдістер және |
| |Бөліктері | | |формаларды |
|1 |Ұйымдастыру кезеңі | |Оқушылардың назарын |Оқушылардың назарын |
| | |мин |сабаққа аударып, |сабаққа аударып, |
| | | |сыныптың сабаққа |сыныптың сабаққа |
| | | |дайындығын тексеру |дайындығын тексеру. |
| | | | |Тақтаның тазалығы |
| | | | |мен оқушылардың оқу |
| | | | |құралдарын түгендеу |
|2 |Өткен сабақты сұрау| |Өткен сабақты сұрау | |
| |арқылы қайталап, |мин |жалпы сұрақтарға | |
| |оқушының | |жауап беру,жеке | |
| |танымдық қабілетін | |карточка | |
| |ояту | | | |
|Өткен сабақтағы санау жүйелері және оның түрлері тақырыбынан сұрақтар: |
|1) Санау жүйесі дегеніміз не? |
|2) Санау жүйесі қаншаға бөлінеді? |
|3 ) Сегіздік санау жүйесінің сандарын ата? |
|4 ) Оналтылық санау жүйесінде қандай сандар бар? |
|5) Позиция дегеніміз не? |

3.Жаңа сабақты баяндау
Сандарды бір санау жүйесінен басқа санау жүйесіне ауыстыру қажеттілігі
жиі кездеседі. Санды екілік, сегіздік немесе он алтылык жүйелерден ондық
жүйеге ауыстыруды өткен сабақтарда өткенбіз.
Ондық санды екілік санау жүйесіне ауыстыру үшін сол санды 2-ге бөлеміз.
Мысалы, 891 санын ондық санау жүйесінен екілік санау жүйесіне
ауыстырайық:
891:2:445, қалдық 1-ге тең;
445:2=222, қалдық 1-ге тең;
222:2 =111, қалдық 0;
111:2 = 55, қалдық 1;
55:2 =27, қалдық 1;
27:2 = 13, қалдық 1;
13:2=6, қалдық 1;
6:2=3, қалдық 0;
3:2=1, қалдық 1;
1:2 = 0, қалдық 1 (екілік санның ең үлкен цифры).
Соңғы беліндіні және сонғысынан бастап барлық қалдыктарды бір жолға
жазамыз. Жауабы: 89110= 11011110112.
Ауыстыру ережесі. Бүтін оң ондык санды екілік санау жұйесіне ауыстыру үшін
осы санды 2-ге бөлу керек. Алынған бөліндіні қайтадан екіге
бөліп және т.с.с, алынған бөлінді 2-ден кіші I болғанша бөле
беру керек. Нәтижесіне соңғы бөлінді мен соңғысынан бастап барлық
қалдыктарды бір жолға жазу керек.
Ондық бөлшектерді екілік санау жүйесіне ауыстыру оны екіге көбейтіп,
бүтін бөліктерді табудан тұрады.
Мысал. 0,625 ондык бөлшегін екілік санау жүйесіне ауыстырайық.
Екілік бөлшектің үтірден кейінгі бірінші цифрын табу үшін
берілген санды 2-ге көбейтіп, көбейтіндінің бүтін бөлігін ерекшелеу керек.
Шешуі: 0,625 • 2 = 1,250, бүтін бөлігі 1-ге тең;
0,250 • 2 = 0,500, бүтін бөлігі 0-ге тең;
0,500 •2 = 1,000, бүтін белігі 1-ге тең.
Сонғы көбейтіндінің бөлшек бөлігі нөлге тең. Ауыстыру аякталды. Алынған
бүтін бөліктің мөнін бірінші цифрдан бастап бір жолға жазамыз.
Жауабы:0,62510 = 0,1012.2-ге көбейткенде әркашанда ондық санның тек бөлшек
бөлігі ғана катысады.
Ауыстыру ережесі. Ондық оң бөлшекті екілік санау жүйесіне ауыстыру
үшін бөлшекті 2-ге көбейту керек. Көбейтіндінің бүтін бөлігін екілік
бөлшектің үтірден кейінгі бірінші цифры ретінде алып, бөлшек бөлігін
кайтадан 2-ге көбейту керек. Енді бұл көбейтідінің бүтін бөлігін екілік
бөлшектін келесі цифры ретінде алып, бөлшек бөлігін тағы 2-ге көбейту
керек жөне т.сс.
Ақырғы ондык бөлшекті екілік жүйеге ауыстыру кезінде периодты бөлшек
алынуы мүмкін. Мысал. 0,3 ондык бөлшегін екілік санау жүйесіне
ауыстырайық.
Шешуі: 0,3 • 2 = 0,6, бүтін бөлігі 0-ге тең;
0,6 • 2 = 1,2, бүтін бөлігі 1-ге тең;
0,2 • 2 = 0,4, бүтін бөлігі 0-ге тең;
0,4 • 2 = 0,8, бүтін бөлігі 0-ге тен;
0,8 • 2 = 1,6, бүтін бөлігі 1-ге тең;
0,6 • 2 = 1,2, бүтін бөлігі 1-ге тең және т.сс.
0,6-ның бөлшек бөлігі, есептеудің екінші қадамында болған. Сондықтан
есептеулер қайталана бастайды. Демек, 0,3 саны екілік санау жүйесінде
периодты бөлшек түрінде көрсетіледі.
Жауабы: 0,310 = 0,0(1001)2.
Іс жүзінде бұл операцияларды үтірден кейін цифрлардың берілген саны
алынғанша жалғастырады.
Ондық сандарды сегіздік және он алтылық санау жүйесілеріне
ауыстарғанда да дәл осы ережелермен ауыстырылады.

