Ақпарат қасиеттері

8-сынып

Сабақтың тақырыбы: Ақпарат қасиеттері. Санау жүйелері

Сабақтың мақсаты: а) Ақпарат, ақпараттық процестер, әлемнің ақпаратты
бейнесі туралы оқушылардың білімін тереңдету;
ә) Ақпараттың не екенін, ақпараттың
қасиеттерін, ақпараттық процесс ұғымын, ақпаратты өлшеу
тәсілдерін меңгерту;
б)Ұжымдық жұмыс жасауға, өз пікірлерін айтуға,
сұрақтар қоя білуге тәрбиелеу.Оқушыларды өмір сүруге және
білім алуды жалғастыруға тәртіпке ,еңбекке баулу,
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың типі: Пікірлесіп сөйлесу
Сабақтың әдісі: Түсіндіру,баяндау,сұрақ жауап,әңгімелесу,жазбаша
жұмыс,өзіндік жұмыс,әңгіме
Құрал-жабдықтар,көрнекі құралдар:Компьютер,8-сныптың
информатика кітабы (авторы: Н.Т.Ермеков,Н.Ф.Стифутина)
Сабақтың барысы:1 Ұйымдастыру кезеңі:

Сәлемдесу,оқушыларды түгелдеу
Сабаққа дайындығын
тексеру
IIҮй жұмысын сұрау
III үй тапсырмасын бекіту
IV Жаңа сабаққа кіріспе
V Жаңа сабақ
VI Жаңа сабақты бекіту
VII Қортындылау
VIII Үй тпасырмасын беру
XI Бағалау
Жаңа сабақ:
Ақпарат
Ақпарат-адмның өзіне қарғанда әлде қайдакөне құбылыс.Табиғат әлдеқашан
өсімдіктермен тірі ағзалардың жұмбақталған (кодталған)
ақпараты өзінің даму барысында беріп отырған.
Ал адамдар ақпаратты берумен сақтаудың жаңа құралдарын іздеуде және
сақтауда.Бұған жартастағы суреттер,жазбалар,белгілержәне
хабарлард жіберуге арналған дискілер куә. Қазіргі кезде
ақпаратты түсінігін айқындаудың үкең таралған үш теориялық
жолы бар.
1.Сандық-ақпараттық тұрғыдан қарастырады ад, ақпараттың анықталмағандығының
өлшемі ретінде анықтайды.Ақпарат көлемі ,қандай жағдайда
болмасын, оны алу ықтималдығына тәуелді; хабар неғырлым
ықтимал болып табылса, оның ақпараты соғырлым аз болады.
2. Ақпаратты материяның қасиеті ретінде қарастырады.Оның пайда болуы
кибернетиканың пайда болумен байланысты және адам немесе
аспап қабылдайтын кез-келген хабарламада ақпарат бола алады
деген пайымдауға негізделген. Ақпаратты бұлай түсінуге
академик И.М.Глушков айқын бейнелеп жеткізген.
3. Мағыналық тұрғыдан негізделген,ол бойынша ақпарат білім ретінде және кез-
келген білім емес,оның бағдарлау үшін,басқару және өзін-өзі
басқару үшін белгі ретінде түсіндіріледі.
Бұл теориялар бір-бірін белгілі бір шамада толқтырады,ақпарат түсінігін ің
мәнін жан –жақты көрсетіп,сонысымен оның негізі қасйеттерін
түсінуді жеңілдетеді.
Ақпараттың көптеген анықтамаларның ішіндегі орындысы:
Ақпарат, бұл-айналадағы дүние туралы анықталмағандарды анықтайтын
мәліметтер. Олар: сақтау, түрлендіру,беру мен пайдалану
объектісі болып табылады.
Мәлімет,бұл –сигнал, хабарлама т.б берілген білім.Ақпарат қасиеттерін үш
аспектіге бөлуге болады:
1. техникалық тұрғыдан алғанда, бұл-дәлдік ,сенімділік ,сигнал беру
жылдамдығы.
2. сенмантикалық,бұл- мәтнің мағынасын кодтарын көмегімен беру.
3. прагматикалық, бұл- ақпартың обьектінің мінез-ұқлқына қаншалықты
тимді әсер етуі.

