Меншіктеу операторы

№ 10 сабақ.
Тақырыбы: Өрнектер. Меншіктеу операторы.
Мақсаты:
Оқушыларға өрнектердің математикада жазылуы мен программала жазылу
екершеліктерін үйрету, берілген өрнекті программалық тілде жаза білуді
меңгеру, оператор және меншіктеу операторы ұғымдарын енгізу;
Арифметикалық, логикалық, стандартты өрнектер мен функцияларды
программа жазу барысында тиімді қолдана білу дағдысын қалыптастыру;
Қоршаған ортаның өзгермелі қасиеттерін және оларды сипаттай білуге
тәрбиелеу.
Көрнекілігі:
Сабақ жоспарын экранда проекциялау, мульт.мед.жабдықтар, (кестелер),
компьютер.
Өтілу әдісі: Мультитехникамен жабдықталған дәстүрлі сабақ.
Сабақтың барысы
І. Кіріспе. (2мин)
• Оқушыларды түгелдеу, сынып бөлмесі, тақта тазалығына назар аудару;
• Журнал толтыру;
• Оқушылардың назарын сабаққа бұру,
ІІ. Өткен сабаққа шолу. (10мин)
• 8-9сабақтар бойынша тест тапсыру.
ІІІ. Жаңа сабақ (20мин)
ПС. Математикадағы өрнектерді, мысалы бөлшектерді, дәрежелерді Паскал-
программаның ортасында компьютер экранында жазуға бола ма? Есптердік
өрнектердің бәрі әріптермен белгіленген. Паскаль әріптердің орнына сандарды
қалай қояды?
1. Арифметикалық өрнектер
|Математикалық жазылуы |Паскаль тілінде жазылуы |
|ах3 + вх + с |a*sqr(x)*x + b*x + c |
| |sqrt(abs(ln(cos(x)+sin(x)))) |
| |шатасып кетпес үшін ашылған және |
| |жабылған жақсалардың сандарының |
| |теңдігін тексеру керек |
|sin2x – cos2x |sqr(sin(x)) – sqr(cos(x)) |
| |(sqr(a) + exp(sqr(x)))/(sqr(a)+ |
| |exp(-sqr(x))) |
| |((sqr(a) + |
| |sqr(b))/(a*b*sqr(sin(x))*sin(x)) |
|xylnx |exp(y*ln(x)) |
| |exp(1/3*ln(x+y)) |

2. Логикалық өрнектер.
Логикалық өрнек нәтижесі «ақиқат» немесе «жалған» болады.
Логикалық өрнек лог-қ тұрақтыдан (сан немесе сөз), лог-қ айнымалылардан
(кез-келген атаулар), қатынас бегілер (>, <, >=, <=, =, < >) мен логикалық
амалдардан (not, and, or), жақшалардан тұрады. Логикалық амал мына ретпен
атқарылады: 1- not, 2- and, 3- or.
Сол сияқты A<10 and B<10 дұрыс емес.
(A<10) and (B<10) дұрыс.
3. Символдық өрнектерге – char, string, text типті шамалар жатады.
Мыс:
‘a’, ‘k’ - символдық тұрақты
a:=’Ә’ - символдық айнымалы, a:char;
’мектеп’ - жолдық тұрақты
a:= ’мектеп’ - жолдық айнымалы, a:string;
4. Оператор дегеніміз – белгілі бір шамаға жүргізілетін амалдардың
орындалу жолын көрсететін нұсқау. Паскаль тілінде операторларды begin – end
деген операторлық жақшалардың арасына жазады. Паскаль операторлары бірінің
астына бірі немесе бірінен кейін бірі арасы нүктелі үтірмен (;) бөлініп
жазылады.
|Жалпы түрі: |Оператор түрлері |
|begin |Қарапайым операторлар |
|1-оператор; |Құрама операторлар |
|2-оператор; 3-оператор; | |
|4-оператор; |Құрамында басқа оператор болмайды. |
|... |Бірнеше операторлардан құралады. |
|n-оператор; | |
|end. |меншіктеу (:=); |
| |шартсыз өту (goto); |
| |процедура шақыру (проц.аты); |
| |тармақтау немесе шартты өту (қысқаша, толық); |
| |таңдау; |
| |қайталау (әзір, дейін, параметрлі); |
| | |

5. Меншіктеу операторы - кез-келген айнымалыға мән беруді жүзеге
асыртын, жиі қолданыста болатын оператор. Түрі:
:=<өрнек>;
|Мысалы: |Меншіктеу амалы теңдікті білдірмейді. x=x+1 деген өрнек |
|x:=5; |матемаикалық тұрғыда қате болады. |
|y:=-1; |Мысалы; мына өрнек i:=i+1 і-ға 1-ді қосып, нәтижені |
|r:=x; |қайтадан і-ға беру керектігін білдіреді. Сонда, меншіктеу |
|x:=y; |операторы атқырылған соң, і шамасының мәні 1-ге артады. |
|y:=r; |Бұл теңестіру емес әрекет жасауды көрсетеді. |
|операторлар | |
|тізбегі | |
|атқарылған-да х | |
|пен у | |
|айнымалы-ларының | |
|мәндері ауысады. | |

Меншіктеу операторы барлық өрнектер үшін қолданыла береді. Айнымалыға
символдарды меншіктегенде символ апострофқа алынып жазылады.
v:=’M’; x:=’15’, x:=’Он бес’ т.с.с.

IV. Сабақты бекіту және бағалау: (10мин)
1. 63бет. 2.11 кестені талдау.
2. 63 бет.
3. Сандард мысал.
4. Ауызша №1 жатт..
5. бағалау

V. Үйге (3мин)
§2.8, 3.4.1,