4. Сабақты қорытындылау. Ондық санау жүйесін екілік, сегіздік және
оналтылыққа ауыстыруды үйрендік. Бекіту сұрақтарымен сабақты
қорытындылайық.
1. Бүтін ондық санның ауыстыру ережесі қандай?
2. Ондық оң бөлшекті екілікке қалай ауыстырамыз?

5.Үйге тапсырма: тақырыпты оқып,түсінік айту 5-есеп,27-бет

Тексерілді: Пән
мұғалімі:Карашинов К.С.
САБАҚ ЖОСПАРЫ №6

Сынып: ___8___
Өтілетін күн: _____________

Сабақтың тақырыбы: Сандарды бір санау жүйесінен басқа санау жүйесіне
ауыстыру
Сабақтың типі: аралас

Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: Санау жүйелерімен және оны басқа жүйеге ауыстыруды
үйрету, информатика пәнінің мақсатын
ұғындыру
2. Дамытушылық: ой-өрісін дамыту.
3.Тәрбиелік: тазалыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Пән аралық байланыс: математика
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, оқулық

Сабақ барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі: сәлемдесу, түгендеу, назарларын сабаққа аудару
2. Үй тапсырмасын тексеру:
1. Ақпарат сөзіне қандай мағына бересіз?
2. Ондық оң бөлшекті екілікке қалай ауыстырамыз?
3. Сегіздік санау жүйесінің сандарын ата?
4. Оналтылық санау жүйесінде қандай сандар бар?
5. Ақпараттың өлшем бірліктері қандай?
6. Бүтін ондық санның ауыстыру ережесі қандай?

3. Жаңа сабақ
Екілік жүйесінен сегіздік және оналтылық санау жүйесіне ауыстыру жолы
өте қарапайым. Мұндағы бар құпия екілік сандары оңнан солға қарай үш екілік
сандардан топтап аламыз. Мысалы, 001 екілік саны сегіздік санау жүйесіне
3санына тең. Екілік санау жүйесіндегі сандардың барлығын да топтастырған
күйінде сегіздік санау жүйесіндегі сандарға ауыстырамыз.

|Екілік санау жүйесі |Сегіздік санау жүйесі |
|000 |0 |
|001 |1 |
|010 |2 |
|011 |3 |
|100 |4 |
|101 |5 |
|110 |6 |
|111 |7 |

1-кесте.Екілік санау жүйесінен сегіздік санау жүйесіне ауыстыру
кестесі.
Мысалы, үш екілік цифрдан тұратын топтарға бөлінген 1101111011 екілік
санын 1 101 111 011 сияқты жазып алып және әрбір топты бір сегіздік цифрмен
ауыстырып жазғаннан кейін, 1573 сегіздік санын алуға болады.
Екілік санау жүйесінен он алтылық санау жүйесіне ауыстыру кестесі
үшін ауыстырылатын сандарды оңнан солға қарай төрт саннан топтастырып
аламыз (2-кесте)
|Ондық санау жүйесі |Екілік санау жүйесі |Он алтылық санау |
| | |жүйесі |
|0 |0000 |0 |
|1 |0001 |1 |
|2 |0010 |2 |
|3 |0011 |3 |
|4 |0100 |4 |
|5 |0101 |5 |
|6 |0110 |6 |
|7 |0111 |7 |
|8 |1000 |8 |
|9 |1001 |9 |
|10 |1010 |A |
|11 |1011 |B |
|12 |1100 |C |
|13 |1101 |D |
|14 |1110 |E |
|15 |1111 |F |

2-кесте.Екілік санау жүйесінен он алтылық санау жүйесіне ауыстыру
кестесі
Алдыңғы мысалда қолданылған 1101111011 екілік санды төрт екілік цифрлардан
тұратын топтарға бөлгеннен кейін, 11 0111 1011 сияқты жазып және әр топты
оналтылық цифрмен ауыстырғаннан кейін, 37В оналтылық санын алуға болады.
Бұл тепе-теңдікдерді оңай тексеруге болады. Мысалы,
10112=1*23+0*22+1*21+1*20 =1110=В16.
Сегіздік немесе оналтылық санды екілік санға түрлендіру бастапқы санның
әрбір цифрын үш (сегіздік сан үшін - триадаларға) немесе төрт (оналтылық
сандар - тетрадаларға) екілік сандардан тұратын топтарға жай ғана ауыстыру
арқылы жүзеге асырылады.
Мысалы: 1238= 001 010 011 = 10100112
А1716= 1010 0001 0111 = 1010000 101112.
Егер ауыстырғаннан кейін екілік санның бүтін бөлігі нөлдерден басталса,
онда олар алып тасталады. Бөлшек бөліктің соңындағы нөлдермен де тура солай
жасайды.
Мысалы: 253,А416=001001010011,101001002=1001010011,1010012
4. Сабақты қорытындылау.
Сандарды екілік және оналтылық санау жүйесінен екілікке ауыстыруды
үйрендік. Бекіту сұрақтарымен сабақты қорытындылайық.
1. Екілік санды сегіздік, оналтылыққа түрлендіру кезінде қанша
саннан топтаймыз?
2. Ондық оң бөлшекті екілікке қалай ауыстырамыз?

5.Үйге тапсырма: тақырыпты оқып, түсінік айту 1,2-есеп, 21-22бет.

Тексерілді: Пән
мұғалімі:Карашинов К.С.

Сабақ жорспары №7
Пәннің аты Информатика
Сынып: ___8___
Өтілетін күн: _____________

Сабактың тақырыбы: Екілік арифметика
Сабақтың мақсаты: Білімділік: Екілік жүйеде орындалатын орифметикалық
амалдарды үйрету, информатика пәнінің мақсатын

ұғындыру.
Дамытушылық: Оқушылардың санау жүйесі
жайындағы ой-
өрістерін дамыту және жылдам есептеуге үйрету
Тәрбиелік: Оқушыларды пәнге қызықтыру, ұқыптылыққа,
әдептілікке тәрбиелеу
Сабақтың көрнекілігі ОТК/оқытудың техникалық құралдары/Компьютер Pentium
IV,
принтер, сканер, модем. Әдебиеттер: мектеп оқулықтары
О.Камардинов
Информатика, О.Сейтқұлов Информатика, Балапанов,
Бөрібаев 30сабақ
ИФМ, Алгоритм, Инфориатика негіздері, Репетитор,
карточкалар.

Сабақтың барысы
II.Жаңа
сабақты баяндау
Екілік санау жүйесінде арифметикалық амалдар ондық жүйедегі
ережелер бойынша орындалады, айырмашылығы – санау жүйесінің негізі
екіге тең және тек екі цифр ғана пайдаланылады.
ҚОСУ.  Қосу амалын карастырайық. Екілік санды қосу тасымалдау арқылы
сәйкес разрядтарды қосуға әкеледі.
     Екі екілік санды қосу кезінде мынадай төрт ереже қолданылады:

Мысалы,
101
                  + 011
                   1000    алынады.
Сонымен, 10002=810.
     Қосу - екілік арифметикадағы маңызды амал. Компьютердегі екілік
сандармен жүзеге асатын басқа үш амал - азайту, көбейту, бөлу әдетте
қосудың көмегімен орындалады.
АЗАЙТУ. Екілік санды азайту кезінде:

Мысалы, 1010-101 екілік санның айырмасын табу. Кіші разрядтан бастап
азайтуды бағанмен орындаймыз:
 1010
-   101 Азайту процесін кезеңімен қарастырайық:
1) Кіші разряд үшін 0-1 бар. Сондықтан үлкен разрядтан бірлікті аламыз және
10-1=1.
2) Келесі разрядта 0- 0= 0 болады.
3) Сол жақтағы разрядта тағы да 0-1 болады. Үлкен разрядтан 1-ді аламыз
және 10-1=1
4) Келесі разрядта 0 қалады.
5) Нәтижеде:    1010
                        -   101
                           101 алынады.
КӨБЕЙТУ. Екілік сандарды көбейткенде мыналарды есте сақтау керек:
101 Тексеру:
1012=1*22+0*21+1*20=510
110
1102=1*22+1*21+0*20=610
000
101 Ж/бы:
111102=1*24+1*23+1*22+1*21+0*20=3010
101
11110
БӨЛУ. Екілік санау жүйесінде бөлу – ондық жүйедегі (бұрыштап) сатылап бөлу
сияқты орындалады. Екілік жүйеде бөлу мейлінше оңай орындалады, өйткені
бөліндінің кезекті цифры тек нөл немесе бірлік қана қалады.
Мысал. 30 санын 5 санына бөлейік. Ол үшін 3010 санын екілікке 111102-
ге ауыстырайық.
510=101-ге сатылап бөлуді орындайық.
11110 101
101 11 1102= 610 нәтижесін алдық.
101
0
4. Сабақты қорытындылау: Екілік санау жүйесінде арифметикалық амалдардың
қызметін, яғни қолданылуын қарастырдық. Бекіту сұрақтарымен сабақты
қорытындылайық.
5.Үйге тапсырма: тақырыпты оқып, түсінік айту 1,2-есеп, 24-27бет.