Санау жүйелері
Оқушылар бүгінгі біздің жаңа сабағымыздың тақырыбы «Санау жүйесі»
дәптерлеріңе жазып алындар.
Жетінші сыныпта біз санау жүйесі ұғымынақпаратты кодтау кезінде
кездестіргенбіз.Бұл бөлімде біз сан ұғымы , оны ұсыну
компьютерде өте маңызды рөл атқаратындығын: санау жүйесін
жанжақты қарастырамыз.
Сандарды цифр деп аталатын арнайы символдардың көмегімен бейнелеу
қабылданған.Санау жүйелері екі топқа бөлінеді:позициялық
және позициялық емес.
Позициялық емес санау жүйесінде санның әрбір цифрның мәні оның алатын
орнына байланысты емес.Мұндай санау жүйесінің мысалы ретінде
римдік жүйені алуға болады.Бұл жүйеде жазылған ХХХ санында Х
цифры кез-келген позицияда 10-ы білдіреді.
Позициялық емес санау жүйесінде арифметикалвқ амалдарды орындау едәуір
күрделі болғандықтан ,бүкіл дүние жүзі позициялық санау
жүйесіне ауысты.
Позициялық санау жүйесінде цифрдың мәні оның орнына тәуелді. Мысалы:
737,7 санындағы бірінші тұрған 7 жүздікті ,екінші-3 бірлікті ,ал үшінші-7
ондық үлесін біліреді.Кез-келген позициялық санау жүйесі өзінің
негізімен сипатталады. Позициялық санау жүйесінде цифрдың мәні оның орнына
(позициясына) байланысты болды. Позициялық санау жүйесінің негізі деп
қолданылатын цифрлар санын айтады.
Ондық санау жүйесі: Мектеп қабырғасында біз сандармен жұмыс істегенде
тек қана бір ондық санау жүйесін қолдануға дағдыландық. «Ондық» аты мынамен
түсіндіріледі: бұл жүйенің түп төркінінде он негізгі жатыр. Бұл жүйеде
санды жазу үшін он цифр қолданылады – 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9.
Ондық жүйе позициялық болып табылады, өйткені ондық санды жазуда
цифрдың мәні позициясына немесе санда орналасқан орнына байланысты. Санның
цифрына бөлінетін позицияны разряд деп атайды.
Мысалы: 425 жазуды 4 жүздіктен, 2 ондықтан және 5 бірліктен тұратын
сан екенін білдіреді. 5 цифрі – бірліктер разрядында, 2 – ондықтар
разрядында, 4 – жүздіктер разрядында тұрады.
Егер осы цифрларды басқа ретте жазатын болсақ, мысалы, 524, онда сан 5
жүздіктен, 2 ондықтан және 4 бірліктен тұрады.
Бұл кезде 5 үлкендеу салмақты болады да, осы санның кішкентай цифрі
деп аталады. Егер 524 санын қосынды түрінде жазатын болсақ:
5*102+2*101+4*100
оның цифрлары салмағының айырмашылығы айқын болады, бұл жазбадағы 10 – саны
санау жүйесін негіздеуші. Санның әрбір цифрі үшін 10 негіздеуші цифрдың
орына байланысты дәрежеленеді және осы цифрға көбейтіледі. Бірліктер үшін
негіздеуші дәреже – нольге, ондықтар үшін – бірге, жүздіктер үшін екіге тең
және т.с.с.
Егер ондық сан бөлшек болса, онда ол да қосынды түрінде оңай
жазылады. Әрбір цифрдың бөлшек бөлігі үшін негіздеуші дәреже теріс және 1 –
ге тең. Бұл бөлшек бөліктің үлкен цифрі үшін, ал бөлшек бөліктің келесі
цифрі үшін 2 – ге тең және т.с.с.
Екілік санау жүйесі. Компьютерде әдетте ондық емес позициялық екілік санау
жүйесі, яғни 2 негіздеуші бар санау жүйесі қолданылады. Екілік жүйеде кез
келген сан екі 0 мен 1 цифрларының көмегімен жазылады және екілік сан деп
аталады.
Тек қана 0 және 1 цифрларынан тұратын екілік саннан ондық санды
ажырату үшін екілік санды жазуда екілік санау жүйесінің индексіне белгі
қосылады, мысалы, 110101,1112.
Екілік санның әрбір разрядын (цифрды) бит деп атайды. Екілік жүйенің
маңызды құндылығы – цифрды ұсыну ыңғайлылығы және компьютер аппаратурасының
қарапайымдылығы, жарым – жартылай екілік сандармен орындалатын
арифметикалық және логикалық операцияларды жүзеге асыруға арналған
арифметикалы – логикалық құрылғы.
Ондық сандар сияқты, кез келген екілік санға кіретін цифрлар салмағының
айырмашылығын анық бейнелейтін қосынды түрінде жазуға болады. Бұл қосындыда
негіздеуші ретінде 2 санын қолдануға болады. Мысалы, 1010101, 101 екілік
сан үшін қосынды мына түрде болады:
1*26+0*25+1*24+0*23+1*22+0*21+1*20+1*2-1+0*2-2+1*2-3
Бұл қосынды ондық сан үшін жазылған қосындының ережесі бойынша
жазылады. Берілген мысалда екілік сан жеті санды бүтін және үш санды бөлшек
бөліктерінде тұрады. Сондықтан бүтін бөліктің үлкен цифрі, яғни бірі 27-
1=36 – ға көбейтіледі, бүтін бөліктің нольге тең келесі саны, 25 – ке
көбейтіледі және т.с.с., кішкентайға, үшіншіге, қосындыда ондық жүйенің
ережесі бойынша арифметикалық операцияларды орындай отырып, 85,625 санын
аламыз. Осылайша, 1010101,101 екілік саны 85,625 ондық санына сәйкес
келеді, немесе 1010101,1012=85662510.
Екілік жүйенің елеулі кемшілігі – мұнда санды жазу үшін 0 және 1
цифрлары көп қажет болады..
Бекіту: а)Ақпарат дегеніміз не?Оның қандай мағына беретін айт?
б )Ақпараттың қандай қасиеттері бар ?
в) Ақпараттың қандай теориялары бар,атап көрсет?
г) Санау жүйесі деп нені айтады?
д) Санау жүйесі неше топқа бөлінеді?
е) Екілік санау жүйесі қандай сандардан тұрады?

Сабақты қортындылау :
Үй тапсырмасын беру: Екілік арифметикалық мағұлматтар

Бағалау: