Үдеуі қанша

Сабақ жоспары

Пән мұғалімі: Жақаев Мұқамеджан
Сабақ тақырыбы: Ньютон заңдары (қорытынды сабақ). 9-сынып.

Сабақ түрі: «Үздіксіз әрекет» атты ойын сабағы.

Сабақтың мақсаты:
білімділік; оқушылардың күш, күш әсері, масса мен үдеудің
байланысы, инерция, тең әсерлі күш туралы ұғымдарын, Ньютон заңдары
туралы білімдерін «дене-күш-үдеу» бағытында жүйелеу, оны есептер
шығару, тәжрибе жасау, жеке тапсырмалар орындау арқылы тереңдету.
дамытушылық; оқушылардың күш-үдеу, үдеу-масса тұрғысындағы
білімін тереңдету, эксперимент жасау, іздену дағдысын қалыптастыру.
тәрбиелік; оқушының жеке тұлға үшін күрес әрекетін игілікті
іске жұмсауға әдеттендіру, олардың іздінгіштік әрекетін дамыту, білім беру
жүйесіндегі ғылыми тақтармен таныстыру.
Сабақтың көрнекілігі:
Тәжрибе жасауға арналған приборлар, тесттер, тірек-конспект-
тапсырмалар т.б.

Сабақтың барысы:
І-ұйымдастыру кезеңі (15м)
• Оқушыларды үш топқа бөліп тиісті орындарына отырғызу
• Тапсырмалар тарату, олармен жұмыс тәртібін түсіндіру

ІІ-негізгі бөлім (60м)

1-әрекет: Тапсырма беру
«Түлектер» - А деңгейлі тапсырмалар /билеттер/
«Абитуриенттер» - В деңгейлі тапсырмалар /билеттер/
«Студент» - А, В деңгейлі тапсырмалар /билеттер/
«Аспирант» - С деңгейлі тапсырмалар /билеттер/, эксперимент
жасайды, мұғалімге көмектеседі,
тексереді.
«Фрофессор» - С деңгейлі тапсырмалар /билеттер/, тапқырлық
көрсетуге арналған эксперимент жасайды,
мұғалімге көмектеседі, тексереді, бағалайды.
2-әрекет: Тексеру. Мұғалім, профессор, аспирант тексеріп, ұпай береді.
3-әрекет: Жылжыту. Тапсырмалар бойынша жинаған ұпайларына қарай, оқушылар
басқа топтарға орын ауысады, немесе орынында қалады.

ІІІ – қорытынды бөлім (15м)
1. Оқушылардың ұпайларын жарялау.
2. Белсенді оқушыларды, атап өту, алғыс айту, қосымша ұпай беру.
3. Оқушыларды бағалау
«Түлектер» - 2
«Абитуриенттер» - 3
«Студент» - 4
«Аспирант» - 5
«Фрофессор» - 5, 5.
Ф-9 №1А

1. Үдеу нолге тең болатын жағдайларды жұмыс дәптерге жазыңыз:
1 ...
2 ...
3 ...
4 ...

2. Сурет бойынша тең әсерлі күштің формуласын жазып есептеңіз;

3. Есептеп шығарыңыз: Қанадай күштің әсерінен массасмы 200г дене 1,5 м/с2
үдеу алады?

Ф-9 №2А

1. Дене бір қалыпты түзу сызықты қозғалады. Үдеу қаншаға тең болады?
2. Параллель екі күш (30Н және 50Н) бір нүктеге әсер етеді. Тең әсерлі
күшті есептеңіз.
3. 0,05 Н күш әсерінен доп 10см/с2 үдеу алады. Доптың массасы қандай?

Ф-9 №3А

1. Екі бала әрқайсысы 50 Н күшпен арқанды қарама-қарсы жаққа қарай тартады.
Арқанға қанша күш түседі?
2. 1 клетка = 5 Н деп алып, төмендегі күштердің модульдерін (сан мәндерін)
жазыңыз.

3. Массасы 0,5 т вагонеткаға 125 Н күш әсер етеді. Ол қандай үдеумен
қозғалады?