Тексерілді: Пән
мұғалімі:Карашинов К.С.

Сабақ жоспары №8
Пәннің атауы Информатика
Сынып
Өтілетін күн:

Сабақтың тақырыбы: Логикалық пікірлердің негізгі түсініктері.
Сабақтың мақсаты: Білімділік: Логикалық пікірлердің түрлерін түсіндіру
және ол жайындағы
түсініктерді үйрету.
Дамытушылық:Оқушылардың логикалық
пікірлер
жайындағы ой-
өрістерін дамыту және
жылдам есептеуге
үйрету
Тәрбиелік:Оқушыларды пәнге қызықтыру,
ұқыптылыққа
әдептілікке
тәрбиелеу
Сабақтың көрнекілігі:ОТК/оқытудың техникалық құралдары/ Компьютер
PentiumIY,

Принтер,сканер,модем,Әдебиеттер:Мектеп оқулықтары,
О.Камардинов
«Информатика»,О.Сейтқұлов «Информатика
Балапанов.Бөрібаев «30 сабақ»,
ИФМ, Алгоритм,
Информатика
негіздері,Репетитор,карточкалар.

Сабақтың барысы
|р/қ|Сабақтың негізгі |уақыт |Мұғалімнің |Әдістер және |
| |бөліктері | |іс - әрекеті |формаларды |
| | | | |пайдалану |
|1 |Ұйымдастыру кезеңі | мин |Оқушылардың |Оқушылырдың |
| | | |назарын сабаққа |назарын сабаққа |
| | | |аудару,сыныптың |аударып,сыныптың |
| | | |сабаққа |сабаққа |
| | | |дайындығын |дайын-дығын |
| | | |тексеру |тексеру. Тақтаның|
| | | | |тазалығы мен |
| | | | |оқушылардың оқу |
| | | | |құралдарын |
| | | | |түгендеу |
|2 |Өткен сабақты қайталап | мин |Өткен сабақты | |
| |Оқушының танымдық | |сұрау,жалпы | |
| |қабілетін ояту | |сұрақтарға жауап| |
| | | |беру,жеке | |
| | | |карточка | |
|Екілік сандарды қосу барысындағы сүйенетін ережені ата? |
|Екілік сандармен қандай амалдар орындай аламыз? |
|Сегіздік санау жүйесінің сандарын ата? |
|Он алтылық санау жүйесінде қандай сандар бар? |
|Екілік сандарды қалай бөлеміз? |

3. Жаңа сабақты баяндау:
ЭЕМ қатысуымен шешілетін есептердің арасында дәстүр бойынша логикалық
деп аталатын мұндай есептер аз емес.
Логикалық дегеніміз –адамның ойлау нысандары мен заңдары туралы, нақты
айтқанда , дәлелді пікір заңдары туралы ғылым.
Ғылыми пән ретінде логиканың бірнеше нұсқалары дараланады: формалды
логика, математикалық, логика, ықтималды логика, диалектикалық логика және
т.б.
Әр түрлі кестелерді жасау, қарама-қайшы түйіндерді шешу және басқа
да көптеген жағдайларда адамдар логиканың көмегіне жүгінеді.
Формалды логика сөйлеу тілімен білдіретін біздің кәдімгі
мазмұнды пікірімізге талдау жасаумен байланысты.
Математикалық логика формалды логиканың бір бөлігі болып
табылады және ол кесіп – пішіп, айқындалған объектілермен пікірлердің
ақиқаттығын немесе жалғандығын бір жақты шешуге болатын
дәйектемелерді ғана үйретеді.
Математикалық логика саласы,алгебралық қисын секілді,
информатикада да жақсы меңгеріледі. Қазіргі уақытта алгебралық
қисынның негізгі операцияларына қосылмаған бір де бір программалау
тілі жоқ.
Есеп. Өзеннің жағасында қайығы бар шаруа, ал оның жанында қасқыр,
ешкі және қырыққабат тұр. Шаруа өзі екінші жағалауға жүзіп өтуі
және қасқырды,ешкіні, қырыққабатты сонда алып баруы қажет. Алайда
қайыққа шаруадан басқа, не тек қасқыр, не тек қана ешкі, не тек қана
қырыққабат сияды. Мұндай жағдайда шаруа не істеуі керек?
Талқылап көрейік:
1.Егер қасқырды алып кетсе, онда ешкі қырыққабатты жеп қояды.
2.Егер қырыққабатты алып кетсе, онда қасқыр ешкіні жеп қояды.
3.Ендеше ең алдымен ешкіні алып өту керек, өйткені қасқыр
қырыққабатты жемейді, ал содан кейін қайтып келіп...
4.Өз бетіңізбен логикалық талқылауды ақырына дейін жеткізіңіз.
Компьютерде бұл есепті шешу кезінде программада шартты қолдану
жолымен логикалық операциялар пайдалануы қажет.
Пікірлер дегеніміз – жалған немесе ақиқат болатын кейбір пайымдаулар.
Мысалы, «ақ қар» , «2*2=4» пікірлері ақиқат, ал «жер тегіс» , «2*2=5»
пікірлері жалған. Әдетте, біз бақылайтын фактілер ақиқатқа
қабылданады. Жалған пайымдаулар көбіне жиі талқлаулардағы немесе
сөйлемдердегі қателерден немесе қалауды шындықтың орнына беруге ұмтылудан
пайда болады.
Пікірлер жалпы және жеке болып бөлінеді. Қиын жағдайларда сұрақтардың
жауабы және немесе емес жалғаулары арқылы құрамды пікірлермен
көрсеттілерді. Мысалы, «Мына оқушы ақылды және зерек» пікірі екі қарапайым:
«Мына оқушы ақлыды» және «Мына оқушы зерек» пікірлерне тұратын пікір болып
табылады.

4. Сабақты қорытындылау: ЭЕМ қатысуымен шешілетін есептердің арасында
дәстүр бойынша логикалық деп аталатын мұндай есептер аз емес екен.
Бекіту сұрақтарымен сабақты қорытындылайық.
1) Логика дегеніміз не? Қандай түрлерін білесін?
2) Пікір дегеніміз не?
5.Үйге тапсырма: тақырыпты оқып, түсінік айту 1,2-есеп, 24-
27бет.

Тексерілді: Пән
мұғалімі:Карашинов К.С.

САБАҚ ЖОСПАРЫ №9

Пәннің аталуы: Информатика
Сынып: ___8___
Өтілетін күн:

Сабақтың тақырыбы: Бақылау жұмысы
Сабақтың типі: аралас

Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: өткен тақырыптармен білімін бағалау.
2. Дамытушылық: ой-өрісін дамыту.
3. Тәрбиелік: тазалыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Пән аралық байланыс: математика
Сабақтың көрнекілігі: дербес компьютер, оқулық, плакат

Сабақ барысы:
1.Ұйымдастыру кезеңі: сәлемдесу, түгендеу, назарларын сабаққа
аудару
2. Тоқсан бойындағы өткен тақырыптарды қысқаша айтып өту
3.Жаңа сабақ.

І нұсқа
1. 1101 мен 0110 екі екілік сандардың қосындысын, айырмасын тап.
2. Екілік санау 1111010012 жүйесінен ондық санау жүйесіне ауыстыр.
3. 36910 бүтін ондық санды он алтылық санау жүйесіне ауыстыр.
4. 4068 сегіздік санау жүйесінен екілік санау жүйесіне ауыстыр.

ІІ нұсқа
1. 10011 мен 0111 екі екілік сандардың қосындысын, айырмасын тап.
2. Екілік санау 101110112 жүйесінен ондық санау жүйесіне ауыстыр.
3. 9710 бүтін ондық санды екілік санау жүйесіне ауыстыр.
4. 4D16 сегіздік санау жүйесінен екілік санау жүйесіне ауыстыр.

