Шартты операторлар

№ 4 – 5 сабақ 9 сынып
Тақырыбы: «Алгоритм типтері»
Мақсаты:
1. Оқушыларды шартты көшу операторымен таныстырып, оларды практика
жүзінде қолдануға үйрету.
2. Оқушылар кез келген математиалық өрнекті программалау тіліне қажетті
шарттарды сақтай отырып, жылдам аударып жаза білуі тиіс.
3. Оқушыларды пограмма құра білуге, компьютермен сауатты жұмыс істеуге
тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : жаңа сабақ.
Әдісі: Пікірлесе-түсіндіру, баяндау, сұрақ- жауап.
Сабақтың көрнекілігі: ДК, слайттар, тапсырмалар.
Сабақтың барысы: (. Ұйымдастыру.
((.Үй тапсырмасын тексеру.
(((. Жаңа сабақ.
IV. Сарамандық жұмыс.
V. Үйге тапсырма.
VI. Қортындылау.
І. Сабаққа келмеген оқушыларды түгендеу, үй тапсырмасын пысықтау.
ІІ Пысықтау сұрақтары:
1. Қарпайым және құрылымдық операторлардың айырмашылғы неде?
2. Құрама оператор дегеніміз не?
3. Таңдау не үшін қажет?
ІІІ. Жаңа сабақ.
Шартты операторлар
Тармақталу процестері бар алгоритмдерді ұйымдастыру үшін шартты
операторларды пайдаланылады.
Шартты көшу операторы, белгілі бір шарттардың орындалуына байланысты,
операторлардың орындалу тәртібін өзгертіп отырады. Бұл операторлардың екі
түрде жазуға болады.
Толық түрі: Паскаль тілінде:
Егер шарт IF-THEN-ELSE
Онда 1-серия if A then B else
әйтпесе 2-серия жазылу үлгілері
Бітті if (егер шарт)
THEN
(оператор 1)
ELSE
(оператор 2)

Екі серияның біреуі ғана орындалады. Егер шарт сақталатын болса, онда 1
серияня, ал шарт орындалмасы 2-серияны орындау керек.

Қышқаша түрі: паскаль тілінде:
Егер шарт IF-THEN
Онда серия жазылу үлгісі
Бітті if (егер шарт)
THEN (оператор)
Бұл жағдайда шарт сақталса, онда серия
орындалмайды, ал қарсы жағдайда
серияны аттап өтеді.

Мұндағы IF (егер), THEN (онда), ELSE (әйтпесе)-қызметші сөздер.
ELSE сөзінің алдындағы оператордың соңына нүктелі үтір қойылмайды.
Толық түрде берілген операторының орындалуына шарттың мәні ақиқат болса,
басқару бірінші операторға, жалған болса, екінші операторға өтеді.
Қысқартылған түрде берілген опеғраторының орындалуына шарттың мәні ақиқат
болса, басқару операторға, жалған болса, оны аттап өтеді.
Мысалы: Функцияның мәнін есептеу.
x2+3, x<1
y=
sinx+4, x>=1

program man;
var x,y: real
begin write (‘x=?’);
readln (x);
if x<1 then y:=sqr (x)+3
else y:=sin (x)+4;
write (‘y’,y:6:3)
end.
IV. Сарамандық жұмыс
Тапсырма
1. Берілген х нақты саны 0-ге тең болса, онда х-ті екіге арттырып,
әйтпесе үш дәрежесін екі еселе.

Program E (input, output);
Var x,y: real;
Begin
Reading (x);
If x=0 then y:= x+2 else e:=2*x*x*x;
Writeln (‘y=’, y:6:3);
Write (‘есептеу бітті’)
End.

2. Квадрат теңдеудің түбірін табуға программа құрыңдаро.
Program B5;
Var a,b,c,x1, x2, d: real;
Begin
Writeln (‘a,b,c- мәнін енгізу:’);
Readln (a,b,c);
D:=sqr(b)-4*f*c;
If d<0 then
Begin
D:=0
y:= x+2 else e:=2*x*x*x;
Writeln (‘d-‘,d’);
end.
else
Begin
d:=sqrt(d);
a;=2*a
x1:=(-b+d)/a; x2:=(-b-a)/a
write (x1,x2);
end;
end.

