Алғашқы есептеу құрылғысы

Абсеитова Гүлайым Жүнісханқызы

Өскемен қаласы, №43 мектеп-гимназиясының информатика және математика
мұғалімі

Сабақтың тақырыбы: Есептеуіш техникасының даму тарихы

Сабақтың мақсаты:
1-білімділік: Оқушыларды есептеу механизмдері мен құрылғыларының шығу
тарихымен таныстыру.
2- дамытушылық: Оқушылардың танымдық және шығармашылық қабілеттерін,
ойларын дұрыс тұжырымдап сұрақтарға қорытынды жасай білу дағдыларын дамыту.
3- тәрбиелік:, есептеуіш техниканың даму тарихын білуге құштарлығын
арттыру, еңбек сүйгіштікке, уақытты үнемді пайдалануға тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекіліктері: карточкалар, есепшот, ДК, мультимедиалық
проектор, презентация “ЕТ даму тарихы”

Сабақтың типі: жаңа материалды меңгерту
Сабақтың түрі: әңгіме- сабақ

Сабақта қолданылатын әдістер: алдын-ала тапсырма беру, ішінара іздеу,
практикалық, сұрақ-жауап
Оқушылардың таным-әрекеттерін ұйымдастыру түрі: жеке-дара, топтық,
фронтальді
Сабақтың жүру барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі. (2 минут)
ІҮ. Жаңа сабақты меңгеруге дайындық кезеңі (3 минут)
Ү. Жаңа сабақты түсіндіру (20 минут)
ҮІ. Жаттығу кезеңі (13 минут)
ҮІІ. Сабақты бекіту кезеңі (5 минут)
ҮІІІ. Үй тапсырмасын беру.(2 минут)

І. Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылармен амандасып, жоқ оқушылардың себебін
анықтау, бар оқушылардың назарын тарту, оқушылардың оқу құралдарын тексеру.
ІҮ. Жаңа сабақты меңгеруге дайындық кезеңі
- жаңа сабақтың мақсатын айту.

Ү. Жаңа сабақты түсіндіру
Презентация көрсетіледі және ЕТ даму тарихына жасалған хронологиялық
кесте жазып әр оқушының алдына беремін.

Есептеуіш техниканың даму тарихындағы негізгі даталар

|Жылдар |Оқиғалар |
|Б.э.д. 3000 жылға жуық |Қытайда есептеу. Қытайлық есепшот (суан-пан), римдік|
| |есепшот (абак), орыс есепшоты |
|1642 жылы |Француз математигі Блез Паскальдың бірінші |
| |механикалық қосу машинасы |
|1694 жылы |Неміс математигі Готфрид Вильгельм Лейбниц ондық |
| |жүйеде жұмыс істейтін есептеуіш машинасын |
| |құрастырды. |
|1801 жылы |Француз өнертапқышы Жозеф Мари Жаккард тігін |
| |станоктарына арналған перфрациондық карта ойлап |
| |тапты. |
|1820 жылы |Арифмометрлер сериясының шығуның басы |