Жауаптары:

І нұсқа.
1.
1101 10011
0110 0110
10 011 1101
2.
1111010012=1·28+1·27+1·26+1·25+0·24+1·23+0·22+0·21+1·20=256+128+64+0+8+0+0=4
56

3. 36916 =7116
369:16=23 (1 қалдық)
23:16=1 (7 қалдық)

4. 4068 =100 000 1102

ІІ нұсқа.
1.
10011 10011
0111 0111
11 010 1100
2.
1111010012=1·28+1·27+1·26+1·25+0·24+1·23+0·22+0·21+1·20=256+128+64+0+8+0+0=4
56

3. 9716 =1616
369:16=6 (1 қалдық)

4. 4D16 =0010 01002

4. Сабақты қорытындылау: Міне, оқушылар бүгінгі сабағымызды қаншалықты
меңгергенімізді бақылау жұмысы арқылы білдік.
Бекіту сұрақтары:
✓ Бүгінгі сабақта санау жүйесі ұғымы бойынша не түсіндіңдер?
✓ Бір санау жүйесінен екінші санау жүйесіне қалай өтеміз?
5. Үйге тапсырма: Тоқсан бойынша өткен §1-9 тақырыптарды қайталау

Тексерілді: Құрастырған:
Карашинов К.С.

САБАҚ ЖОСПАРЫ №10

Сынып: ___8___
Өтілетін күн:

Сабақтың тақырыбы: Логикалық операциялар.
Сабақтың типі: аралас

Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: Логикалық операциялар түсінігін және есеп шығаруға
үйрету.
2. Дамытушылық: ой-өрісін дамыту.
3.Тәрбиелік: тазалыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Пән аралық байланыс: математика
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, оқулық

Сабақ барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі: сәлемдесу, түгендеу, назарларын сабаққа аудару
2. Үй тапсырмасын тексеру:
1. Пікір дегеніміз не?
2. Қандай пікірлер жалпы деп аталады?
3. Жалпы және жеке пікірлерге мысал келтіріңдер?
4. Пікірлердегі жалғаулардың рөлі қандай?
5. ЖӘНЕ, НЕМЕСЕ жалғауларына мысал келтіріңдер?
3. Жаңа сабақ
Логикалық жалғаушылар математикалық логикада кџрделі пайымдауларды
сипаттайтын логикалық операциялар болып табылады.
Математикалық логикадағы ЖӘНЕ, НЕМЕСЕ, ЕМЕС логикалық операциялары
ақиқаттық мәндер кестесімен анықталады.
АҚИҚАТТЫҚ КЕСТЕС І- бұл логикалық операцияның кестелік түрде
ұсынылуы.
|«ЖӘНЕ» конъюнкция (логикалық көбейту) |А және В |
|«НЕМЕСЕ» дизъюнкция (лргикалық қосу) |А немесе В |
|«ЕМЕС» терістеу |А емес |

ЛОГИКАЛЫҚ КӨБЕЙТУ
  

ЖӘНЕ операциясы «.» нүктемен белгіленеді.
2-кесте. ЖӘНЕ (конъюнкция) логикалық амалы үшін ақиқаттық кестесі.
|А |В |А және В |
|Иә |Иә |Иә |
|Иә |Жоқ |Жоқ |
|Жоқ |Иә |Жоқ |
|Жоқ |Жоқ |Жоқ |

    Мұндағы А және В – иә немесе жоқ мәнін қабылдай алатын екі тұжырым.
     Мысалы, деректері қарапайым айтылымдар болсын: A - "Астана -
Қазақстанның астанасы", В - "Астанада 300 мыңнан астам адам тұрады".
 Онда осы айтылғандардың логикалық көбейтіндісі, немесе конъюнкциясы,
құрамды пайымдау болады: Астана - Қазақстанның астанасы жѕне Астанада 300
мыңнан астам адам тұрады пайымдаулары ақиқаттық мәніне байланысты иә немесе
жоқ мәнін
кабылдайды. А мен В пайымдауы иә мәнін қабылдағанда "А мен В" құрамды
пайымдауы да иә мәнін кабылдайтынын кестеден байқаймыз.
Ақиқат кестесінен:
    Пікірдің екеуі де ақиқат болғанда, А және В конъюнкциясы ақиқат. А
немесе В пікірлерінің біреуі немесе екеуі де жалған болғанда, А және В
конъюнкциясы жалған болатындығын көреміз.
ЛОГИКАЛЫҚ ҚОСУ

НЕМЕСЕ логикалық операциясы белгісімен (кейде + белгісімен)
белгіленеді.
НЕМЕСЕ логикалық операциясының ақиқаттық кестесі төмендегідей болады:
|А |В |А немесе В|
|Иә |Иә |Иә |
|Иә |Жоқ |Иә |
|Жоқ |Иә |Иә |
|Жоқ |Жоқ |Жоқ |