Ф-9 №4А

1. Бала 500Н күшпен еденді қысады. Еденнің реакция (серпімділік) күші
қанша?
2. Парллель екі күш (60Н, 100Н) қарама-қарсы жаққа бағытталған. Сызып
көрсетіңіз. Тең әсерлі күші қанша?
3. 1 кН күш денеге 5 см/с2 үдеу берсе, ол дененің массасы қанша?

Ф-9 №5А

1. 1-суретте екі арба қарама-қарасы келіп абс. серпімді соғылды. Бір арбаша
6 см/с2, екіншісі 4 см/с2 үдеу алса, олардың массалары бір-бірінен қанша
есе ауыр?

1-сурет

2. 1-суретте арбалар массасы тиісінше 2кг және 3кг болса, олардың
әрқайсысына қандай күш әсер етеді?
3. 2-суретте А-нүктеде жіп үзілсе серіппе қандай күштің әсерінен
жиырылады? 2-сурет

Ф-9 №6А

1. Ілулі тұрған жүкке әсер ететін күштерді стрелкамен көрсетіп, аттарын
жазып, суретін дәптерге салыңыз.
2. Ілулі түрған шардың массасы 500г болса, жіптің керілу күші қанша? (g=10
м/с2)
3. Массасы 100г және 300 г екі шар абс. серпімді соқтығысып екі жаққа
кетті. Қай шариктік үдеуі көп? а2=6 см/с2 болса, а2=? (Ньтонның ІІ-
заңымен шығарыңыз)

Ф-9 №1Б

1. Осы суреттегі тең әсерлі күш қайсысы? Дене қозғала ма? Қозғалса, қалай
қарай?
2. Массасы 200 г ойыншық тыныш тұрған орыннан үдей қозғалып, 4 с –та 1м
жол жүрді. Денеге әсер етуші тең әсерлі күш қанша?
3. Екі адам, әр қайсысы 100 Н күшпен арқанды кереді. Арқан 190 Н күшке
төзімді болса, ол үзілеме?

Ф-9 №2Б

1. Суреттегі 3Н және 4Н екі күштің тең әсерлі күшін есептеңіз;
2. Массасы 0,5 т тыныш тұрған денеге 35Н күш әсер етеді. Ол 4 с –та қанша
жол жүреді?
3. Екі баланың бірі арқанды 50Н күшпен тартады. Екінші бала қанша күшпен
тартады?

Ф-9 №3Б

1. Сурет бойынша барлық күштердің тең әсерлі күші қандай? (өрнек түрінде
жазыңыз)

2. Массасы 5кг дене бір күш әсерінен 2 м/с2 үдеу алады. Массасы 10 кг
денеге сол күш қандай үдеу береді?
3. Келе жатқан автомобильге маса келіп соғылды. Масаға әсер ететін (Ғ1) пен
автомобтльге әсер ететін күшті (Ғ2) салыстыпыңыз.

Ф-9 №4Б

1. Парашютші бір қалыпты түзу сызықты қозғалыс жасап төментүсіп келеді.
Қандай денелердің әсерлері теңестірілді?
2. 120Н күш денеге 1,6 м/с2 үдеу береді. Осы денеге қандай күш 2 м/с2 үдеу
береді?
3. Салмағы 600Н бала, саламағы 400Н жүкті иығына көтеріп тұр. Осы бала
еденді қандай күшпен қысады?

Ф-9 №5Б

1. Дене шеңбер бойымен бір қалыпты айналып тұр. Осы денеге қандай күштер
әсер етеді? Суретін дәптерге салып көрсетіңіз. /үш күш бар/
2. Тарту күші 12,5 кН трактор тіркемеге 0,25 м/с2 үдеу береді. Тарту күші
60 кН трактор сол тіркемеге қанша үдеу береду?
3. Кран массасы 2,2 т жүкті 25 кН күшпен жоғары көтереді. Тең әсерлі күш
қанша?