|ХІХ ғасырдың 30-шы |Ағылшын ғалымы Чарьлз Бэббидж программалық |
|жылдары |басқарумен жұмыс істейтін аналитикалық есептеуіш |
| |машина проектісін ұсынды. |
|1890 жылы |Американдық инженер Герман Холлерит табулятор-қосу |
| |машинасын құрастырды. Ол ең алғаш рет есептеуде |
| |электр қуатын қолданды. |
|1930 жылы |Американдық ғалым Валневар Були бірінші компьютер – |
| |дифференциалдық анализаторды құрастырды. |
|1942 жылы |АҚШ-та физика және математика ғылымдарының |
| |профессоры Джон Амонасов және оның аспиранты |
| |Клиффорд Берли екеуі электрондық лампаны қолдану |
| |арқылы есептеуіш машина құрастырды. |
|1944 жылы |Американдық ғалым Гавард Айнен “Марк-1” релелік |
| |компьютерін жасады. |
|1946 жылы |Американ математигі Джон фон Нейман машинада |
| |бағдарламаны сақтау идеясын ұсынды. |
|1946 жылы |АҚШ-та Джон Маугли және Джон Преспер Эккерт бірінші |
| |толық электрлік-цифрлық компьютер ENIAC жасады. |
|1948 жылы |Транзисторлар құрастырылды. |
|1949 жылы |Ағылшын ғалымы Марис Уилкс бағдарлама сақтайтын |
| |EDSAC компьютерін жасап бітірді. |
|1951 жылы |АҚШ-та UNIVAC ЭЕМ-нің бірінші сериялары шыға бастады|
|1951 жылы |С. А. Лебедевтің басшылығымен Киев қаласында МЭСМ |
| |(кіші электрондық есептеу машинасы) жасалды. |
|1952 жылы |БЭСМ-1 компьютердерін сынақтан өткізу басталды. |
|1964 жылы |Интегралдық схемалар көптеп шығарыла бастады. |
|1965 жылы |ДЕС фирмасы алғаш рет РДР-8 мини-компьютерлерін |
| |шығарды. |
|ХХ ғасырдың 70 жылдары |Үлкен интегралдық схемалар ойлап табылды. |
|1977 жылы |Apple фирмасы СтефенВозниак және Стивен Джобстардың |
| |бірінші микрокомпьютерін шығарды. |
|1980 жылы |Бір кремний кристалында процессор ойлап шығарды. |

Кейбір слайдтарды қызықты әңгімелермен ұштастырамын.
Саусақты қолданып санауға байланысты: (слайд 2)
Белгілі орыс саяхатшысы Н. Н. Миклухо-Маклай Жаңа Гвинеяда жабайылардың
саусақпен санау тәсілін былай деп жазады: “…Папуас санағанда саусақтарды
бүге отырып, белгілі бір дыбыс шығарады. Мысалы, “бе, бе, бе,…” беске дейін
санағаннан кейін, ол “ибон-бе” (қол) дейді. Содан кейін екінші қолының
саусақтарын бүге отырып, тағы да “бе, бе, бе, ..”, “ибон-али” (екі қол)
жеткенше қайталайды. Әрі қарай “бе, бе, бе, …” санау жалғасады, “самба –
бе” және “самба-али” (бір аяқ, екі аяқ) жеткенге дейін санайды. Егер әрі
қарай санау керек болса, басқа біреудің саусақтарын қолданады”.
Сұрақ: жоғарыда аталған құрылғылардың барлығы қалай жұмыс істейді?
(адам басқарады, есептеуді механизациялаған құрылғылар) (слайд
8)(фронтальді)
Енді адамдар өзі адамның қатысуынсыз автоматты түрде есептейтін машина
жасауды армандады. Осындай машинаның бірінші жобасын ұсынған Кембридж
университетінің профессоры Чарльз Бэббидж болды. Ол 1820-1856 жылдар
аралығында “Аналитикалық машинаның” программалық-басқару жүйесін құрумен
айналысты. Ол өте күрделі механикалық құрылғы болғандықтан, оны қолдану
мүмкін болмады. Кейбір ғалымдар Бэбидж еңбегін нәтижесіз деп таныды. Бірақ
Чарльз Бэббидждің айтқан сөзі уақыт өте дәлелденді. Ол: “Қазіргі аз
түсінікті және мүлдем керексіз нәрселер болашақ ұрпақтың қажетті азығына
айналады. Бұл ғылыми білімнің заңдылығы”, - деген. Аналитикалық машина
проектісінің негізгі идеяларын біздің ғасырдың ЭЕМ конструкторлары
қолданды. Қазіргі компьютердің негізгі компоненттері аналитикалық машинада
да болды:
1. ҚОЙМА (қазіргі терминалогияда – ЖАДЫ) – берілген сандар мен аралық
нәтижелер сақталады;
2. ДИІРМЕН (арифметикалық құрылғы) – қоймадан алынған сандарға
операциялар жасалады;
3. КОНТОРА (басқару құрылғысы) – бағдарламаға сәйкес сандарға
қолданылатын операциялардың ретін басқарады;
4. ЕНГІЗУ БЛОГЫ берілгендерді енгізу;
5. НӘТИЖЕНІ БАСУ.
С. А. Лебедевтің өміріне қысқаша тоқталамын. (алдын-ала бір оқушыға
тапсырма беріледі) (слайд 17)