Мысалы, «Күзде ағаш жапырақтары жасыл және сары болады» құрамды пікірі
үш жағдайда: «Күзде ағаштардың жапырақтары жасыл», не «Күзде ағаштардың
жапырақтары сары», «Күзде ағаштардың жапырақтары жасыл және сары» дегенде
иә логикалық мәнін қабылдайды.
Бұл операцияның ақиқаттық кестесінен, егер А да, В да иә мәніне ие
болса, не тек қана А, не тек қана В иә мәніне ие болса, онда «А немесе В»
пайымдауы иә мәніне ие болатындығы көрінеді. Және керісінше, егер А да, В
да жоқ мәніне ие болса, онда «А немесе В» пайымдауы жоқ мәніне ие болады.
- А немесе В пікірлерінің ең болмағанда біреуі ақиқат болғанда, А
немесе В дизъюнкциясы ақиқат.
- А және В пікірлерінің екеуі де жалған болғанда, А және В
дизъюнкциясы жалған.
ЛОГИКАЛЫҚ ТЕРІСТЕУ

ЕМЕС операциясы айтылымның үстіне сызықша салумен белгіленеді.
ЕМЕС (терістеу) терістеу операциясының ақиқаттық кестесі:
|А |А емес |
|Иә |Жоқ |
|Жоқ |Иә |

Мысалы, «Бүгін күн ыстық» айтылымы үшін «Бүгін күн ыстық емес» айтылымы
терістеу болады. А - емес, жоқ, жалған мәніне ие болады.
4. Сабақты қорытындылау: Міне, оқушылар бүгінгі сабағымызды логикалық
операциялардың түсінігін, орындалу ережелерімен таныстық. Сонымен
қаншалықты меңгергенімізді Бекіту сұрақтарымен қорытындылайық:
1. Логикалық кљбейту деп нені айтады?
2. Дизъюнкция дегеніміз не?
3. Логикалық теріске шығару деп нені айтады?
5. Үйге тапсырма: Логикалық операциялар тақырыбын оқып келу. 34
беттегі 4,5 есепті шығару.
Тексерілді:
Құрастырған: Карашинов К.С.
САБАҚ ЖОСПАРЫ
Пәннің аталуы: Информатика
Сынып: 8
Өтілетін күн: _______________

Cабақтың тақырыбы: MS Word мәтіндік редактор.
Сабақтың типі: аралас

Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: MS Word мәтіндік редакторында жұмыс істеуді үйрету.
2. Дамытушылық: ой-өрісін дамыту.
3. Тәрбиелік: тазалыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Пәнаралық байланыс: экономика
Сабақтың көрнекілігі: электронды оқулық, дербес компьютер.

Сабақ барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі: сәлемдесу, түгендеу, назарларын сабаққа
аудару.
2. Үй тапсырмасын тексеру:
1. Мәтіндік редактор дегенміз не?
2. Тақырып жолы қандай қызмет атқарады?
3. Меню жолында не орналасқан?
4. Стандарт, пішімдеу үстелі қандай қызмет атқарады?
5. Сызғыш қандай қызмет атқарады?
3. Жаңа сабақ.

Бекіту сұрақтары:
1. Пішім дегеніміз не?
2. Стандартты құралдар үстелінде қандай жұмыс атқарады?
4. Сабақты қорытындылау.

5. Үйге тапсырма.
§ MS Word мәтіндік редактор.

Тексерілді: Құрастырған:
Карашинов К.С.

САБАҚ ЖОСПАРЫ
Пәннің аталуы: Информатика
Сынып: 8
Өтілетін күн: _____________

Cабақтың тақырыбы: ДК туралы жалпы түсінік
Сабақтың типі: аралас

Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: ДК -мен жұмыс істеуді үйрету.
2. Дамытушылық: ой-өрісін дамыту.
3. Тәрбиелік: тазалыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Пәнаралық байланыс: физика
Сабақтың көрнекілігі: электронды оқулық, дербес компьютер.