Х+2, х<0
3. у= функцияның мәнін есепте.
2х3, х>=0

Program E1 (input, output);
Var x,y: real;
Begin
Write (‘x:’)
Readln (x);
If x=0
then y:= x+2
else x:=2*x*x*x;
Writeln (‘y=’, y:6:3);
Write (‘есептеу бітті’)
End.
V. Үй тапсырмасы:
Шартты оператор тақырыбын оқып келу.
VI. Қорытындылау:

Сонымен оқушылар шартты оператордың жазылуының қандай түрі бар? Олардың
мағына жағынавн ерекшелігі неде?

VII. Оқушыларды бағалау.

Тақырыбы: Циклдік операторлар
Мақсаты:
1. Оқушыларды циклдік оператормен таныстырып, оларды ұймдастыруға
қолданылатын операторлардың жазылу ережесін түсіндіріп, циклдік
алгоритмдерді программалауғ, практика жүзінде қолдануға үйрету.
2. Оқушылар кез келген математиалық өрнекті программалау тіліне қажетті
шарттарды сақтай отырып, жылдам аударып жаза білуі тиіс.
3. Оқушыларды пограмма құра білуге, компьютермен сауатты жұмыс істеуге
тәрбиелеу.
Сабақтың түрі : жаңа сабақ.
Әдісі: Пікірлесе-түсіндіру, баяндау, сұрақ- жауап.
Сабақтың көрнекілігі: ДК, слайттар, тапсырмалар.
Сабақтың барысы: (. Ұйымдастыру.
((.Үй тапсырмасын тексеру.
(((. Жаңа сабақ.
IV. Сарамандық жұмыс.
V. Үйге тапсырма.
VI.
Қортындылау.
І. Сабаққа келмеген оқушыларды түгендеу, үй тапсырмасын пысықтау.
ІІ Пысықтау сұрақтары:
1. шартты оператордың жазылуының қандай түрлері бар?
2. қандай жағдайда шартты оператор қолданылады?
3. оператор дегеніміз не?
4. Көшу операторы не үшін қажет?
ІІІ. Жаңа сабақ.
Циклдік операторлар
WIHILE , DO –алдына ала берілген шарт бойынша қайталауды жүзеге асыратын
опраторлар.
WIHILE-оқылуы: уаил, аударылуы: әзірше, DO-оқылуы ду, аударылуы: орындау.
WIHILE операторының жазылу пішімі мен орындалуы төмендегідей.
WIHILE «шарт» DO
BEGIN
«1 оператор;»
«2 оператор;»
...
«n операторы»
END
1-мысал. N! Факториал мәнін есептеу керек (n=1*2*3…n)
Program FAKT;
Uses crt;
Var
R, P, K: integer;
Begin clrscr;
Write (‘n!’);
Readln (n);
K:=1; R:=1
While k<=n do
Begin r:r*k; k:k+1;
End;
Write (‘n!=’,R)
End.

Шартты цикл

IV. Сарамандық жұмыс
Тапсырма
1. Берілген х нақты саны 0-ге тең болса, онда х-ті екіге арттырып,
әйтпесе үш дәрежесін екі еселе.
Program E (input, output);
Var x,y: real;
Begin
Reading (x);
If x=0 then y:= x+2 else e:=2*x*x*x;
Writeln (‘y=’, y:6:3);
Write (‘есептеу бітті’)
End.

2. Квадрат теңдеудің түбірін табуға программа құрыңдаро.
Program B5;
Var a,b,c,x1, x2, d: real;
Begin
Writeln (‘a,b,c- мәнін енгізу:’);
Readln (a,b,c);
D:=sqr(b)-4*f*c;
If d<0 then
Begin
D:=0
y:= x+2 else e:=2*x*x*x;
Writeln (‘d-‘,d’);

end.
else
Begin
d:=sqrt(d);
a;=2*a
x1:=(-b+d)/a; x2:=(-b-a)/a
write (x1,x2);
end;
end.

Х+2, х<0
3. у= функцияның мәнін есепте.
2х3, х>=0

Program E1 (input, output);
Var x,y: real;
Begin
Write (‘x:’)
Readln (x);
If x=0
then y:= x+2
else x:=2*x*x*x;
Writeln (‘y=’, y:6:3);
Write (‘есептеу бітті’)
End.

V. Үй тапсырмасы:

Шартты оператор тақырыбын оқып келу.

VI. Қорытындылау:

Сонымен оқушылар шартты оператордың жазылуының қандай түрі бар? Олардың
мағына жағынавн ерекшелігі неде?

VII. Оқушыларды бағалау.

-----------------------
2-серия

1-серия

шарт

серия

шарт