Ф-9 №1С

1. Үстел үстінде жатқан кітапқа әсер ететін күштерді ветор түрінде сызып
көрсетіңіз.
2. Кран массасы 2,2 т жүкті 25 кН күшпен жоғары көтереді. Тең әсерлі күш
қанша?
3. Болат трос 45 кН салмаққа шыдайды. Массасы 400 кг жүкті болат сым
үзілмейтіндей етіп, ең көп дегенде қандай үдеумен көтеруге болады?
(g=10м/с2)

Ф-9 №2С

1. Дене шеңбер бойымен бір қалыпты айналып тұр. Осы денеге қандай күштер
әсер етеді? Суретін дәптерге салып көрсетіңіз. /үш күш бар/
2. Болат трос 45 кН салмаққа шыдайды. Массасы 400 кг жүкті болат сым
үзілмейтіндей етіп, ең көп дегенде қандай үдеумен көтеруге болады?
(g=10м/с2)
3. Қайықта тұрған бала жіптің көмегімен екінші қайықта тұрған баланы өзіне
тартады. Бірінші қайық пен баланың массасы 200кг, екіншінікі 100кг, ал
жіптің керілу күші 150Н болса, 1-ші және 2-ші қайықтардың 5с уақытта
жүрген жолын табыңыз. /Ньютонның ІІ-ші және ІІІ-ші заңы/

Ф-9 №3С

1. Массасы 600кг автомобильдің тарту күші 1кН, жолдың үйкеліс күші 400Н,
ауаның кедергі күші 40Н болса, автомобиль қандай үдеумен келе жатыр?
2. Созылмайтын жіпке байланған екі цилиндр ортасындағы саңылау арқылы
айналып тұрған стерженге кигізілген. Цилиндрлер стержен бойымен еркін
қозғалады. R –ді табыңыз.

3. F=2kH күш денеге a= 10м/с2 үдеу береді. Осы дененің массасы қанша?

Ф-9 №4С

1. Бір-бірінен белгілі бір қашықтықта екі аттас зарядталғанг шарик тұр.
Шариктерге әсер ететін күштердің (Ғ1 , Ғ2) векторын және олардың
үдеулерінің (а1, а2) векторын сызып көрсетіңіз. Екінші шариктің массасы
үлкен болса, күштердің модулы мен үдеулердің модулдерін салыстырыңыз.

2. F1=10 H күштің әсерінен дене а1= 2 м/с2 үдеумен қозғалса, F2=25 H кұштің
әсерімен ол қанша үдеу алады?
3. Екі дененің үдеулерінің түсірілген күшке тәуелділік графигі (1, 2)
келтірілген. Дене массасын табыңыз. m1=?, m2=?

Ф-9 №5С

1. Суреттегі үш күштің геометриялық ортасын (тең әсерлі күшті) табыңыз.
(жауабын есептеп табыңыз)

2. Денеге екі F1=5 H, F2=2 H күштері әсер етеді. Үдеудің бағытын көрсетіп
сызыңыз. Үдеуі қанша? (есептеңіз)

3. Тең әсерлі күш деген не? (мысал)

Эксперименттік тапсырма:

Ф-9 №1
Ағаш білеуше, динамометр берілген. Ағаш білеушенің үстел бетімен
сырғанағандағы үдеуін анықтаңыз.
1. Кедергі күшін (Ғк)өлшеңіз. Ол үшін, білеушеге динамометрді іліп, жазық
үстел бетіне параллель бағытта тартамыз. Білеуше қозғала бастаған
мезеттегі динамометр көрсетуін (күш мәнін) жазып аламыз. Осы әрекетті
бірнеше рет қайталап, өлшеген күштің орта мәнін жазыңыз.
2. Тарту күшін (Ғт) өлшеңіз. Ол үшін, білеушені горизонталь жазықтықта
үдете тартып, динамометр көрсетуін жазып алу керек. Осы әрекетті бірнеше
рет қайталап, өлшеген күштің орта мәнін жазыңыз.
3. Массаны динамометрдің екінші шкаласы бойынша өлшеңіз.
4. Тең әсерлі күшті (Ғ) есептеңіз.
5. Үдеуді (а) есептеңіз.
№2

Тапқырлыққа арналған тапсырмалар:
1. Сызғыш, кітап берілген. Кітаптың бір парағының (мм) қалыңдығын
анықтаңыз.
2. Қалам, сызғыш, жіңішке сымтемір берілген. Сымтемірдің диаметрі қанша?

-----------------------

1кг