Сабақ барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі: сәлемдесу, түгендеу, назарларын сабаққа
аудару.
2. Үй тапсырмасын тексеру:
1. Логикалық кљбейту деп нені айтады?
2. Дизъюнкция дегеніміз не?
3. Логикалық теріске шығару деп нені айтады?
4. Санау жүйесі дегеніміз не?
5. Логика дегеніміз не?
6. Жаңа сабақ.
Дербес компьютердің құрамына кіретін жабдықтарды қажетіне қарай өзгертіп
отырады. Оның құрамына кіретін құрылғыларды компьютердің конфигурациясы деп
атайды. Компьютерді сатып алғанда оның құрамына енетін жабдықтарды негізгі
конфигурация деп атайды. Негізгі конфигурация үнемі өзгеріп отырады.
Қазіргі кезде келесі төрт құрылғы негізгі конфигурация ретінде
қарастырылады:
*жүйелік блок;
*дисплей немесе монитор;
*пернетақта;
*тышқан.
Жүйелік блок.
Компьютердің ең негізгі құрылғысы – жүйелік блок. Ол тік қораптың ішіне
салынған. Оның ішінде дербес компьютердің негізгі түйіндері орналасқан.
Жүйелік блоктың құрамына процессор, жедел жад (RAM), тұрақты есте сақтау
құрылғысы, қоректендіру блогы, енгізі-шығару порттары және ақпарат
тасушылар енеді.
Жүйелік блоктың ішінде жатқан құрылғылар ішкі құрылғылар, ал сыртына
қосылатын құрылғылар сыртқы құрылғылар деп аталады.
Монитор.
Монитор – мәліметтердің бейнесін шығаруға арналған құрылғы.
Компьютерден кез-келген мәліметті монитордың экранына шығаруға болады.
Монитор негізгі шығару құрылғыларының бірі болып табылады. Оның негізгі
тұтыну параметрлері: экранның мөлшері, экран қалқасының қадымы, бейнені
жаңартудың максималдық жиілігі, қорғау класы.
Экранның мөлшері оның диагоналінің өлшемімен анықталады. Өлшеу бірлігі
ретінде дюйм қабылданған. Экранның стандартты мөлшерлері: “14”, “15”, “17”,
“19”, “20”, “21”. Графикалық кескіндермен жұмыс істеу үшін 19-21 дюймді
мониторларды пайдаланған тиімді.
Пернетақта.
Пернетақта – дербес компьютерді басқаратын пернелік құрылғы. Ол
алфавиттік-цифрлық мәліметтерді енгізуге арналған. Монитор мен
пернетақтаның бірігіп қызмет атқаруын қолданушы интерфейсі деп атайды.

Пернетақта ДК-дің стандартты құрылғыларының қатарына жатады.
Пернетақтаның құрылымы:
1.латын алфавитiнiң әрiптерi (26 әрiп);
2.Орыс алфавитiнiң әрiптерi (32 әрiп);
3.цифрлар 0-ден 9-ға дейiн;
4.амал белгiлерi -, +, /, *;
5.басқа арнайы белгiлер.
Функционал пернелер тобына пернетақтаның жоғарғы бөлігінде орналасқан
он екі перне кіреді (F1-F12). Бұндағы әрбір перне қандай да бір
функионалдық қызмет атқарады.

Тышқан.
Тышқан – графиктік меңзермен басқарылатын құрылғы. Екі немесе үш батырмасы
бар жазыңқы қорапша тәріздес. Тышқанның жазық беттегі қозғалысы экрандағы
тышқан нұсқағышы деп аталатын графиктік объектінің қозғалысымен
байланыстырылған.
Монитор мен тышқан бірігіп қолданушы интерфейсінің жаңа түрі – графиктік
интерфейсті құрайды. Тышқанның көмегімен объектілірдің қасиеттері
өзгертіліп, басқару элементтері әрекетке келтіріледі.

Сабақты қорытындылау.
Міне балалар біз бүгін дербес компьютердің құрылғыларымен таныстық.
Сонымен қатар ол құрылғылардың атқаратын қызметімен таныстық.
Бекіту сұрақтары:
1) ДК құрылғылатын ата?
2) Компьютердің қосымша құрылғылатын ата?
3) Комьютердің негізгі құрылғылатын ата?
7. Үйге тапсырма.
§ 10. ДК туралы жалпы түсінік
Тексерілді: Құрастырған:
Карашинов К.С.
-----------------------
2 1 0
5 2 410 = 5(102 + 2(101 + 4(100

Ондық дәрежедегі санның дәреже көрсеткіші

Бірлік дәрежедегі санның дәреже көрсеткіші

Жүздік дәрежедегі санның дәреже көрсеткіші

0+0=0
1+0= 1
0+1= 1
1+1= 10 бірліктері көрші (үлкен) разрядқа тасымалданады.

0-0=0
1-0=1
0-1=1 бірлікті көрші (үлкен) разрядтан аламыз
1-1=0 екенін ескеру қажет.

(

0*0=0
1*0=0
0*1=0
1*1=1

+

-

+

-

-

+

ЖӘНЕ жалғауының көмегімен екі қарапайым А және В пайымдауларының бір
құрылымға бірігуі логикалық көбейту немесе конъюнкция деп аталады, ал
операцияның нәтижесі - логикалық көбейтінді.

Біріктіруші мағынада қолданылатын НЕМЕСЕ жалғаулығының көмегімен қарапайым
А және В айтылымдарының бір құрамдасқа бірігуі логикалық қосу немесе
дизъюнкция (латынша disjunctio- бөлу), ал операцияның нәтижесі – логикалық
қосынды деп аталады.

Қарапайым А айтылымына ЕМЕС шылауын қосу логикалық тірстеу операциясы деп
аталады, операцияны орындау нәтижесінде жаңа айтылым пайда болады.