ҮІ. Жаттығу кезеңі
Кітаппен жұмыс жүргізу (34 беттегі және слайдтағы ақпаратты қолдана
отырып, ЭЕМ буындарын, олардың бір-бірінен айырмашылығын көрсететін кесте
ойластыру, оны компьютерде толтыру) 2 жұмысты проектор арқылы көрсетіп,
салыстыру. (ішінара іздеу әдісін қолданамын, жеке-дара 1)
Карточкамен жұмыс (топпен, практикалық әдіс)
Қалдырылған сөзді тауып жаз.
1. Көне есептеу құралы адамның ___________ болды.
2. Б. э. д. Ү ғасырда Египетте, Грецияда, Римде _______________ кеңінен
тарады.
3. Есептеуіш машинасын құру тарихы француз философы, жазушысы, математигі
және физигі ________ атымен байланысты.

Қалдырылған сөзді тауып жаз.
1. Философ әрі математик Готфрид ___________ төрт арифметикалық амалды
есептей алатын машинаны _______ жылы құрастырды.
2. _______________ Лейбництің арифметикалық-механикалық машинасыныі
идеясымен программалық басқару идеясын біріктіре отырып,
«_______________________» деп аталатын машина жобасын ұсынды.

Қалдырылған сөзді тауып жаз.
1. Беббидж уақыттан озды. Оның машинасымен ___________ мамандығы
байланысты болды.
2. 1884 жылы _______________халық санағын есептеуге арналған
перфорациондық-есептеу машинасын құрастырды.
3. АҚШ-та ___________ жылы Джон Моучли мен Джон Эккерттің ___________деген
бірінші электрондық компьютер құрастырылды.

Топ жұмыстары дұрыс жауаппен салыстырылады.

ҮІІ. Сабақты бекіту
Викториналық сұрақтар: (топ арасында жарыс ұйымдастырылады, кім бірінші
болып қол көтерсе, сол жауап береді) (топтық)??
1. Алғашқы есептеу құрылғысы? (саусақтар)
2. Шығыстағы ескі көне есептеуіш құрылғы? (Абак)
3. Есептеу таяқшасын ойлап тапқан кім? )Непер)
4. Аналитикалық есеп машинасының авторы? (Ч. Беббидж)
5. Алғашқы программист? (Ада Лавлейс)
6. Пернелі ЭЕМ прототиптің авторы? )Чебышев)
7. С. А. Лебедевтің өмір сүрген жылдары? (1904-1974)
8. І-буын ЭЕМ-нің элементтік базасы? (электрондық лампа)
9. ІІ-буын ЭЕМ-нің элементтік базасы? (диод, транзисторлар)
10. ІІІ-буын ЭЕМ элементтік базасы? (микросхемалар)
Оқушылардың білімін бағалау
ҮІІІ. Үй тапсырмасын беру.
ЕТ даму тарихына байланысты кроссворд құрастыру.
§ 2.1 оқу және төменде берілген сұрақтарға жауап іздеу, тапсырмаларды
орындау.

Қосымша 1

Тапсырманың тәжірибелік жүзеге асуы бойынша кепілдемелер тізімі

|№ |Кездесетін қиындықтар |Оны шешу жолдары |
|1 |Берілген тақырыпқа бөлінген сағат |Оқушыларға алдын-ала тапсырмалар |
| |санының аздығы |беру. |
|2. |Кітапта берілген материалдардың |- Сабақты көрнекіліктер арқылы |
| |бірсарындығы |жандандыру (презентация, таблица)|
|3. |Даталардың көптігі, оқушы есінде |хронологиялық кесте даярлау; |
| |сақтауға қиындық туғызады |карточка қолдану. |
|4. | | |

Қосымша 2

Қолданылған дереккөздер тізімі

1. Информатика негіздері - №6-2004 ж, №1-4 2006
2. www.1september.ru –сайтынан “Фестиваль открытый урок” (2003-2004; 2004-
2005; 2005-2006)
3. Математика и физика в школах Казахстана №3, 4-2006
4. 12 жылдық білім -№2-2006